De Strategische RGBG Scenario Methode is een zelfontwikkeld analyse-, ontwerp- en evaluatie-instrument om bestaande en nieuw te ontwikkelen stedelijke gebieden beter en sneller op hun inhoudelijke prestaties, kwaliteit en strategische kenmerken te kunnen onderzoeken. Daarnaast is het een waardevol communicatiemiddel dat in staat is om een veelvoud van belangen, opvattingen, visies en feiten met elkaar in verband te brengen.

In deze publicatie is deze methode toegepast op ontwerpvoorstellen voor de stad Almere van studenten van de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft. Hiermee biedt het een divers aanbod aan aanbevelingen voor ruimtelijke ingrepen voor Almere en een overzicht op welke locaties in de stad dergelijke ingrepen het meest urgent zijn.

Ir. P.G. de Bois was jarenlang docent aan de Technische Universiteit Delft en is tegenwoordig lector Meervoudig Intensief (duurzaam) Ruimtegebruik aan de Hogeschool van Amsterdam.

Ir. L. Houtman studeerde aan de Technis-che Universiteit Delft en is momenteel werkzaam als onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam.

Tuna Bilgisli

Moon Brader

Lonneke van den Elshout

Annemarije Vijge

Marieke Rombout

Bibi von Meyenfeldt

Fleur van Dusseldorp

Redmar van Leeuwen

Eline ToesDeniz Seker

Maarten Bouten

Caroline de Vos

Liliane Smith

Sjoerd van Assendelft

Ingrid BoelensYuval Fogelson

Charlotte van de Water

Pieter van der Kooij

Remco de Haan

Vera van de Broek

Marten Dashorst

Laurine HoutmanPeter Minnema

Alexander van Zweeden

Tom Kuipers

Yurrien de Koning

Marjolein Sprado

Su Wan LiongMartin Jansen

Rob Reintjes

Voorwoord

Gedurende enkele jaren hebben BSc en MSc studenten binnen het Atelier Almere een bijdrage geleverd aan de discussie over de kwaliteit van de aanwezige fysiek-ruimtelijke structuur van de stad, evenals de ontwikkelingsmogelijkheden ter verbetering ervan. Hierbij is intensief samengewerkt met de Dienst Stadsontwikkeling, Afdeling Stedenbouw & Landschap van de Gemeente Almere.

In RGBG, Binnenste Buiten worden de ontwerp- en onderzoek resultaten getoond, bewerkt en genterpreteerd van vier groepen derdejaars BSc studenten van de Faculteit Bouwkunde, Afdeling Stedenbouw van de Technische Universiteit Delft.

Door middel van ontwerpideen en ruimtelijke concepten zijn een viertal themas uitgewerkt: wijken, stadsassen, dreven en pleinen. De eindresultaten hiervan worden geanalyseerd met behulp van de RGBG Scenario Methode, waarmee een helder overzicht wordt gegeven van specifieke elementen, lijnen en gebieden die van strategisch belang worden geacht voor de ontwikkeling van de fysiek-ruimtelijke structuur van de stad Almere.

Ir. Peter G. de Bois & Ir. Laurine HoutmanAKT, Hogeschool van Amsterdam 2012

Inleiding; Almere binnenste buiten 006New town Almere 006De keerzijde 006Onderzoeksaanpak 009

Deel 1; Wijken 012

Stand van zaken 012Opgave 012

RGBG Wijken 014

Redmar van Leeuwen 016Deniz Seker 020Fleur van Dusseldorp 024Bibi von Meyenfeldt 028Marieke Rombout 032Annemarije Vijge 036Moon Brader 040Eline Toes 044Tuna Bilgisli 048Lonneke van den Elshout 052

Deel 2; Stadsassen 056

Stand van zaken 056 Opgave 056

RGBG Stadsassen 058

Maarten Bouten 060Caroline de Vos 064Liliane Smith 068Sjoerd van Assendelft 072Ingrid Boelens 076Yuval Fogelson 080

Inhoudsopgave

6New town AlmereGedreven door het geloof in een betere wereld, werkten stedenbouwkundigen, ruimtelijk planners, architecten en landschapsarchitecten de afgelopen eeuw aan plannen voor tal van nieuwe steden. Voorbeelden van deze nieuwe stedelijke gebieden in Nederland zijn de grootschalige naoorlogse uitbreidingswijken, de meeste Vinex locaties en de vele new towns. De stad Almere (1969) is een voorbeeld van een new town waarbij de stedenbouwkundige ideen van die tijd bijzonder nauwgezet doorgevoerd werden en waarvan de inwoners zouden moeten worden gestimuleerd zich te ontplooien tot democratische, sociale en verlichte burgers. Hiervoor werd een totaalplan voor de stad opgesteld, dat bestond uit een samenstelling van (soms slechts gedeeltelijk) overgenomen heersende ideologien, waaronder die van: (1) een tuinstad, waarbij de arbeidersbevolking werd bevrijd uit de grote, industrile stad (Amsterdam) door woningen erbuiten (Almere) te bouwen; (2) een systeem van groene gordels, waarbij het gebied rondom de bebouwing gereserveerd werd voor het ontwikkelen van natuur, gebruikt voor onder andere recreatieve doeleinden; (3) een gedeeltelijke uitvoering van polycentrisme, waarbij er een systeem ontstond van verschillende centra/ ruimtelijke entiteiten die als een geheel moesten samenwerken; (4) een uitvoering van het wijk-eenheid concept, waarbij woonwijken op zichzelf functioneren en een gemeenschappelijke, sociale levensstijl bevorderden.(Bois, Buurmans en Josselin de Jong, 2007; Provoost, 2007)

De keerzijdeOp basis van een grote variatie aan analyses naar en observaties in de stad Almere is in het Atelier Almere

ALMERE BINNENSTE BUITENInleiding

een breed scala aan themas onderzocht. Hieruit zijn een aantal essentile stedenbouwkundige problemen naar voren gekomen die in meer of mindere mate terug te leiden zijn naar het totaalplan voor Almere. Hoewel de overgenomen ideologien in het totaalplan ieder zo hun eigen verdienste hadden, brachten ze namelijk tegelijkertijd ook hun eigen stedenbouwkundige problemen met zich mee:(1) een tuinstad zonder de vereiste autonomie; (2) een systeem van groene gordels dat, als gevolg van de combinatie met infrastructuur, functioneert als afscheider, maar daardoor nauwelijks een recreatieve waarde bezit; (3) een gedeeltelijke uitvoering van polycentrisme, dat zich weliswaar richt op het creren van aparte ruimtelijke entiteiten, maar waar de intrinsieke interconnecties grotendeels ontbreken; (4) een uitvoering van het wijk-eenheid concept, meer in een commercile dan in een sociale verschijningsvorm.

De stad als totaalplan Het is een illusie om te verwachten dat het mogelijk is om een complete stad vanuit het niets in dertig jaar tijd te creren. Geen stedelijk concept of model kan alle aspecten van het stedelijke leven vangen. (Provoost, 2007) New towns moeten onvermijdelijk verschillende fases van transformatie ondergaan, zodat ze een gelaagdheid verkrijgen die door de ruimtelijke en functionele complexiteit ervan leiden tot een integraal stedelijk systeem. New towns blijven dus in gebreke door onvolledigheid. Ze dragen de onmiskenbare beperkingen van een enkelvoudige en pragmatische ruimtelijke strategie, simpelweg omdat het onmogelijk is voor onze hersenen om een integraal stedelijk systeem (een gelaagd totaalplan) te ontwerpen. Terwijl onze hersenen informatie op parallelle wijze verwerken, gaat daarentegen het vertalen ervan in bewuste gedachten

7en effectief optreden op serile wijze. Immers, we doen dingen in een sequentile volgorde: bewuste gedachte, communicatie en handelen vereisen opeenvolgende stappen. (Alexander, 1965) Als gevolg hiervan is de basisstructuur van rationeel geplande, snel ontwikkelde new towns -in tegenstelling tot traditioneel gegroeide steden met parallelle processen over een lange termijn- enkel serieel van aard. Hierdoor is bijvoorbeeld de hechting en toegankelijkheid van anchor points, zoals pleinen, grootstedelijke programmas en parken, in dit soort steden zeer gebrekkig. De steden zijn in model gezet en ingericht in kleinere delen en stukken, volgens de regels en kenmerken van het gekozen model/ totaalplan. In het geval van Almere bestond dat uit : - een top-down structuur van het stedelijke netwerk;- een opzettelijk conflict-vermijdende, enkelvoudige, ruimtelijke gelaagdheid;- een op gelijkheid gericht, sociaal concept; - een vermeende tabula rasa instelling; - gebrek aan historische context. Doordat het totaalplan rigide is en tot de bovenstaande problemen leidt, zal het of losgelaten moeten worden, of zal het enig aanpassingsvermogen voor iets anders uitsluiten.

Stedenbouwkundige problemenZoals hierboven beschreven, bezitten steden die ontworpen zijn op basis van een totaalplan (zoals new towns) maar n dimensie; ze zijn serieel opgebouwd. Volgens Alexander (1965) en Kostof (1991) bezitten goed functionerende steden echter zowel een bottom-up als een top-down structuur. Top-down voor de facilitering van de toegankelijkheid vanuit de context van het gebied, de hogere schaal relaties (landschappelijke en regionaal stedelijke) en bottom-up voor de facilitering van het interne stelsel van aansluitingen tussen buurten, wijken, stadsdelen, parken en centra.

Het frame van oude steden biedt gebruikers beide structuren en daarmee de mogelijkheid op meerdere manieren twee of meer bestemmingen met elkaar te verbinden; het parallelle systeem (Alexander, 1965; Salingaros, 2005). Dit in tegenstelling tot het serile, lineaire systeem van new towns, waar vaak sprake is van enkel een top-down structuur en er daarom meestal maar n verbinding tussen twee punten van bestemming mogelijk is. Zo is Almere ontworpen vanuit de gedachte de auto zo veel mogelijk te weren uit de stad. Echter is er wel gestreefd naar een optimale infrastructurele toegankelijkheid van buitenaf (voornamelijk als satelliet van Amsterdam). Het gevolg is een infrastructurele top-down structuur. Binnen de woongebieden zijn kleine naar binnen gerichte netwerken als een bottum-up infrastructuur ontwikkeld. Het ontbreekt de stad echter aan een koppeling tussen deze twee netwerken, het zogenaamde intranet, waardoor alle stedelijke elementen (wijken) in een onderling verband geplaatst worden. Het ontbreken van een tussenstructuur in de stadsplattegrond van Almere is desastreus voor de verdere ontwikkeling van de stad, aangezien het fysiek-ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke segregatie activeert. (Jacobs, 1961; Salingaros, 2005) Alle bebouwingskernen worden afzonderlijk van elkaar met het serile netwerk verbonden met behulp van hun eigen (hoofd)ontsluiting. Onderling worden ze echter van elkaar gescheiden door infrastructuur-, water- en/of groenbarrires, die het ontstaan van meerdere verbindingen tussen de verschillende bebouwingsgebieden onmogelijk maakt. Dit leidt tot een sterke scheiding in afzonderlijke woongebieden en het ontstaan van gated communities: naar binnen gerichte, programmatisch homogene, ruimtelijke eenheden, feitelijk zonder het letterlijk fysieke hek eromheen, maar wel met een mentale barrire.

