REGIONAAL LANDSCHAP ZUID-HAGELAND

Regionaal Landschap Zuid-Hageland

Schoolpad 43 3300 Hakendover

016 81 52 77 – www.rlzh.be

REGIONAAL LANDSCHAP ZUID-HAGELAND

Verslag 2013 – Programma 2014

Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering

Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw II

Met steun van de gemeenten:

Boutersem, Geetbets, Glabbeek,

Hoegaarden, Kortenaken, Landen,

Linter, Tienen en Zoutleeuw

Coverfoto: Philippe Van den Panhuyzen

Foto’s: RLZH, tenzij anders vermeld


Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw III

Inhoud

0 Inleiding - leeswijzer ......................................................................................................................... 5

1 Organisatie ....................................................................................................................................... 7

1.1 Globale situering .................................................................................................................................. 7

1.2 Definitieve erkenning RLZH ................................................................................................................. 8

1.3 Bestuur ................................................................................................................................................ 8

1.4 Team .................................................................................................................................................. 13

1.5 Overleg en samenwerking ................................................................................................................. 15

1.6 Focusgebieden ................................................................................................................................... 18 1.6.1 Akkernatuur in Brabants Haspengouw ....................................................................................................................... 19 1.6.2 De Getevallei ............................................................................................................................................................... 20 1.6.3 Boskernen van het Hageland ...................................................................................................................................... 22

1.7 Kwaliteitszorg .................................................................................................................................... 23

1.8 Relatie activiteiten - doelstellingen ................................................................................................... 25

2 Actiefiches 2013-2014 ..................................................................................................................... 27

2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen ............................................................................... 27 ACTIE 1. Poelen – plan kamsalamander ......................................................................................................................................... 27 ACTIE 2. Knotbomen en merkwaardige bomen ............................................................................................................................. 30 ACTIE 3. Hagen en houtkanten ...................................................................................................................................................... 33 ACTIE 4. Bermbeheer ..................................................................................................................................................................... 37 ACTIE 5. Biodiversiteit en soortgerichte werking ........................................................................................................................... 38 ACTIE 6: Akkernatuur ..................................................................................................................................................................... 48

2.2 Actiedomein Landschapszorg en streekeigen karakter .................................................................... 53 ACTIE 7. Hoogstamboomgaarden – ‘SOS Hoogstam’ ..................................................................................................................... 53 ACTIE 8. Historische tuinen, parken en bossen .............................................................................................................................. 56 ACTIE 9. Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed .............................................................................................................. 59 ACTIE 10. Ontsluiting van erfgoed.................................................................................................................................................. 62

2.3 Actiedomein natuureducatie en draagvlakverbreding...................................................................... 65 ACTIE 11. Biodiversiteitscampagne ‘koesterburen’ ....................................................................................................................... 65 ACTIE 12. Koesterburen op school ................................................................................................................................................. 67 ACTIE 13. Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking ................................................................................................................... 70 ACTIE 14. Draagvlakverbreding landbouw – jacht - natuur ............................................................................................................ 74 ACTIE 15. Gemeentelijke infomomenten ....................................................................................................................................... 77 ACTIE 16. Medewerking aan sensibilisatie-acties van streekactoren ............................................................................................. 78

2.4 Actiedomein Recreatief medegebruik en Natuurrecreatie ............................................................... 81 ACTIE 17. Recreatieve ontsluiting van de Getevallei ...................................................................................................................... 81 ACTIE 18. Bijen- en Bloesemdag..................................................................................................................................................... 84 ACTIE 19. Fruitig Hageland ............................................................................................................................................................. 85 ACTIE 20. Sensibilisering natuursteen ............................................................................................................................................ 86 ACTIE 21. Samenwerking met andere actoren m.b.t. natuurrecreatieve publieksevenementen .................................................. 88

3 Communicatie ................................................................................................................................ 91

3.1 Landschapskrant (LSK) ....................................................................................................................... 91

3.2 RLZH digitaal – website en e-zine ...................................................................................................... 92


Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw IV

3.3 Perswerking ....................................................................................................................................... 93

3.4 Publicaties .......................................................................................................................................... 94

4 Verplichte activiteiten .................................................................................................................... 95

4.1 Landschapskrant ................................................................................................................................ 95

4.2 Vormingsactiviteiten ......................................................................................................................... 95

4.3 Brede publieksactiviteiten ................................................................................................................. 97

5 Financiën 2013 - 2014 ..................................................................................................................... 98

5.1 Balans en resultatenrekening 2013 ................................................................................................... 98 5.1.1 Opbrengsten 2013 ...................................................................................................................................................... 98 5.1.2 Uitgaven 2013 ............................................................................................................................................................. 98

6 Bijlagen ........................................................................................................................................ 100


Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 5

0 Inleiding - leeswijzer

2013 was een jaar van veranderingen voor de regionale landschappen. In het kader van het witboek interne

staatshervorming werden de voorbereidingen getroffen voor het herschikken en doorschuiven van

bevoegdheden tussen de verschillende beleidsniveaus in Vlaanderen. Ook voor de regionale landschappen

werden deze verschuivingen in de loop van het jaar voorbereid. Vanaf 1 januari 2014 zijn de provincies

bevoegd voor wat hun erkenning, opvolging en financiering betreft.

Naast de overdracht van de regionale landschappen van Vlaanderen naar de provincies, werd er gesleuteld aan

het natuurdecreet en het decreet onroerend erfgoed, beiden decreten waarin de basiswerking van de

regionale landschappen zit vervat. Deze processen zijn nog steeds niet afgerond, de uitvoeringsbesluiten van

beide decreten zijn nog in ontwikkeling. De wijzigingen in de context zullen in de loop van de komende jaren

ongetwijfeld impact hebben op de werking en de klemtonen die het regionaal landschap zal leggen in haar

werking.

Hierbij is het wel duidelijk dat men het nog steeds belangrijk vindt om in te zetten op de regionale

landschappen als instrument van overleg tussen verschillende actoren in een regio, om samen plannen te

maken en te realiseren ten voordele van alle betrokkenen in het buitengebied.

Voor RLZH kan er aan worden toegevoegd dat 2013 een jaar was van consolidatie van lopende acties en het

uitwerken van specifieke klemtonen voor de streek met o.a. de indiening en goedkeuring van de definitieve

erkenning van RLZH en de opstart van het project rond de Getevallei.

Met dit jaarverslag 2013 - programma 2014 geven we u een overzicht van alle acties waarin RLZH betrokken is

en de komende jaren verder aan zal werken ten voordele van onze regio.

Veel leesgenot!



1 Organisatie

1.1 Globale situering

RLZH ligt in het zuidoosten van de provincie Vlaams-Brabant en strekt zich uit over negen gemeenten:

Boutersem, Geetbets, Glabbeek, Hoegaarden, Kortenaken, Landen, Linter, Tienen en Zoutleeuw. Alle

gemeenten behoren tot het arrondissement Leuven.

Kaart 1. Werkingsgebied Regionaal Landschap Zuid-Hageland



In het oosten grenst het werkingsgebied aan de Provincie Limburg en in het zuiden aan het Waals Gewest. Ten

noorden sluit RLZH aan op Regionaal Landschap Noord-Hageland (RLNH) en aan de westzijde wordt het

geflankeerd door Regionaal Landschap Dijleland (RLD).

De totale oppervlakte van het werkingsgebied van RLZH bedraagt 38.706 ha.

Tabel 1. Oppervlakte en inwonersaantallen per gemeente

Gemeente Oppervlakte (ha) Oppervlakteaandeel

(%)

Aantal inwoners1 Inwoners (%)

Tienen 7277,37 18,8 33.400 33,9

Landen 5333,14 13,8 15.750 16

Kortenaken 4943,72 12,8 7.920 8

Zoutleeuw 4685,91 12,1 8.292 8,4

Linter 3687,01 9,5 7.157 7,3

Geetbets 3550,28 9,2 5.955 6,1

Hoegaarden 3418,26 8,8 6.740 6,8

Boutersem 3113,65 8 7.953 8,1

Glabbeek 2697,18 7 5.294 5,4

Totaal RLZH 38706,52 100 98.461 100

Bron: www.ibz.rrn.fgov.be. Inwonersaantallen per 1 maart 2013

1.2 Definitieve erkenning RLZH RLZH diende in juni 2013 een definitieve erkenningsaanvraag in bij Minister Schauvliege. De aanvraag werd

goedgekeurd met ingang vanaf 1 januari 2014. Hierdoor is RLZH definitief erkend voor de periode 2014 – 2019.

Sinds 1 januari 2014 heeft Vlaanderen de erkenning, opvolging en financiering van de regionale landschappen

overgedragen aan de provincies.

Tussen Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de provincie Vlaams-Brabant is op basis van deze overdracht

een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de periode 2014-2019 opgesteld. Deze overeenkomst zal in het

voorjaar van 2014 ondertekend worden.

1.3 Bestuur

Algemene vergadering

In onderstaande tabel is de actuele samenstelling opgenomen van de Algemene Vergadering van RLZH vzw. De

Algemene Vergadering is samengesteld uit de Provincie Vlaams-Brabant, alle aangesloten gemeenten en de

erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en de wildbeheereenheden, conform het ‘Besluit van

http://www.ibz.rrn.fgov.be/



de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale

landschappen’ van 8/12/1998.

De samenstelling van de Algemene Vergadering sinds de laatste wijzigingen op de AV van 15/05/2013 is

weergegeven in onderstaande tabel. Op de algemene Vergadering van 20 februari 2014 worden volgende

wijzigingen voorgesteld:

- Sophie Homans wordt vervangen door Isabelle Hollevoet als vertegenwoordiger van Toerisme Vlaams-

Brabant. Isabelle Hollevoet is regiocoördinator Hageland.

- René Meeuwis, adviserend lid namens het Agentschap Natuur en Bos en Jan Van Ormelingen,

adviserend lid namens het Agentschap Onroerend Erfgoed treden uit.

- Hadewijch Degryse wordt voorgedragen als adviserend lid namens de Dienst Cultuur van de provincie

Vlaams-Brabant.

- Paul De Vis wordt voorgedragen als adviserend lid namens de Vlaamse Landmaatschappij.

Tabel 2: Samenstelling Algemene vergadering op 15/05/2013

Effectieve leden (stemgerechtigd) vertegenwoordiger plaatsvervanger

Groep a. lokale besturen

Provincie Vlaams-Brabant Marc Wijnants Ingrid Claes

Provincie Vlaams-Brabant Geert Lefever Grete De Maeyer

Boutersem Chris Vervliet Christine Dejaeger

Boutersem Wouter Desmet Nadine Meeus

Geetbets Benny Munten

Geetbets Wim Compernolle

Glabbeek Kris Vanwinkelen Lieve Uytterhoeven

Glabbeek Dave Debecker Lieve Uytterhoeven

Hoegaarden Gerti Druyts Herwig Princen

Hoegaarden Marleen Lefevre Luc Buccauw

Kortenaken Eddy Pieck Guy Vandenbergh

Kortenaken Paul Francen Camiel Bouvin

Landen Marc Lecocq Frank Stevens

Landen Frank Petitjean Els Jammaer



Linter Patrick Bouvin

Linter Luc Veldhaens

Tienen David Geladé Jan Debroeck

Tienen Els Meerbergen Bernard Vandereyken

Zoutleeuw Johan Thomas Annick Vanacken

Zoutleeuw Ilse Beelen Annick Declercq

Groep b. gewestelijke, regionale en terreinbeherende natuurverenigingen

Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Boutersem Roald Steeno Georges Buelens

Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Glabbeek Els Marjaux Peter Collaerts

Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Hoegaarden Griet Nijs Eddy Stas

Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Tienen Marcel Jonckers Annemie Van Aerschot

Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Geetbets Marc Op de Weerdt Dina Spruyt

Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Kortenaken Jaak Geebelen Joachim Mergay

Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Zoutleeuw Michel Janssens Iwan Lewylle

Natuurpunt vzw Afdeling Landen Jules Robijns Alda Renquet

Natuurpunt vzw Afdeling Linter Luk Lambeets Kevin Lambeets

Natuurpunt Oost-Brabant vzw Hugo Abts Nicole Smeyers

Natuurpunt beheer vzw Pieter Abts Lieven De Schamphelaere

Groep c. landbouw, jacht en toerisme

Boerenbond KVLV Ann Deneffe Veerle Van Welden

Boerenbond Landelijke Gilde Roger Wouters Paul Mees

Boerenbond Groene Kring Raf Jonckers /

Boerenbond Bedrijfsgilde René Beelen Nick François

WBE Getevallei Rik Grossen René Beelen

WBE Honsem John Holsbeekx Emile André Coetermans

WBE ROW José Vandegaer Luc Jacobs

WBE De Molenbeek Dirk Tudts Damien Dimbour

Toerisme Vlaams-Brabant vzw Isabelle Hollevoet Ed Goris



Toerisme Hageland vzw Wilfried Roosen Lotte Ribbens

PASAR José Lenaers Kris Daniëls

IGO-Leuven vzw Annita Vandebroeck Laure Agten

Adviserende leden

Vlaamse Landmaatschappij, afd. Vlaams-Brabant Sven Jardin

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Tom Boeckx

ALBON, dienst Land- en Bodembescherming Martine Swerts

Agentschap voor Natuur en Bos René Meeuwis

Raad van Bestuur

Onderstaande tabel geeft de actuele samenstelling van de Raad van Bestuur weer sinds de Algemene

Vergadering van 15/05/2013. Naast de leden van de Raad van Bestuur is ook steeds de coördinator van RLZH

aanwezig. Agendagebonden kunnen ook medewerkers van RLZH of derden uitgenodigd worden.

Op de Algemene Vergadering van 20/02/2014 wordt Annita Vandebroeck, vertegenwoordiger namens IGO,

voorgedragen als bestuurder in opvolging van Sophie Homans, uittredend bestuurder per 20/02/2014.

Tabel 3: Samenstelling Raad van Bestuur op 15/05/2013

Lid Bestuurder

Groep a. lokale besturen

Provincie Vlaams-Brabant Marc Wijnants

Stad Tienen David Geladé

Gemeente Hoegaarden Marleen Lefevre

Gemeente Kortenaken Paul Francen

Stad Landen Marc Lecocq

Groep b. gewestelijke, regionale en terreinbeherende natuurverenigingen

Natuurpunt Oost-Brabant Hugo Abts

Natuurpunt Geetbets Marc Op de Weerdt

Natuurpunt Landen Griet Nijs

Natuurpunt Linter Luk Lambeets



Natuurpunt Zoutleeuw Iwan Lewylle

Groep c. landbouw, jacht en toerisme

WBE Dirk Tudts

Boerenbond Nick Francois

Boerenbond René Beelen

Sophie Homans Toerisme Vlaams-Brabant

Adviesverlenend – niet stemgerechtigd

Dienst Leefmilieu Provincie Vlaams-Brabant Geert Lefever

Agentschap Onroerend Erfgoed Jan Van Ormelingen

Agentschap Natuur en Bos René Meeuwis

Bij de samenstelling van de Raad van Bestuur is sinds de oprichting van RLZH vzw steeds voldaan aan de regel

dat men moet beschikken over een Raad van Bestuur die voor minstens 1/3 bestaat uit vertegenwoordigers

van provincies of gemeenten, voor minstens 1/3 uit vertegenwoordigers van erkende natuurverenigingen en

uit vertegenwoordigers van de resterende doelgroepen.

De Raad van Bestuur kwam in 2013 5 keer samen. De verslagen van de RvB kunnen indien gewenst worden

opgevraagd bij het secretariaat van RLZH.

Dagelijks Bestuur

De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en

penningmeester. Samen met de coördinator vormen zij het dagelijks bestuur (DB). De samenstelling van het DB

werd op de RvB van 15/05/2013 als volgt beslist:

Tabel 4: Samenstelling Dagelijks Bestuur sinds 15/05/2013

Wijnants Marc Provincie Vlaams-Brabant voorzitter

Abts Hugo Natuurpunt Oost-Brabant ondervoorzitter

Beelen René Boerenbond penningmeester

Lecocq Marc Stad Landen secretaris

Op de Weerdt Marc Natuurpunt gewoon lid

Stassen Raf Coördinator personeel



Het Dagelijks Bestuur komt een viertal keer per jaar samen en wordt bijeengeroepen door de voorzitter en/of

coördinator. Het Dagelijks Bestuur vergadert ongeacht het aantal aanwezigen en beslist bij consensus.

1.4 Team

Samenstelling

In 2013 vonden er enkele wijzigingen plaats in het team van RLZH. Het jaar werd opgestart met een team van

3,8 VTE en afgerond met 4,8 VTE. Er vond een personeelswissel plaats in de functie van medewerker

biodiversiteit, waar Hanne Vandewaerde werd opgevolgd door Egbert Asselman. Door de goedkeuring van het

project “toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei” kwam er ook ruimte voor de aanwerving van een

nieuwe collega. Sinds oktober 2013 is Klara Hermans aan de slag als medewerker recreatie en erfgoed.

Tabel 5. Samenstelling team RLZH in 2013

Naam VTE Organisatie Functie In dienst

Eigen personeel RLZH

Raf Stassen 1 RLZH Coördinator 16/4/2012

Joachim Lambrechts 1 RLZH Landschap 1/4/2009

Hanne Vandewaerde 1 RLZH Biodiversiteit 1/2/2012 – 15/9/2013

Egbert Asselman 1 RLZH Biodiversiteit 19/8/2013

Katrien Schulz 0,8 RLZH Communicatie en algemene ondersteuning

1/2/2011

Klara Hermans 1 RLZH Recreatie en erfgoed 1/10/2013

Toegewezen aan RLZH

Sven Jardin 0,2 VLM Bedrijfsplanner 1/6/2010

Dolf Imbrechts 1 Stagiair/jobstudent 22/4/2013-14/6/2013 en 1/8/2013-30/9/2013

Hans Celis 0,4 Stagiair 8/10/2013-19/12/2013



In de nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de provincie Vlaams-Brabant zijn er naast de reeds bestaande

taakstelling twee nieuwe thema’s opgenomen voor de regionale landschappen. Voor de periode 2014-2019

wordt RLZH geacht om ook meer in te zetten op Natuur- en Milieu-eduactie (NME) en

instandhoudingsdoelstellingen (IHD). Hierdoor zijn er inhoudelijk enkele verschuivingen gebeurd binnen de

takenpakketten van het team. Door de financiële marge die er is ontstaan, is er ook ruimte voor de aanwerving

van een deeltijds administratief medewerker. Hierdoor zal het team van RLZH uitgroeien naar ca. 5,3 VTE.

Tabel 6. Samenstelling team RLZH in 2014

Naam VTE Organisatie Functie In dienst

Eigen personeel RLZH

Raf Stassen 1 RLZH Coördinator 16/4/2012

Joachim Lambrechts 1 RLZH Landschap 1/4/2009

Egbert Asselman 1 RLZH Biodiversiteit 19/8/2013

Katrien Schulz 0,8 RLZH Communicatie en NME

1/2/2011

Klara Hermans 1 RLZH Recreatie en erfgoed 1/10/2013

In aanwerving 0,5/0,6 RLZH Administratie

Toegewezen aan RLZH

Sven Jardin 0,2 VLM Bedrijfsplanner 1/6/2010

Intern overleg, opvolging, vorming

In 2012 werd een systeem uitgewerkt om het intern overleg en de personeelsopvolging te stroomlijnen. Hierbij

wordt naast permanente evaluatie en bijsturing voor alle medewerkers op de loonlijst van RLZH minimum één

formeel functioneringsgesprek per jaar voorzien. Daarnaast kunnen bijkomende functioneringsgesprekken

plaatsvinden op vraag van de medewerker of van de vereniging.

Maandelijks wordt er een teamoverleg georganiseerd. Dit teamoverleg wordt verder aangevuld door een

jaarlijkse teamuitstap. In het kader van de aanvraag tot definitieve erkenning vond er op 26 en 27 maart 2013

een planningstweedaagse plaats. Naast het maandelijkse TO, vind er elke eerste maandag van de maand een

intern overleg (IO) plaats tussen de medewerker en de coördinator plaats.

RLZH vindt het belangrijk om te investeren in vorming en opleiding van haar medewerkers. Deze vormingen

vormen een gedegen basis voor de verdere professionalisering van de vereniging. Hierdoor werd er de

afgelopen jaren dan ook geïnvesteerd in permanente vorming en bijscholing van het team van RLZH.



RLZH is een jonge vereniging in beweging: het personeelsbestand groeit geleidelijk aan en het aantal projecten

neemt toe. Dit maakt dat er de komende jaren voldoende moet geïnvesteerd worden in een verdere

professionalisering van het personeelsbeleid. Hierbij zal in 2014 de klemtoon liggen op volgende aspecten:

- Ontwikkeling van een systeem van projectopvolging.

- Ontwikkeling van een systeem van tijdsbesteding, waardoor het ook mogelijk wordt om per project en

per kerntaak een overzicht te verkrijgen van de bestede tijd.

- Aanpassing van het huishoudelijk reglement en arbeidsreglement dat beter is afgestemd op de huidige

context van de vereniging.

- Volgen van gerichte opleidingen: personeelsbeheer, projectmanagement, methodologische en

thematische verdiepingen voor de medewerkers van RLZH.

- Verdere professionalisering van de administratie en het financieel beheer van de vereniging.

1.5 Overleg en samenwerking

Lokale besturen en overheden

Op regelmatige basis vindt overleg plaats met de gemeentelijke en provinciale ambtenaren en mandatarissen,

naar aanleiding van lopende of nieuwe acties en projecten. Op vraag van de gemeenten en de provincie neemt

het regionaal landschap ook deel aan stuurgroepen en vergaderingen.

Gemeenten

Met de gemeenten wordt zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau op regelmatige basis overlegd. Dit gebeurt

zowel via eigen formele overlegstructuren (AV, RVB van RLZH), overlegstructuren van streekactoren (AV

Toerisme Vlaams-Brabant, Plaatselijke Groep Leader Hageland+, RVB Toerisme Hageland,

ambtenarenoverleg,…).

Geregeld wordt er een gemeentelijk overleg georganiseerd, waarbij RLZH samen met schepencollege en

betrokken ambtenaren de werking en potenties in desbetreffende gemeente overloopt. Daarnaast is er op zeer

regelmatige basis contact tussen medewerkers van RLZH en gemeentelijke ambtenaren om terreinrealisaties te

overlopen of in het kader van nazorg van reeds gerealiseerde projecten. Er worden diverse overlegmomenten

georganiseerd op projecten ad hoc-basis, temeer gezien RLZH een belangrijke rol heeft in de ondersteuning

van de gemeenten bij de uitbouw van een lokaal biodiversiteitbeleid en de deelname aan de provinciale

biodiversiteitcampagne. Daarnaast neemt RLZH ook deel aan en/of biedt ondersteuning aan lokale

gemeentelijke natuurprojecten.

Op basis van deze overlegmomenten worden nieuwe projecten opgestart of gezamenlijke activiteiten

georganiseerd. In 2013 vond er n.a.v. de nieuwe gemeentebesturen een gemeentelijke overlegronde plaats

waarbij de werking van RLZH aan nieuwe besturen werd toegelicht.



RLZH wil de band met haar gemeenten verder versterken. Vanaf 2014 willen we inzetten op gerichte mailings

aan lokale bestuurders, ambtenaren, verenigingen en andere geïnteresseerden, waarbij we een stand van

zaken geven van lopende acties van het regionaal landschap in een gemeente.

Provincie Vlaams-Brabant

Er is op regelmatige basis overleg met verschillende provinciale diensten. Via de nieuwe

samenwerkingsovereenkomst 2014-2019 wordt het overleg met de Dienst Leefmilieu en de Dienst Cultuur

structureel verankerd.

Het structureel overleg vindt plaats binnen:

- Het BORL (Brabants Overleg Regionale Landschappen). Dit vindt minstens 4 keer per jaar plaats. Er

wordt met de vijf coördinatoren van de Vlaams-Brabantse regionale landschappen, dienst Leefmilieu

en dienst Cultuur van de provincie ondermeer overlegd over de projectwerking, rapportering,

ondersteuning en opvolging van het provinciale beleid rond biodiversiteit en landschapszorg.

Naargelang het thema worden andere diensten betrokken in dit overleg.

- Overleg biodiversiteitsmedewerkers: via driemaandelijkse bijeenkomsten van de

biodiversiteitsmedewerkers van de 5 regionale landschappen en medewerkers van de dienst Leefmilieu

van de provincie, wordt het verloop van de koestercampagne in de hele provincie opgevolgd en

worden nieuwe gezamenlijk initiatieven ontwikkeld.

- De stuurgroep van BRAKONA (Brabantse Koepel voor Natuurstudie).

Tenslotte vindt ook geregeld overleg plaats met andere provinciale diensten, veelal thema- of

projectgebonden. Zo vinden er geregeld overlegmomenten met de dienst toerisme, ruimtelijke ordening,

landbouw en het Leader-secretariaat plaats.

Vlaams Overleg Regionale Landschappen

Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van

Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen;

uitwisselen van ideeën… Sinds 2009 neemt RLZH deel aan het VORL. Tussen de regionale landschappen

onderling is er ook frequent informeel overleg.

Het VORL formuleert adviezen en nodigt diverse partners uit voor overleg. Zo werden er op deze wijze in 2013

contacten gelegd met o.a.

- Bosgroepen: overleg op VORL ter opvolging standpunten interne staatshervorming en mogelijke

gezamenlijke Life+ projectaanvraag.

- Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed



- Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie

Instandhoudingdoelstellingen

- Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen

Het VORL is als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese NGO’s ter ondersteuning van de Europese

Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert (coördinator

RL Houtland) ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape.

Vlaamse Administraties

De Vlaamse overheid was tot eind 2013 vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering en in de Raad Van

Bestuur van RLZH als adviserend lid in de hoedanigheid van het Agentschap Natuur en Bos, het Agentschap

Onroerend Erfgoed en de Vlaamse Landmaatschappij. Door de overdracht naar de provincies op 01/01/2014

valt te verwachten dat in de toekomst het overleg met Vlaamse administraties minder op structurele en

veeleer op projectmatige basis zal gebeuren.

Toch verwachten we in de toekomst nog overlegmomenten te behouden met o.a. de buitendiensten en

centrale diensten van ANB, provinciale diensten van Onroerend Erfgoed, de Vlaamse Landmaatschappij rond

de invulling van de samenwerking met de bedrijfsplanner, gebiedsgerichte projecten, e.a.

Toerisme en recreatie

Toeristische verenigingen worden betrokken bij de werking van het RLZH door projectmatig overleg. In 2011

trad RLZH toe tot zowel Toerisme Hageland vzw als tot Toerisme Vlaams-Brabant. RLZH wenst ook de komende

jaren verder te investeren in dit overleg om mogelijke samenwerkingsverbanden op te zoeken. Zo wordt

onderzocht of er door RLZH een kwalitatieve meerwaarde kan gegenereerd worden in het bestaande

wandelaanbod van Toerisme Vlaams-Brabant, telkens in afstemming met de betrokken actoren op het terrein

waar relevant (gemeenten, Natuurpunt, landbouwers en WBE).

Natuurverenigingen

De afdelingen Velpe-Mene, Gete-Velpe, Linter en Landen van Natuurpunt, de Vogelwerkgroep Oost-Brabant en

de Werkgroep Grauwe Gors worden betrokken bij de werking van RLZH door inhoudelijk overleg en praktische

samenwerking bij de planning en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. Dit

gebeurt via:

- Deelname van Natuurpunt in de AV en RvB van RLZH.

- Overleg tussen RLZH en Natuurpunt in het kader van aanleg van KLE’s (poelen, hagen en houtkanten,

hoogstamboomgaarden…): doorgeven van geschikte locaties bij particulieren, opvolging, promotie…

- Overleg in het kader van publieksacties en educatieve activiteiten.

- Overleg in het kader van soortbeschermingsprojecten (zwaluwen, akkervogels, bestuivers…).



- Overleg en afstemming in het kader van gebiedsgerichte projecten (Getevallei, akkernatuur, …).

Ook wordt er rekening gehouden met het biodiversiteitscharter van Natuurpunt Oost-Brabant (Countdown

2010) dat in verscheidene gemeenten binnen RLZH ondertekend werd.

Landbouworganisaties

Landbouworganisaties worden betrokken bij de werking van het RLZH door structureel (AV, RvB) en

projectmatig overleg. Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt ook nagegaan welke synergie er op vlak van

projecten algemene werking mogelijk is in de komende werkjaren. Dit vertaalt zich concreet in samenwerking

rond akkernatuurprojecten, deelname aan de provinciale werkgroep over bacterievuur en samenwerking in

gezamenlijke projecten (Vb. met Vakgroep Fruit Hageland i.k.v. het Leaderproject “Wilde bijen in de

fruitteelt”).

Naast het zoeken naar synergieën binnen initiatieven als agro-aanneming (zoals bijvoorbeeld de organisatie

van een cursus Leren Beheren in 2011) wendt RLZH haar gebiedskennis en expertise aan om de VLM-

bedrijfsplanner te ondersteunen bij het sluiten van beheersovereenkomsten in het werkingsgebied.

Wildbeheereenheden

Wildbeheereenheden worden betrokken bij de werking van het RLZH door structureel (AV, RvB) en

projectmatig overleg. Op vraag van de wildbeheereenheden licht het regionaal landschap bepaalde facetten

van haar werking toe. Er wordt actief gezocht naar synergieën op vlak van projectwerking. Deze zoektocht

werpt zijn vruchten af. Sinds het project “Samen de boer op” wordt er samengewerkt met WBE’s in enkele

kernen zoekzones voor akkervogels. Ondertussen is duidelijk dat naar aanleiding van dit

draagvlakverbredende project een intensievere samenwerking rond agrarisch natuurbeheer gewenst is bij

verschillende WBE’s. RLZH zal daarom ook in de toekomst nauw blijven samenwerken met deze doelgroep en

ondermeer met VLM infoavonden en terreinbezoeken organiseren voor de WBE’s.

1.6 Focusgebieden Regionaal Landschap Zuid-Hageland wil tijdens de periode van definitieve erkenning sterker inzetten op een

gebiedsgerichte werking en deze werking verder afstemmen op processen in de streek. Deze gebiedsgerichte

werking bevindt zich in een eerste fase maar zal gaandeweg vorm krijgen in afstemming op en in overleg met

processen van andere actoren in de streek. Hierdoor wil RLZH in deze focusgebieden werken met een

proactieve benadering en het gericht zoeken naar overleg en afstemming ter realisatie van vooropgestelde

doelen in deze gebieden. In de delen die buiten deze focusgebieden van RLZH vallen, zal men steeds via vraag

en aanbod verder blijven werken.



1.6.1 Akkernatuur in Brabants Haspengouw

Het werkingsgebied van RLZH is zeer belangrijk voor het behoud van akkersoorten, meer bepaald in de

leemstreek (gemeenten Boutersem, Hoegaarden, Tienen, Linter en Landen). Op Vlaams niveau is deze regio

van belang in het behoud van leefbare populaties van ondermeer grauwe gors, veldleeuwerik en kwartel. Ook

voor de Rode Lijstsoorten is er aandacht: de regio heeft het potentieel om (terug) een geschikt habitat te

bieden aan de grauwe kiekendief en van de blauwe kiekendief is het de enige plaats in Vlaanderen waar deze

soort recent tot broeden kwam.

Daarnaast wil RLZH ook aandacht besteden aan het behoud van specifieke akkerflora, zowel in als aan de rand

van akkers (korenbloem, klaproos, …).

In de eerste plaats zullen deze acties geconcentreerd worden in de afgebakende kernen zoekzones van het

werkingsgebied. In 2011 en 2012 werd er met een gebiedsgerichte benadering gewerkt in de kernzone

Outgaarden en in de zoekzone Moutsborn. Naast het behoud van zones waar deze gebiedsgerichte benadering

reeds is opgestart en geconsolideerd, zal RLZH geleidelijk deze aanpak verder uitbreiden naar andere kernen

zoekzones voor akkervogels in de regio. Deze progressieve aanpak moet op termijn de regio aantrekkelijk

maken voor akkervogels en akkernatuur in het algemeen. Hierbij wordt in de eerste plaats gekozen om te

werken in kernzones voor akkervogels om eerst de prioritaire gebieden veilig te stellen. In 2013 werd de

werking in twee nieuwe kernzones opgestart.



Kaart 2. Focusgebieden anno 2014 werking akkervogels.

Uitvoering via volgende acties:

- Actie 3: Hagen en houtkanten

- Actie 4: Bermbeheer

- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking

- Actie 6: Akkernatuur

- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen

- Actie 12: Koesterburen op school

- Actie 14: Draagvlakverbreding landbouw-jacht-natuur

- Actie 15: Gemeentelijke infomomenten

1.6.2 De Getevallei

De Getevallei van Hoegaarden tot Geetbets vormt een relatief intacte riviervallei waar vochtige graslanden,

bossen, waterpartijen en landbouwareaal elkaar afwisselen. Het laatste decennium is er al veel in beweging

gezet in de Getevallei wat versterking van natuur betreft: door de Provincie Vlaams-Brabant met het



provinciaal natuurontwikkelingsgebied het Getebos en door Natuurpunt met de verwerving van tal van

natuurgebieden. Dit maakt dat de Getevallei naar Vlaamse normen een gebied is geworden met uitzonderlijke

kansen op vlak van natuur, natuurbeleving en zachte recreatie. RLZH wil de komende periode in overleg met de

aanwezige streekactoren een ondersteunende en complementaire rol vervullen in de Getevallei.

Hiervoor ontwikkelt RLZH de volgende activiteiten:

- Plan Kamsalamander: De Getevallei herbergt een van de laatste levensvatbare populaties in Vlaams-

Brabant van de Europees beschermde kamsalamander. Complementair aan de acties vanuit Provincie

Vlaams-Brabant en Natuurpunt, zal RLZH zich richten op het versterken van het aanwezige netwerk van

KLE’s (poelen, hagen en houtkanten) in en naast de Getevallei met bijzondere aandacht voor de

habitatvereisten van de kamsalamander. Hiervoor zal RLZH zich in de eerste plaats tot particulieren,

landbouwers en gemeenten richten.

- Instandhoudingsdoelstellingen, buffering van natuurgebieden en natuurverbindingen in de Getevallei:

Ondanks het feit dat er heel wat gebieden in eigendom of beheer zijn van Natuurpunt en de provincie,

zijn er ook nog missing links in te vullen om tot een continue corridor te komen. Deze kunnen na een

gebiedsanalyse geïdentificeerd worden met oog op versterking of aanleggen van verbindingen. Ook uit

andere, toekomstige acties zoals het uit te werken wandelnetwerk Getevallei, kunnen aanleiding geven

tot het verder aanleggen en onderhouden van KLE’s in de vallei.

In het ruimtelijk structuurplan van de provincie staan voor dit focusgebied volgende

natuurverbindingsgebieden aangeduid:

o 6e Verbinding Grote Gete met Molenbeek-Mene en bos van Meldert , aansluitend met de

NVBG van de provincie Limburg

o 6f Verbinding zijrivieren Gete (o.m. Roelbeek, Overbeek) en boscomplexen Velpe

(Heidebos-Tienbunders)

o 6g Natuurverbinding Kleine Gete

o 11a Verbinding Vinne Kleine Gete en Dormaalbeek-Molenbeek, aansluitend met de NVBG

van de provincie Limburg

- Rivierdonderpad: ontwikkelen van verder acties ter verbetering en buffering van het leefgebied van

deze soort en creëren van meer draagvlak rond deze soort.

- Zachte recreatie in de Getevallei: De unieke biodiversiteitswaarden van de Getevallei worden

gecombineerd met historische erfgoedelementen en een complementair voorkomen van



natuurgebieden, landbouw en pittoreske dorpskernen. Daardoor vormt het landschap er een attractie

op zich en biedt het kansen voor de ontwikkeling van toeristische initiatieven binnen de zachte

recreatie. Wandelen en fietsen horen hier bij de voornaamste activiteiten. Bovendien wordt de

Getevallei in een studie van Toerisme Vlaanderen aangeduid als zoekzone voor het ontwikkelen van

een wandelnetwerk op basis van knooppunten. Concreet steunt het lopende recreatieve

ontsluitingsproject op de 3 pijlers: (1) het uitwerken van een wandelnetwerk Getevallei (i.s.m.

Toerisme Vlaams-Brabant), (2) het inrichten van startplaatsen in de betrokken gemeenten, (3) werken

aan draagvlak en communicatie.


- Actie 1: Poelen – plan kamsalamander

- Actie 2: Knotbomen





- Actie 15: gemeentelijke infomomenten

- Actie 17: recreatieve ontsluiting van de Getevallei

1.6.3 Boskernen van het Hageland

In het noorden van het werkingsgebied van RLZH bevinden zich een aantal waardevolle boskernen. Sommige

van deze boskernen zijn opgenomen het Natura 2000-netwerk als habitatrichtlijngebieden. We hebben het dan

specifiek over: Groot en Klein Begijnbos, het Groot Gasthuisbos en de bossen van Zuurbemde en Groothofveld

in de Velpevallei. De meerderheid van deze bossen is in eigendom of beheer van Natuurpunt en ANB, maar er

bevinden zich ook nog heel wat terreinen in particulier eigendom.

RLZH wil complementair werken met de in de streek aanwezige actoren zoals Natuurpunt, ANB, en Bosgroep

Dijle-Geteland, en in hoofdzaak de nadruk leggen op enerzijds de samenwerking met particuliere eigenaars

binnen en naast deze gebieden en anderzijds met het oog op het aanleggen of versterken van verbindingen

tussen deze boskernen en buffering van deze waardevolle gebieden. Hierbij kan in synergie met de Bosgroep

Dijle-Geteland op termijn ook werk worden gemaakt van verbetering van deze boskernen (diversifiëren van

beheer, exotenbestrijding, …). Dit thema biedt ook heel wat kansen wat soortgerichte werking betreft: het zijn

belangrijke verbindingen en bestaande of potentiële habitat voor verschillende soorten vleermuizen en vogels

(bvb. grauwe klauwier).

In het ruimtelijk structuurplan worden voor dit focusgebied volgende natuurverbindingsgebieden aangehaald:



- 6c Verbinding Begijnenbeek met Begijnenbos en Meenselbeek naar Velpe

- 6d Velpe als natuurverbinding tussen bosgebieden Begijnenbeek, Diestiaanheuvels en

Mollendaalbos

- 10a Verbinding bosgebieden bovenlopen Winge-Molenbeek en Begijnenbeek (Troostembergbos-

Tafelbos-Kleisebos-Begijnenbos-Zuurbemde-Hulsbos-Kappellebos-Wouwerdries)

Deze verbindingen kunnen in de eerste plaats gerealiseerd worden via Actie 3: Hagen, Heggen en Houtkanten

en Actie 7: Hoogstamboomgaarden.


- Actie 2: Knotbomen




- Actie 7: Hoogstambomen



- Actie 15: gemeentelijke infomomenten

1.7 Kwaliteitszorg Kwaliteitsvolle acties en een goede nazorg worden hoog in het vaandel gedragen door RLZH. Iedereen heeft er

baat bij dat de uitgevoerde acties duurzaam zijn en over voldoende draagvlak beschikken.

Toetsingscriteria

Acties ontstaan vanuit overleg tussen partners en vanuit concrete noden, waarbij er wordt gezocht naar een zo

breed mogelijk draagvlak bij alle betrokkenen. Alvorens een terreinactie tot uitvoering komt, wordt deze

getoetst aan criteria verbonden aan landschappelijke kwaliteit, meerwaarde voor biodiversiteit en

cultuurhistorische achtergrond.

Streekeigen plantgoed

RLZH wil bijdragen aan de instandhouding van autochtone bomen en struiken uit de

streek door autochtoon plantgoed te voorzien voor (op termijn alle) plantacties binnen

het werkingsgebied. In het bestek voor hagen, heggen en houtkanten is de aard van het

plantgoed opgenomen als een gunningscriterium bij kwaliteitszorg. Zo kan RLZH

bedrijven selecteren die werken met kwekers van autochtoon plantgoed. Ook bij

technische bepalingen wordt aangemoedigd om te zorgen voor de aanlevering van



autochtoon plantgoed (bijvoorbeeld met label ‘Plant van Hier’).

Nazorg

- Voor elke boomgaard, poel, haag of houtkant die wordt hersteld of aangeplant, wordt door RLZH in

samenspraak met de eigenaar/beheerder een duurzaam beheer vooropgesteld. De gewenste

beheermaatregelen worden aangegeven, evenals suggesties over hoe de omgeving kan worden

versterkt in functie van de natuur- en landschapskwaliteiten (door bvb. graslandbeheer).

- RLZH verdeelt de brochures over de nazorg en het beheer van kleine landschapelementen om

eigenaars te betrekken bij het beheer ervan. Deze landschapselementen worden ook door RLZH verder

opgevolgd. Hieruit kan bijvoorbeeld verder advies volgen rond beheer, het betrekken van de eigenaars

bij toekomstige vormingen, de aanleg van hagen, heggen of houtkanten op naburige percelen, … .

- Reeds gerealiseerde projecten worden steekproefsgewijs opgevolgd.

- Eventuele subsidiekanalen (vb. gemeentelijk reglement; beheerovereenkomsten voor landbouwers,

NOS, …) worden, indien relevant, toegelicht.

- Voor de eigenaars waar een boomgaard werd aangelegd of hersteld, wordt er jaarlijks in het voorjaar

een basiscursus hoogstamboomgaarden georganiseerd, waarin de eigenaars over theorie en praktijk

van boomgaardbeheer kunnen leren.

Monitoring

Het ontbreekt RLZH aan middelen om een structurele monitoring van de projecten te organiseren. Waar

mogelijk wordt er bij opstart van een nieuwe actie een nulmeting uitgevoerd (vb. inventarisatie zwaluwnesten

in 2009, inventarisatie knotbomen in 2011). Daarnaast is er rond verschillende thema’s een samenwerking met

lokale natuurverenigingen (Natuurpunt, Vogelwerkgroep, Werkgroep Grauwe Gors) waarbij RLZH mag

beschikken over de gegevens van monitoring. Daarnaast is er via www.waarnemingen.be steeds meer en

betere informatie beschikbaar.

http://www.waarnemingen.be/



1.8 Relatie activiteiten - doelstellingen Tabel 7. Acties en doelstellingen

Nr. Actie

Doelstelling

Natu

urb

erho

ud

en K

LE’s

Land

schap

szorg en

streekeigen karakter

Natu

ured

ucatie (N

ME)

Natu

urrecreatie en

recreatief

med

egebru

ik

Instan

dh

ou

din

gsdo

elstellinge

n

(IHD

)

Draagvlak n

atuu

r

Draagvlak lan

dsch

app

elijk

erfgoed

1 Poelen X x x x x x x

2 Knotbomen en merkwaardige bomen X x x X x

3 Hagen en houtkanten x x x x x x x

4 Bermbeheer X x x x x

5 Biodiversiteit en soortgerichte werking X x x x x

6 Akkernatuur x x x x x

7 Hoogstamboomgaarden X x x x x x x

8 Historische tuinen, parken en bossen X x x x x x

9 Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed x x x x x x x

10 Ontsluiting van erfgoed x x x

11 Biodiversiteitscampagne Koesterburen X x x x x

12 Koesterburen op School X x x x x x

13 Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking X x x x x x x

14 Draagvlakverbreding akkernatuur X x x x x

15 Gemeentelijke infomomenten X x x x x x x

16 Medewerking aan publieksactiviteiten en

sensibilisatie-acties van streekactoren X x x x x x x

17 Recreatieve ontsluiting van de Getevallei X x x x x x x

18 Bijen- en bloesemdag X x x x x x x

19 Fruitig Hageland X x X x x x x

20 Publieksactiviteiten natuursteen X x X x

21 Samenwerking rond natuurrecreatieve

publieksevenementen x x x x



2 Actiefiches 2013-2014

2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen

ACTIE 1. Poelen – plan kamsalamander

Contactpersoon: Egbert Asselman

Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Afdelingen van Natuurpunt Oost-Brabant,

Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, landbouwverenigingen, grondeigenaars

(landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) en overheden die vragende partij zijn om poelen aan te

leggen op hun percelen.