8 Doordat de tussenstructuur ontbreekt, en dus de wijken niet direct onderling met elkaar verbonden zijn, ontstaat een verkeerd gebruik van schaalniveaus. Hierdoor gaan de verplaatsingen met de auto van de ene naar de andere wijk (al liggen ze in hetzelfde deelgebied) vrijwel altijd buitenom en via een weg van een hoger schaalniveau. Dit proces van opschalen haalt gebruikers onnodig snel uit (het schaalniveau van) hun eigen buurt, wijk of stadsdeel. Bovendien belast dit het netwerk op hoger schaalniveau onnodig extra. (Duany, Plater-Zyberck en Speck, 2000) Bovenstaande heeft een verdunning van gebruik van het publieke domein op lokaal niveau en een verdichting op routes die daar geen voordeel van hebben tot gevolg. De routes vanuit de buurt, de sublokale infrastructuur, naar de bovenlokale verbindingen van de stad krijgen door de dominantie van het (snel)verkeer het karakter van een rijksweg. Hierdoor wordt niet alleen

de scheiding van de verkeerssoorten in verschillende netwerken versterkt -en daarmee de mogelijkheden voor orintatie verkleind-, maar wordt de fysieke inrichting van die routes ook van dien aard dat het niet aantrekkelijk wordt bevonden hierlangs functies of voorzieningen te vestigen (Duany, Plater-Zyberk en Speck, 2000) -wat de mogelijkheden tot orintatie nog xtra verkleind. Ook op lokaal schaalniveau zijn de omstandigheden als verblijfs- en vestigingsklimaat ongunstig, omdat hier dan weer te weinig mensen zouden komen. (Jacobs, 1961; Gehl, 1987; 2001; 2006; Whyte, 1988; Jacobs, 1993) Dat versterkt de neiging van typologische herhaling op het schaalniveau van wijk en buurt, waardoor een gebrek aan variatie ontstaat in het stedenbouwkundig programma; er zijn enkel woningen in een lage dichtheid. Door de ook al eenzijdige woningen in uiterlijk is er een gebrek aan orintatiepunten binnen de bebouwingsgebieden, waardoor herkenbaarheid en

Fig. 01 Structuur stadsopbouw

9leesbaarheid van de stadsplattegrond steeds moeilijker wordt. (Lynch, 1960) De homogeniteit van de stad wordt nog versterkt door de overmaat aan groene (en blauwe) collectieve ruimten. De overmaat aan deze publieke ruimte, is een zware last voor de gemeentelijke begroting, zonder dat het de voor de hand liggende kwalitatieve resultaten oplevert. Juist doordat er een teveel is aan deze ruimten en omdat ze geen enkele relatie aangaan met hun omgeving, bijvoorbeeld met de aangrenzende bebouwing, bezitten ze geen specifieke identiteit en worden dus weinig gebruikt. Het publieke domein blijft leeg en ongenspireerd door gebrek aan betrokkenheid en inzet. (Hajer en Reijndorp; 2001) Ook hierdoor worden de mogelijkheid tot orintatie verkleind.

Het gebrek aan een collectieve mentale kaartOrintatie wordt bemoeilijkt en is soms zelfs helemaal onmogelijk zonder GPS-navigatie. Ook mensen die al een aanzienlijke tijd in Almere wonen, raken nog steeds de weg kwijt buiten hun eigen directe woongebied. Kortom, de stad is zelfs nauwelijks leesbaar voor haar eigen inwoners. (Bois, Buurmans en Josselin de Jong, 2007) Voor het goed functioneren van de stad is het echter van groot belang dat gebruikers zich een mentale voorstelling kunnen maken van parken, centra, pleinen en straten en hun onderlinge samenhang (Lynch, 1960). Deze informatie wordt in de hersenen verwerkt tot een cognitieve kaart die ons als een interne TomTom bijstaat voor orintatie in het dagelijks leven en verkeer. Die kaart is het resultaat van ons persoonlijke gebruik van de stad en daardoor recht evenredig met de wijze waarop het stedelijk frame (het publiek ruimtelijke netwerk van de stad) ons faciliteert en toegang verleent tot alle mogelijke anchor points en hun samenhang in ketens van functioneel gebruik. Op deze manier verkrijgen openbare ruimten een

plaats in een collectieve mentale kaart, het geheel van inzichten die bewoners en bezoekers cognitief hebben van een stad. Of parken, pleinen en straten daadwerkelijk worden gebruikt, hangt dus af van de mate waarin zij onderdeel uitmaken van deze collectieve kaart en dus aan hun positie binnen de netwerkstructuur van een stad. Het resultaat van het totaalplan voor Almere is dat gebruikers in de huidige situatie het inzicht in de stad als geheel zijn verloren en daardoor het gebruik ervan bemoeilijkt wordt.

OnderzoeksaanpakDe hierboven genoemde stedenbouwkundige problemen verhinderen de vorming van een (collectieve) mentale kaart en maken het de gebruiker van de stad onmogelijk inzicht te hebben in en toegang te hebben tot de ruimtelijk-functionele compositie van de stad met al haar fysieke, functionele en sociale kenmerken; ze maken het gebruik van de stad Almere als geheel min of meer onmogelijk. De vele problemen die zich reeds nu, maar zeker in toenemende mate in de nabije toekomst, zullen voordoen, vormen aanleiding de conditie van het bestaand stedelijk gebied van Almere (de stadsdelen Stad, Buiten en Haven) aan een kritische beschouwing te onderwerpen. De hierboven beschreven stedenbouwkundige problemen zijn grotendeels te wijten aan de eerder beschreven ontwikkeling van de stad en de manier waarop de publiek ruimtelijke structuur, de sociale, functionele en ruimtelijke behoeften van de gebruiker onvoldoende faciliteert. Het mag dus duidelijk zijn dat de essentie van de stedenbouwkundige ontwerp- en onderzoeksopgave op het vlak van het stedelijke frame van de stad ligt. De relevantie voor dit onderzoek blijkt uit het feit dat zowel vanuit de Faculteit Bouwkunde als vanuit de

10

Gemeente Almere specifiek de behoefte bestaat inzicht en kennis te verkrijgen in de wijze waarop dat stedelijk frame zich zou moeten ontwikkelen tot een volwaardig netwerk, dat in staat is de huidige en toekomstige vraag naar functioneel-ruimtelijke samenhang binnen de stad te faciliteren.

DoelstellingVanaf het begin af aan werd Almere met de duizelingwekkende snelheid van 3.000 woningen per jaar uitgebreid. Op dit moment herbergt de stad ongeveer 180.000 inwoners, verspreid over een drietal kernen. Onlangs is besloten tot een verdere groei naar 350.000 inwoners. De stad Almere zou deze schaalsprong kunnen gebruiken ten behoeve van de kwaliteit van de publieke ruimte en de functionaliteit van de compositie van de stadsplattegrond. Aangezien de betrokken actoren op de hoogte zijn van de problemen en de noodzaak inzien van de aanpak ervan (de gemeente is een van de initiatiefnemers van het onderzoek), heeft dit onderzoek vooral als doel mogelijke oplossingen voor de problemen in beeld te brengen. Het doel van dit onderzoek is meervoudig en zal zich op verschillende niveaus afspelen. In de eerste plaats worden er oplossingen gezocht voor de stedenbouwkundige problemen die op lokale schaal spelen. Daarnaast wordt gezocht naar een manier om de collectieve mentale kaart, die bewoners en gebruikers hebben van de gehele stad Almere, te verbeteren. Verder zal, met behulp van de onderzoeksmethode, het strategisch belang van de verschillende deeloplossingen onderzocht worden.

OnderzoeksvragenDe probleem- en doelstellingen van dit onderzoek leiden tot de volgende hoofdvraag: Welke ruimtelijke ingrepen zijn van strategisch belang voor de actuele, stedelijke ontwikkeling van de new town Almere, zodat zowel de

cognitieve kaart van de bewoners en gebruikers van de stad als geheel, als ook de ruimtelijke gebruikskwaliteit op lokaal niveau binnen de stad verbetert? Vanuit onderzoek- en ontwerpthemas van het Atelier Almere en discussies met professionals vanuit de Gemeente Almere zijn een viertal themas gekozen voor de BSc. Urbanism projecten, die ieder ingaan op een aantal stedenbouwkundige problemen en allen ingaan op het gebrek aan een collectieve mentale kaart. Hieruit komen de volgende vier deelvragen naar voren:(1) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen kan een effectieve ruimtelijke samenhang van een aantal WIJKEN, intern en extern, tot stand gebracht worden? (2) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen kunnen STADSASSEN een kwalitatieve relatie bewerkstelligen tussen Almere Stad en Almere Buiten? (3) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen kan de kwaliteit in beleving en functionaliteit van een aantal DREVEN verbeterd worden? (4) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen (positie en inrichting) kunnen PLEINEN als effectieve orintatie- en gebruiksgebieden ingezet worden?

MethodologieOm de ontwerp/ onderzoeksopgave aan te pakken is er per deelvraag door een groep studenten iedere keer ingezoomd op een deel van de stedenbouwkundige problematiek (de overlap tussen de verschillende delen zorgt ervoor dat ook verbanden gelegd kunnen worden). Het studentenwerk is daarna geanalyseerd met behulp van een zogenoemde RGBG-methode, zodat een antwoord gegeven kan worden op de betreffende deelvraag. Vervolgens worden uit de resultaten hiervan een aantal eindconclusies getrokken, waarmee de hoofdvraag beantwoord kan worden. In eerste instantie is er door studenten een analyse van de stedenbouwkundige problemen gemaakt. Hierbij wordt enerzijds ingegaan op de eerder besproken

11

stedenbouwkundige problemen die terug te vinden zijn op de lokale schaal (buurt en/ of wijkniveau). Anderzijds zal er ingegaan worden op het probleem van het ontbreken van een collectieve mentale kaart die terug te vinden is op de schaal van de stad als geheel. Voor de analyse zijn verschillende methoden ingezet, waaronder kaartanalyses zoals de driestaps-methode en de frame-pattern-circuit-methode, observatie en informele gesprekken, zowel met bewoners en gebruikers van de stad Almere als met specialisten van de Gemeente Almere. Verder is er gebruik gemaakt van eerdere analyses uitgevoerd door afstudeerders binnen het Atelier Almere. Vervolgens zijn er ontwerpvoorstellen gemaakt waarin een oplossing wordt aangedragen voor deze problemen. Het geheel aan ontwerpvoorstellen is vervolgens geanalyseerd, om een antwoord te krijgen op de vraag welke ontwerpingrepen nu juist van strategisch belang zijn. Hiervoor is gebruik gemaakt van de RGBG Scenario, Analyse en Ontwerp methode. Deze methode is enige jaren geleden aan de Technische Universiteit Delft ontwikkeld om een veelvoud van belangen, opvattingen, visies en feiten met elkaar in verband te kunnen brengen en richt zich op het visualiseren van de belangrijkste wegen, knopen en regios die transformatie kunnen genereren door de versterking van specifieke topologische kwaliteiten binnen de bestaande stedelijke structuur. Sleutel tot de methode is een consistente legenda van lijnen en relaties, functionele ankerpunten en -plekken en karakteristieke gebieden volgens de themas Rood (gebouwd programma, woning), Groen (landschap, natuur, recreatie), Blauw (water) en Grijs (infrastructuur ) en een visualisatie door middel van transparante lagen. Alle plannen, ideen, concepten en alle overige vormen van input worden gereduceerd tot deze belangrijke aspecten. Vanwege de uniforme legenda, kan iedereen die iets te zeggen heeft over het te onderzoeken gebied,

zijn eigen ideen en visies toevoegen. De waarde van het over elkaar heen gelegde beeld neemt toe met de hoeveelheid en de diversiteit van de input; de hoeveelheid lagen. De bijzondere waarde van de methode ligt in het feit dat de informatie wordt samengevat en vertegenwoordigd in transparante lagen. De over elkaar geplaatste lagen (Rood, Groen, Grijs en Blauw) markeren het patroon van plaatsen, functies, bestemmingen en bezienswaardigheden en geven de hirarchie aan van de - bestaande en/ of afwezige - schakelingen. Mate van verzadiging geeft dus direct aan welke elementen, relaties en interventies relevant geacht worden. Ideen die op een of andere manier waarschijnlijk dan wel onwaarschijnlijk zijn, zullen oplichten dan wel vervagen. De methode is daardoor evenzeer een analyse methode als ook een manier om grote hoeveelheden van verschillende soorten gegevens te integreren en om een samenhangend overzicht van complexe en/ of tegenstrijdige verklaringen te produceren. In deze publicatie is in eerste instantie van alle ruimtelijke concepten en/ of uitwerkingen afzonderlijk een RGBG-analyse gemaakt. Vervolgens wordt aan het eind van ieder deel een RGBG-kaart gepresenteerd, waarbij alle RGBG-analyses van dat specifieke deel over elkaar heen zijn geplaatst. Deze kaart toont welke elementen, lijnen en gebieden van strategisch belang zijn voor de beantwoording van de specifieke deelvraag. In het laatste hoofdstuk van deze publicatie worden de vier RGBG-kaarten over elkaar heen geplaatst in een concluderende RGBG-kaart. Met deze kaart wordt een overzicht gegeven van specifieke elementen, lijnen en gebieden die van strategisch belang zijn voor de ontwikkeling van de stad Almere als geheel en geeft daarmee een antwoord op de hoofdvraag. Afsluitend worden de onderzoeksresultaten gevalueerd en worden aanbevelingen gedaan voor eventueel vervolgonderzoek.