Financiering: Basiswerking RLZH (middelen dienst Leefmilieu en dienst Cultuur), projecten,

beheerovereenkomsten via samenwerking met bedrijfsplanner VLM.

Doelstellingen:

- Herstel van verwaarloosde poelen i.f.v biodiversiteitsdoelstellingen en/of i.f.v. landschappelijke

erfgoeddoelstellingen.

- Graven van nieuwe poelen i.f.v. lokale biodiversiteitsdoelstellingen en/of i.f.v. landschappelijke

erfgoeddoelstellingen.

- Concrete kansen scheppen voor betrokken provinciale prioritaire soorten binnen de betreffende

gemeente (o.a. kamsalamander).

- Gebiedsgerichte werking rond kamsalamander in de Getevallei: aanleg en herstel van poelen die

aansluiten bij huidige stapstenen. Met deze actie wil RLZH complementair werken aan de acties van

Natuurpunt en de provincie Vlaams-Brabant in deze vallei.

Omschrijving:

Poelen zijn belangrijke kleine landschapselementen voor de overleving en voortplanting van talrijke

watergebonden planten en dieren (o.a. amfibieën, talrijke ongewervelden). Indien ze deel uitmaken van een

functioneel netwerk van waterpartijen, kunnen poelen ook een belangrijke rol vervullen als 'ecologische

stapsteen' voor de migratie van organismen. Binnen de landschapswerking mikt het poelenproject vooral op



herstel van veedrinkpoelen als onderdeel van een historisch netwerk. In de grote valleisystemen van Velpe en

Gete lagen er – met uiteenlopende densiteit – netwerken van poelen. Door herstel van verlandde en

verwaarloosde poelen en de aanleg van nieuwe poelen op geschikte locaties binnen deze doelzones wordt het

netwerk aan poelen als typisch element in het beemdenlandschap hersteld. Maar ook buiten deze netwerken

kunnen poelen een belangrijke meerwaarde bieden. Hiertoe moet wel aan een aantal voorwaarden worden

voldaan inzake toegankelijkheid, bodemgeschiktheid en onderhoud.

In 2013 werd met Natuurpunt en de provincie Vlaams-Brabant overleg opgestart om complementair te werken

in de Getevallei. Hier is nog een kleine populatie kamsalamander aanwezig en specifiek voor het behoud van

deze soort werd een beschermingszone in het kader van de habitatrichtlijn afgebakend. RLZH wil mee helpen

om de populatie te beschermen en te versterken, en tevens maatregelen te nemen om ze te verbinden met de

populatie aan ‘Viskot’ en ‘Getebos’, noordelijk van de Gete.

Kaart 3. Focusgebied “plan kamsalamander”



Gerealiseerd in 2013:

- Contact met 14 geïnteresseerde eigenaars.

- Terreinprospectie op 10 verschillende plaatsen verspreid over 5 gemeenten. Er werden 2 plaatsen

geschikt bevonden voor herstel (slibruiming, kanten schuinen en uitdiepen). Deze werken konden

zonder vergunning worden uitgevoerd. Er werden 8 plaatsen geschikt bevonden voor aanleg. Daarvan

werden er 2 uitgevoerd. 1 ervan is gelegen in de Getevallei, binnen focusgebied Kamsalamander. De

aanleg van 3 andere poelen is voorzien voor het begin 2014.

- RLZH ging met Natuurpunt en de provincie op terrein in de Getevallei in het kader van de monitoring

van een aantal poelen die werden aangelegd in functie van de kamsalamander. Hierbij werd kennis

uitgewisseld over inzichten en gewenste ontwikkeling voor de versterking van het leefgebied.

- RLZH voerde een grondig onderzoek uit naar de landschapselementen in de ruime omgeving van de

SBZ-zone Meertsheuvel, in functie van de versterking van het landhabitat ter plaatse voor

kamsalamander, en van de mogelijkheid tot verbinding met de populatie noordelijk van de Gete. Dit

werd uitgevoerd door een stagiair aan de hand van een gedetailleerde terreininventarisatie van de

KLE’s, een omgevingsanalyse op basis van de Biologische Waarderingskaart en GIS-verwerking van deze

gegevens. Het resultaat geeft belangrijke indicaties naar prioritaire locaties voor gerichte

habitatversterking.

- Via de bedrijfsplanner werden en 16 polen (her)aangelegd en 19 poelen onderhouden.

Aanleg poelen in Vissenaken en Boutersem. Herstelde poel in ’t Kareeltje in Wommersom.

Tabel 8. Herstel en aanleg poelen in 2014

Gemeente Deelgemeente Werken Uitvoering Project (LA/PPF)

Tienen Oplinter Aanleg (1) 21/02/13 PPF

Boutersem Vertrijk Aanleg (1) en herstel (1) 19/09/2013 PPF

Boutersem Vertrijk Herstel (3) 19/09/2013 PPF



Gepland in 2014:

- Er wordt gestreefd naar het herstel van 5 tot 10 poelen, en nieuwe aanleg van 2 tot 5 poelen.

- Verdere visievorming en uitvoering van Plan Kamsalamander. RLZH neemt initiatief tot overleg met

Natuurpunt, Zoutleeuw en ANB om de visievorming en uitvoering van eerste maatregelen te versnellen

gezien de grote kwetsbaarheid van het populatierestant. Maatregelen blijven complementair aan de

werking van ANB en Natuurpunt. RLZH kan vooral meerwaarde creëren door versterking van het

landhabitat in samenwerking met de landbouwers en de VLM (bedrijfsplanner, eheerovereenkomsten).

Aan de hand van de bestaande inventarisatie worden prioriteiten gesteld. Ook herstel van bestaande

poelen en aanleg van nieuwe poelen is mogelijk. Eigenaars en gebruikers van gronden in prioritaire

zones zullen actief worden bevraagd naar hun interesse in medewerking. Bijkomende financiering

wordt betracht via de indiening van een subsidieaanvraag ‘Quick Win Naturaproject’ bij ANB. Aan de

noordkant van de Gete (buiten SBZ-gebied) wordt in overleg met Natuurpunt en de provincie overleg

georganiseerd om na te gaan of RLZH aanvullende maatregelen kan nemen om de populatie ‘Viskot-

Getevallei’ te versterken door missing links in te vullen. Mogelijkheden om de verbinding met de

populatie zuidelijk van de Gete te bewerkstelligen zullen worden onderzocht.

- In overleg met Natuurpunt Studie zal de monitoring van de nieuwe en herstelde poelen verder

uitgewerkt worden.

Verbonden acties:



ACTIE 2. Knotbomen en merkwaardige bomen

Contactpersoon: Joachim Lambrechts

Partners en doelgroepen: Provincie Vlaams-Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale besturen, IGO

Leuven (INL-ploegen), particulieren, landbouwers

Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit en landschapszorg). Restfinanciering van 30%

door particulieren.

Doelstellingen:

- Behoud van streekeigen rijkdom aan knotbomen en andere merkwaardige bomen.



- Laagdrempelige en haalbare oplossingen aanreiken voor het herstel en onderhoud van knotbomen in

de regio

- Behoud en versterking van biodiversiteit gebonden aan knotbomen (holenbroedende vogels, e.a.)

Omschrijving:

Knotbomen zijn al eeuwenlang een vertrouwd beeld in het Zuid-Hagelandse cultuurlandschap. De jongste

decennia dreigen deze door de mens gevormde bomen echter uit ons landschap te verdwijnen.

De meest bekende soort knotboom in Zuid-Hageland is de wilg. Ze is nog steeds aanwezig langs sloten en

perceelgrenzen, in het bijzonder in de half-open valleilandschappen van de Kleine en Grote Gete en de Velpe

waar op sommige plaatsen nog gave relicten bestaan van deze kleinschalige weidelandschappen. Toch vinden

we bij ons ook andere – minder bekende – vormen van knotbomen, zoals knotessen, knotpopulieren,

knoteiken, knothaagbeuken, knotlindes en knotaccacia.

Uit de eerste aanzet tot inventarisatie van de knotbomen in het werkingsgebied blijkt dat er nog een grote

rijkdom verscholen ligt, maar dat tal van knotbomen – niet in het minst de oudste monumentale – dreigen

open te scheuren door een gebrek aan beheer.

Het herstel en de heraanleg van deze cultuurhistorisch belangrijke kleine landschapselementen sluit perfect

aan bij de missie van Regionaal Landschap Zuid-Hageland. Ook het historisch gebruik van kleine

landschapselementen als bron van geriefhout, als veevoer, in functie van ontwatering, als grensmarkeerder,

biedt interessante mogelijkheden om mens, cultuur en landschap weer met elkaar te verbinden en deze

oeroude relatie nieuw leven in te blazen. Ambachtelijke technieken zoals het maken van

vlechtwerkconstructies met wilgentenen, hout als hernieuwbare brandstof via het oprichten van knotteams, …

zijn ondermeer interessante insteken.

Verloop actie 2013:

- Brochure Knotbomen: Met de 5 Vlaams-Brabantse regionale landschappen werd – in samenwerking

met de provincie Vlaams-Brabant een nieuwe brochure over knotbomen gerealiseerd. RLZH zorgde

mee voor het uitwerken van de teksten, aanleveren van foto’s, uitwerken van specifieke tekeningen en

illustraties. De brochure werd in de zomer gedrukt en nadien verdeeld via RLZH, de gemeenten,

evenementen, … De brochure vormt een hefboom om het draagvlak voor knotbomen en de bereidheid

tot beheer te vergroten



Brochure knotbomen, gerealiseerd in 2013: enkele van de illustraties aangemaakt door RLZH

- Knotteams: In de landschapskrant van april 2012 werd een oproep gedaan, enerzijds naar

knotboomeigenaars die hun knotbomen willen laten knotten en anderzijds naar brandhoutzoekers die

bereid zijn bomen te knotten in ruil voor het hout. De reactie kwamen overwegend van

brandhoutzoekers. Een 8-tal knotteams meldden zich. De rol van RLZH bestaat er in om vraag en

aanbod op vrijwillige basis bij elkaar te brengen en deze actie te flankeren met een juiste technische

omkadering (veiligheid en snoeitechnieken), sensibilisatie rond de aanleg en beheer van KLE’s en

informatie over de ecologische en landschapswaarden.. In het voorjaar van 2013 zijn de eerste bomen

via dit systeem van vrijwilligers aangepakt.

Kaphaag te Zoutleeuw: VOOR en NA het herstelbeheer door vrijwillig ‘knotteam’



Gepland in 2014:

- Verdere uitbouw van het systeem van knotteams (afstemming vraag-aanbod, promotie van de actie,

vorming, begeleiding)

- Advies en begeleiding gemeenten en INL-teams in onderhoud bijzondere knotbomen

- Zelf herstelbeheer uitvoeren in specifieke situaties (met erkende boomverzorger)

- Sensibilisatie en informeren, o.a. met de nieuwe brochure “Knotbomen”

- Cursus knotten: Opdat de (potentiële) knotters op een veilige en deskundige manier aan de slag

kunnen voorziet RLZH de organisatie van een cursus knotbeheer in de winter 2014-2015. Naast de

principes van snoei en het knotten wordt ook ingegaan op technische aspecten van het materiaal en

veiligheid.

ACTIE 3. Hagen en houtkanten


Partners en doelgroepen: Provincie Vlaams-Brabant (dienst Leefmilieu en dienst Cultuur), Agentschap voor

Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale overheden, Natuurpunt, landbouwverenigingen,

bosgroepen, BRAKONA, Intergemeentelijke Natuur- en Landschapsploegen, particuliere en openbare

grondeigenaars, landbouwers, recreanten

Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit en landschapszorg 2014), Agentschap

Onroerend Erfgoed (2013), restfinanciering van 30% door particulieren. Indien het projecten betreft op

percelen van lokale overheden of landbouwers wordt onderzocht of andere financieringskanalen

(respectievelijk Vlaamse samenwerkingsovereenkomst en provinciaal natuurprojectenfonds voor gemeenten

en beheerovereenkomsten VLM) kunnen aangewend worden.

Doelstelling:

- Leggen van verbindingen en stapstenen voor biodiversiteit in het landschap

- Behoud, herstel en aanleg van hagen en houtkanten met het oog op behoud van streekeigen

cultuurhistorisch landschap

- Promotie en sensibilisatie van streekeigen plantgoed

Omschrijving:

Hagen, heggen en houtkanten bepalen in sterke mate het karakter van het Hageland. Het zijn groene linten in

het landschap die de openheid breken en belangrijke verbindingen vormen in het gefragmenteerd

buitengebied. De houtige KLE’s hebben een hoge biodiversiteit- en landschapswaarde en verwijzen naar de

historische percelering die op vele plaatsen (bvb. in de Getevallei) opmerkelijk goed bewaard is gebleven. In



eerste instantie streeft RLZH naar het behoud en beheer van bestaande hagen en houtkanten. Het is immers

belangrijk dat de bestaande lineaire elementen goed beheerd worden, om ze duurzaam te kunnen behouden

zonder conflicten met andere ruimtegebruikers.

In 2012 werden in het najaar de eerste aanplantacties op touw gezet. Hierbij mikte RLZH enerzijds op het

herstel van bestaande historische elementen. Anderzijds werden voor het eerst ook nieuwe hagen en

houtkanten aangeplant bij een beperkt aantal particulieren. Doel was dit terrein te verkennen en ervaringen op

te doen. Begin 2013 werd vervolgens een open oproep gelanceerd (zie oproep landschapskrant lente 2013, … )

voor de aanplant van deze KLE’s in het buitengebied.

Er worden een aantal voorwaarden opgelegd, onder meer aangaande de ligging, de soorten en het beheer:

aanplanten louter in de tuinsfeer zijn niet mogelijk, en een minimum van 250 planten per aanplant is vereist. Er

wordt gepolst naar de intentie van de eigenaar. Vanuit het RLZH wordt een eerste aanzet gegeven met een zo

groot mogelijke meerwaarde voor biodiversiteit en landschap, in functie van de omgeving.

Vanuit natuurlijk en cultuurhistorisch oogpunt verkiezen we haagsoorten die van oudsher in onze regio

voorkomen. Meidoorn en Sleedoorn zijn wellicht de bekendste soorten, maar ook gewone es, Gelderse roos,

hazelaar, hondsroos, iep, rode kornoelje, veldesdoorn en haagbeuk zijn streekeigen soorten.


- In het voorjaar van 2013 werden aanplanten uitgevoerd op 7 locaties (zie onderstaande tabel)

Tabel 9. Aanplanten voorjaar 2013

ID Gemeente Deel-gemeente

Omschrijving Project

A1 Tienen Oplinter aanplant struweel + heggen + houtkant LA

A3 Kortenaken Ransberg 180 m houtkant (4 rijen breed) PPF

A5 Zoutleeuw Zoutleeuw opvullen bestaande meidoornhaag LA

A7 Kortenaken Ransberg aanplant haag + houtkant PPF

A8 Landen Ezemaal aanplant heg (50m) + houtkant (50m; 3 rijen) PPF

A9 Zoutleeuw Budingen aanplant heg + herstelbeheer haag + knotten 2 wilgen LA

A10 Hoegaarden Outgaarden aanplant 200m meidoornhaag PPF

PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie

- In het najaar van 2013 volgden 2 grote aanplanten

o Kasteelhoeve Wange: Er werd een grootschalige aanplant uitgevoerd op de terreinen van

Kasteelhoeve Wange: er werden een 30 ‘patches’ van kleine bosschages aangeplant in

gemengd groepsverband. Deze aanplant was multifunctioneel: naast verhoging van de



biodiversiteit en verfraaiing van het domein kwam de vraag ook in functie van het gebruik door

de aanwezige paarden als verbetering van hun dieet: eens de hagen uitgegroeid zijn, kunnen

de dieren hieraan knabbelen.

o Bufferstroken Kleinbeek: Op de bufferstroken langs de Kleinbeek te Tienen werden in opdracht

van Stad Tienen (eigenaar) en in overleg met Natuurpunt (beheerder) stroken struweel

aangeplant. In totaal gaat het om ruim 300m struweel, met vooral sleedoorn, maar ook

Gelderse roos, vlier, iep, hazelaar, hondsroos en kraagroos. De aanplant werd uitgevoerd met

de leerlingen van de basisschool van Kumtich.

Tabel 10. Aanplanten najaar 2013


Omschrijving Aantal stuks plantgoed

Aantal bomen

Project

E2 Landen Wange mozaiek van houtkanten 3119 22 PPF

J2 Tienen Vissenaken Aanplant hagen en houtkanten 879 PPF


- RLZH ondersteunde de aanplanten via gemeentelijke natuurprojecten: aanplant van sleedoornheggen

en struweel in Glabbeek in het kader van Plan Geelgors en aanplant van demo-hagen in gemeentelijk

domein ’t Kareeltje te Wommersom.

- Ondersteunende / aanvullende maatregelen:

- Verspreiding van brochure “Hagen, heggen en houtkanten” via gemeenten via infomomenten, de

website van RLZH en persoonlijke contacten met particulieren.

- Deelname aan werkgroep bacterievuur (sinds 2009).

- Via de bedrijfsplanner zijn in 2013 verschillende beheerovereenkomsten voor aanplant en onderhoud

an hagen, heggen en houtkanten afgesloten. Zie overzicht hier beneden.

Tabel 11. Overzicht beheerovereenkomsten in 2013 voor aanplant en onderhoud Hagen, Heggen en Houtkanten

Type beheerovereenkomst Aantal Oppervlakte/lengte

Aanplant haag 70 12.522 m.

Aanplant houtkant 21 192,35 are

Aanplant heg 31 9.411,5 m.

Onderhoud haag 117 16.691 m.

Onderhoud houtkant 29 256,92 are

Onderhoud heg 145 22.269,5 m.



Planten van heggen en houtkanten in Glabbeek, Wange en Vissenaken.

Gepland in 2014:

- Voortzetting van aanplanten op vraag van particulieren, bedrijven of lokale overheden.

- Er wordt getracht om aanplantprojecten meer te richten in het kader van integrale projecten: dit zijn

meer gebiedsgerichte projecten waarbij enerzijds verschillende maatregelen worden genomen om

diverse meerwaarden te creëren; anderzijds zijn ze naast versterking van natuur en landschap ook

gericht op educatie, recreatie, beleving allerlei… Zo is er de vraag vanuit Tienen om mee te werken

aan de inrichting van een ruime bufferzone rond de nieuwe KMO-zone Tienen, en aan het openbaar

gemeentedomein ‘De Viander’. Eveneens te Tienen kwam de vraag vanuit het OCMW om een

voorstel uit te werken voor de groenzones rond ziekenhuis St-Jan.

- Aandacht op focusgebieden: RLZH zal specifiek mogelijkheden onderzoeken voor aanplanten die

bijdragen aan Plan Kamsalamander, de buffering en verbinding van de Hagelandse boskernen en de

inrichting van kouters in de gebieden voor akkernatuur. In de Getevallei worden de aanplanten ook

afgestemd op het in ontwikkeling zijnde wandelnetwerk.

- De afstemming met de bedrijfsplanner (VLM) betreffende beheerovereenkomsten met landbouwers

blijft een belangrijk accent.

Verwante acties:

Actie 4: Bermbeheer

Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking

Actie 6: Akkernatuur

Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht – natuur



ACTIE 4. Bermbeheer


Partners: Lokale besturen, Provincie Vlaams-Brabant, IGO Leuven (INL-ploegen), Agentschap voor Natuur en

Bos, Agrobeheer en Agroaanneming, Vlaamse Landmaatschappij, afdelingen van Natuurpunt

Doelgroepen: Lokale besturen, landbouwers, INL-ploegen

Financiering: Provinciale basissubsidies, in het bijzonder de invulling van de samenwerkingsovereenkomst

inzake ondersteuning van het provinciaal biodiversiteitsbeleid. Terreinrealisaties binnen dit thema situeren zich

in de praktijk voor het merendeel op gronden van lokale overheden. Waar nodig biedt RLZH deze overheden

dan ook het advies en de ondersteuning in het vinden en aanwenden van externe financieringskanalen (zie

bijvoorbeeld provinciaal natuurprojectenfonds voor gemeenten).

Doelstellingen:

- Verhogen van de natuurwaarden in gemeentelijke bermen

- Draagvlak verhogen voor een natuurvriendelijk bermbeheer

- Stimuleren van maatregelen voor een soorten gebiedsgericht bermbeheer

Omschrijving:

Van bij de oprichting van RLZH hebben de actoren binnen het regionaal landschap aandacht gevraagd voor de

natuurwaarden in de bermen. In enkele gemeenten worden de meest waardevolle bermen beheerd door INL-

teams. Het provinciale biodiversiteitsbeleid heeft in de uitwerking van de campagne het leefgebied ‘bermen’

specifiek uitgewerkt. Voor heel wat gemeenten binnen RLZH werden bermsoorten als koesterburen aangeduid.

Dit kader is voor RLZH bruikbaar om samen met de partners specifiek rond PPS-bermsoorten te werken. Gezien

de omvang van dit luik – zowel ruimtelijk als budgettair – ziet RLZH haar rol binnen dit thema vooral op het vlak

van informatieverwerving en -voorziening, en overleg en procesbegeleiding t.a.v. de lokale besturen.

Verloop actie in 2013:

- Advies aan de gemeente Hoegaarden voor de eventuele herinrichting van de oude steengroeve te

Rommersom. In de nota werd een maaibeheer voor de bermen en het centrale wandelpad

opgenomen mede in functie van de aanwezige populaties wilde bijen.

- Prospectie van een aantal bermen in akkergebieden in Vissenaken (Tienen) en Walsbergen (Linter)

met Natuurpunt, de gemeenten en de VLM. Terreinacties werden uitgevoerd via de reguliere

aanplantactie van RLZH in de winter van 2013-2014. Voor Walsbergen werden aanplanten van

bermen voorgesteld in functie van akkervogels.



- I.k.v. Plan Geelgors (Glabbeek) werden de terreinacties met aanplanten van gemengde hagen in

botanisch minder interessante bermen verder gezet.

- Prospectie bermen langs de Ijzerenweg van Tienen tot Zoutleeuw samen met Natuurpunt kern Linter.

Suggesties voor beheer van deze bermen werden gezamenlijk geformuleerd naar de gemeente Linter.

- Advies aan INL-ploegen in samenspraak met Natuurpunt over selectief bermbeheer in Hoegaarden

met oog op het behoud van Beemdkroon in relatie tot de huidig aanwezige populaties Knautiabij.

Gepland voor 2014:

- Blijvend opnemen van adviserende en begeleidende rol naar gemeenten toe (i.s.m. andere actoren).

- Voortzetting van gebiedsgerichte werking akkernatuur, met specifieke aandacht voor bermbeheer in

kerngebieden voor akkervogels.

- Verder zetting van uitvoering Plan Geelgors gemeente Glabbeek.

- Uitwerking gemeentelijk natuurproject Linter: opstellen beheerplan bermen Drieslinter met oog op

behoud van de levendbarende hagedis.

- Uitwerken strategie i.s.m. Natuurpunt kern Linter om kwaliteit van de bermen in Linter langs oude

spoorweg te verbeteren.

Verwante acties:

- Actie 3: Hagen, heggen en houtkanten



- Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht – natuur

ACTIE 5. Biodiversiteit en soortgerichte werking

Contactpersoon: Egbert Asselman, Sven Jardin (akkervogels), Raf Stassen

Partners en doelgroepen: Provinciale dienst Leefmilieu, Vlaams-Brabantse regionale landschappen,

gemeentebesturen, Natuurpunt (afdelingen en kernen), BRAKONA, Intergemeentelijke Natuur- en

Landschapsploegen, Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO), Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep

Dijle Geteland, lokale overheden, brede publiek, … Afhankelijk van de soort kan een specifiekere doelgroep

beoogd worden (landbouwers, particulieren, scholen, jeugdverenigingen, kerkfabrieken, bedrijven, …).

Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit), provinciaal fonds voor gemeentelijke

natuurprojecten, Leader-project “Natuurlijke bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt”.



Doelstellingen:

- Ondernemen van soortbeschermingacties op het terrein en actief betrekken van de doelgroepen bij de

bescherming van een aantal soorten(groepen) en leefgebieden die typisch en bijzonder zijn voor het

werkingsgebied.

- Een complementaire werking voorzien t.a.v. andere verantwoordelijken bij het behalen van de

instandhoudingsdoelstellingen voor speciale beschermingszones.

- Ondersteunen van bepaalde soorten(groepen) en leefgebieden door adequate informatievoorziening

aan betrokken actoren, dossierbegeleiding of inzetten van eigen projectmiddelen.

- Ondersteuning bieden aan de gemeenten in het kader van de provinciale campagne ‘Je hebt meer

buren dan je denkt’.

- Ondersteuning bieden aan andere specifieke doelgroepen (scholen, bedrijven, …) in het kader van de

provinciale campagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’.

- Vervullen van een adviesfunctie rond typische fauna en flora uit het werkingsgebied.

Omschrijving:

Om de achteruitgang van biodiversiteit in Vlaams-Brabant tegen te gaan, lanceerde de provincie in 2010 een

initiatief voor het behoud van soorten waarvoor de provincie een belangrijke verantwoordelijkheid draagt, de

zogenaamde Provinciale Prioritaire Soorten (PPS). De Provinciale Prioritaire Soorten dienen als onderbouw

voor het soortenbeleid in Vlaams-Brabant.

De Vlaams-Brabantse regionale landschappen werkten mee aan de vertaling van dit provinciaal kader naar een

operationele context en naar concrete terreinacties. RLZH opereert in de gemeenten van haar werkingsgebied

als een expertisecentrum en procesbegeleider. Binnen dit luik zijn ad hoc acties mogelijk die niet ingepast

kunnen worden in de grotere lopende projecten van RLZH. Daarnaast sluiten acties van RLZH rond

soortbescherming zo goed mogelijk aan bij de vastlegging van de instandhoudingsdoelstellingen binnen en

buiten de habitatrichtlijngebieden in onze regio en bij de prioriteiten die Natuurpunt in gemeentelijke charters

vastlegt.

Acties voor soortenbescherming vertrekken veelal vanuit de leefgebiedenbenadering: door herstel van een

leefgebied in zijn geheel worden verschillende soorten, die in eenzelfde leefgebied voorkomen, beschermd.

Dergelijke acties voert RLZH ondermeer rond hoogstamboomgaarden, poelen, knotbomen, hagen, heggen en

houtkanten, bermen en open akkerlandschappen. Ze maken het onderwerp uit van aparte actiefiches.

Binnen deze actie wordt de flankerende werking beschreven bij diverse initiatieven, die soortspecifiek werden

opgestart door RLZH, in samenwerking met gemeenten en andere partners. Deze kaderen veelal binnen het

gemeentelijk natuurbeleid en de provinciale biodiversiteitscampagne.



Subactie 5.1. Biodiversiteitsloket


Omschrijving:

Om de achteruitgang van biodiversiteit in Vlaams-Brabant tegen te gaan, lanceerde de provincie in 2010 een

initiatief voor het behoud van soorten waarvoor de provincie een belangrijke verantwoordelijkheid draagt, de

zogenaamde Provinciale Prioritaire Soorten (PPS). RLZH werkt mee aan de vertaling van dit provinciaal kader

naar een operationele context en naar concrete terreinacties en opereert daarbij als een expertisecentrum en

procesbegeleider. Binnen dit luik zijn ad hoc acties mogelijk die niet ingepast kunnen worden in de grotere

lopende projecten van RLZH. Daarnaast sluiten acties zo goed mogelijk aan bij de

instandhoudingsdoelstellingen en bij de prioriteiten die Natuurpunt in gemeentelijke charters vastlegt.

Acties voor soortenbescherming vertrekken veelal vanuit de leefgebiedenbenadering: door herstel van een

leefgebied in zijn geheel worden verschillende soorten, die in eenzelfde leefgebied voorkomen, beschermd.

Dergelijke acties voert RLZH onder meer rond hoogstamboomgaarden, poelen, knotbomen, hagen, heggen en

houtkanten, bermen en open akkerlandschappen. Ze maken het onderwerp uit van aparte actiefiches.

Binnen deze actie wordt de flankerende werking beschreven bij diverse initiatieven die soort(groep)specifiek

werden opgestart door RLZH in samenwerking met gemeenten en andere partners.

Verloop actie 2013:

- Plan Geelgors Glabbeek: In 2012 ontwikkelde Natuurpunt Velpe-Mene, kern Glabbeek in

samenwerking met RLZH en de gemeente Glabbeek een actieplan voor het behoud van de geelgors,

tevens koesterbuur van gemeente Glabbeek. In maart 2013 werden vier bermen aangeplant met o.a.

sleedoorn ter herstel van nestgelegenheid voor de geelgors. Hiermee wordt in botanisch minder

interessante bermen nestgelegenheid voorzien voor de geelgors. In Bunsbeek werd een holle weg

hersteld onder de vorm van een educatief doe-project met kinderen.

Beplanten van holle weg met kinderen van Bunsbeek, in kader van Plan Geelgors



- Herinrichting gemeentelijk domein ‘t Kareeltje in Linter: In samenwerking met de gemeente Linter,

Natuurpunt Linter en school de Zandloper werd in 2012 het startschot gegeven van de uitvoering van

dit gemeentelijk natuurproject. Dit werd specifiek afgestemd op de Linterse koesterburen. Bij

verschillende maatregelen (aanplant bomen,…) werden de kinderen direct betrokken en leerden ze

over deze soorten en hun leefgebied. Aanvullend op de maatregelen van 2012 (heraanleg poel met

steigertje) werden begin 2013 demohaagjes en solitaire bomen geplant, werd de boomgaard hersteld

met aanplant van bijkomende bomen en werd een ontmoetings- en schaduwzone ingericht met

aanplant van eiken en lindes. In september 2013 werd een insectenhotel geplaatst waarbij voor

verschillende klassen een infomoment werd georganiseerd. Dit vormde het sluitstuk van het project.

- Project muurvegetatie in Hoegaarden: De gemeente Hoegaarden stelde samen met RLZH een

subsidiedossier op ter bescherming van de muurvegetatie op de oude kerkmuur. RLZH adviseerde de

gemeente bij de afbakening van de muurgedeeltes die prioritair in aanmerking kwamen voor

hervoegen.

Herinrichting en natuureducatieve activiteiten in ’t Kareeltje te Wommersom

Gepland voor 2014

- RLZH blijft gemeenten ondersteunen bij de uitwerking van natuurprojecten waar mogelijk.

- Project muurvegetatie in Hoegaarden: RLZH ondersteunt deze actie verder via adviesverlening bij de

ontwikkeling van een infobord en de uitwerking van een voorstel van campagne naar de inwoners toe.

- Plan Geelgors in Glabbeek: communicatie en nazorg

- ’t Kareeltje in Wommersom: inboet van afgestorven plantgoed; communicatie met infobord, …

- Op te starten geïntegreerde projecten in 2014: buffergebied KMO-zone ‘3 Tommen’ (Grimde, Tienen);

domein ‘De Viander’ – eerste deelgebied (Tienen) ; groenzone ziekenhuis St-Jan (Tienen). Zie ook Actie

3.



Verwante acties:

- Actie 3: Hagen, heggen en houtkanten

- Actie 5 Biodiversiteit en soortgerichte werking


- Actie 7: Hoogstambomen


Subactie 5.2. Soortgerichte werking: huis- en boerenzwaluw


Doelstellingen:

- Overzicht bekomen en opvolgen van de broedlocaties van huis- en boerenzwaluw in de regio, in functie

van een efficiënte gebiedsgerichte werking;

- Ondersteunen van bestaande kolonies door plaatsing kunstnesten;

- Ondersteunen van bestaande kolonies door stimuleren van acties die het leefgebied van de zwaluw

verbeteren: aanleggen modderpoel, openlaten stallen, bewaren van aantal waardevolle KLE’s,

bloemenweides, …

- Beschermen van bestaande kolonies door plaatsing van mestplankjes waar nodig

- Vergroten van draagvlak bij de gastheer/gastvrouw;

- Sensibilisatie rond huis- en boerenzwaluw als hefboom voor draagvlak biodiversiteit.

Omschrijving:

Het aantal broedgevallen van huis- en boerenzwaluw in Vlaanderen is in de laatste decennia van de 20ste eeuw

sterk achteruitgegaan (met 70% over 30 jaar). De achteruitgang is – naast omstandigheden in de

overwinteringsgebieden en op de trekroute - te wijten aan algemene daling van het voedselaanbod door

achteruitgang van de landschapsecologische kwaliteit en het verdwijnen van geschikte nestlocaties. Op het vlak

van nestlocatie is de huiszwaluw (en ook de boerenzwaluw) erg plaatstrouw en kieskeurig. Een aantal relatief

kleine ingrepen kunnen het verschil maken tussen wel of niet geschikt als nestplaats. Centraal hierin staan de

tolerantie, appreciatie en inspanningen van de gastheren/ gastvrouwen. Het geven van advies en waardering

door RLZH aan deze mensen, wordt ondersteund door de plaatsing van kunstnesten en mestplankjes. Het is

reeds vaak aangetoond dat de kunstnesten zinvol zijn voor huiszwaluwen, o.a. doordat ze hierdoor minder

energie in huisvesting steken, de nesten niet afvallen en locaties, die dreigen ongeschikt te worden (wegens te

weinig modder) toch geschikt blijven.




- In totaal werden er 5 duokunstnesten voor huiszwaluw geplaatst op 4 geschikte locaties. Op 6

locaties werden mestplankjes opgehangen. Op 3 plaatsen advies gegeven.

- Er werden 2 infoavonden georganiseerd over huis-, boeren- en oeverzwaluw in Glabbeek en

Hoegaarden. In Hoegaarden werd hieraan een fietstocht gekoppeld op 1 juni 2013.

- Voor de dag van het park op 26-05-13 leende RLZH haar kunstnesten, brochure, koesterbordjes en

ander materiaal uit om de activiteit van Natuurpunt kern Boutersem over zwaluwen te ondersteunen.

- Op basis van willekeurige steekproef werden een aantal gekende locaties van (kunst)nesten

huiszwaluwen bezocht en geëvalueerd, onder meer in Landen (Waasmont).

Tabel 12. Zwaluwacties in 2013

NR Gemeente Deelgemeente Uitgevoerde actie

2013-1 Tienen Hakendover Verplaatsen mestplank tot onder het nest

2013-2 Tienen Tienen Plaatsing mestplankje na het broedseizoen

2013-3 Landen Neerlanden

Plaatsing van twee mestplanken onder bestaande nesten,

plaatsen twee lange steunlatten voor aanbouw nieuwe

nesten en plaatsing twee extra duonesten onder inrijpoort.

2013-4 Linter Neerhespen Plaatsing 3 mestplankjes onder natuurlijke nesten

2013-5 Tienen Vissenaken Afgeven duonest, door eigenaar zelf opgehangen

2013-6 Kortenaken Kortenaken Plaatsing duonest onder inrijpoort

2013-7 Linter Wommersom Advies

2013-8 Linter Wommersom Advies

2013-9 Kortenaken

Kersbeek-

Miskom Advies

2013-10 Linter Melkwezer



Plaatsing mestplankjes huiszwaluw in Neerlanden en Neerhespen. Infoavond zwaluwen in Glabbeek. Zwaluwfietstocht

in Hoegaarden.

Gepland voor 2014

- Plaatsing van diverse kunstnesten huiszwaluw op geschikte locaties. Dossiers in voorbereiding:

plaatsing van duonesten en mestplankjes te Tienen, Neerhespen (Linter), Laar (Landen) en Waanrode

(Kortenaken).

- Parallel aan bovenstaande zal RLZH blijvend inspanningen leveren om zwaluwmaatregelen in het

gemeentelijk natuurbeleid te integreren waar dit nog niet is gebeurd: voorstel voor

subsidiereglement (motiverende premie ter vergoeding van reinigingsinspanningen) en

onderzoek/promotie van ‘zwaluwtoets’ (toets en advies voor zwaluwvriendelijke maatregelen bij

aanvraag stedenbouwkundige vergunning);

- Inrichting van bedrijfsruimten in functie van huis- en boerenzwaluw, waar mogelijk.

- In 2014 zullen opnieuw steekproeven genomen worden van de bewoonde plaatsen en zullen de

kunstnesten van 2012-2013 opgevolgd worden.

Subactie 5.3. Soortgerichte werking – eikelmuis


Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Brakona, lokale afdelingen van Natuurpunt

Oost-Brabant, andere regionale landschappen in Vlaams-Brabant, eigenaars van hoogstamboomgaarden,

particulieren met eigendom waarop eikelmuis (nog) voorkomt of eigendom die potenties heeft voor

nestgelegenheid voor eikelmuizen.



Doelstellingen:

- Aanbieden van nestgelegenheid en herstel leefgebied voor eikelmuis

- Sensibilisatie en draagvlakverbreding

Omschrijving:

De populaties van de eikelmuis zijn de voorbije 20 jaar sterk achteruit gegaan zijn. Historisch gezien zijn

eikelmuizen vooral in het zuiden van Vlaanderen goed vertegenwoordigd. Een van de belangrijkste redenen

voor de achteruitgang van deze dieren is de verdwijning van geschikt habitat (hoogstamboomgaarden,

houtkanten , …) en intensivering van het landschap. Daaraan gekoppeld de teloorgang van voor dit dier

gunstige traditionele beheermaatregelen (vb. hakhoutbeheer) en de afwezigheid van voldoende

zoomvegetaties en struwelen in het landschap. Het gebruik van gifstoffen ter verdelging van pestsoorten en de

toename van huiskatten in Vlaanderen zijn mogelijks twee extra oorzaken voor de snelle afname van de

eikelmuis in Vlaanderen. Als regionaal landschap zetten we in op habitatherstel door o.a. aanleg van

hoogstamboomgaarden en houtkanten en het voorzien van nestgelegenheid.

Verloop actie 2013:

- Plaatsing van nestkasten eikelmuis:

o 10 kasten in Glabbeek in samenwerking met Natuurpunt Velpe-Mene kern Glabbeek. Deze

worden geïntegreerd in het monitorings- en beschermingswerk van kern Glabbeek.

o 1 kast op het terrein “’t Kareeltje” in Wommersom als één van de acties van het door RLZH

uitgevoerde geïntegreerde project.

o 1 kast bij een particulier in Glabbeek waar RLZH ook een boomgaard aanlegde en aanplant van

hagen en houtkanten zijn voorzien.

- Organisatie van een cursus over de eikelmuis i.s.m. Regionaal Landschap Noord-Hageland en

Regionaal Landschap Dijleland.

Gepland voor 2014:

- Opvolging van de geplaatste nestkasten.

- Advies en ondersteuning van geïnteresseerde eigenaars van hoogstamboomgaarden om maatregelen

te nemen ter ondersteuning van de soort.



Subactie 5.4. Soortgerichte werking - bestuivers

Contactpersoon: Egbert Asselman, Raf Stassen, Sven Jardin

Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Brakona, lokale afdelingen van Natuurpunt

Oost-Brabant, Aculea (werkgroep bijen en wespen van Natuurpunt), Vakgroep Fruit Hageland, VLM, fruittelers,

particulieren, lokale overheden, scholen.

Doelstellingen:

- Soortbescherming van bestuivers (wilde bijen, dagvlinders, e.a.) door in te zetten op

habitatverbetering, voedselaanbod en nestgelegenheid

- Sensibiliseren en creëren van draagvlak voor bestuivers bij het brede publiek, fruittelers en lokale

overheden.

- Ondersteuning van kennisopbouw m.b.t. de rol van wilde bijen als bestuivers

Omschrijving:

Bestuivers als wilde (of ‘solitaire’) bijen, honingbijen, vlinders en zweefvliegen spelen een sleutelrol in het

ecosysteem. Ze zijn in grote delen van de wereld de belangrijkste bestuivers van wilde planten en heel wat

landen tuinbouwgewassen. Het aantal wilde bijen blijkt ook in onze contreien sterk achteruit te gaan door tal

van factoren.

Sinds 2012 ontwikkelt RLZH verschillende acties rond bestuivers, gericht naar vier doelgroepen: fruittelers,

particulieren, lokale overheden en scholen. Hierbij betreft het steeds een combinatie van terreinmaatregelen

met sensibilisering en draagvlakverbreding.

Naar particulieren wordt de actie rond bestuivers hoofdzakelijk gekoppeld aan infoavonden of

publieksmomenten. Nadat men meer informatie heeft gekregen, kunnen geïnteresseerden een doe-pakket

mee naar huis nemen: een bijenhotel, bloemenmengsel en informatieve brochures.

Met lokale overheden en scholen worden openbare gronden of restgronden ingericht in functie van

biodiversiteit. Waar mogelijk wordt het thema bestuivers hierin opgenomen door de plaatsing van een

insectenhotel, het inzaaien van een bloemenweide en daaraan gekoppelde sensibiliserende acties.

In 2013 werd door Leader het project “Natuurlijke bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt”

goedgekeurd. Met dit project gaat RLZH in samenwerking met de VLM, RLNH, Vakgroep Fruit Hageland en het

Provinciaal Centrum Fruitteelt, bij 30 fruittelers (15 binnen werkingsgebied RLZH, 15 binnen RLNH) speciaal



ontworpen bijenkasten voor wilde bijen plaatsen. Tegelijk wordt geadviseerd waar bijkomende

nestgelegenheid op of nabij de boomgaarden kan worden gecreëerd door bodemnestelende bijen en wordt op

bedrijfsniveau gekeken welke maatregelen mogelijk zijn om het voedselaanbod – naast de fruitbomen zelf – te

verbeteren. De bezetting van de kasten zal worden gemonitord voor verschillende bijensoorten en de graad

van parasitering nagegaan. Het project loopt over 2 seizoenen (2014 en 2015).

Uitgevoerd in 2013:

- Verdeling van een 100-tal nestblokken voor wilde bijen aan particulieren. Net als bij kunstnesten voor

zwaluwen en eikelmuis, worden deze nestblokken via een overeenkomst verdeeld. Ze worden voor

onbepaalde duur uitgeleend. In ruil vraagt RLZH om een foto van de nestblok te bezorgen wanneer

deze is geplaatst en een foto op het einde van de zomer om de bezettingsgraad van de nestblokken op

te volgen. Ca. 70% van de particulieren met overeenkomst voor nestblokken bezorgde een foto van de

geplaatste nestblok.

- Organisatie van gemeentelijke infoavonden in Tienen en Boutersem rond wilde bijen en infomomenten

rond wilde bijen op de bijen- en bloesemdagen.