12

WijkenAlmere heeft enorme ruimtelijke kwaliteiten als woon- en werkgebied vanwege de locatie op de zuid-westelijke zijde van Flevoland ten opzichte van Amsterdam en omringt door water en bijzondere natuurgebieden. Het is van groot belang het sociaal economisch draagvlak voor de bewoners van de stad op niveau te krijgen en te houden, de beoogde schaalsprong zal daar pas een wezenlijke bijdrage aan leveren als het gepaard zal gaan met versterking van de relaties tussen de vele wijken en buurten van Almere. Almere is een verzameling los van elkaar liggende woon-, werk- en winkelgebieden die een zeer gebrekkige sociale relatie hebben en vanuit dat gegeven nauwelijks in staat zijn een sociaal economische meerwaarde te creren.

Stand van zakenWe hebben geconstateerd dat Almere in het bestaande stedelijke gebied voldoende ruimte heeft en mogelijkheden bied om de in de schaalsprong voorgenomen bouwopgave van woningen en werkgebieden op te nemen. Deze strategie zal een versterking betekenen voor het draagvlak van alle bewoners in het bestaand stedelijke gebied van Almere en een waardecreatie genereren die voorkomt dat de wijken en buurten het risico lopen de volgende generatie krachtwijken te worden, zoals dat nu reeds het geval is in Almere Haven.

OpgaveVanuit het voorgaande is het interessant te onderzoeken

op welke wijze en met behulp van welke ruimtelijke ingrepen en programmas een sterke VERDICHTING van bestaande wijken en buurten gerealiseerd kan worden. Daarnaast is het van belang te onderzoeken welke bestaande en nieuwe ruimtelijke samenhang een bijdrage kunnen leveren aan een effectieve interne en externe RUIMTELIJKE KWALITEIT van die wijken en buurten. In dit deel zijn de volgende wijken en gebieden onderzocht: Kruidenwijk, Waterwijk, Filmwijk, Stedenwijk, Rijkswegzone, De Uithof, Almere Haven, Bouwmeesterbuurt, Molenbuurt en de Faunabuurt. Hieruit komt de volgende deelvraag naar voren:(1) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen kan een effectieve ruimtelijke samenhang van een aantal WIJKEN, intern en extern, tot stand gebracht worden?

Ontwerpend onderzoek naar de ruimtelijke samenhang van een aantal WIJKEN, intern en extern

13

14

De volgende ruimtelijke ingrepen worden voorgesteld:

Rood- toevoeging van aantal gesloten wanden om de begrenzing van het stedelijk domein aan te geven;- toevoeging van stedelijke objecten (bijvoorbeeld paviljoens) om variatie in de groenzones aan te brengen, zodat er ook meer differentiatie ontstaat;- intensivering/ verdichting van een aantal stedelijke gebieden, waardoor barrires tussen wijken (zoals snelwegen, groengebieden en industrieterreinen) verkleind worden.

Grijs- hechting tussen de verschillende wijken door directe verbindingen ertussen aan te brengen of te versterken;- multimodaal inzetten van de busbaan, zodat er meer verbindingen ontstaan voor alle soorten verkeer;- het omzetten van een aantal dreven in stadsassen, zodat deze een meer lokaal karakter krijgen.

Blauw- toevoeging van bijzondere functies (zoals een haven), zodat er differentiatie ontstaat en (mede daardoor) de oevers intensiever zullen worden gebruikt;- het water een nadrukkelijke aanwezigheid geven door integratie in de wijk, ook dit leidt tot differentiatie van zowel de wijk als het water;- door waterverbindingen aan te brengen, zal de gebruikswaarde toenemen: mensen kunnen bijvoorbeeld met een boot een rondje varen.

Groen- intensivering van het groen: door de identiteit te bepalen van de verschillende groengebieden, zal er meer differentiatie optreden en zal daardoor het gebruik en de kwaliteit toenemen;- ondersteuning van bijzondere functies/ objecten (zoals

RGBG

paviljoens) door de identiteit van het groen te versterken;- relatie leggen met het buitengebied door een aaneensluiting van groen te creren en daarmee barrires (zoals snelwegen) weg te nemen.

RGBG- ruimtelijke kwaliteit van de dreven versterken door lagere schaal, stedelijk wanden, oevers;- hechting door het wegnemen van barrires;- synergie door samenhang in kwaliteiten.

Fig. 02 Blauw-Groen kaart Wijken

Fig. 01 Rood-Grijs kaart Wijken

15Fig. 03 RGBG kaart Wijken

16

REDMAR VAN LEEUWENKruidenwijk

Rood- nieuwe bebouwing in buffer- zones autoweg- transformeren en verdichten bedrijvenpark- orintatie op het stadscentrum- stedelijke wand langs westelijk deel hoofdas

Groen- Beatrixpark op de hoofdas orinteren- Beatrixpark en dokpark verbinden d.m.v. groene as- sport- en recreatiedok verbinden met recreatieve zone Noorderplassen

Blauw- watergerelateerde recreatie aan Noorderplassen- waterstructuur opnemen in stedelijk gebied

Grijs- hoofdas t.b.v. de aansluiting op het centrum, andere wijken en de Hoge ring- hoofdstraten brengen hirar- chie en structuur in de wijk

Analyse Infrastructuur- De hoofdstructuur van de Kruidenwijk is in het noorden direct aangesloten op de Hogering, er ontbreekt hier dus een schaalniveau als overgang in de hirarchie van de infrastructuur. - De wijk is in vier delen opgedeeld door de geringe overgangen over de busbaan en het noord-zuid lopende fietspad.- De snelle ringontsluiting van de Hogering en de dreven versterken de vierdeling van de wijk, doordat wijkdelen niet op elkaar gericht zijn.- De hoofdstructuur over het grid van de wijk heeft geen duidelijke hirarchie, waardoor een duidelijke hoofdrichting in de wijk ontbreekt.- De busbaan loopt door het centrum van de wijk, maar is met hekken omgeven en vormt zo een grote barrire midden in de wijk.Om via de fietsstructuur buiten de wijk te komen moeten barrires rondom de wijk gekruist worden.

17

Bebouwing - De bebouwing is volgens een gridstructuur aangelegd. - De wijk is in vier delen opgedeeld.

Water en Groen - Er loopt een groene en een blauwe as door de wijk. De sportvelden in het noorden van de wijk bevinden zich in de buffer zone rond de Hogering.- Het Beatrixpark licht erg gesloten naast de wijk doordat het langs de wijk uit dicht groen bestaat en weinig toegangen vanuit de wijk heeft. De open plekken liggen verborgen.

TotaalDe Kruidenwijk ligt ingebed tussen barrires van dicht groen en de sterke grenzen van de snelle infrastructuur van de Hogering en de dreven. De Hogering heeft daarnaast een buffer van barriregroen. De kwaliteiten van de plassen in het noorden en het Beatrixpark in het zuiden liggen hierdoor voor de wijk verborgen. De wijk is door zijn sterke grenzen naar binnen en niet op het centrum van Almere stad gericht.De twee aders die voor de vierdeling van de wijk zorgen zijn de busbaan en een groene as in noord-zuid richting.Er ontbreekt een duidelijke hoofdrichting in de structuur van de wijk.

OntwerpInfrastructuur - De nieuwe hoofdas wordt de enige aansluiting van de Kruidenwijk op de Hogering. De hoofdas is de schaallaag tussen de Hogering en de hoofdstraten van de wijk. Hierdoor wordt richting en hirarchie in de wijkstructuur aangebracht. - De hoofdas zorgt verder voor aansluiting op het

centrum van de stad. - Daarnaast wordt met de hoofdas de Hogering overbrugt en kan deze voor de aansluiting van een geplande wijk ten noorden van de Hogering zorgen. - Door de nieuwe structuur is de wijk niet meer in vieren opgedeeld. De hoofdas loopt over het grensvlak tussen de Kruidenwijk en het Beatrixpark en zorgt voor contact tussen beiden. - De busbaan vormt een kleinere barrire doordat de hoofdrichting van de wijk hem overbrugt. Hierdoor kan de sterke businfrastructuur in de stad blijven bestaan.

Bebouwing - De gridstructuur van de wijk is gebruikt om er een duidelijke richting in aan te brengen. De vierdeling wordt daarmee opgelost. De Kruidenwijk zal via zogenaamde dokken over de Hogering heen groeien. Doordat de barrires worden overbrugt kan de bebouwing uitgroeien in de zones, die eerst bufferzones zonder identiteit waren. - De bebouwing van de Kruidenwijk zal hiermee aansluiten op de bebouwing van het centrum. De wijk zal hierdoor meer op het centrum gericht zijn. Fysiek wordt hiermee een grote barrire weggenomen.

Water en Groen- Het Beatrixpark wordt verdeeld in een formele zone met dicht groen en een informele zone met open groen. Het Beatrixpark wordt hierdoor geopend naar de Kruidenwijk; er wordt contact gelegd. - Verder wordt het park beter aan het centrum en de stad gekoppeld, doordat het grenst aan de nieuwe hoofdas.

18

- De noord-zuid groene as door de Kruidenwijk wordt in het noorden via een dok over de Hogering verlengt en legt zo contact met de plassen. Een ander dok krijgt een sport/ recreatie programma. Dit programma wordt verplaatst van de buffer zone onder de Hogering naar boven de Hogering en overbrugt deze hiermee.

TotaalDe lagen bij elkaar versterken de structuur van de wijk en de structuur van de stad, door hirarchie en richting en door het leggen van contact met aansluitende gebieden. Verder sluit de nieuwe hoofdas sluit aan op de stadsinfrastructuur: het bevindt zich op de stadsontsluitingsschaal. Het Beatrixpark krijgt hiermee een duidelijkere plek in de stad. De eilandjesstructuur van de wijken in Almere stad wordt hierdoor verbroken en de stad als geheel wordt versterkt. De Kruidenwijk groeit naar het centrum en overbrugt met drie dokken de Hogering: een bebouwingsdok, een groen dok en een recreatie dok. Deze dokken worden doorgetrokken naar de hoofdas en geven daarmee een duidelijke richting aan de Kruidenwijk. Deze wordt het sterkst bevestigd door de hoofdinfrastructuur van de wijk. Het Beatrixpark en de Kruidenwijk openen zich naar elkaar. Een toekomstige stadsuitbreiding boven de Hogering zal niet als eilandje worden aangelegd doordat de verbinding alvast is doorgetrokken en een barrire gebied tussen beide wordt voorkomen.