- Samen met RLGC en RLNH werd een bloemenmengsel samengesteld dat specifiek gericht is op wilde

bijen. Dit mengsel bestaat uit 50% grassen en 50% eenjarige en meerjarige autochtone ruiden. Het is in

hoofdzaak gebruikt bij terreinprojecten waar dit gekoppeld is aan de plaatsing van grote insecten- of

bijenhotels (gemeentelijk natuurproject ‘t Kareeltje, Heerlijckheid van Elsmeren). In 2013 werden op

diverse locaties een totaal van ca. 40 are ingezaaid met dit mengsel.

- Verdeling van een 200-tal pakketten/jaar met eenjarige bloemen (samengesteld door de dienst

landbouw van de provincie Vlaams-Brabant) aan particulieren op info- en publieksmomenten.

- Verdeling van informatieve brochures i.v.m. bijen aan geïnteresseerden.

- Opstart van het Leader-project met fruittelers:

Het project werd ingediend en goedgekeurd. Daartoe werd samenwerking bekomen

met het RLNH, Vakgroep Fruit Hageland, dienst landbouw en PCFruit.

Gunning van 800 bijenhotels, specifiek ontwikkeld voor wilde bijen in de fruitteelt.

Prospectie naar landbouwers om deel te nemen. Op 4 november werden alle

fruittelers uit de regio uitgenodigd op een infovergadering. Er werden meer dan 25

fruittelers bereid gevonden om deel te nemen. Er werd een bedrijfsbezoek gebracht

aan 8 van deze telers om de geschiktheid van de boomgaarden na te gaan en afspraken

te maken voor de plaatsing (voorzien in januari – februari 2014).



Bijenhotels bij particulieren en in de fruitteelt. Infoavond wilde bijen in Tienen.

Gepland in 2014:

- Voortzetting van de acties met particulieren: organisatie van enkele infoavonden (gespreid over het

werkingsgebied) over bestuivers als wilde bijen en vlinders, gekoppeld aan de verspreiding van het

doe-pakket (nestblok, bloemenmengsel en informatieve brochures).

- Voortzetting van het project met fruittelers: plaatsing van bijenhotels, stimuleren van aanleg van

bloemenranden en gemengde hagen.

- Sensibilisatie rond de problematiek van bestuivers.

- Plaatsing van bijkomende insectenhotels met aanplant van bloemenweiden. Dossiers in voorbereiding

in Geetbets, Kortenaken, Boutersem en Zoutleeuw.

- Inzaai van bijkomende percelen met bloemenmengsels gericht op bestuivers

- Sensibilisering rond de problematiek van bestuivers.

Verwante acties:


- Actie 7: Hoogstamboomgaarden



ACTIE 6: Akkernatuur

Contactpersonen: Sven Jardin (bedrijfsplanner), Egbert Asselman

Partners en doelgroepen: Vlaamse Landmaatschappij, Provincie Vlaams Brabant, Boerenbond, Eco²,

Werkgroep Grauwe Gors, Natuurpunt, WBE’s uit het werkingsgebied, lokale besturen, ANB, landbouwers,

particuliere grondeigenaars



Doelstellingen:

- Opzetten van terreingerichte initiatieven inzake akkernatuur, meer bepaald:

o Het sluiten van beheerovereenkomsten via het instrument beheerovereenkomst akkervogels

van de VLM in kerngebieden en zoekzones, in samenwerking met de bedrijfsplanner

o Het opstarten van integrale gebiedsgerichte akkervogelprojecten (extra aandacht binnen

afgebakende zone met participatie van verschillende actoren)

o Het nemen van maatregelen om een voldoende voedselaanbod voor akkervogels te kunnen

garanderen in de regio (bvb. bijvoederen akkervogels tijdens de wintermaanden tot en met het

vroege voorjaar).

o Het versterken van de afnemende diversiteit aan akkerflora.

- Structurele opbouw van kennis- en expertiseweefsel inzake akkervogels door:

o deelname en bijdrage aan expertengroep

o deelname en bijdragen aan studiedagen en symposia.

- Sensibilisatie naar groot publiek en vergroten van draagvlak bij doelgroepen voor het sluiten van

beheerovereenkomsten en andere maatregelen ten voordele van akkernatuur.

- Ondersteuning en procesbegeleiding van deelnemende landbouwers aan de beheerovereenkomsten

akkervogels en de gebiedsprojecten

- Sensibilisatie van actoren in landbouwgebied (Vlaams-Brabants Haspengouw) door verspreiding van

praktische folders (zie ‘Bescherm de Berm van Inagro vzw), uitnodigingen infoavonden, symposia, … in

het kader van een aangepast landbeheer in functie van akkernatuur.

Omschrijving:

Het werkingsgebied van RLZH is zeer belangrijk voor het behoud van akkersoorten, meer bepaald in de

leemstreek (gemeenten Boutersem, Hoegaarden, Tienen, Linter en Landen). Op Vlaams niveau heeft deze regio

een belangrijke verantwoordelijkheid bij het behoud van leefbare populaties van ondermeer grauwe gors,

veldleeuwerik, patrijs, blauwe en grauwe kiekendief. De afdeling Velpe-Mene van Natuurpunt heeft ruim 10

jaar ervaring met een werking rond akkervogels en speelt een pioniersrol inzake het aanleggen en beheren van

akkerreservaten. De voorbije jaren kreeg het thema ook steeds meer bijval bij gemeenten, landbouwers en

jagers.

Met behulp van zowel het SOLABIO-project, de provinciale biodiversiteitscampagne (met meerdere

akkersoorten als koesterburen), en de draagvlakverbredingsprojecten kon RLZH de voorbije jaren in

samenwerking met de doelgroepen gerichte terreinacties uitbouwen en acties van partners ondersteunen. Dit

gebeurde op ad hoc basis (op vraag van landbouwer/WBE/natuurvereniging) of via een gebiedsgerichte



benadering. In elk van deze werkwijzen speelt sensibilisatie en informatie een belangrijke rol. Deze actie past

overigens binnen de samenwerkingsovereenkomst tussen VLM (bedrijfsplanner) en RLZH vzw die begin 2011

werd ondertekend.

Uitgevoerd in 2013

- Verderzetting van het gebiedsgericht samenwerkingsmodel voor akkervogels in kernen zoekzones.

Naast de focusgebieden Outgaarden (Hoegaarden) en Moutsborn (Glabbeek-Tienen) werd deze

werking in 2013 uitgebreid naar de focuszones Brakouter (Landen) en Walsbergen (Linter). Daartoe

werd een nieuw project draagvlakverbreding ingediend en goedgekeurd. In het kader van dit project,

‘Een grenzeloos draagvlak voor akkervogels’. Zie verder actie 14 voor de uitvoering van dit project in

2013.

- Dankzij de samenwerking met Sven Jardin, bedrijfsplanner van de VLM, waren er in 2013 volgende

beheerovereenkomsten i.f.v. akkernatuur actief in het werkingsgebied van RLZH:

Tabel 13. Overzicht beheerovereenkomsten akkernatuur in 2013.

Type beheerovereenkomst Aantal Oppervlakte (Ha.)

Gemengde grasstrook 147 86,59 Ha.

Vogelvoedselgewas 111 61,33 Ha.

Grasland 21 18,66 Ha.

Grasbufferstrook 329 113,07 Ha.

Grasgang 16 5,1 Ha.

- Samenwerking met Werkgroep Grauwe Gors inzake het gemonitord bijvoederen van akkervogels.

Hiertoe hernieuwde RLZH in samenwerking met de Vogelwerkgroep NP Oost-Brabant de

overeenkomst met een leverancier om geschikt graan te bestellen dat vrijwilligers van de Werkgroep

Grauwe Gors vrij kunnen afhalen. Al het bestelde graan (1,5 ton) werd gebruikt.

- Samenwerking met de Werkgroep Grauwe Gors inzake de inzaai en monitoring van de percelen in

Bosdel met vogelvoedselgewas zwarte haver.



- Terreinexcursie naar Zeeland ter voorbereiding van project draagvlakverbreding 2014. Hier kon RLZH,

samen met de bedrijfsplanner van VLM inspiratie opdoen en zich inwerken om ook akkerflora te

betrekken in haar werking rond akkernatuur.

- Inzaai van akkerkruiden op een particuliere akker in Ezemaal teneinde het creëren van een

“zaadbank” van zeldzame akkerflora. Op termijn wil RLZH de zaden van deze akkerflora oogsten om

mee in te zaaien via de beheerovereenkomst voedselgewas.

- Samen met Inagro, Regionaal Landschap Ijzer en Polder, VLM en Eco² werd een project uitgeschreven

om maatregelen te nemen ten voordele van grauwe kiekendief. De projectaanvraag werd echter niet

goedgekeurd.

Wintervoedsel voor akkervogels (© Sven Jardin). Excursie Zeeland voor akkerkruiden.

Gepland in 2014

- Algemeen: de acties rond akkervogels, akkerkruiden en beheerovereenkomsten worden waar

mogelijk geïntegreerd in bredere projecten die de versterking van de akkernatuur in een gebied

beogen.

- Verderzetten van terreinbezoeken met lokale actoren (jagers en boeren) ter plaatse in de gemeenten

Hoegaarden, Boutersem, Linter, Zoutleeuw, Tienen en Landen m.b.t. afsluiten van

beheerovereenkomsten en ondersteuning/advies door VLM en RLZH.

- Verderzetting van de het initiatief wintervoedsel voor akkervogels (voorzien van voedselgraan)

- Organisatie van terreinbezoeken met de projectgroepen van de focusgebieden

- Ondersteuning Natuurpunt bij inzaai en monitoring van vogelvoedselgewas in niet erkend

akkerreservaat in Bosdel.

- Opvolging van het experiment met inzaai van specifieke akkerkruiden op de particuliere akker in

Ezemaal.

- Integratie van specifieke maatregelen gericht op habitatsoorten (grauwe kiekendief, Hamster, …)

integreren in de werking.

- Visievorming en uitwerking van een geïntegreerd project rond akkernatuur in focusgebied

‘Walsbergen’.



Verwante acties:




- Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht - natuur



2.2 Actiedomein Landschapszorg en streekeigen karakter

ACTIE 7. Hoogstamboomgaarden – ‘SOS Hoogstam’


Partners: Nationale Boomgaardenstichting, lokale besturen, Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie Vlaams-

Brabant, Boerderij De Brabander (groenploeg), Boomverzorger Joris De Rocker

Doelgroepen:

Grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) en overheden die (potentieel)

geïnteresseerd zijn om een hoogstamboomgaard aan te leggen op hun percelen.

Financiering

De realisaties van hoogstamboomgaarden (uitvoering en dossierbegeleiding) werden in 2012 gefinancierd via

het provinciaal projectenfonds (Leefmilieu) en de landschapswerking gefinancierd door Agentschap Onroerend

Erfgoed. Deze laatste wordt vanaf 1 januari 2014 overgedragen naar de provincie Vlaams-Brabant, dienst

Cultuur. Eigenaars van de betrokken percelen dienen telkens in te staan voor 50% van de kosten.

Doelstellingen:

- Herstelbeheer van verwaarloosde hoogstamboomgaarden (achterstallige snoei en bijplanten)

- Aanleggen van nieuwe hoogstamboomgaarden

- Concrete kansen scheppen voor betrokken provinciale prioritaire soorten binnen de betreffende

gemeente (eikelmuis, geelgors, zomertortel,…)

- Verbetering van het reguliere beheer door eigenaar/beheerder

Omschrijving:

Binnen het werkingsgebied van RLZH zijn er momenteel nog relatief veel oude hoogstamboomgaarden

aanwezig, maar de meeste ervan zijn relatief oud, aftakelend en dreigen te verdwijnen. De

hoogstamboomgaarden vormen een belangrijke landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische waarde.



De boomgaarden en de hele cultuurhistorie er rond vormen een belangrijk element in de streekidentiteit en

verdienen dan ook ruime aandacht binnen de werking van RLZH.

RLZH heeft in het najaar van 2009 ‘SOS Hoogstam’ uitgewerkt, een uitgebreid actieplan rond

hoogstamboomgaarden. Centrale doelstelling is dat ook de komende generaties van hoogstamboomgaarden in

de streek zouden kunnen genieten. Binnen het actieplan onderscheiden we 3 pijlers, die elkaar ondersteunen:

kennisopbouw (weten), terreinacties (doen) en draagvlakvorming (beleven).

Binnen de terreinacties zijn er 2 projecten:

- Aanplantproject: Eigenaars en beheerders van geschikte percelen kunnen onder bepaalde

voorwaarden in een project van het RLZH stappen. RLZH maakt in overleg met de eigenaar/beheerder

een beplantingsplan en een overeenkomst op, geeft info over het project, de nazorg en financiering en

staat in voor de regie van de werken. De aanplant wordt uitgevoerd door een sociaal economiebedrijf.

- Project herstelbeheer: Hierbij wordt vooral gemikt op boomgaarden met bomen van 5-20 jaar oud, met

achterstallig beheer. Door eenmalig het achterstallig beheer uit te voeren, wordt de eigenaar

(opnieuw) betrokken en gemotiveerd om het reguliere beheer van de boomgaard opnieuw op te

nemen, eventueel in combinatie met extra aanplant. Het herstelbeheer kan eventueel in meerdere

snoeifasen worden uitgevoerd, indien dit wenselijk is in functie van conditie en vitaliteit van de

fruitbomen. De herstelwerken (vooral snoei) worden uitgevoerd door een erkende boomverzorger met

ervaring, die tevens aan de eigenaar uitlegt hoe het reguliere beheer verder best wordt uitgevoerd.

Uitvoering van het regulier beheer de jaren nadien door (of in opdracht van) de eigenaar wordt als

voorwaarde gesteld.

Uitgevoerd in 2013:

- Aanplant van 13 hoogstamboomgaarden in 6 gemeenten, met in totaal 241 hoogstamfruitbomen.

Tabel 14. Overzicht aanplant hoogstamboomgaarden in het voorjaar van 2013


Omschrijving Aantal bomen

Project

A2 Tienen Oplinter Aanplant boomgaard op huiskavel hoeve 12 LA

A8 Kortenaken Ransberg Nieuwe collectieboomgaard 20 PPF

A9 Landen Eliksem Nieuwe pitfruit-boomgaard 17 PPF

A11 Zoutleeuw Zoutleeuw Nieuwe boomgaard aan hoeve 18 LA

A13 Kortenaken Waanrode Gemengde boomgaard 19 PPF

A16 Hoegaarden Outgaarden Gemengde boomgaard dorpskern 24 PPF

A17 Tienen Wulmersum Gemengde boomgaard 10 PPF

A18 Tienen Wulmersum Nieuwe boomgaard aan hoeve 10 PPF

A19 Kortenaken Kersbeek Boomgaard bij fruitkweker 30 PPF




Tabel 15. Overzicht aanplant hoogstamboomgaarden in het najaar van 2013

ID Gemeente Deelgemeente Omschrijving Aantal bomen

Project

A1 Glabbeek Kapellen Nieuwe gemengde boomgaard + heg 14 PPF

A3 Tienen Tienen Nieuwe collectieboomgaard 34 PPF

A7 Hoegaarden Meldert Nieuwe boomgaard 14 PPF

A8 Glabbeek Zuurbemde Aanplant op oude boomgaardsite 19 PPF


- Herstelbeheer van 10 hoogstamboomgaarden in 7 gemeenten. In totaal werden 245 hoogstammige

fruitbomen beheerd in 1 of 2 snoeibeurten (zie onderstaande tabel) in 2013.

- Advies op maat aan particulieren en gemeenten over aanplant en beheer van hoogstamboomgaarden.

- Promotie en medewerking aan subsidies van andere actoren (Vlaamse Overheid - ALV, Stad Tienen en

Stad Landen) voor het onderhoud van hoogstamboomgaarden.

- Deelname aan werkgroep bacterievuur en vertaling hiervan naar de werking rond hoogstamfruit:

selectie van aan te planten rassen en aanzetten tot waakzaamheid en ontsmetting snoeimateriaal.

Tabel 16. Overzicht herstelsnoei hoogstamboomgaarden in 2013


Omschrijving Herstelproject Snoeifase Project

2010_05 Boutersem Boutersem Herstelsnoei 25 fruitbomen (gemengd) van 10 jaar oud winter + winter PPF

2011_01 Kortenaken Hoeleden Herstelsnoei ca. 15 pruimelaars, appel en peer; 8 jaar oud winter + winter PPF

2011_02 Boutersem Boutersem Herstelsnoei ca. 12 bomen van ca. 10 jaar oud winter PPF

2012_01 Linter Wommersom Herstelsnoei 20 fruitbomen in Kareeltje + 15 andere zomer + winter PPF+LA

2012_02 Zoutleeuw Zoutleeuw Herstelbeheer 25 fruitbomen 20-25 jaar oud winter + winter LA

2013_01 Geetbets Geetbets Herstelbeheer 10 fruitbomen ca. 10-15 jaar oud winter + winter PPF

2013_02 Landen Ezemaal Herstelbeheer 31 fruitbomen 20-25 jaar oud winter + winter PPF

2013_03 Tienen Vissenaken Herstelbeheer 23 fruitbomen 20-25 jaar oud zomer + winter PPF

2013_04 Tienen Bost Herstelbeheer 14 fruitbomen diverse leeftijd (5-30 jaar) zomer + winter PPF

2013_05 Tienen Hakendover Herstelbeheer 60 fruitbomen winter LA




Aanplant en herstel hoogstamboomgaarden

Gepland in 2014:

- Aanplant van 15 hoogstamboomgaarden.

- Verderzetting herstelbeheer: volgende fasen van lopende herstelbeheerprojecten, opstarten nieuwe

dossiers; nazorg afgelopen projecten.

- Opvolging en evaluatie aanplant en nazorg van de aangeplante en beheerde boomgaarden.

- Advies op maat aan particulieren en overheden over aanplant en beheer van hoogstamboomgaarden.

ACTIE 8. Historische tuinen, parken en bossen


Partners: Agentschap Onroerend Erfgoed; Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur; lokale besturen

Doelgroepen: Particulieren, lokale overheden

Financiering

In 2013 werd deze werking gesteund door de Vlaamse Overheid, Onroerend Erfgoed. Vanaf 1 januari 2014

wordt deze werking gefinancierd door de Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur. Voor deze actie is er steeds

een restfinanciering van 30% door de eigenaar of gebruiker van het perceel.

Omschrijving:

Door de start van de werking landschapsanimatie kan RLZH sinds 2012 ook werken aan landschapselementen

in historische tuinen en parken. Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Zuid-Hageland heeft een rijk

patrimonium aan historische tuinen en parken. In eerste instantie wordt gemikt op de sites die opgenomen zijn

in de ‘Inventaris Historische tuinen en parken in Vlaanderen’ (IHTP), zoals beschreven in de M&L Cahiers 9 en

16. In totaal worden er 96 historische parken en tuinen beschreven binnen het werkingsgebied van RLZH.



Een GIS-analyse leert dat 17 van deze 96 sites gelegen zijn binnen prioritair werkingsgebied voor

landschapswerking (ankerplaatsen en relictzones).

Tabel 17. Sites uit de inventaris ‘Historische tuinen en parken’ binnen prioritair werkingsgebied.

Id Naam Gemeente Deelgemeente

1632 Kasteel Hooleyck Landen Landen

1621 Hoeve Peten Hoegaarden Sint-Katarina-Houtem

1640 Kasteel van Neerhespen Linter Neerhespen

1648 Kasteel van Hakendover – Ten Haghedorne Tienen Hakendover

1645 Kasteel van Wommersom Linter Wommersom

1654 Klein Hof Ter Meren Tienen Oplinter

9020 Nieuw Kasteel van Boutersem Boutersem Boutersem

9022 Voormalige brouwerij Polus Boutersem Boutersem

9019 Oud Kasteel van Boutersem Boutersem Boutersem

1673 Het Vinne Zoutleeuw Halle-Booienhoven

9025 Hof van Kerkom Boutersem Kerkom

1611 Oriënte Geetbets Rummen

1670 Kasteel van Pardon Zoutleeuw Budingen

1622 Kasteel van Kersbeek Kortenaken Kersbeek-Miskom

1603 Walzeker Geetbets Geetbets

1624 Het Kasteeltje Kortenaken Kersbeek-Miskom

1625 Vroenhoeve Kortenaken Kortenaken

Bron: M&L Cahiers 9 en 16; GIS-laag IHPT via Agentschap Onroerend Erfgoed

Uitgevoerd in 2013:

De werken rond dit thema lopen via de landschapsanimator, in 2013 gefinancierd door de Vlaamse Overheid,

Onroerend erfgoed. Doordat slechts een deel van het vooropgestelde bedrag werd uitbetaald, diende de

werking van dit thema op een lager pitje geplaatst te worden.

- Uitvoering van boomverzorgingswerken op Domein Kasteel Hooleyck (Carthuyvels, Rumsdorp, Landen):

boomverzorging van ca. 10 parkbomen (juli 2013).

- Voorbereidende prospectie en terreinbezoeken in meerdere historische parken/tuinen: Kasteel van

Kersbeek (Raskin, Kortenaken), Kasteelsite Boutersem, Domein Ten Langveld (Van Eeckhoudt,



Hakendover), Ten Hagehedorne (Delacroix, Hakendover), Kasteeltje Miskom (Veulemans-Siscot;

Kortenaken).

- Adviesverlening op maat naar sites waar RLZH geen werken kan uitvoeren, bijvoorbeeld over het

instrumentarium voor beschermde erfgoedsites en de subsidies voor niet beschermd waardevol

erfgoed.

Herstel bomen in historische parken

Gepland in 2014:

Vanaf 1 januari 2014 wordt de landschapswerking gefinancieerd en aangestuurd door de provincie Vlaams-

Brabant, dienst Cultuur. De dienst Cultuur stelt niet langer als voorwaarde dat de werken beperkt moeten

blijven tot ankerplaatsen en relictzones. Dossiers worden getoetst aan hun inhoudelijke sterkte en meerwaarde

en niet zozeer aan de ruimtelijke ligging. Dit biedt mogelijkheden om in een veel groter aantal historische

parken en tuinen te gaan werken.

- Terreinrealisaties in een aantal domeinen waar de voorbije jaren reeds contacten waren (zie hoger). Zo

zijn er projecten in voorbereiding rond boomverzorging, aanplant van parkbomen en vijverherstel.

- Contactname met de overige sites uit de inventaris om de mogelijkheden voor landschapswerken te

analyseren. Ook sites die niet zijn opgenomen in de inventaris ‘Historische tuinen en parken in

Vlaanderen’ maar deze titel wel waardig zijn kunnen in aanmerking komen. De komende jaren zal in

verschillende fasen contact worden opgenomen met deze eigenaars. In 2014 wordt een selectie

gemaakt van sites die reeds in 2014 worden gecontacteerd.





erfgoed.

ACTIE 9. Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed


Partners: Agentschap Onroerend Erfgoed; Provincie Vlaams-Brabant, dienst cultuur; heemkundige kringen,

lokale besturen, verenigingen, Monumentenwacht

Doelgroepen: Particulieren, landbouwers, terreinbeherende verenigingen en lokale overheden

Financiering

In 2013 werd deze werking gesteund door de Vlaamse Overheid, Onroerend Erfgoed. Vanaf 1 januari 2014

wordt deze werking gefinancieerd door de Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur. Voor deze actie is er

steeds een restfinanciering van 30% door de eigenaar of gebruiker van het perceel.

Omschrijving:

Werken aan diverse – eerder kleine en landschappelijk ingebedde - bouwkundige elementen is een onderdeel

van de landschapswerking passen.

Kapellen en veldkruisen. Eeuwenlang speelden kapellen een prominente rol in het dagelijkse leven van onze

voorouders. Vandaag zijn veel kapellen nog steeds beeldbepalende elementen in het landschap of straatbeeld,

niet alleen door hun constructie, maar heel vaak ook door een aangepaste groeninrichting van de onmiddellijke

omgeving (haag, solitaire boom, …). Bijgevolg draagt herstel niet enkel bij tot de cultuurhistorische waarde,

maar kan het ook aanleiding geven tot het verder ontwikkelen van de landschaps- en ecologische waarde die

op zijn beurt de belevingswaarde van de streek ten goede komt. De opwaardering van dergelijk klein historisch

erfgoed en hun onmiddellijke omgeving biedt bijgevolg belangrijke kansen binnen de landschapswerking van

RLZH.

Een ander – vaak vergeten – bouwkundig element uit de regio zijn de historische toegangspoorten. Aan de

toegang van parken en domeinen maar ook van weilanden en boomgaarden vinden we vaak smeedijzeren

toegangspoorten, opgehangen aan doorgaans bakstenen zuilen. Via deze poorten kunnen bepaalde

inrichtingsfasen uit het landschap gedateerd worden en toegewezen worden aan een bepaalde

eigenaar/ontwerper.



In Zuid-Hageland vinden we nog sporen terug van ijs- en groentenkelders. Welstellende kasteeleigenaars

bouwden vroeger een ijskelder in hun park om het jaarrond over ijs te kunnen beschikken. Sinds de intrede van

koelkast en diepvriezer hebben ijskelders hun functie verloren. Groentekelders werden dan weer gebruikt om

groenten langer te kunnen bewaren. Omdat beide type constructies veelal uit baksteen bestaan, zijn ze sterk

onderhevig aan verval. Heel wat ijs- en groentekelders krijgen vandaag een nieuwe bestemming, namelijk als

winterverblijfplaats voor vleermuizen. Het vormt een bruikbare aanleiding om tevens de cultuurhistorische en

bouwkundige waarden van deze erfgoedelementen veilig te stellen.

Uitgevoerd in 2013:

De werken rond dit thema lopen via de landschapsanimator, in 2013 gefinancieerd door de de Vlaamse

Overheid, Onroerend erfgoed. Doordat slechts een deel van het vooropgestelde bedrag werd uitbetaald,

diende de werking van dit thema op een lager pitje geplaatst te worden.

- Bethaniakapel te Zoutleeuw: Samen met de Stad Zoutleeuw, Vereniging der Parochiale Werken van het

Gewest Zoutleeuw (VPW) en De Vrienden van Zoutleeuw vzw, realiseerde Regionaal Landschap Zuid-

Hageland (RLZH) vzw de herinrichting van de omgeving van de Bethaniakapel in Zoutleeuw. Deze 17de

eeuwse kapel is een beschermd monument met een fraaie landelijke ligging. Het project omvat onder

andere de (her)aanleg van verhardingen, verzorgen van de afwatering, de aanplant van hagen, herstel

van smeedijzeren poort en het plaatsen van een afsluiting. Eind 2012 werden de eerste terreinwerken

uitgevoerd. De werken werden verder gezet in 2013 tot in juni.

-

-

-

-

-

-

- Herstel en prospectie klein bouwkundig erfgoed

Bethania-kapel te Zoutleeuw: VOOR en NA de herinrichtingswerken

- Voorbereidende prospectie en terreinbezoeken rond meerdere bouwkundige elementen, in functie

van terreinuitvoeringen in de toekomst





erfgoed.

Gepland in 2014:

Vanaf 1 januari 2014 wordt de landschapswerking gefinancierd en aangestuurd door de provincie Vlaams-

Brabant, dienst Cultuur. De dienst Cultuur stelt niet langer als voorwaarde dat de werken beperkt moeten

blijven tot ankerplaatsen en relictzones. Dossiers worden getoetst aan hun inhoudelijke sterkte en meerwaarde

en niet zozeer aan de ruimtelijke ligging. Dit biedt mogelijkheden om op een groter aantal locaties aan de slag

te gaan.

Reeds concreet gepland:

- Bethaniakapel te Zoutleeuw: afwerking van het project:

o Uitwerken en plaatsing van infobord

o Plaatsen van monoliet ter bescherming van site tegen landbouwvoertuigen.

o Opening op erfgoeddag (27 april 2014)

Verdere prospectie, onderzoek en voorbereiding van terreinrealisaties ter herstel van klein bouwkundig

erfgoed in de regio. Afhankelijk van de verdere evoluties, kunnen hier ook nieuwe thema’s opduiken. Er zal ook

specifiek worden gefocust op klein bouwkundig erfgoed waarin typische natuurstenen uit de regio werden

gebruikt (zie volgende actie). Enkele mogelijke uitvoeringsdossiers:

- Kapel De Roos te Miskom: Samen met de parochie, erfgoedraad van Kortenaken en eigenaar werd in

2012 en 2013 in verschillende fasen afgetoetst welke werken er kunnen uitgevoerd worden aan de

kapel. Het initiatief kwam vanuit lokale betrokkenen die aangaven dat er dringende werken nodig zijn.

Wenselijke werken zijn herstel van het dak, renovatie van de gevel, boomverzorging van de

kapelbomen en enkele herinrichtingsmaatregelen van de omgeving. Momenteel worden de financiële

mogelijkheden bekeken voor de restfinanciering.

- Sint-Rochuskapel te Meldert: In het kader van de acties rond Gobertangesteen werd de aandacht

getrokken door de Sint-Rochuskapel te Meldert. Deze kleine kapel, gelegen langs de Keulenstraat is aan

restauratie toe.

- Ijzerenweg Linter: Langs de oude spoorwegbedding (‘Ijzerenweg’) te Drieslinter kunnen een aantal

extra verwijzingen naar het spoorwegverleden gemaakt worden. Herinrichting aan het oude station

van Drieslinter in combinatie met de inrichting van een startplaats voor het wandelnetwerk Getevallei

wordt onderzocht.



ACTIE 10. Ontsluiting van erfgoed

Contactpersoon: Klara Hermans

Partners: Provincie Vlaams-Brabant - dienst Cultuur, heemkundige kringen, lokale besturen, verenigingen,

Vlaamse Overheid - Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht.

Doelgroepen: Inwoners, bezoekers, recreanten, terreinbeherende verenigingen en lokale overheden

Financiering: Provincie Vlaams-Brabant – dienst Cultuur (als onderdeel van landschapswerking) / diverse

projectsubsidiekanalen

Doelstellingen: Ontsluiten van en communiceren rond het streekeigen (landschappelijk) erfgoed op een

laagdrempelige, aangename en participatieve manier

Omschrijving:

Binnen onder andere voornoemde acties “Hoogstamboomgaarden”, “Historische tuinen, parken en bossen” en

“Klein bouwkundig en cultuurhistorische erfgoed” wordt met veel aandacht gewerkt aan het in stand houden

en herstellen van het streekeigen landschappelijk erfgoed van Zuid-Hageland. De volgende stap is ontsluiting

van wat er gerealiseerd werd in deze acties. Bovendien gaat het ontsluiten van erfgoed nog breder dan dat: in

het werkingsgebied van RLZH liggen twee van de vier beschermde archeologische zones in Vlaams-Brabant, en

de aanwezige trage wegen (deels opgenomen in het wandelnetwerk Getevallei – opening zomer 2015) maken

door hun historisch ontstaan gelinkt aan het oude landgebruik, mee deel uit van het erfgoednetwerk. Dit soort

landschappelijk erfgoed is soms niet meer goed zichtbaar in het landschap of de historische achtergrond ervan

is in de vergetelheid geraakt. Daardoor is extra duiding en communicatie vaak wenselijk. Hierbij worden twee

grote publiekstypes beoogd: enerzijds de lokale inwoners, bij dewelke streekeigen geschiedenis weer kleur

krijgt, anderzijds de bezoekers van de regio, waarbij het ontsloten erfgoed het recreatief potentieel en de

toeristische aantrekkingskracht verhogen.


- Voorbereidend overleg en onderzoek rond de ontsluiting van de “Kasteelsite Boutersem” (beschermde

archeologische zone)

- Voorbereidend overleg rond WO I-project Glabbeek

- Ontsluiting van erfgoed ingebed in andere acties, zoals realisatie van een infobord bij de Bethaniakapel,

natuursteenbrochure, e.d.



Gepland in 2014:

- Ontsluiting van “Kasteelsite Boutersem”: I.s.m. gemeentebestuur, heemkundige kring, e.a. De site

waarin de beschermde archeologische zone ligt, wordt door haar groen karakter ook graag gebruikt

door recreanten, en wordt (deels) ontsloten door aan aantal trage wegen die naar de omliggende

dorpskernen leiden. Er bestaat veel enthousiasme voor het opfrissen van de geschiedenis van de site

bij verschillende partners, maar uit gebrek aan een overlegplatform werd nog niet eerder iets

structureels uitgewerkt. De concrete ontsluiting wordt voorzien met een terreinaspect (plaatsing van

een aantal infoborden rond de beschermde zone en plaatsing van een aantal wegwijzers vanuit de

omringde dorpskernen) en een communicatief aspect (reeks infomomenten zoals vertelavond en

geleide wandeling, opmaak en druk van een brochure, aanbod van gidsbeurten aan nabije scholen door

heemkundige kring). Hiervoor zal een projectaanvraag ingediend worden bij de Provincie Vlaams-

Brabant – dienst Cultuur, en cofinanciering voorzien worden door de gemeente Boutersem.

Kasteelsite Boutersem

- Ontsluiten en landschappelijk inrichten (kleine landschapselementen) van enkele trage wegen die

onderdeel vormen van het wandelnetwerk Getevallei.

- Potentieel verder begeleiden van infobord op WO I-landschapswandeling in Glabbeek.



-

2.3 Actiedomein natuureducatie en draagvlakverbreding

ACTIE 11. Biodiversiteitscampagne ‘koesterburen’

Contactpersoon: Egbert Asselman, Katrien Schulz

Doelgroepen: Verenigingen en lokale besturen actief in het werkingsgebied van RLZH, brede publiek

Doelstellingen:

- Biodiversiteit sterker onder de aandacht brengen, met focus op de lokale biodiversiteit en met het

campagnemateriaal (koesterburencampagne) als referentiekader

- Draagvlak voor natuur en landschap vergroten

- Gemeenten en verenigingen ondersteunen bij het communicatieaspect rond biodiversiteitsacties

Omschrijving:

De provincie werkte in 2010 de campagne 'Je hebt meer buren dan je denkt' uit. De provincie wil hiermee -

samen met tal van andere partners - biodiversiteit sterker onder de aandacht brengen en aanzetten tot het

nemen van acties. De campagne is gericht op verschillende doelgroepen; de lokale besturen, verenigingen en

het brede publiek. RLZH werkt – net als de overige Vlaams-Brabantse RL’en – mee aan deze campagne, in het

bijzonder in het overbrengen van de campagne naar de gemeentelijke overheden. Hier vloeien regelmatig ook

terreinacties uit voort.


- 05/03/13 aanplant bomen Kareeltje Wommersom met basisschool De Zandloper

- 21/03/13 infoavond solitaire bijen in Tienen

- 08/04/13 infoavond zwaluwen in Glabbeek

- 19/04/13 infoavond solitaire bijen in Boutersem

- 05/05/13 Bijen- en bloesemdag in het Vinne Zoutleeuw

- 21 & 25/05/13 – 13/09/2013 eikelmuiscursus in Leuven, Bekkevoort en Landen



- 23/05/13 infoavond zwaluwen in Hoegaarden

- 26/05/13 wandeling ringslang in Meldert

- 01/06/13 zwaluwfietstocht in Hoegaarden

- 02/06/13 wandelen in het Vinne – vogels spotten

- 09/06/13 Walk for Nature in Willebringen

- 27/09/13 fruitles bij de sapmobiel in Boutersem

- 06/10/13 Fruitig Zoutleeuw in het Vinne met boomgaardwandeling en boomgaardspel op basis van

koesterburen

- 29 & 30/11/13 infoavond en akkervogelwandeling Glabbeek

- Ondersteuning provinciale initiatieven m.b.t. biodiversiteitscampagne:

o Deelname aan provinciale biodiversiteitwerkgroep: 4 vergaderingen

o Deelname aan wedstrijd om de koestersterren. RLZH diende samen met gemeente Linter het

project rond ’t Kareeltje in.

- ‘Koesterrubriek’ in landschapskrant met wervende voorbeelden uit alle gemeenten

- Verspreiding van campagnemateriaal zoals de koesterkalender en andere ‘koestergadgets’

(bladwijzers, … )

- Gerichte verspreiding van de koesterbordjes via de zwaluwwerking (koesterbordje huis- en

boerenzwaluw), eikelmuiswerking (bordje eikelmuis) en werking hoogstamboomgaarden (bordje

steenuil en eikelmuis).

- Biodiversiteitsstand en –spel (boomgaardrace rond koesterburen in een hoogstamboomgaard) tijdens

de ronde van de sapmobiel

- Uitleenbare stand van RLZH gericht op zwaluwen (huis- en boerenzwaluw, gierzwaluw) met

koestergadgets en infomateriaal voor Dag van het Park rond zwaluwen in Roosbeek (organisatie

Natuurpunt).

- Uitleenbare stand van RLZH op de stoffen- en plantenruilbeurs in Boutersem met promo materiaal

koesterburen.

- Biodiversiteitsstand tijdens het akkersymposium op 04-07-13.

- Ontwikkeling akkervogelkalender binnen het project draagvlakverbreding 2013.

- Ter beschikking stellen van uitleenbare leskoffer akkervogels, opgebouwd rond koesterburen als

geelgors en veldleeuwerik. Deze koffer werd ontwikkeld binnen het project draagvlakverbreding 2012.

- Wedstrijd tijdens Open Monumentendag op 08-09-13 met als prijzen koestergadgets (memory,

bladwijzers,…).

Gepland in 2014



- Deelname aan provinciale biodiversiteitwerkgroep.

- Deelname en co-organisatie van bijencarrousel (Landen, 6 mei).

- Deelname aan koestersafari 2014.

- Verderzetting ‘koesterrubriek’ in de landschapskrant en communicatie over koesterburen via

blogberichten op website RLZH en e-zine.

- Deelname aan de koesterverkiezing (koestersterren 2014).

- Samenwerking met Natuurpuntafdelingen en -kernen: ondersteuning van activiteiten door flankerende

communicatie, aanwezigheid met infostand,…

- Ondersteuning van gemeenten bij het uitdragen of toepassen van de campagne binnen de

gemeentelijke werking.

- Aandacht voor flankerende projecten rond koesterburen binnen of aaneensluitend op terreinprojecten

van RLZH.

Verwante acties:

- Actie1: Poelen – plan kamsalamander



- Actie 7: Hoogstamboomgaarden



- Actie 17: Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren

ACTIE 12. Koesterburen op school

Contactpersoon: Katrien Schulz

Partners: MOS- en NMEwerking provincie Vlaams-Brabant, MOS-medewerkers basisscholen, lokale afdelingen

van Natuurpunt Oost-Brabant, vogelwerkgroep Oost-Brabant, natuureducatief centrum ‘het Vinne’,...

Doelgroepen: Basisscholen, jeugdverenigingen en jeugdraden in het werkingsgebied, gemeentelijke

jeugdwerkers

Financiering:

Personeelstijd op basiswerking van RLZH (ANB en provincie).



Doelstellingen:

- Leerlingen uit het basisonderwijs informeren over gemeentelijke koestersoorten (provinciale prioritaire

soorten) en sensibiliseren m.b.t. de achteruitgang van deze soorten en hun leefgebieden –

draagvlakvergroting bij nichedoelgroep

- Leerlingen aanzetten om individueel of in klasverband actie te ondernemen voor de geviseerde soorten

en hun leefgebied.

- Draagvlak voor natuur en landschap vergroten.

Omschrijving:

Koesterburen zijn een dankbaar onderwerp om leerlingen te verbazen, enthousiasmeren en sensibiliseren.

Binnen de provinciale biodiversiteitscampagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ is voor elke gemeente een

selectie gemaakt van een zevental ‘koestersoorten’. Deze koestersoorten hebben een ambassadeursfunctie

voor belangrijke leefgebieden in de gemeente. Bij de selectie van deze koestersoorten werd ook de

aaibaarheid in rekening genomen. Het zijn soorten die zich makkelijk lenen tot een communicatie- en of

sensibilisatieactie binnen basisscholen.

RLZH gebruikt de gemeentelijke koestersoorten als startpunt voor educatie en sensibilisatie in scholen. De

MOS-verantwoordelijken en de leerlingen spelen hierbij een grote rol. We schenken aandacht aan de buurt van

de school door bvb. een bezoek aan de soort en zijn leefgebied en door het nemen van laagdrempelige

maatregelen. RLZH beperkt haar aanbod aan scholen tot soorten die een rechtstreekse link hebben met de

terreinacties van RLZH. De focus ligt op volgende soorten: akkervogels, zwaluwen, bijen, vlinders,

kamsalamander ,eikelmuis, enz.


- Koestersoorten & scholen van Zoutleeuw

Adviseren en begeleiden van de Sint-Leonardusschool in Zoutleeuw. Samen met de kinderen van de

school zal een koesterburenpad ontwikkeld worden. RLZH en Natuurpunt Zoutleeuw worden verder bij

de uitwerking hiervan betrokken. Ook school Zonnegroen zal betrokken worden in de praktische

uitwerking hiervan.

- Geelgors in Glabbeek

De basisschool van Bunsbeek (Glabbeek) herstelde einde maart samen met RLZH een holle weg en

plantte sleedoorn als nestgelegenheid voor de geelgors. Deze actie gebeurde in het kader van ‘Plan

Geelgors’.



- Wilde bijen in Kortenaken en Boutersem

Eind april maakte RLZH bijenhotels met de kleuters van de Vlindertuin in Kortenaken. Midden mei

sloten we het koesterburenjaar van de Mozaïek in Roosbeek af. De derde kleuterklas vervolledigde

onder onze begeleiding het insectenhotel in hun school.

- ’t Kareeltje in Linter

Begin maart plantten de kinderen van De Zandloper in Wommersom (Linter) eiken en linden aan in ’t

Kareeltje. Ze maakten ook kennis met de koesterburen ter plaatse. Daarnaast plaatsten ze een

eikelmuiskast in de hoogstamboomgaard van het domein. Deze acties kaderen in het gemeentelijk

natuurproject ‘herinrichting van gemeentelijk domein ’t Kareeltje’. RLZH lichtte ook verdere

mogelijkheden toe op de personeelsvergadering van de school in het voorjaar van 2013.

- Sapmobiel 2013

De schoolkinderen van Boutersem kregen eind september fruitles en leerden de koesterburen van

hoogstamboomgaarden kennen. Ze mochten hun zelf verzamelde appels persen in de sapmobiel en

gingen met eigen sap naar huis.

In Kortenaken gingen leerlingen begin oktober aan de slag met appels. Samen met rusthuisbewoners

leerden ze de koesterburen van de boomgaard kennen. Ook deze kinderen gingen met zelf geperst sap

van de sapmobiel naar huis.

In Zoutleeuw speelden kinderen begin oktober het boomgaardenspel in de nieuwe

hoogstamboomgaard van het Vinne. Op speelse wijze leerden ze zo de koesterburen kennen.

- Communicatie

De ‘Koesterrubriek’ in de landschapskrant van april en september toonde wervende voorbeelden van

koesterburenacties in scholen. De acties kregen ook aandacht in de digitale nieuwsbrief van maart en

oktober.

-

Aanplant schaduwbomen in ’t Kareeltje in Wommersom. Bijenhotels maken in de Vlindertuin in Kortenaken.

Gepland in 2014:



- Verder uitwerken trajecten rond akkervogels en hoogstamfruit.

- Afstemmen acties op de eindtermen.