Fig. 03 doorsnede

Fig. 02 concept drie dokken

Fig. 01 concept drie assen

19

Fig. 04 plankaart

20

DENIZ SEKERWaterwijk

Rood- floating houses langs de rand van de Leeghwaterplas

Groen- polders in de Noorderplassen t.b.v. verschaling- groene route langs waterloop- verbinden wijk met groen- gebied Noorderplassen en Hannie Schaftpark- camping behouden

Blauw- verbinding Noorderplassen en Leeghwaterplas- Hoge Vaart als structuur- element- haven toevoegen aan Leegh- waterplas

Grijs- twee primaire assen voor intern autoverkeer, evenwijdig aan busbaan- zeven primaire assen voor langzaam verkeer- doorbreken wijkgrenzen

AnalyseWater en Groen De wijken van Almere Stad zijn van elkaar gesoleerd door zowel de hoofdverkeerswegen als de snelweg. Daarnaast deelt de buslijn de wijken vaak in tween. Eerste doel is daarom de gesoleerde situatie van de Waterwijk zoveel mogelijk proberen te doorbreken.Het doorbreken van de gesoleerde situatie van de wijk is mogelijk met behulp van een verbindende groene route.In de Waterwijk is voldoende groenstructuur aanwezig. Vooral ten oosten van de Hoge Vaart heeft de groenstructuur een verbindende opbouw. Ook een interessante ontwikkelingsgradint voor landschap, park en natuur is het gebied Leeghwaterplas - Hannie Schaft Park. Water kan in het algemeen voor Almere een zeer belangrijke drager zijn voor identiteit en ruimtelijke kwaliteit. In de Waterwijk is de Hoge Vaart de structuurdrager voor grootschalige en kleinschalige watergebieden en plassen. Bovendien is de Hoge Vaart de enige lijn die dwars door de stad snijdt en

21

verschillende blauwe en groene elementen in samenhang brengt.

Infrastructuur Door de busbaan is de structuur van de wijk opgedeeld in tween. Verder is er binnen de wijk geen orde. Een analyse van de verbindingen van de vier zijden van de wijk geeft het volgende resultaat:- Er zijn vijf doorgangen in de noordgrens. Deze wegen zijn allemaal belangrijk, maar het verstevigen van n of twee assen geeft een sterker karakter.- Er zijn twee doorgangen in de oostgrens. Er zijn dus zeker niet genoeg verbindingen tussen Waterwijk en Almere Buiten. Hier moeten dus nog overgangen komen; de enige verbinding is nu via de busbaan.- Er zijn twaalf doorgangen in de zuidgrens. Dit is veel. Deze wegen zijn allemaal belangrijk, maar het verstevigen van n of twee assen geeft een sterker karakter.- Er zijn zeven doorgangen in de westgrens. De bovenste vier lijnen gaan naar een bedrijvengebied. De onderste twee gaan naar een ander bedrijvengebied. Daartussen loopt een erg belangrijke lijn; deze gaat naar het centrum.Naast de structuur van de wegen is ook de structuur van de fietspaden onduidelijk. Tweede doel is daarom het ordenen van de straten en fietspaden met behulp van primaire assen. Eventueel kunnen zichtlijnen ingezet worden als verbindend element in de wijk.

Daarnaast is opvallend dat er geen activiteiten aanwezig zijn gericht op jongeren: er is een tekort aan werkgelegenheid en woningen voor deze groep. Hierdoor trekken de jongeren weg.

OntwerpIn de nieuwe situatie zijn er twee primaire assen voor de auto in de wijk. Door deze twee assen door te trekken naar het oosten, wordt de verbinding met Almere Buiten gelegd.Verder zijn in de nieuwe situatie zeven primaire assen neergelegd voor de fiets. Ter illustratie is een van deze primaire fietsassen uitgewerkt. Er is een primaire as getrokken vanaf het Oostvaardersdiep in het noorden tot de Waterlandse weg in het zuiden. Deze fietsroute verbindt drie belangrijke parken, namelijk het Hannie Schaftpark, het Ebenezer Howardpark en het Laterna Magikapark. Daarnaast verbindt de route de Noorderplassen aan de Waterwijk.De lijn passeert woningen, overig land, parken, water, snelweg en busbaan. De lijn verbindt dus niet alleen de parken maar ook andere lijnen; deze lijn doorbreekt de gesoleerde situatie. In de Noorderplassen zijn twee polders gemaakt. Hierdoor worden de Noorderplassen in drie delen opgedeeld.Waar de fietsroute de wijk binnenkomt is de weg voor autoverkeer weggehaald. Langs de oostzijde van het water is eerst een boulevard neergelegd, vervolgens een fiets- en voetspad en dan pas de woningen. Aan de westzijde is ook de autoverbinding weggehaald en is meer groen en een voetpad toegevoegd. Langs de noordzijde van de Leeghwaterplas zijn Floating Houses neergelegd. Ten zuiden van de plas is een haven toegevoegd.

22

Fig. 01 analyse vier zijden

23

Fig. 04 concept primaire fietsasFig. 03 concept langzaam verkeer

Fig. 02 concept autoverkeer

Fig. 05 plankaart

24

ANNEMARIJE VIJGEFilmwijk

Rood- bebouwing toevoegen aan Lumirepark- bebouwingstpatronen door- trekken in Laterna Magikapark

Groen- transformeren Lumirepark en Laterna Magikapark- hoge rug langs Lumirepark- ontspanningcentrum

Blauw- Weerwater opdelen in stedelijk waterplein en natuurlijk water- water bij parken betrekken- watergerelateerde recreatie in de vorm van een haventje en een strand

Grijs- nieuwe hoofdweg takt aan op drevennet- Weerwaterroute- langzame routes naar en door de parken

AnalyseDe verschillende wijken van Almere Stad zijn gegroepeerd rondom het stadscentrum. Zij hebben echter nauwelijks relatie met dit hart, terwijl je dit wel zou verwachten. Het zijn op zichzelf staande wijken.De Filmwijk is gesitueerd aan de oostkant van het Weerwater, het hart van Almere. De wijk heeft ook een park aan het water: het Lumirepark. Verder wordt de wijk verdeeld door watertjes, groene vlakten en de verhoogde buslijn.De Filmwijk wordt ook gekenmerkt door verschillende bouwhoogten. Er zijn woningen van 3 hoog, maar ook een toren van 18 hoog. Dit zorgt voor variteit en orintatie en gaat het eenzijdige karakter van Almere Stad tegen. Ook zijn er, vooral in Filmwijk Noord, veel verschillende woningtypen en geveltjes.Bij onderzoek naar de verschillende niveaus van de infrastructuur valt op dat tussen het niveau van de grote weg en de woonstraat een niveau mist, namelijk het niveau van de hoofdweg. Nu neemt men onnodig vaak de grote weg, terwijl die daar helemaal niet op berekend

25

is. Ook is het vaak een omweg, maar hij is op dit moment sneller en efficinter.Ander probleem vormen de twee parken van de Filmwijk: beide zijn veel te groot en worden langs de lange zijden begrensd; het Lumirepark door water aan beide zijden (het park gaat ook nog eens nauwelijks een relatie aan met het Weerwater) en het Laterna Magikapark ook nog door de grote weg in het oosten. De belangrijkste ontwerpdoelen zijn daarom:- Introduceren van een hoofdweg om de infrastructuur weer compleet te maken;- Herontwerpen van de beide parken.

ConceptInfrastructuurEen route vanuit het Weerwater naar Almere Haven en Almere Buiten is wenselijk. Hierdoor komt er een weg over het Vogeleiland en het Weerwater door de Filmwijk. Ook krijgt Almere Centrum een duidelijker relatie met het Weerwater aan de Noordelijke oever. Er ontstaan dan twee gebieden aan het Weerwater: een noordelijk gebied met stedelijke recreatie en een zuidelijke gebied met een landschappelijk karakter. Door het introduceren van een hoofdweg in de wijk zal het verkeer zich niet meer op de grote weg begeven als het verderop in de wijk moet zijn. Twee van de zes kruisingen met de dreef worden verwijderd, waardoor deze nog wat sneller kan worden en weer kan dienen waarvoor hij is ontworpen. Ook kan men nog op vier plekken de wijk in en zich via de hoofdroute dieper de wijk in verplaatsen. Dit brengt ook wat langzame routes met zich mee.

Groen en WaterHet Lumirepark zou een duidelijke rug kunnen krijgen naar de wijk toe, en een heel open, interactief karakter naar het Weerwater toe. Er zou een duidelijke boulevard

kunnen komen en een route over de rug van het park. Ook kan men op n centrale plek het park in, om zich vandaar uit verder te verplaatsen.Het Laterna Magikapark krijgt ook een rug en richt zich op de aangrenzende wijk, het krijgt hierdoor een formele en een informele kant. De wijk komt echt het park in en krijgt zo een duidelijke relatie met het park. Hier komt ook een langzame zone uit voort die helemaal tot in het Weerwater loopt om nog eens de relatie met het water te benadrukken.

OntwerpLumirepark Er is nieuw woonprogramma in het park gevestigd, dit om ook het bestaande wonen meer in relatie te brengen met het water. Dit zijn vrijstaande woningen met uitzicht op het water. Ook is er een ontspanningscentrum gevestigd, waar men kan mediteren, etc. Het park zal als rustplek fungeren en tevens door veel sporters gebruikt worden om te joggen en het centrum zal daar een uitstekende aanvulling op zijn. Aan de boulevard kunnen boten gelegd worden en er ligt zelfs een klein eilandje waar de bemanning hun tentje kan opzetten. Ook is er het meer ruigere gedeelte van het park, dit stuk kent ook meer relif. Als laatste is er een strandje op het zuiden, priv door de hogere rug.

Laterna MagikaparkHet noordelijke deel is van een scholengemeenschap, dit laat ik buiten mijn ontwerp. Het park heeft als rug en bescherming tegen de grote weg een bos wat op een talud staat. De twee-onder-een-kap woningen heb ik doorgetrokken in het noorden van het park, om weer de relatie aan te geven. Het water heb ik op de plek laten liggen om het niet een barrire te laten zijn, nu wordt het een uitbreiding van het woongenot. De strookbebouwing op de kopse kanten

26

van de bestaande bebouwing heb ik vervangen door vrijstaande woningen. Deze komen weer terug aan de overkant van het water, waardoor ook de visuele relatie er is. Vanuit dit park is er de route tot in het water.

Weerwaterroute Als continue element ligt er een voetpad met aan weerszijden een fietspad, hier tussenin staan bomen. De fietspaden liggen iets verhoogd ten opzichte van de weg en het voetpad ligt weer iets hoger.Er is een aantal lastige kruisingen, op de route. En ervan is met de hoofdweg. Het continue element wordt ter plaatse even verlaagd, waardoor de hoofdweg zijn snelheid behoudt en toch het element niet verloren gaat, doordat wel het materiaal doorloopt. De andere kruising is onder andere met een buslijn, hier blijft het element zijn hoogte behouden en krijgen de kruisende banen een drempel te verduren, net als de andere eenvoudige kruisingen. Dit om ook het contrast met de hoofdweg nog eens te versterken.