- Begeleiding van de basisschool van Kumtich (Tienen) i.v.m. de geelgors. De leerlingen krijgen les over

koesterbuur de geelgors en helpen nadien bij de aanplant van heggen voor de geelgors. De school

wordt peter van de aanplant. In het aansluitende traject gaan ze op zoek naar “Gijs de geelgors” in de

omringende akkers. In de winter volgen er nog aanplantingen samen met hen.

- Bijvoederacties voor akkervogels in februari-maart voor de scholen van Hoegaarden en Walsbergen

(Linter).

- Bijen- en orchideeëndag begin mei zet ook in op de scholen. Ze krijgen flyers met een oproep om deel

te nemen aan de kinderzoektocht over bijen. De kinderen kunnen hiermee een koesterburenkalender

winnen.

- Fruitles en het hoogstamboomgaardenspel met de Tiense scholen aan de sapmobiel op 25 en 26

september.

- In de Getevallei onderneemt RLZH in 2014 verschillende acties gelinkt aan de koesterburen van deze

riviervallei. Daarnaast starten we met verschillende partners een opleidingstraject voor natuurouders

in de Getevallei.

ACTIE 13. Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking

Contactpersoon: Joachim Lambrechts, Katrien Schulz

Partners en doelgroepen: Gemeenten, Nationale Boomgaardenstichting, eigenaars van een mobiele fruitpers,

jeugdverenigingen en scholen. Particulieren die thuis hoogstamfruitbomen hebben of dit wensen te hebben -

inwoners uit het werkingsgebied van RLZH, lokale besturen, verenigingen, jeugdbewegingen en scholen.

Financiering: Basismiddelen RLZH, provinciale projectmiddelen, landschapsanimatie, eventuele andere

projectmatige subsidies

Doelstellingen:

- Kennismaking met streekeigen hoogstammige fruitvariëteiten.

- Verhogen belevingswaarde hoogstamboomgaarden.

- Aanbieden van extra mogelijkheden tot fruitverwerking, waardoor de belevingswaarde van

hoogstamboomgaarden voor de (potentiële) eigenaars/beheerders stijgt.

- Het verhogen van het draagvlak voor herstel en behoud van hoogstamboomgaarden in de regio.

Omschrijving:



Het werkingsgebied van RLZH heeft een historische rijkdom aan hoogstamboomgaarden. Zij maken deel uit van

de streekeigen identiteit. Tal van vormings- en bewustmakingsacties verbreden het draagvlak rond

hoogstamboomgaarden en houden het thema levend. Naargelang kansen of evoluties die zich voordoen,

kunnen er in deze actie nieuwe subacties opgestart worden of andere niet herhaald worden.

Subactie 13.1. Ronde van de mobiele fruitpers

Deze actie is in enkele jaren tijd uitgegroeid tot een ware klassieker in de regio. RLZH illustreert met deze actie

hoe je met een ludieke maar nuttige activiteit kan inspelen op herstelbeheer van hoogstamboomgaarden. Door

het organiseren van lokale fruitpersdagen geraken inwoners terug vertrouwd met wat onze streek

decennialang getypeerd heeft. RLZH hoopt zo een impuls te geven aan het herstel van hoogstamboomgaarden

en aan een toenemende bewustwording van het cultuurhistorisch en landschappelijk patrimonium dat de

streek rijk is (draagvlakvorming). De toeristische belevingswaarde neemt ook toe en de maatschappelijke

betrokkenheid in de dorpskernen wordt vergroot.

De acties met de mobiele fruitpers blijven bedoeld als ‘smaakmakers’ en ‘wegwijzers’ naar de (bestaande en

eventuele nieuwe) vaste persinstallaties in de regio.


- 27 en 29 september te Boutersem

o Twee persdagen voor inwoners van de regio met infostand en fruittentoonstelling van RLZH

o Fruitles op 27 september voor de basisscholen van Boutersem. De leerlingen brachten zelf

appels mee en persten deze tot sap.

- 3 oktober in Kortenaken :

o Organisatie van RVT Dellebron en RLZH.

o Sapmobiel van NBS perst fruit van boomgaard rusthuis + een reeks particulieren uit de

omgeving.

o Fruitles in de boomgaard + toelichting werking sapmobiel voor de leerlingen van de

basisschool.

- 6 oktober te Zoutleeuw

o Infostand en fruittentoonstelling van RLZH en de Nationale Boomgaardenstichting naast de

sapmobiel.

o Boomgaardspel rond koesterburen werd gespeeld in de nieuwe hoogstamboomgaard van het

Vinne.

o Hoogstamboomgaardwandeling met fruitexpert naar de oude hoogstamboomgaard van het

Vinne.



- Het educatieve programma voor scholen geeft kinderen de kans om het hele proces van boomgaard

tot appelsap mee te maken. Ze krijgen uitleg over de werking van de sapmobiel, over oude fruitrassen,

biodiversiteit in hoogstamboomgaarden en kunnen zelf geplukte appels laten persen. Ze proeven ook

van verschillende appels en het appelsap.

- De aankondiging van de ‘Ronde van de sapmobiel’ gebeurt op grote schaal en krijgt aandacht in pers en

regionale en gemeentelijke media (infobladen en websites).

- De ‘Ronde van de sapmobiel’ is meteen ook het startpunt voor het nieuwe aanplantseizoen voor

fruitbomen en ideale forum om de terreinacties en andere activiteiten rond hoogstamboomgaarden

aan te kondigen.

Ronde van de mobiele fruitpers in 2013

Gepland in 2014:

- Op 25, 26 en 27 september komt de sapmobiel naar Tienen. We voorzien 2 dagen om de vele Tiense

scholen op te vangen met ons educatief aanbod.

- Doordat de sapmobiel focust op kleine hoeveelheden wil RLZH particulieren met grotere hoeveelheden

fruit (meer dan 300 kilo) warm maken om in de toekomst op structurele basis fruit te persen bij

bestaande bedrijven in de regio.

Subactie 13.2. Vormingsavond streekeigen hoogstamfruit

RLZH speelt met deze avond in op de terugkerende vraag naar kennismaking met streekeigen hoogstamfruit.

Zowel eigenaars van hoogstamboomgaarden als toekomstige eigenaars zijn op zoek naar meer kennis over

fruitsoorten. Anderen zijn dan weer op zoek naar soorten uit hun jeugd. Deze avond geeft een introductie in de

meest voorkomende soorten die op dat moment rijp zijn. Naast theoretische uitleg laat lesgever Jan Dermauw

ieder ras proeven zodat mensen op basis van eigen smaak een keuze kunnen maken voor aanplant in eigen

boomgaard.




Op 8 oktober organiseerden we in Geetbets een vormingsavond voor een 30-tal geïnteresseerden, met als

lesgever Jan Dermauw.

Gepland in 2014:

Wegens de grote vraag zal de vormingsavond jaarlijks herhaald worden.

Subactie 13.3. Vormingen beheer hoogstamfruitbomen

Jaarlijks wordt een basiscursus ‘Hoogstamboomgaarden’ georganiseerd, als onderdeel van het globale

actieplant ‘SOS Hoogstam’. De cursus wordt gezien als complementaire activiteit bij de terreinacties van RLZH.

De cursus geeft informatie over de nazorg van aangeplante en herstelde boomgaarden, maar vormt anderzijds

ook vaak de aanzet tot nieuwe terreinacties: uitbreiden van boomgaard, nieuwe boomgaard, …

De cursus is opgevat als een basiscursus rond hoogstamboomgaarden. Via een theoretisch gedeelte

(voormiddag) en een praktijkgedeelte (namiddag) wordt op 1 weekenddag basisinformatie over diverse

aspecten van hoogstamboomgaarden aangereikt. De cursus wil vooral een praktische leidraad bieden voor het

boomgaardbeheer van de cursisten en motiverend werken voor behoud, aanleg en beheer van deze

landschappelijke parels. RLZH staat in voor de algemene organisatie van de dag en de communicatie. De

Nationale Boomgaardenstichting levert de lesgevers en de cursustekst. Het praktijkgedeelte gaat steeds door in

een boomgaard.


- Organisatie van de jaarlijkse snoeicursus hoogstamfruit voor 30 deelnemers op 2 maart, in Bunsbeek-

Vissenaken.

- Aankondiging activiteiten via diverse infokanalen (landschapskrant; gemeentelijke infobladen en

websites; mailing, posters, …)



Snoeicursus hoogstamboomgaarden in maart 2013.

Gepland in 2014:

In 2014 organiseert RLZH samen met de Nationale Boomgaardenstichting een 10-delige cursus rond

hoogstamfruit. In 10 lessen -theorie en praktijk- worden de cursisten opgeleid in de diverse aspecten van

aanplant, beheer, oogsten en verwerking van hoogstamfruit. Dit biedt een mooie verdieping ten opzichte van

de basiscursus. De deelnemers kunnen na het afleggen van een examen een getuigschrift krijgen. De cursus

loopt van februari tot september.

ACTIE 14 . Draagvlakverbreding landbouw – jacht -natuur

Contactpersoon: Egbert Asselman, Sven Jardin

Partners en doelgroepen: Agentschap voor Natuur en Bos, Vlaamse Landmaatschappij, Boerenbond, Eco2,

WBE’s, Natuurpunt, Provincie Vlaams-Brabant, Dienst Land- en tuinbouw, gemeenten (in het bijzonder

gemeenten die akkervogels als koestersoorten hebben aangeduid), landbouwers.

Financiering: Deze actie wordt financieel ondersteund door projecten uit de gezamenlijke projectoproep

‘Draagvlakverbreding landbouw & milieu’ van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, het

Departement Landbouw en Visserij, de Vlaamse Landmaatschappij en het Agentschap voor Natuur en Bos van

de Vlaamse Overheid. Restfinanciering gebeurt met basismiddelen van de Provincie Vlaams-Brabant (dienst

leefmilieu).

Doelstellingen:

- Stimuleren van wederzijds begrip en kennisuitwisseling tussen actoren inzake agrarisch natuurbeheer

- Draagvlakvergroting voor beheerovereenkomsten akkervogels en netwerking m.b.t concrete

inrichtingsprojecten

Omschrijving:

Deze actie is complementair aan Actie 6 (Akkernatuur) en focust in het bijzonder op draagvlakvergroting en

kennisuitwisseling m.b.t. akkernatuur bij de betrokken actoren en sensibilisatie naar het grote publiek. Sinds

2010 voert RLZH projecten uit die kaderen in de oproep ‘Draagvlakverbreding landbouw en milieu’. Daarbij

hoort steeds een luik activiteiten die binnen deze actie kunnen worden ondergebracht (terreingerichte

activiteiten werden ondergebracht binnen Actie 6). Met deze draagvlakverbredingsprojecten wordt een

gerichte kans gegrepen om het wederzijdse begrip te stimuleren en de focus gezamenlijk op akkerbiodiversiteit

te zetten. Naast het creëren van een constructief klimaat is een uitwisseling van ervaring, kennis en

ideeëngoed essentieel in deze projecten, niet in een congreszaal maar in het veld, met de laarzen aan.



Daarnaast dient met sensibiliserende actie aandacht én draagvlak gezocht te worden bij het grote publiek voor

de inzet van het instrument ‘BO akkervogels’ door diverse landbouwers. RLZH zoekt hiervoor samen met VLM

en lokale stuurgroepen naar een geschikte manier.

Uitgevoerd in 2013

In het kader van het project ‘Een grenzeloos draagvlak voor akkervogels’ werden in 2013 volgende acties

uitgevoerd:

- Onderzoek naar de beweegredenen voor deelname door de deelnemers binnen de projectgroepen in

Moutsborn en Outgaarden.

- Ontwikkeling van een integraal gebiedsgericht model op basis van de huidige situatie in twee nieuwe

kerngebieden: Walsbergen (Linter) en Brakouter (Landen). Dit model houdt in dat bovenop de klassieke

werking met beheerovereenkomsten bijkomende actoren (WBE, gemeenten, …) worden betrokken en

dat bijkomende maatregelen voor akkernatuur worden genomen. Er werd een concreet project

uitgewerkt voor het focusgebied ‘Walsbergen’. In samenwerking met de gemeente en experten

werden maatregelen op openbaar domein onderzocht, meer bepaald op gemeentegronden langsheen

ruilverkavelingswegen en grachten. Deze werden geïntegreerd in de maatregelen binnen de bestaande

beheerovereenkomsten. Er werd een gedetailleerd plan opgemaakt. Er werd een nota met voorstel van

collegebeslissing voor uitvoering voorgelegd aan het gemeentebestuur van Linter. Dit kon voorlopig

door de gemeente niet worden goedgekeurd omwille van mogelijke nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen

in het gebied. Op basis van dit voorstel worden middelen voorzien om andere maatregelen voor de

versterking van akkernatuur in het gebied te voorzien in 2014. Er werden voorbereidende afspraken

gemaakt.

- Organisatie van een tweetalig symposium rond akkernatuur, “over de grenzen heen” i.s.m. Regionaal

Landschap Haspengouw en de VLM (4 juli 2013). Het symposium stond volledig in het teken van kennis-

en ervaringsuitwisseling, en de afstemming van de maatregelen die de verschillende actoren

momenteel nemen in de aangrenzende Haspengouwse regio’s.

- Ontwikkeling van een akkervogelkalender voor landbouwers. Deze kalender is gericht op landbouwers

die beheerovereenkomsten sloten en nog willen sluiten en geeft overzichtelijk weer wanneer welke

maatregelen dienen te worden genomen. Er wordt aangegeven hoe deze maatregelen afgestemd zijn

op de levenscyclus van de akkervogels waardoor de landbouwers meer inzicht krijgen in de specifieke

doelstellingen van de maatregelen.

- Organisatie van jaarlijkse terreinbezoeken voor de projectgroepen (deelnemende landbouwers,

actoren uit jacht- en natuursector). De resultaten van de beheerovereenkomsten werden bezocht en

geëvalueerd op onkruiddruk en opkomst van ingezaaide gewassen.



Akkervogelkalender

Gepland in 2014

Met haar nieuwe draagvlakverbredingsproject ‘Lokale akkernatuur: haalbaar en duurzaam’ wil RLZH in 2014

een breed draagvlak zoeken voor de bescherming van akkernatuur enerzijds en voor de inspanningen die

verschillende actoren hierin nemen anderzijds. Het project viseert daarbij zowel lokale besturen, deelnemende

landbouwers aan projecten met beheerovereenkomsten, naburige landbouwers, het grote publiek en de

‘recreatieve medegebruiker’. Zo wil RLZH samen met VLM enerzijds haar integrale gebiedsgerichte werking

verder opvolgen en versterken en anderzijds een experimentele invulling van de beheerovereenkomst

vogelvoedselgewas op verschillende plaatsen testen.

- Experimentele invulling van de beheerovereenkomst vogelvoedselgewas, waarbij graan ingezaaid zal

worden met een mengsel van akkerkruiden, wordt uitgetest op een aantal percelen van landbouwers

en een recreatieve hoeve in deelzone Brakouter in Landen. Hierbij wordt samengewerkt met een

actieve vrijwilliger van Natuurpunt en de bedrijfsplanner van de VLM.

- Samen met Natuurpunt en de VLM wordt bekeken welke aanvullende acties genomen kunnen worden

in deelgebied Brakouter ter hoogte van Wange (Landen).

- Op basis van de reeds bestaande en nieuwe maatregelen zal een tocht uitgewerkt worden, waarbij een

groener akkerlandschap in de kijker wordt gezet. De bewegwijzering zal gebeuren met behulp van

akkervogelstokjes. Op die manier krijgt dit instrument opnieuw een boost. Deze tocht zal aan het grote

publiek voorgesteld worden.

- Er zal, in samenwerking met Kasteelhoeve Wange een teambuildingactiviteit ontwikkeld worden,

waarin samenwerken rond akkernatuur centraal staat. Deze wordt uitgetest door de vier

projectgroepen van Moutsborn, Outgaarden, Walsbergen en Brakouter in combinatie met de

wandeltocht.



- Verderzetting organisatie van activiteiten ter opvolging van terreinmaatregelen voor akkervogels i.s.m.

landbouw-, jacht- en natuursector n.a.v. zichtbare resultaten op terrein.

- De provinciale biodiversiteitscampagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ biedt in Zuid-Hageland een

welgekomen kapstok om de problematiek van de bedreigde akkervogels te situeren t.a.v. het brede

publiek. Diverse landelijke gemeenten erkenden typische akkervogels als ‘koesterburen’ -waardoor ook

verwacht kan worden dat betreffende gemeenten zullen participeren in deze samenwerking.

Verwante acties:





- Actie 16: Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren

ACTIE 15. Gemeentelijke infomomenten

Contactpersoon: Raf Stassen, Joachim Lambrechts, Egbert Asselman, Klara Hermans

Doelgroepen: Verenigingen (of lokale afdelingen ervan) die actief zijn binnen de werking van RLZH,

milieuambtenaren, inwoners van RLZH, gemeentelijke diensten, milieu- en landbouwraden en lokale kernen

Natuurpunt

Financiering: Basiswerking RLZH, projecten (Leader Getevallei, bijen, natuursteen)

Doelstelling:

- verhogen van betrokkenheid van doelgroepen

- informatieoverdracht aan participerende doelgroepen

- samenwerken met lokale partners (gemeentelijke diensten, verenigingen)

Omschrijving:

In het regionaal landschap wordt gestreefd naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen.

Deze doelgroepen kunnen eveneens bereikt worden middels samenwerking met gemeentelijke

milieuadviesraden, waar diverse leden of medewerkers uit doelgroepen binnen het werkingsgebied van RLZH

in zetelen. Dergelijke initiatieven vervangen geen sectoraal overleg maar zijn wel bevorderlijk voor

netwerkvorming en sectoroverschrijdend overleg. Daarnaast biedt RLZH op deze manier aan gemeenten een

uitgelezen kans om rond specifieke onderwerpen m.b.t. natuur en landschap informatiemomenten te



organiseren voor haar inwoners. Wat betreft de ontsluiting van de Getevallei worden er diverse activiteiten

rond draagvlakverbreding en communicatie voorzien. Dit gebeurt om de identiteit “Getevallei” bovenlokaal te

versterken bij de plaatselijke bevolking en de betrokken actoren, en om draagvlak te creëren voor toekomstige

kansen. Meer details: zie actie 17.


2013:

- Infoavond bijen te Tienen op 21/03

- Infoavond zwaluwen te Glabbeek op 08/04

- Infoavond Bijen te Boutersem op 19/04

- Infoavond en fietstocht zwaluwen te Hoegaarden op 23/05 en 01/06

- Dag van het Park Tienen en Hoegaarden (infostand RLZH): 26/05

- Infosessie wandelnetwerk Getevallei: 20/09 te Zoutleeuw

- Infoavond en wandeling akkervogels: 30/10 en 1/11 te Glabbeek

Gepland in 2014:

RLZH zal op het ingeslagen pad verder werken. Voor wat 2014 betreft is er momenteel zicht op volgend aanbod

van toelichtingen over RLZH en diverse thema’s in MAR en andere gemeentelijke raden:

- Infoavonden bijen: 6 februari te kortenaken, 16 april te Landen.

- Infoavond bacterievuur en little cherry virus op 10 maart te Zoutleeuw

- 6 Getecafés : Gemeentelijke vertelavonden in Hoegaarden, Tienen, Landen, Linter, Zoutleeuw en

Geetbets. Er zal telkens een ander thema in relatie tot de Getevallei worden belicht. Najaar – winter

2014-2015.

ACTIE 16. Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren

Contactpersoon: Alle medewerkers van RLZH, afhankelijk van het thema

Doelgroepen en partners: Brede publiek, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke

Gilden, Toerisme Hageland, VVV's, heemkundige kringen, Pasar, …), lokale besturen.

Financiering: Basismiddelen RLZH



Doelstellingen:

Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennismaken met het streekeigen karakter en

biodiversiteitswaarden a.d.h.v. thematische projectwerking van RLZH (natuur, landschap, folklore en traditie,

erfgoed, …)

Omschrijving:

In de streek worden door diverse streekactoren brede publieksactiviteiten georganiseerd over thema’s die ook

met de werking van RLZH te maken hebben. RLZH wil binnen haar beschikbare capaciteiten zulke activiteiten

ondersteunen door bijdragen te leveren op inhoudelijk , organisatorisch of logistiek niveau. Dit kan gaan van

een aankondiging in de landschapskrant over het ‘uitlenen’ van sensibiliserend materiaal (fototentoonstelling

koestersoorten, infopanelen campagne, informatie over projectwerking, landschapskranten,…) tot het

aanwezig zijn op betreffende activiteit met een infostand.

In deze actie ligt de klemtoon op het sensibiliserend aspect van de medewerking die RLZH verleent aan de

activiteit. Samenwerking rond natuurrecreatieve initiatieven bij zulke activiteiten wordt beschreven onder punt

4.4.


- Deelname aan Brakona-contactdag2013: gemeenschappelijke infostand van de 5 Vlaams-Brabantse

Regionale Landschappen.

- Uitleenstand van RLZH op de plantenruilbeurs van Boutersem: 4/05/2013

- Thematische gidsbeurt natuursteen, op 2 juni 2013 op Open kerken dag: Sint-Leonarduskerk Te

Zoutleeuw

- Co-organisatie van Open Monumentendag te Wange (Landen) op zondag 8 september. De dag stond

in het teken van het thema ‘Natuursteen’.

Gepland in 2014:

RLZH zal ook de komende jaren binnen haar beschikbare capaciteiten zulke activiteiten ondersteunen door

bijdragen te leveren op inhoudelijk , organisatorisch of logistiek niveau.