Fig. 01 plankaarten Lumirepark en Laterna Magikapark

Fig. 02 concepten nieuwe infrastructuur, wijk en Weerwater

27

Fig. 03 doorsnedes

28

TUNA BILGISLIStedenwijk

Rood- ontwikkelingsas t.b.v. de verbinding met het centrum- auditorium op het centrale plein aan de as- horeca aan het water en de binnenpleinen

Groen- groene binnenpleinen- groengebied aan het water

Blauw- Weerwater als recreatief watervlak- strand aan het Weerwater- relatie water met binnen- pleinen

Grijs- stadsas langs het water in de vorm van een boulevard- fietsroute langs binnenpleinen naar het centrum- busbaan transformeren

AnalyseStedenwijk ligt in het stadsdeel Almere Stad en grenst in het noordoosten aan het stadscentrum. Aan de zuidkant wordt de wijk begrensd door de A6, in het oosten door het Weerwater. Ten noordwesten van de wijk ligt Muziekwijk.De A6 is de belangrijkste verbinding met andere steden; de snelweg verbindt Almere met Amsterdam, Utrecht en t Gooi. De wijkontsluitingsweg sluit aan op de snelweg. De wijk ligt tussen het spoor en de snelweg waardoor de wijk een potentieel belangrijke ligging heeft in de stad. Almere heeft net als andere wijken een gescheiden verkeersstructuur. De busbaan gaat door het midden van de wijk en de wegen zijn omringd door een strook buffergroen. De kruisingen van de verschillende soorten wegen worden binnen de wijk gelijkvloers opgelost. Gescheiden verkeersnetwerken geven een grotere verkeersveiligheid, maar door de brede groenstroken is er een verminderde sociale veiligheid. In de wijk zelf is er meer bestemmingsverkeer dan doorgaand autoverkeer.De Stedenwijk heeft wonen als hoofdfunctie. Daarnaast bevinden zich er ook functies als industrie, winkels,

29

medische voorzieningen en onderwijsinstellingen. In het midden van de wijk ligt een klein centrum met supermarkt, apotheek, caf en kerk. In het noorden ligt een aantal scholen en een stadspark en in het zuiden ligt een sportpark. Stedenwijk heeft niet zo veel verschil in bouwhoogtes. Er is geen hoogbouw waardoor er ook geen orintatiepunten zijn. De overige bebouwing is vier of minder verdiepingen hoog. De bebouwingshoogte neemt af vanaf het stadscentrum naar het zuiden. In de wijk ligt een aantal barrires die de wijk in zes stukken opdelen. Dit zijn de waterlopen en de busroute. In de woningontsluiting is niet veel variatie, de meeste woningen hebben een eigen tuin en er kan meestal geparkeerd worden voor de deur.Pluspunten:- Aangezien de wijk grenst aan het stadscentrum en een overgangsgebied is naar andere wijken kan de wijk de functie krijgen van centrumrand. - Grasvelden die vroeger als sportvelden functioneerden kunnen een nieuwe betekenis krijgen voor Stedenwijk. - De waterlopen zorgen voor uitzicht en wateropslag binnen de wijk. Daarnaast heeft het Weerwater veel potentie voor stedelijke recreatie.- Gescheiden auto-, fiets- en busroutes zorgen voor verkeersveiligheid en snelheid.Minpunten:- Stedenwijk is een van de oudste wijken van Almere en is gebouwd tussen 1980 en 1984. Veel woningen hebben een lage koopwaarde. - Er is een laag percentage eigenwoning bezitters en relatief veel particuliere verhuurders en corporaties.- Stedenwijk is de onveiligste wijk in Almere door de gesoleerde busroutes waardoor geen sociale controle aanwezig is.- De bebouwing aan het Weerwater is met zijn zes

verdiepingen het hoogst, waardoor de betrokkenheid en doorgang van de wijk naar het water gehinderd wordt. - Het Weerwater wordt weinig gebruikt, het water is ook moeilijk zichtbaar door begroeiing in het water.

Concept Een mogelijk toekomstscenario voor Stedenwijk bestaat uit een ontwikkelingsas, een nieuwe stedelijk woongebied, een recreatief watervlak en een stadsas.Doelen:- Een stedelijk recreatiegebied waar mensen van verschillende leeftijden en culturen zich kunnen vermaken.- Stedenwijk is niet goed aangesloten op het centrum qua autowegen; er moet een directe verbinding komen om mensen makkelijk aan te trekken voor het nieuwe recreatiegebied in Stedenwijk. - De gesoleerde busroute opener maken door lagere begroeiing en door verdichting langs de weg met functies als werk en wonen.- Meer openingen en zichtlijnen vanaf het binnengebied naar het Weerwater. - In het midden van de wijk is er een kruising van fiets-, auto- en buswegen; hier kan een stedelijk plein worden ontworpen voor ontmoetingen.

OntwerpDe stedelijke boulevard heeft verschillende themas, zoals een strand dat bij mooi weer door iedereen gebruikt zal worden. Ook is er een gebied op het water waar kleine cafs en restaurants aanwezig zijn. Er is ook een groengebied langs het water met banken en tafels, en een gebied met een theehuisje waar je op trappetjes zit

30

langs het water en volop van het uitzicht geniet. Er is een gebied voor kinderen met een speelplaats en een gebied voor jongeren waar geskate kan worden en een plek voor verschillende activiteiten.De binnenpleinen zullen worden gebruikt als rustplaats. Er zijn ondergrondse parkeervoorzieningen aanwezig en een kleine jachthaven. Bij het stedelijke plein kruisen verschillende wegen. Hier kunnen ontmoetingen plaatsvinden tussen bewoners van de wijk. Hier is een auditorium ontworpen voor audities en voorstellingen, en waar ook gezellig gezeten kan worden rond een fontein. In het gebied zal ook gewinkeld kunnen worden. Om het plein komen woon- en werkcomplexen voor verdichting.

Fig. 01 plankaart

31

Fig. 02 doorsnedes

32

FLEUR VAN DUSSELDORPRijkswegzone

Rood- nieuwe woongebieden t.b.v. de verbinding tussen Almere Stad en Haven - zichtlijnen tussen wijken en groen- bebouwingswanden langs de A6 en de nieuwe stadsweg

Groen- groengebieden betrekken in de wijken

Blauw- water toevoegen aan groen- gebied

Grijs- verleggen van de afslag Almere Haven- introduceren snelle lijn en trage lijn t.b.v. de verbinding tussen Almere Stad en Haven

AnalyseAlmere ligt in de Flevopolder, vlakbij Amsterdam. Het is een hele nieuwe stad en is nog volop in ontwikkeling. Maar juist doordat het zon nieuwe stad is mist Almere een heel stuk geschiedenis, wat de meeste steden tot stad maakt. Als we iets meer inzoomen zien we duidelijk dat Almere wordt gescheiden door de A6, de rijksweg die Amsterdam verbindt met het noorden van het land. Doordat deze snelweg zo duidelijk door de stad loopt, leek dit een interessant gebied om eens wat verder op in te gaan. Kernen Op grote schaal zie je in Almere drie losse stadskernen. Dit zijn Almere haven, Stad en Buiten. Deze kernen zijn los van elkaar ontwikkeld en dat zie je terug in het structuur van deze kernen. Ze zijn erg naar binnen gericht en stralen niet of nauwelijks iets uit naar de andere wijken. In Almere Haven komt dit voornamelijk door de landschappelijke buffers. De kern is omsloten door groen en water. Dat is natuurlijk een enorme

33

kwaliteit, maar veel te massaal. De stadskern krijgt geen mogelijkheid om iets naar buiten uit te stralen en raakt in een soort isolement.Ook op kleinere schaal komt dit probleem terug. Als we kijken naar de Gouwen, de wijk die de rand vormt naar Almere Stad, ligt hier een enorme groenbuffer tegenaan, die het onmogelijk maakt de relatie aan te gaan met Almere Stad.

GroenZoals gezegd, Almere heeft heel veel groen. Misschien wel te veel. Als ingezoomd wordt op het plangebied zien we dat het voor ongeveer 60% uit groen bestaat. Het resultaat van deze enorme hoeveelheid groen is dat:- het groen slecht wordt onderhouden- het groen weinig als gebruiksgebied wordt gezien- het geen prettige verblijfplaats isZo ligt het groen dus alleen maar als buffer voor de Rijksweg en wordt er eigenlijk niets mee gedaan; het krijgt een negatief karakter.

Infrastructuur Wat in de analyse ook duidelijk naar voren komt is de strikt gescheiden infrastructuur in Almere. Om met de auto Almere Haven in te komen is er maar een weg, de Noorderdreef. Deze splitst zich op in de Ooster- en de Westerdreef en kronkelt richting centrum. Ze bereiken elkaar echter nooit.Het openbaar vervoer daarentegen werkt heel goed. Dit komt doordat er een aparte busbaan is. Het enige nadeel is dat deze busbaan overal dwars doorheen loopt en zo een aantal wijken bruut in tween snijdt.Om de infrastructuur verder te onderzoeken zijn de vier gezichten van het gebied onderzocht. Het eerste gezicht bevindt zich aan de zijde van Almere Stad. Dit kan interessant zijn voor de te leggen verbinding tussen Haven en Stad, voornamelijk door de functies die

er nu zitten.Dan komen we bij de enige verbinding tussen Haven en Stad. Deze zal geoptimaliseerd en misschien wel uitgebreid moeten worden. Een mooie overgang, die zeker behouden moet blijven, is die van de Gouwen naar het meer landschappelijk deel. Het laatste gezicht is de weg die het gebied als het ware afsluit. Deze kan een belangrijke rol gaan spelen in het leggen van de verbinding.

OpgaveZo kom ik eigenlijk tot mijn opgave: Het verbeteren van de verbinding tussen Almere Haven en Almere Stad. Hierbij wil ik op zoek naar de juiste verhoudingen tussen binnenstedelijk gebied en groen. Een ander aandachtspunt is het inpassen van de Rijksweg in het plan.

Concept Door het verleggen van de afslag Almere Haven, ontstaan er twee lijnen. De lijn die voorheen de afslag was, wordt nu ineens een lijn op stadsniveau. Deze kan een belangrijke rol spelen bij de verbinding tussen Stad en Haven.De tweede lijn is een veel snellere lijn. Deze verbindt de twee stadskernen met de Rijksweg en ontsluit ze op regionaal niveau.Met de trage en de snelle lijn is er een interessant gebied ontstaan. Om deze lijnen te benadrukken, is er een zekere verdichting aangebracht in het plan. Een stedelijke verdichting richting de snelle lijn en een landschappelijkere en rustigere verdichting richting de trage lijn.Dit heeft tot een concept geleid, waarin er groene en rode zones lopen, loodrecht op de A6. Deze leggen de verbinding tussen de twee stadskernen en hebben verbindingen met elkaar.

34

OntwerpGroengebiedHoofddoel is de levendigheid van de groengebieden te vergroten. Verder zal het betrokken moeten worden bij de wijk. Dit geldt voornamelijk voor het westelijke deel, dat tegen een bebouwingsstrook aan ligt.Om dit te bereiken moet het gebruik worden gestimuleerd. Er lopen een aantal doorgaande routes doorheen, die ervoor kunnen zorgen dat er mensen door het groendeel heen gaan bewegen. Ook komt er een kinderboerderij. Mensen vinden het leuk om daar met kinderen heen te gaan en zullen dus eerder naar het groengebied komen. Het grotere groengebied kan redelijk bebost worden, maar wel op een geordende manier met aparte wandelpaden. Een deel kan opener worden, zodat er de mogelijkheid bestaat daar kleine festivals te houden.

BebouwingDe bebouwing langs de snelle lijn krijgt een vrij open karakter richting groen en water. Het is de bedoeling de kwaliteiten hiervan te betrekken in de wijk.Het karakter richting de Rijksweg is wat geslotener, zodat deze niet het karakter van de wijk gaat beheersen.De wijken aan de tragere kant van het gebied krijgen een formele lijn langs de A6. Aan de achterzijde van dit formele karakter is wel woongelegenheid, waardoor de wijk toch relatief infomeel blijft. Ook moet de trage lijn een toevoeging vormen aan de wijken en geen scheiding. Deze moet dus actief betrokken worden in de wijk.

Fig. 01 concept rode en groene zones

Fig. 02 plankaart

35

Fig. 02 plankaart

Fig. 03 doorsnedes snelle lijn, trage lijn, A6

36

MARIEKE ROMBOUTDe Uithof

Rood- stedelijke parkrand- kunsthal en wintertuin toevoegen aan het park

Groen- transfomatie Uithof- bosplateau in het midden van het park- speeltuin in het noordwesten

Blauw- de bestaande waterlopen vor- men een route door het park- nieuwe plas met water- gerelateerde recreatie

Grijs- nieuwe verbinding met A6- rechte fietspaden door het park fungeren als zichtlijnen- nieuwe ontsluiting park en bebouwing

Analyse Almere Haven Het wegennet in Almere Haven bestaat uit een hoofdweg in de vorm van een wichelroede. Vanaf de hoofdwegen vertakken de wegen die de wijken in gaan. De wijken onderling zijn niet goed met elkaar verbonden voor autoverkeer. Er is wel een uitgebreid fietsnetwerk, maar dit is geen logisch netwerk. De hoofdweg is volledig omringt door groen, je krijgt geen overzicht over de stad. Ook de wijken in Almere Haven worden van elkaar gescheiden door ondefinieerbaar groen. Almere Haven heeft een waternetwerk dat bestaat uit twee lussen die elkaar raken. Het water komt helaas niet in aanraking met de woongebieden. Het waternet is ook omringt door groen, waardoor het niet zichtbaar is. De recreatiemogelijkheden zijn beperkt. De kanten zijn te steil om bij het water te komen. Almere Haven is heel ruim van opgezet, misschien wel te ruim. De ondefinieerbare ruimte zorgt voor een gebrek aan overzicht en voorkomt een eenheid.

37

Er zijn een aantal kansen te benoemen:- Het waternetwerk loopt door alle wijken heen. Water in een directe verbinding met wonen kan kwaliteit op leveren. - Het wegennet kan gerelateerd worden aan het waternet. Dit zou overzicht en kwaliteit kunnen brengen.Na het analyseren van Almere Haven is besloten om het park de Uithof en haar omgeving aan te pakken. Deze plek ligt centraal en alle functies komen hier bijeen. Het is een plek met de potentie om de hierboven genoemde punten te verwerken in een herontwerp.

Uithof en omgevingDe Uithof is een deel van de horizontale groene band die door Almere Haven heen loopt. Hierdoor is een ecologische kwaliteit ontstaan; flora en fauna zitten niet gevangen in n gebied. Het waternet loopt dwars door het park heen. De twee lussen in het waternet komen in de Uithof samen.De Uithof is onderdeel van drie wijken, maar vormt nu een barrire tussen deze wijken, terwijl het park juist een goede verbinding zou kunnen zijn. De bebouwing van de wijken eromheen is naar binnen gericht en heeft geen directe verbinding met het park.Er is geen verschil in beplanting tussen de Uithof en de rest van het groen in de stad. Ook is niet duidelijk wat de randen zijn van het park. De randen van het park zijn zeer divers, al hebben ze allemaal dezelfde uitstraling.De infrastructuur om het park heen is onvolledig. Er is geen directe toegang voor de auto. Als je niet aan het park woont is het niet duidelijk waar je heen moet rijden om er te kunnen komen en er is geen extra parkeerruimte. Fietspaden zijn er volop, ze worden door veel mensen gebruikt om van wijk naar wijk te fietsen. De fietspaden hebben kronkelige en hoekige vormen, waardoor er geen zichtlijnen ontstaan en de doorstroming niet optimaal is.

De Uithof heeft veel potentie om interessant te worden. Door de hoofdweg, het waternetwerk, de open ruimte, de ligging tussen drie wijken en het gebruik door fietsers zal het park nooit stil en leeg worden. Doel is dat mensen het als meer dan een doorgangsroute gaan gebruiken.

OntwerpEr komt een nieuwe en duidelijke verbinding met de A6. De nieuwe weg begint bij de hoek van de Uithof. De nieuwe en de oude weg worden rechter zodat er meer overzicht en duidelijkheid komt.Het waternetwerk krijgt de functie als oostelijke rand van het park, verder komt er een pad langs het water. Het pad loopt langs een groot deel van het waternet in Almere Haven. Zo ontstaat er een langzame verbinding tussen de wijken. Je kan op een prettige manier wandelend naar het park.De fietspaden die nu zo kronkelig zijn, worden rechte lijnen die tevens als zichtlijnen werken. Je kan snel door het park fietsen en de route is een stuk veiliger.Langs de oost- en zuidranden komt stedelijke bebouwing die de wijk en het park verbinden. Er ontstaat nu ook een duidelijke parkrand. Aan die bebouwing komt een weg te liggen om de bebouwing te ontsluiten en om een weg rond het park heen te maken. Het heft een aantal doodlopende straten op, zodat er meer overzicht ontstaat voor bewoners en bezoekers van de wijk. Er komt een ingang naar het park, op de plaats waar nu een T-splitsing is.

UitwerkingDe nieuwe fietspaden maken een duidelijk en rechtlijnig grid. Er kan op een snelle en prettige manier door het park bewogen worden. Aan het fietspad ligt ook een wandelpad. Het zijn zichtlijnen, versterkt door een enkele rij bomen.

38

Een speeltuin en kunsthal zijn gesitueerd aan de westkant van het park (aan de zijde van de grote weg). Ze zijn zichtbaar voor diegenen die de weg gebruiken, waardoor de drempel om er een keer heen te gaan wordt verlaagd. De groene ruimtes zijn open van karakter; gras met solitaire bomen of kleine groepjes bomen.Tussen de fietspaden is een vierkant ontstaan. In het vierkant zit het deel van het park waarin je in een priv sfeer kan vertoeven, een bos. Het bos ligt op een plateau zodat het nog meer een aparte wereld is. In het midden van het bos (heel rustig) ligt het water, met hieraan een wandelpad en een wintertuin. Hiermee ontstaat een doel voor de wandeling door het bos.Aan de noordoostelijke zijde (aan het brede stuk water) is een soort stadsstrand ontstaan. Hier kan men recreren aan het water. De bebouwing aan de rand heeft een divers karakter, vooral aan de achterkant. Aan beide zijden zijn ingangen en er kan onder de gebouwen worden geparkeerd.

Fig. 02 conceptFig. 01 plankaart

39

Fig. 03 impressie

Fig. 04 plandelen

40

BIBI VON MEYENFELDTHaven

Rood- orintatie op het centrum- uitbreiding van het centrum in het havengebied

Groen- aantrekkelijk maken groengebied

Blauw- waterloop verbreden in groengebied- nieuwe plas verbinden met haven

Grijs- dreven verleggen- langzame verbinding tussen groengebied en haven

AnalyseAlmere Haven is gerealiseerd in 1979. Het was het eerste deel van Almere dat op de net drooggelegde Flevopolder werd gebouwd. Het stadsdeel is gelegen aan het Gooimeer. Het oorspronkelijke doel was om van Almere haven een typisch Hollands havenstadje te maken. De A6 ontsluit Almere Haven op landelijk niveau; de Noorderdreef ontsluit Haven vanaf de A6. Deze splitst op in de Ooster- en de Westerdreef, die beide het centrum van Almere Haven als doel hebben. De meest logische (rechtstreekse) route naar het centrum wordt afgeraden. De toegang tot het centrum van Almere Haven is dan ook slecht te noemen: de route naar en door het centrum is onduidelijk en fysiek onvriendelijk (drempels). De verschillende wijken van Almere Haven worden door de dreven ontsloten. De wijken zijn onderling nauwelijks met elkaar verbonden, dit zorgt voor groot isolement op wijkniveau. De busbaan loopt daarentegen wel door alle wijken heen, maar zorgt juist voor een extra scheiding. Het water dat door Almere Haven loopt worden weinig gebruikt en liggen vaak in weiniggebruikte gebieden,

41

waardoor ze weinig opvallen.Opvallend is ook dat Almere Haven een slechte relatie heeft met het water en haar eigen haven. Deze ligt er afgezonderd bij. In het centrum is echter wel op een leuke manier gebruik gemaakt van de gracht die erdoorheen loopt.Vanuit de analyse kan het volgende probleem benoemd worden:Almere Haven ligt in zijn geheel gesoleerd van de omgeving, door de A6, door de groenstroken, bedoeld als geluidsbarrires, en door de dijk.Hieruit komen de volgende doelen naar voren:- Relatie verbeteren tussen het centrum van Almere Haven en de haven zelf;- Relatie verbeteren tussen het centrum van Almere Haven en de omliggende wijken. Deze doelen kunnen bereikt worden door het ontwikkelen van een lijn die deze relatie in stand brengt. Deze lijn moet de toegang tot het centrum vergroten en de relatie met de haven versterken.

Concept De randmerenOm de relatie met het water te vergroten heb ik gekeken hoe de kustlijn van de randmeren eruit ziet. Het valt op dat de kustlijn bij Almere Haven erg strak is. Aan de overkant van het Gooimeer, bij Huizen, is de kustlijn meer gedifferentieerd. Dit zorgt voor een grotere relatie met het water. Dit is een belangrijk punt in de verdere ontwikkeling om de relatie tussen Almere Haven en het water te vergroten.

De lijnDoor het aanbrengen van een lijn wordt de verbinding tussen de haven en het centrum van Almere Haven vergroot. Het centrum zal hierdoor meer opgenomen worden in de stad. De haven wordt door een nieuw plein, gelegen aan de lijn, meer bij het centrum betrokken.

Ontwerp Belangrijkste ingrepen - Het aanleggen van een langzame lijn tussen groenstrook en water;- Spreiding van bebouwing naar de haven toe en verdichting van het centrum;- Twee snelle routes verleggen. Het centrum is bereikbaar door verschillende insteken eindigend op een parkeergebied.- Aan de lijn 3 pleinen leggen; een plein dat fungeert als entree van het centrum, een marktplein en een havenplein.

Het verloop van de lijn- De lijn begint in een groengebied. Hier loopt hij langs het water, dit is een verbreding van het kanaal. Dit fungeert als een soort attractiegebied en geeft ook de relatie weer met de haven. De lijn is hier heel breed en langzaam.- Het woongebied is een soort overgangsgebied. Er zijn nog veel groene elementen aanwezig.- De lijn arriveert vervolgens in het stedelijke gebied. Dit is het gebied waar het centrum begint. Het kanaal is hierin gelegen. Dit indiceert dat Almere een havenstadje is.- Het echte centrum is dichtbebouwd. De lijn is hier op zijn smalst. Dit is de hoofdwinkelstraat.- Na het centrum verbreed de lijn zich weer enigszins, maar hij blijft stedelijk. Hij behoudt de functie handel, maar wordt gecombineerd met horeca. - De lijn eindigt in het havengebied waar veel horeca aanwezig is en een attractiepunt is. De lijn bestaat uit n doorlopend element. Dit is een langzame weg met een breed fietspad (4m) en aan weerszijden een stoep (2m) voor voetgangers.

42

Fig. 01 concept

Fig. 03 ontwikkeling van de lijn

Fig. 02 deelconcepten

43

Fig. 04 plankaart havenplein

Fig. 04 ontwerp en schemas havenplein

44

MOON BRADERBouwmeesterbuurt

Rood- transformeren centrumplein- nieuwe wijkwanden - wonen aan het water en in het groen

Groen- sportvelden als buffer tussen wonen en autoweg- transformeren van het groen langs de zuidgrens- randgroen verwijderen

Blauw- water van de Lage Vaart de wijk in trekken- water langs de assen door het centrum- water toevoegen aan groen

Grijs- nieuwe verbinding tussen Almere Buiten en Stad- assen door het centrum- wegen langs het park- wegen langs de sportaccomo- datie

Analyse en conceptDe Bouwmeesterbuurt ligt in Almere Buiten. Er mist een snelle (oost-west)verbinding tussen dit stadsdeel en Almere Stad. De beste plek voor deze nieuwe verbinding ligt ten zuiden van de Bouwmeesterbuurt, door het midden van Almere Buiten. Op deze manier kan een relatie gelegd worden tussen de verschillende groengebieden langs de lijn. Ook interessant is de groene route die via deze oost-westverbinding naar het grote groengebied ten noorden van de Hogering kan worden gecreerd.Het aangrenzende gebied van de lijn wordt voornamelijk gekenmerkt door wonen en groen. Het langgerekte groengebied in het zuiden van de Bouwmeesterbuurt is hier een onderdeel van. Opvallend zijn de grote openbare groengebieden aan de randen van de wijk. Als we daarbij naar de infrastructuur kijken, dan zien we dat het openbare groen vaak naast grote wegen ligt. Deze openbare groengebieden zijn echter zelf vaak niet toegankelijk voor auto verkeer.Er is geen bebouwing aan de randen van de

45

Bouwmeesterbuurt. Ook in het centrum mist de bebouwing. Ook dit heeft te maken met de infrastructuur; daar waar grote wegen of waterwegen geplaatst zijn, ontbreekt bebouwing.De nieuwe verbinding zou een barrire kunnen vormen tussen de wijken. Drie lijnen loodrecht op deze lijn moeten deze barrire overbruggen en zorgen voor een snelle verbinding tussen de Bouwmeesterbuurt en de Landgoederenbuurt. Aansluiting bij de Molenbuurt wordt gezocht over een verticale as.

OntwerpOm deze nieuwe oost-westverbinding te realiseren, moet het volgende gebeuren:- Langs de as moeten bestaande sportvoorzieningen worden verplaatst naar de noordgrens;- Randgroen moet bij de wijkgrenzen worden verwijderd. De groenbuffer bij de Hogering kan blijven; het overige randgroen wordt vervangen door wonen. Verder zullen de grenzen van de wijk opnieuw worden ontworpen:- Noordgrens: Er wordt een wand gecreerd waartegen de functie sport wordt geplaatst. Dit dient samen als buffer tussen het wonen en de grote weg.- Oostgrens: Langs deze verticale as wordt verdicht. De verticale as dient als toegang tot Almere Buiten. Mensen moeten ervaren dat ze Almere Buiten binnenkomen. Dus geen leegte gevuld met nietszeggend groen, maar wonen aan de as.- Zuidgrens: Hier komt een wijkwand aan de nieuwe horizontale wijk as. Het bestaande groengebied wordt getransformeerd en gecombineerd met wonen, waardoor er een

speciale plek op de as ontstaat. - Westgrens: Geen leegte aan het water. Het water moet intensiever gebruikt worden. Mensen mogen er wonen en het water mag de wijk ingetrokken worden.Ook komen er een aantal belangrijke routes in de wijk. Het hoogste schaalniveau wordt vertegenwoordigd door de dreven. Ze omsluiten de wijk, en het zijn ook de hoofdwegen door Almere Buiten. Daarna volgen de wegen die door het centrum van de Bouwmeesterbuurt lopen, gevolgd door de wegen die naast het park liggen. Tenslotte zijn er de kleinste, rustigste wegen, die aan de rand van de Bouwmeesterbuurt liggen en leiden naar de sportaccommodatie. Deze rangorde heeft zijn uitwerking in de profielen. In het ontwerp van de wijk zijn ook nog een viertal bijzondere plekken: het park, de kinderboerderij, de woneningen aan het water en het centrumplein.

EvaluatieInfrastructuurIn het nieuwe plan is er meer bereik voor de auto in de randen van de wijk.

Morfologie Ook de grenzen van de Bouwmeesterbuurt zijn nu bebouwd. Hierdoor is er meer aansluiting bij de aangrenzende wijken.

Openbare ruimte De grenzen van de wijk zijn minder bezaaid met openbaar randgroen. Er is een aantal kleinere compacte openbare plekken. Er is hiermee voldoende openbaar groen voor deze wijk. Er is nu dus geen overschot meer.

46

Fig. 01 plankaart

Fig. 02 concept

47

Fig. 03 doorsnedes kinderboerderij en woningen aan het water

Fig. 04 belangrijke wegen

48

LONNEKE VAN DEN ELSHOUTMolenbuurt

Rood- de wijk programmatisch verbinden met het centrum

Groen- groen langs de wijkgrenzen verminderen- transformeren groen aan oostzijde en zuidzijde tot park

Blauw- water de wijk in trekken- combineren water met groen

Grijs- introduceren snelle en langzame buslijn- langzaam verkeerroutes door de parken

AnalyseAlmere Buiten is oostelijk gelegen van Almere Stad en bestaat uit vier wijken. De molenbuurt, de meest noordoostelijke van de vier wijken, zal hier verder uitgezocht worden. Ten oosten van de Molenbuurt ligt een nieuwe wijk.Uit de analyse wordt meteen duidelijk dat Almere Buiten en de wijken die zich hierbinnen bevinden door middel van het groen, het water en de infrastructuur gescheiden worden van elkaar. Het water en het groen bevinden zich aan de randen van Almere Buiten en evenals aan de randen van de wijken. Zo ook de Molenbuurt; de wijk wordt afgesloten door een groene en blauwe barrire. Verder is de infrastructuur in Almere Buiten zeer eenzijdig. De verschillende vormen van infrastructuur werken autonoom. In de Molenbuurt geldt zelfs dat de autostructuur geen geheel vormt en de nieuwe wijk aan de oostzijde niet te bereiken is met de auto of de bus. Het busvervoer loopt midden door de wijk en vormt door haar overduidelijke autonome profiel een enorme scheiding van de wijk. Ook andersom werkt de bus niet

49

mee: mensen die de bus nemen in Almere weten vaak niet waar ze zich ergens bevinden, door het eenzijdige busprofiel. Alleen de fietsstructuur in de wijk functioneert prima en bereikt ook de nieuwe wijk. De nieuwe wijk is dus alleen met de fiets te bereiken en wordt net als alle andere gebieden gescheiden door water en groen.Het centrum aan de zuidzijde van de Molenbuurt wordt gescheiden door het aanwezige groen en een enorme barrire van bouwblokken aan de rand van de Molenbuurt. Het centrum is maar door middel van een weg toegankelijk. De wijk die ten westen van de Molenbuurt ligt is goed bereikbaar met de auto en de fiets en heeft een eigen identiteit door de verschillende morfologie.Ten noorden van de Molenbuurt ligt een industriegebied dat niet of nauwelijks zichtbaar is door het aanwezige water en de groenstrook. Dit is naar mijn mening positief voor de bewoners van de wijk, ze hebben weinig overlast van het industrieterrein.

ConceptBovenstaande analyse biedt genoeg potentie voor verbeteringen aan de Molenbuurt. Allereerst biedt de busbaan vele mogelijkheden tot verbetering. De busbaan is overal in Almere erg eenzijdig en monotoon. Ook scheidt het de wijk in tween door de enkele overgangen, grote hekken en vele groen langs de busbaan. Er zijn mogelijke uitbreidingen voor de busbaan in de toekomst. Het zou verstandig zijn om de busbaan te verbinden met de nieuwe wijk. Daarnaast bestaat het busnetwerk nu uit een grote ronde zonder hirarchie, overal hetzelfde aantal stops en hetzelfde profiel. Het bussysteem zou beter functioneren wanneer er meerdere cirkels ontstaan, langzame buslijnen en enkele snelle buslijnen die op de cirkels worden aangesloten. De snelle busbaan zal een landelijk, groen karakter krijgen met een

redelijk breed profiel en de langzame, stedelijke lijn zal een smaller profiel krijgen. Dit geeft hirarchie, variatie en identiteit aan de busbaan en de wijken.In de Molenbuurt zal ook een langzame en snelle buslijn komen. De snelle lijn zal doorlopen naar de nieuwe wijk en de langzame lijn zal naar het centrum van Almere Buiten lopen.Ten tweede zouden de relaties met de nieuwe wijk en het centrum van Almere Buiten verbeterd kunnen worden. Deze relaties zijn nu totaal afwezig. Door een relatie te creren zal er meer interactie ontstaan tussen de wijken en zullen deze niet meer autonoom functioneren. Door het groen tussen de nieuwe wijk en de Molenbuurt een functie te geven zal dit mensen uit beide wijken trekken, dit vraagt om infrastructuur dat aangelegd zal moeten worden. Een andere belangrijke relatie voor de wijk is de relatie met het centrum van Almere Buiten. Door het plaatsen van functies in de wijk (het als het ware door laten lopen van het centrum) wordt een relatie gelegd tussen het centrum en de Molenbuurt.

OntwerpAllereerst wordt een onderscheidt gemaakt binnen de structuur van de auto en de bus, door het aanbrengen van snelle en langzame lijnen. Verder zal de nieuwe wijk moeten worden aangesloten op het netwerk van de auto en de bus. Daarnaast zal door het speelser maken van het fietsnetwerk en de busbaan, meer herkenning ontstaan bij de gebruiker. Nu bestaat een fietspad voornamelijk uit monotone rechte lijnen. Door het nieuw te ontwerpen groene gebied aan de oostzijde van de Molenbuurt een functie te geven zal het mensen trekken wat vraagt om bereikbaarheid. Dit zal worden gerealiseerd aan de hand van snelle en langzame lijnen die om en door het park lopen. Snelle lijnen worden aangebracht om de nieuwe wijk goed te

50

bereiken (het gaat hier niet alleen om de bus, maar ook om de auto, de fiets en te voet) en langzame lijnen om door het park te bewegen. Het nieuwe centrum zal extra functies krijgen. Verder wordt er door het water en groen bij het centrum te betrekken ook een relatie aangegaan met het nieuwe groene gebied. Het ontwerpen van een nieuw busprofiel is erg belangrijk. In het ontwerp is vooral gefocust op de snelle busbaan. De busbaan zal bestaan uit een vast element dat in breedte kan verspringen. Dit vaste element zal bestaan uit de busbaan en een vaste rechte lijn van bijvoorbeeld stenen tegels. Wanneer deze vaste lijn groen passeert zal er groen geplaatst worden op deze lijn en zal de lijn smaller zijn dan wanneer de lijn een stedelijk gebied passeert, dan kan de lijn zo breed worden dat het kan overlopen in een halte of zelfs een volledig plein. Op het stedelijke element kunnen kunstwerken geplaatst worden. Wanneer de busbaan een halte passeert zal de materialisatie van de lijn ook op de busbaan zichtbaar worden. Kortom, in de nieuwe situatie van de Molenbuurt wordt een relatie gezocht met het park en het centrum en verder wordt het scheidende en monotone karakter van de busbaan verandert door een busbaan die de mensen de omgeving laat ervaren en die de Molenbuurt een eigen identiteit geeft.

Fig. 02 impressiesFig. 01 concept nieuwe wijk

51

Fig. 04 plankaart

Fig. 03 concept busstructuur

52

ELINE TOESFaunabuurt

Rood- centrum bij wijk betrekken door doortrekken Evenaar- buurtfunctie op poortplein- woontorens langs Lage Vaart- stedelijke wand langs Buitenhoutsedreef

Groen- bomenrij langs centrale as zorgt voor continuteit

Blauw- informeel watergebied ten zuiden van de Lage Vaart met recreatiefunctie

Grijs- centrale as verbindt centrum met Lage Vaart- verbindingen met naastgele- gen wijken

AnalyseAlmere BuitenDe Faunabuurt is gelegen in Almere Buiten. Dit stadsdeel heeft in het algemeen een aantal negatieve en positieve kanten.Pluspunten:- Groen en water hebben een vriendelijke uitstraling;- Het stadsdeel is kindvriendelijk; er zijn veel speelpleintjes en sportveldjes;- De grote bereikbaarheid van de grote stad, je bent vlak bij Amsterdam, centraal Nederland;- Er zijn uitstekende fietsroutes, voor de fietser is de infrastructuur in Almere het beste!Minpunten:- Almere is gesoleerd: er zijn weinig verbindingen tussen Almere Buiten en andere stadsdelen zoals Almere Stad en Almere Haven;- Er is een onlogische manier van verplaatsen: de randweg (snelweg) wordt gebruikt als verbinding tussen twee wijken;

53

- De wijken binnen Almere Buiten hebben weinig onderling contact;- Het gescheiden verkeer zorgt voor weinig contact op straat. - De wijken hebben geen eigen karakter en zijn monotoon;- Er is weinig woningdiversiteit;- Er is te veel ondefinieerbaar groen;

Faunabuurt Er is veel groen en water in de Faunabuurt, de Lage Vaart loopt onderlangs. De wijk heeft een radiale structuur met veel zichtlijnen. In de Faunabuurt is de woondiversiteit redelijk ten opzichte van andere wijken. Er zijn verschillende functies gehuisvest in de wijk. Zowel trein, auto, bus als fiets hebben toegang tot de Faunabuurt.

ConceptDe asIn het midden van de wijk wordt de bestaande weg ontwikkeld tot centrale as, welke gaat fungeren als hoofdstraat. De as eindigt bij de Lage Vaart. Hier komen een recreatiegebied, nieuwe voorzieningen en parkeermogelijkheden. Deze zijde van de Lage Vaart wordt de formele zijde. Aan de andere kant van het water komt ook een recreatiegebied, het water wordt hier meer het land in getrokken. Dit wordt de informele zijde van de Lage Vaart. De hoofdas wordt aan begin en einde afgesloten door rotondes. Fietsers rijden op dezelfde baan als de autos, alleen bij kruispunten worden ze gescheiden. Een verhoogde middenberm moet ervoor zorgen dat de autos langzamer rijden.Er moet goed gekeken worden naar de aansluiting van de as met de Evenaar en naar de verbinding met de Landgoederenbuurt.

OntwerpOvergang naar de EvenaarDe weg wordt hier smaller, en er wordt bebouwing toegevoegd om aan te geven dat er een stedelijk gebied wordt betreden. De gescheiden rijrichtingen van de Evenaar worden in eerste instantie doorgezet om een rustige overgang te maken.

Twee rotondes Ten behoeve van de doorstroom van de Buitenhoutsedreef en van de toegevoegde weg naar de Landgoederenbuurt worden twee rotondes aangelegd. Tussen de rotondes komt een plein. Dit plein is de poort van de Faunabuurt. Dit wordt aangegeven door de toegevoegde bebouwing. Hier wordt een buurtfunctie in ondergebracht. Het gebied vormt tevens de overgang naar samengevoegd rijverkeer, zo wordt duidelijk dat er een stedelijk gebied wordt betreden. Langs de Buitenhoutsedreef wordt bebouwing toegevoegd om het ongedefinieerde groen tegen te gaan en het stedelijke gevoel te vergroten.

Hoofdstraat Een bomenrij met verhard wandelpad zorgt voor continuteit. De breedte van het straatprofiel is niet vergroot, maar de ruimte is gentensiveerd.Er zijn geen gescheiden verkeerrichtingen meer, dit maakt het gebied stedelijker.

BeindigingEr worden vijf woontorens toegevoegd van 5 of 6 bouwlagen met een zeer grote woonkwaliteit door de combinatie van bezonning en orintatie. Er zijn ondergrondse parkeermogelijkheden, zodat de directe omgeving open en openbaar blijft. De torens behouden de zichtlijnen maar sluiten ze op sommige plekken ook af. Er worden twee extra wegen toegevoegd om de connectie met de landgoederenbuurt te vergroten.

54

OverzijdeAan de andere kant van de Lage Vaart wordt een groot stuk water toegevoegd, waarbij de snelle lijn van de vaart wordt gehouden. Het achterliggend watergebied is een zeer langzame plek. Het laatste deel van de Trekweg wordt een wandelpromenade, met uitzicht op de Faunabuurt en met name de toegevoegde woontorens aan de overkant. Het watergebied is omringd door hoog groen, de directe omgeving van de promenade bestaat uit verharde delen en laag groen.

EvaluatieEr is bebouwing toegevoegd in de vorm van vijf woontorens, een belangrijke functie op het toegangsplein, en woongebouwen lang de Buitenhoutsedreef.Het areaal groen is verminderd, waardoor het meer kwaliteit krijgt. Het waternetwerk is daarentegen uitgebreid.Het nieuwe wegennet zorgt voor een betere aansluiting met het centrum van Almere Buiten en de Landgoederenbuurt. Er is nu meer hirarchie in de straten van de Faunabuurt. De aanleg van een hoofdstraat heeft effect op de hele buurt!

Fig. 02 concept as

Fig. 01 plankaart as

55

Fig. 04 plankaartFig. 03 plandelen

56

StadsassenAlmere is ontworpen als een stad met meerdere centra; een stelsel van afzonderlijke stedelijke concentraties met een sterk landschappelijke karakter en een strikt gescheiden verkeerssysteem. Het feit dat de stad Almere gedurende lange tijd vanuit het ministerie van Verkeer en Waterschap werd ontwikkeld bood de mogelijkheden het stedelijke concept zoals dat was ontworpen ook consequent uit te voeren. De planners en stedenbouwkundige waren er van overtuigd dat die aanpak een leefbare en goed functionerende stad op zou leveren. Ze stonden daarin niet alleen, diverse new towns in binnen- en buitenland zijn vanuit dat paradigma ontworpen en gebouwd. Vele daarvan staan nu, vanuit hun geringe vitaliteit, ter discussie.

Stand van zaken Deze consequente uitvoering heeft een stedelijke structuur tot gevolg gehad die te vergelijken is met een boomstructuur, waarvan we nu weten dat het dodelijk is voor een vrij en divers economisch verkeer binnen het stedelijke gebied. De enkelvoudige verkeersstructuur biedt weinig of geen variatie in het repertoire van straten en verbindingen van meerdere punten van bestemming. Er ontstaan door de scheiding van verkeerssoorten geen stedelijke assen, netwerken van straten en pleinen die door druk sociaal gebruik vestiging van kantoren, diensten en winkels economisch haalbaar maakt.

OpgaveVanuit het voorgaande is het interessant te onderzoeken

op welke wijze en met behulp van welke ruimtelijke ingrepen nieuwe STADSASSEN tussen bestaande wijken en buurten gerealiseerd kunnen worden en welke programmas in de aanliggende wijken en buurten daardoor te realiseren zijn. Daarnaast is het van belang te onderzoeken welke bestaande en nieuwe ruimtelijke samenhang een bijdrage kan leveren aan een effectieve interne en externe RUIMTELIJKE KWALITEIT van die assen, wijken en buurten. In dit deel is de stedelijke relatie tussen centrum Stad en centrum Buiten onderzocht en de stedelijke relaties en netwerken onderzocht van: Centrum Oost, Waterwijk, Tussen de Vaarten, Bouwmeesterbuurt, Landgoederenbuurt en de Stadsas Oost.

Hieruit komt de volgende deelvraag naar voren:(2) Met behulp van welke ruimtelijke ingrepen kunnen STADSASSEN een kwalitatieve relatie bewerkstelligen tussen Almere Stad en Almere Buiten?

Ontwerpend onderzoek naar de STADSASSEN als relatie tussen Almere Stad en Almere Buiten

57

58

RGBG

De volgende ruimtelijke ingrepen worden voorgesteld:

Rood- verdichting/ intensivering van de bebouwing en het aanbrengen van gesloten wanden, zodat het stedelijk domein en de begrenzing ervan versterkt wordt;- gesloten wanden langs de Vaarten en afwezigheid van bebouwing tussen de Vaarten versterken begrenzing tussen stedelijkheid en groen.

Grijs- aanbrengen van een nieuwe, lange stadsas op lokaal niveau tussen Almere Stad en Almere Buiten; - door de dubbelconstructie, dat zijn meerdere verbindingen tussen de stadsdelen, wordt het maken van circuits gestimuleerd;- betere ontsluiting van wijken door noord-zuiddreef;- multimodaal inzetten van de busbaan, zodat er meer verbindingen ontstaan voor alle soorten verkeer tussen de wijken.

Blauw- versterken van hechting met omliggende gebieden, door bijvoorbeeld bebouwing en water integraal te ontwerpen;- toevoeging van watergebieden en bijzondere functies (zoals een haven), waardoor er activiteit wordt gegenereerd.

Groen- intensivering van de belangrijkste groengebieden;- versterken van hechting met omliggende gebieden, door bijvoorbeeld bebouwing in het groen op te nemen;- onderscheiden van belangrijke en minder belangrijke gebieden binnen de bestaande groene as.

RGBG- oost-westassen zouden stedelijk functie moeten kunnen krijgen;

ConclusieIn het totaalbeeld van RGBG - wijken zien we dat....

- potentie/ mogelijkheden op stadsdeelniveau bij sterkere relatie tussen Almere Stad en Almere Buiten: programma, haalbaarheid, intensivering;- ingrepen clusteren zich rondom as/ verbinding tussen Almere Stad en Almere Buiten.

Fig. 02 Blauw-Groen kaart Stadsassen

Fig. 01 Rood-Grijs kaart Stadsassen

59Fig. 03 RGBG kaart Stadsassen

60

MAARTEN BOUTENCentrum Oost

Rood- verdichten en transformeren bedrijventerrein tot divers woon- en werkgebied- verdichten zuidoostrand centrum- stedelijke wanden langs hoofdwegen

Groen- Hannie Schaftpark wijk in trekken- park toegankelijk maken - groene routes langs gracht en park

Blauw- gracht opnemen in stedelijk weefsel

Grijs- nieuwe oost-west verbinding door centrum- aantal dreven downgraden - barrirewerking spoor verminderen

AnalyseAlmere heeft een verkeerssysteem dat vanuit technisch oogpunt logisch is opgebouwd. Het gebied is goed aangesloten op het nationale wegennet door middel van de A6 en A27. Er zijn diverse ringwegen om de verschillende stadsdelen op dat niveau met elkaar te verbinden. Vanaf die ringwegen zijn de wijken via hoofdwegen bereikbaar. Vanaf die hoofdwegen bestaan `ingangen` naar de wijken via welke je op een intern wijksysteem terecht komt. Hoewel dit systeem een technisch logische opbouw heeft is de manier van verplaatsen slecht voor orintatie en relatie met de stad. Door de hirarchische opbouw en gescheiden gelegen infrastructuur zie je tijdens een reis alleen begin- en eindbestemming en tussenliggende wegen. Het huidige programma van het centrum bestaat uit een nieuw centrum richting het zuidwesten wat faciliteiten biedt voor winkelen en vrije tijd. Aan de noordkant van het centrum bevinden zich kantoren en bedrijven. Overige omliggende wijken bestaan voornamelijk uit woonwijken met een lage dichtheid.

61

Het oorspronkelijke centrum bestaat slechts uit enkele winkelstraten. De uitbreiding van het centrum vindt nu plaats in zuidwestelijke richting en met kantoren in noordelijke richting. De zuidwestkant van het centrum is echter slecht bereikbaar en oost-west verbindingen ontbreken.

Concept Nieuw programma aan de oostkant van het centrum zal bestaan uit het voortzetten van functies aan de waterkant van het Weerwater, het toevoegen van stedelijk wonen en werken in onbebouwde gebieden, het verdichten en verstedelijken van hoofdassen en grenzen, het verhogen van de kwaliteit van de groenblauwe gracht door het centrum, transformeren van de wijk Randstad tot woon- werkgebied met hogere dichtheid, opheffen van barrires en beter verbinden van wijken, relatie tussen stad en nabijgelegen park versterken.Om de bereikbaarheid te verbeteren kan de busbaan in het zuidwesten van de stad getransformeerd worden naar stedelijke hoofdroute met verbinding met Almere Haven en oost-west route ten noorden van het station doorgetrokken worden en verlengd worden tot Almere Buiten. Op die manier ontstaat ruimte voor toekomstige uitbreidingen aan de westkant van het centrum richting Almere Haven en noord en aan de oostkant van het centrum in nu nog lege ruimte en op de as richting