2.4 Actiedomein Recreatief medegebruik en Natuurrecreatie

ACTIE 17. Recreatieve ontsluiting van de Getevallei

Contactpersoon: Klara Hermans

Partners: gemeenten (Hoegaarden, Tienen, Linter, Zoutleeuw, Geetbets), Natuurpunt, Provincie Vlaams-

Brabant, Toerisme Vlaams-Brabant, ANB, Boerenbond.

Doelgroepen: Breed publiek: inwoners en recreanten van zowel binnen de regio als daarbuiten.

Financiering:

Leader-project “toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei - fase 1”, betrokken gemeentebesturen,

Toerisme Vlaams-Brabant.

Doelstellingen:

Verhogen van de landschapsecologische en recreatieve kwaliteit van het landschap door inrichting en

uitstraling op vlak van natuurwaarden, recreatie, toerisme en educatie. Samen met de betrokken partners

willen we in de regio het draagvlak voor de Getevallei als groene ader met toeristisch-recreatief potentieel

versterken. Dit willen we bereiken door:

- Het optimaal aanwenden van de buurt- en voetwegen voor wandelrecreatie, om te komen tot een

breedgedragen en hoog-kwalitatieve basis voor een wandelnetwerk in het gebied.

- Het versterken van het draagvlak rond de Getevallei als de groene ader van het zuidelijke Hageland

- Het beter ontsluiten van natuur en landschap.

- Het versterken van de streekidentiteit.

- Het creëren van een breed draagvlak bij en het stimuleren van samenwerking tussen de diverse

actoren in de Getevallei.



Omschrijving:

De Getevallei in het zuiden van het Hageland is een riviervallei met heel wat troeven: een landschap dat de

grens markeert tussen geografisch Hageland en Haspengouw, dat zijn huidige vorm heeft gekregen door

eeuwen van kleinschalige landbouw in de riviervallei. Het is bovendien één van de weinige open riviervalleien

in Vlaanderen. Het laatste decennium is er al veel in beweging gezet, gericht op de versterking en erkenning

van Getevallei als natuurcomplex met veel mogelijkheden. De unieke biodiversiteitswaarden van de Getevallei

worden gecombineerd met historische erfgoedelementen en een complementair voorkomen van

natuurgebieden, landbouw en pittoreske dorpskernen. Daardoor vormt het landschap er een attractie op zich

en biedt het kansen voor de ontwikkeling van toeristische initiatieven binnen de zachte recreatie. Wandelen en

fietsen horen hier bij de voornaamste activiteiten. Tot slot wordt de Getevallei in een studie van Toerisme

Vlaanderen aangeduid als zoekzone voor het ontwikkelen van een wandelnetwerk op basis van knooppunten.

Kortom, de Getevallei heeft heel wat potentieel en een recreatief ontsluitingsproces biedt kansen om het als

één van de groene troeven van het Hageland op de kaart te zetten, op bovenlokale schaal te promoten voor

wandelen en natuurgerichte recreatie en het op die manier ook een stuk economisch te valideren. Concreet

steunt het lopende recreatieve ontsluitingsproject op de 3 pijlers: (1) het uitwerken van een wandelnetwerk

Getevallei (i.s.m. Toerisme Vlaams-Brabant), (2) het inrichten van startplaatsen in de betrokken gemeenten, (3)

werken aan draagvlak en communicatie.


- Opstart van het project: voorbereidende vergaderingen met projectpartners, opmaak projectplanning,

aanwerving projectmedewerker

- Start terreininventarisatie en selectie van bestaande wandellussen, trage wegen en buurtwegen;

opstart van vrijwilligerswerking voor terreininventarisatie van voorvermelde selectie, met als

zwaartepunt het faciliteren van een werkgroep trage wegen in Zoutleeuw.

- Eerste ontwerp huisstijl voor startplaatsen in de Getevallei



- Realisatie van een beeldkwaliteitsplan Getevallei (i.s.m. Erasmus Hogeschool en provincie Vlaams-

Brabant)

- Bilateraal overleg met de verschillende actoren; infomoment betrokken gemeentebesturen

Gepland in 2014:

- Verdere inventarisatie van bestaande en potentiële wandelwegen en uitwerking van het concept van

een wandelnetwerk. (Voorziene einddatum concept: oktober 2014, waarna bebording en vermarkting

door Toerisme Vlaams-Brabant.)

- Inrichting van 6 startplaatsen in de regio: één instapplaats op het wandelnetwerk per betrokken

Getegemeente. De startplaatsen in kwestie zullen in deze fase bestaan uit een drieluik van infoborden:

een links bord vertelt het verhaal van de Getevallei, een middelste bord biedt de overzichtskaart van

het wandelnetwerk, en een rechts bord brengt een thema dat eigen is aan de gemeente in kwestie in

relatie tot de Getevallei. De borden worden ontwoperen in een eigen Getevallei-huisstijl die past

binnen de regional branding Hageland. De locaties van de

startplaatsen worden bepaald in overleg met de

gemeentebesturen en in relatie tot de nabijheid van het

wandelaanbod. (Voorziene einddatum concept en

vormgeving: najaar 2014, waarna plaatsing op terrein.)

- Draagvlakverbreding, communicatie en promotie rond de

Getevallei.

o Start invulling van website www.getevallei.be (voorjaar 2014)

o Start elektronische nieuwsbrief naar betrokken partners (B2B) met als doel een circa

tweemaandelijkse terugkoppeling over evoluties binnen het project (voorjaar 2014)

o Gete In Beeld: fotowedstrijd en aansluitend rondreizende expo, met een koppeling naar de

cursus natuurfotografie van Het Vinne; eveneens in samenwerking met Natuurpunt (volledige

looptijd van de 3 luiken: voorjaar 2014 – voorjaar 2015)

o Getecafés: gemeentelijke vertelavonden in elke betrokken Getegemeente waar telkens een

ander thema in relatie tot de Getevallei wordt belicht (najaar – winter 2014-2015)

- Landschapsontwikkeling in de Getevallei. Tegelijkertijd met de inventarisatie van de wandelwegen en

de uitwerking van een netwerk van wandelknooppunten, zal RLZH een landschapsinventaris opmaken

van de Getevallei. Deze zal als basis dienen om in de daarop volgende jaren verder acties te

http://www.getevallei.be/



ondernemen rond herstel en aanleg van KLE’s, klein bouwkundig erfgoed en andere elementen met

een landschappelijke of biodiversiteitswaarde.

ACTIE 18. Bijen- en Bloesemdag

Contactpersoon: Katrien Schulz

Partners en doelgroepen:

Lokale verenigingen, gemeentebestuur, lokale middenstand,…

Breed publiek, inwoners uit het werkingsgebied van RLZH en daarbuiten, recreanten, jeugdbewegingen en

scholen, …

Financiering: De organisatie gebeurt met basismiddelen en projectmiddelen van Provincie Vlaams-Brabant.

Doelstellingen:

- Het verhogen van het draagvlak voor biodiversiteit in het algemeen en voor de rol van honingbijen en

solitaire bijen specifiek.

- Sensibilisatie rond kleine ingrepen met belangrijke meerwaarden voor biodiversiteit binnen diverse

werkingsthema’s van RLZH: hoogstamboomgaarden, poelen, bermen, dieren op zolder,…

Omschrijving:

RLZH zet ieder voorjaar met bijen en bloesems biodiversiteit en het landschap in de kijker. Het is een

evenement voor de hele familie met een picknick, kinderactiviteiten, wandelingen, honing proeven bij imkers,

enz. De koesterburencampagne vormt de rode draad doorheen de dag.


- Realisatie van de Bijen- en Bloesemdag in het Vinne, Zoutleeuw op zondag 5 mei 2013. Het concept

bleef ongewijzigd, het aanbod aan activiteiten werd uitgebreid. Op deze tweede editie kwamen ca.

1800 a 1900 bezoekers.

- Partners waren het Vinne, Stad Zoutleeuw, Toerisme Zoutleeuw, Natuurpunt Zoutleeuw, imkersbond,

en de Jeugdbond voor Natuur en Milieu.

Bijen- en Bloesemdag 2013 (© Philippe Van den Panhuyzen)



Gepland in 2014:

Op 4 mei 2014 gaat deze gezinsdag door in Vertrijk (Boutersem). We zetten het domein van Kwabeek in de

kijker, samen met het gemeentebestuur en Natuurpunt Velpe-Mene. De dag wordt dit jaar gekoppeld aan de

orchideeënwandeling van Natuurpunt. We focussen op biodiversiteit op het kasteeldomein, erfgoed en

orchideeën in de Snoekengracht. Er zal een streekproductenmarkt zijn, een kinderzoektocht, picknick en

verschillende andere activiteiten.

ACTIE 19. Fruitig Hageland

Contactpersoon: Katrien Schulz, Joachim Lambrechts


Eigenaars van hoogstamboomgaarden, Natuurpunt, lokale besturen, Nationale Boomgaardenstichting,

provinciedomein het Vinne,…

Breed publiek, particulieren met hoogstamfruit, landbouwers, inwoners uit het werkingsgebied van RLZH,

recreanten, jeugdbewegingen en scholen, …

Financiering: De organisatie van Fruitig Hageland gebeurt vanuit de basiswerking van RLZH, provinciale

projectmiddelen en landschapsanimatie.

Doelstellingen:

- Het verhogen van het draagvlak voor herstel en behoud van hoogstamboomgaarden in de regio.

- Creëren en openstellen van extra mogelijkheden tot fruitverwerking, waardoor de belevingswaarde

van hoogstamboomgaarden voor de (potentiële) eigenaars/beheerders stijgt.

Omschrijving:

Op een centrale plaats vinden verschillende activiteiten plaats rond hoogstamfruit. Zoals een infomarkt over

hoogstamboomgaarden en biodiversiteit. Er worden technieken rond fruitverwerking voorgesteld en

producten van hoogstamfruit verkocht. Er zijn begeleide wandelingen in boomgaarden en particulieren stellen

hun privéboomgaard open voor het publiek. Voor bezoekers zonder een eigen boomgaard zijn er

plukboomgaarden waar ze gratis of voor een kleine prijs fruit kunnen plukken.


‘Fruitig Zoutleeuw’ vond plaats op zondag 6 oktober 2013. Er werd samengewerkt met particulieren en lokale

actoren. We bundelden enkele activiteiten zoals de ronde van de sapmobiel, het hoogstamboomgaardspel, een



fruittentoonstelling en een boomgaardenwandeling in het Vinne in Zoutleeuw. De dag was dit jaar ook een

onderdeel van de Landschapsdoedag van regionaal landschap Haspengouw en Voeren in Duras en het Vinne.

Gepland in 2014:

Fruitig Hageland is een tweejaarlijks evenement. De volgende editie zal plaatsvinden in 2015.

Fruitig Hageland editie 2013.

ACTIE 20. Sensibilisering natuursteen

Contactpersoon: Joachim Lambrechts, Katrien Schulz, Raf Stassen


Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale besturen, heemkundige kringen, streekgidsen, toeristische verenigingen

Inwoners uit het werkingsgebied van RLZH, lokale besturen, heemkundige kringen

Financiering: Landschapsanimatie en projectmiddelen Leader.

Doelstellingen:

- Delen van informatie over de natuurstenen van Zuid-Hageland, met nadruk op het ‘menselijk verhaal’

achter deze gesteenten, met name de ontginningswijzen, typische streekeigen gebruiken en

bouwwijze.

- Het creëren van betrokkenheid van diverse actoren (experten en heemkundige kringen, eigenaars van

klein bouwkundig erfgoed, lokale besturen en betrokken administraties, toeristische diensten,…)

- Het opwekken van interesse van het groot publiek.

- Versterken van de streekidentiteit.

Omschrijving:

Het werkingsgebied van RLZH herbergt heel wat pareltjes in streekeigen natuurstenen: Tiens kwartsiet,

Gobertangesteen en tuffeau. Deze steensoorten zijn ruim vertegenwoordigd in het landschap en hebben



doorheen de eeuwen het beeld van de streek mee bepaald. Ze komen voor in tal van monumenten, historische

gebouwen, hoeves en hedendaagse gebouwen. Daarnaast vind je ze ook terug in de vorm van het landschap

en de overblijfselen van menselijke ingrepen in het landschap (groeves, kasseiwegen,…). Via deze actie zet

RLZH in op het versterken van de streekeigen identiteit en het creëren van een breder draagvlak in de regio

voor het behoud van deze streekeigen producten. De organisatie gebeurt in samenwerking met heemkundige

kringen, lokale besturen en verenigingen.


- Gegidste wandeling ‘Natuursteen in Hoegaarden’ op 26 mei

- Open Kerkendag op 2 juni: thematische gidsbeurt over natuursteen in Sint-Leonarduskerk in Zoutleeuw

- Open Monumentendag in Wange (Landen) op 8 september in samenwerking met heemkundige kring

Landen en Toerisme Landen. Op deze gezinsdag kon je natuursteenrondleidingen volgen, een

vertelwandeling over reenstenen bijwonen, kinderworkshops volgen en een steenkapper aan het werk

zien. Daarnaast was er ook een natuursteententoonstelling.

Natuursteenactiviteiten op Open Monumentendag in Wange.

- Opstart uitwerking toeristische natuursteenbrochure

- Uitwerking geofietsroute

- Wegens groot succes een herdruk van de natuursteenbrochure

Gepland in 2014:

Verderzetten van werking rond natuursteen in kader van Leader-project ‘Natuursteen in het Hageland’

(samenwerking met ‘Regionaal Landschap Noord-Hageland’) en Landschapsanimatie:

- Afwerking en druk van de fietsroute Natuursteen in Zuid-Hageland.

- In samenwerking met Toerisme Vlaams-Brabant, de realisatie van de toeristische brochure rond

natuursteen in het Hageland.

- Kinderactiviteiten op het Leader-slotmoment over natuursteen in Diest op 11 mei 2014



- Verkoop van de brochure ‘Natuursteen in Zuid-Hageland.

- (Co-)organisatie van vertelavonden, wandelingen, fietstochten en gidsbeurten

- Bij opportuniteiten, instandhoudingswerken of restauratiewerken voor klein bouwkundig erfgoed met

Gobertange, Tiens kwartsiet, Tuffeau van Lincent: bvb. toegangspoorten, kapel, bakoven, …

ACTIE 21. Samenwerking met andere actoren m.b.t. natuurrecreatieve publieksevenementen

Contactpersoon: Alle medewerkers RLZH

Doelgroepen en partners: Brede publiek, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke

Gilden, Toerisme Hageland, VVV's, heemkundige kringen, …), lokale besturen.

Financiering: basiswerking en projecten RLZH, afhanklijk van het thema.

Doelstelling:

Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter en de

biodiversiteitswaarden in de regio binnen natuurrecreatieve publieksevenementen die door partners van RLZH

georganiseerd worden.

Omschrijving:

Heel wat streekactoren werken reeds rond deze doelstelling. RLZH wenst daarom in te zetten op samenwerking

en afstemming en op het creëren van meerwaarden binnen de bestaande zacht-recreatieve initiatieven waar

natuur en landschap extra belicht kunnen worden.

Zo nam RLZH de voorbije twee jaar reeds diverse initiatieven om inwoners en overheden te betrekken op een

eerder ludieke en recreatieve manier om alzo het draagvlak voor natuur en landschap te vergroten. Zo is er

sinds de opstart van het regionaal landschap een goede samenwerking rond de groot-publiek

natuurrecreatieve activiteiten van Natuurpunt afdeling Velpe-Mene waar RLZH met ondermeer ondersteuning

in communicatie (artikel in de landschapskrant) en aanwezigheid op de activiteit zelf (infostand,

landschapspost, …) inzet. Met deze bijdragen speelt RLZH in op het bestaande aanbod aan natuurrecreatieve

activiteiten in het werkingsgebied die kwalitatief reeds hoog staan aangeprezen en heeft zij een complementair

en versterkend effect. Binnen deze actie wordt zulke samenwerking (activiteiten in co-organisatie) verder gezet

en zo mogelijk uitgebreid naar andere partners van RLZH.


- Deelname aan de Lente Plantenbeurs in de Tuinen van Hoegaarden op zondag 17/03.



- Realisatie van de streekverkenning Zuid-Hageland i.s.m. CVN, Natuurpunt Oost-Brabant en de provincie

Vlaams-Brabant. Volgende actviteiten werden gerealiseerd:

o Hagelandse bloesemwandeling op zondag 28/04

o Fietstocht door de Getevallei op zondag 15/05

o Wandeling natuurstenen en bieren in Hoegaarden op zondag 26/05

o Vinnewandeling op zondag 02/06

o Fietstocht akkernatuur en veldslagen in Landen op zondag 16/06

o Kajak op de Melsterbeek op zondag 30/06

- Walk for Nature (organisatie Natuurpunt Oost-Brabant) in het kader van de ruilverkaveling

Willebringen op zondag 09/06.

Samenwerking met andere actoren bij het organiseren van natuurrecreatieve publieksevenementen

Gepland de komende jaren:

- Samenwerking met Natuurpunt rond focusactiviteiten, Walk for Nature en de Dag van de Natuur

- Samenwerking met en ondersteuning van publieksactiviteiten van andere actoren (gemeenten, CVN,

etc.)



3 Communicatie

3.1 Landschapskrant (LSK) De landschapskrant is een gebiedsdekkend communicatiemiddel. De krant verschijnt twee maal per jaar (april

en september) en wordt bus aan bus verspreid in het werkingsgebied van RLZH. Stakeholders en

geïnteresseerden van buiten de streek krijgen ze ook in de bus. Ze is verkrijgbaar op het secretariaat en op de

infostand van RLZH bij evenementen. De krant wordt op 46.000 exemplaren gedrukt. Volgende thema’s komen

aan bod: natuur en biodiversiteit, landschap, landbouw, jacht, erfgoed, recreatie en educatie. De redactie

gebeurt door het team van RLZH. De krant krijgt van inwoners en stakeholders een goede feedback. Er wordt

gestreefd naar zo veel mogelijk betrokkenheid door samen aan artikels te werken of wedstrijden te

organiseren.

Alle edities van de landschapskrant zijn digitaal raadpleegbaar op de website.

Tabel 18. Edities 2013

Editie Inhoud

LSK 11: april 2013 - Biodiversiteit in de kijker, hagen, heggen en houtkanten Kortingsbon ‘Walk for Nature’

- Koesterrubriek met wervende biodiversiteitsacties van diverse actoren (gemeenten, scholen, natuurverenigingen)

- Thema- pagina Bijen- en Bloesemdag - Proef je streek over kaasjeskruid met recept

komkommersoep met kaasjeskruidaccent – rubriek met info over typische planten en hun link met het landschap

- Fotowedstrijd ‘Herken de plek en win…’ - Korte berichten: voorjaarsactiviteiten, nieuwe folder

akkervogels, oproep haagplantactie

LSK 12: september 2013 - Biodiversiteit in de kijker: riviervalleien. Sapmobiel: 3 stappen voor jouw appelsap.

- Koesterrubriek met wervende biodiversiteitsacties van diverse actoren (gemeenten, scholen, natuurverenigingen)

- Themapagina Open Monumentendag – natuursteen - Fruitig Zoutleeuw - Proef je streek over hazelnoten met recept hazelnootlikeur–

rubriek met info over typische planten en hun link met het



landschap - Fotowedstrijd ‘Herken de plek en win…’ - Korte berichten: najaarsactiviteiten, nieuwe brochure

knotbomen, terreinactie Bethaniakapel

3.2 RLZH digitaal – website en e-zine RLZH mikt met zijn website op het brede publiek, verenigingen en besturen actief binnen het werkingsgebied.

Natuurfotograaf Wouter Pattyn verleende zijn medewerking aan de website en leverde beeldmateriaal.

Hiernaast onderhoudt RLZH een netwerk van lokale fotografen voor het aanleveren van foto’s over RLZH-

activiteiten.In 2013 hebben 4.998 mensen de website bezocht. Gemiddeld bekeek een bezoeker 3 pagina’s op

de website. De publicatiepagina was de drukst bezochte pagina. Daarnaast scoren de nieuwspagina en de

inhoudelijke projectpagina’s zeer goed. Op 1 jaar tijd werden onze brochures 276 keer gedownload. De

landschapskranten werden in deze periode 124 keer gedownload. De website wordt vaak rechtstreeks bezocht,

via Google of via sociale media zoals Facebook.

De website van RLZH bevat vijf hoofdluiken:

- De meest recente nieuwsberichten verschijnen op de homepage, naast de laatste editie van de

landschapskrant. Ze verhogen de interactie met onze doelgroepen en garanderen een snelle

communicatie. Ze kunnen makkelijk gedeeld worden via sociale media. Ieder nieuwsbericht krijgt

trefwoorden toegekend (tags), die makkelijk doorzoekbaar zijn via de trefwoordenwolk op de

nieuwspagina.

- Het luik ‘Wie zijn we’ licht regionale landschappen toe en stelt het team voor.

- ‘Wat doen we’ gaat dieper in op onze projecten: hoogstamboomgaarden, landschapszorg, poelen,

akkervogels, sapmobiel,… Alles wordt uitgebreid toegelicht, voorzien van passend beeldmateriaal.

- Het luik ‘Publicaties’ bevat de digitaal raadpleegbare landschapskrant (met archief), de nieuwsbrief (e-

zine, met archief) en brochures. Alle publicaties zijn gratis downloadbaar.

- Het laatste luik ‘Contact’ bevat een contactformulier, routebeschrijving en praktische informatie over

het RLZH-secretariaat (contactgegevens, openingsuren, enz.).

website van RLZH E-zine van RLZH



In 2013 verzond RLZH 10 e-zines. Het aantal abonnees liep in 2013 op naar 650. De abonnees zijn particulieren

binnen en buiten het werkingsgebied, gemeentepersoneel, gemeentebesturen, verenigingen,…

3.3 Perswerking In 2013 genereerden evenementen en terreinacties persaandacht, zowel regionaal als nationaal. Het netwerk

van perscontacten wordt actief onderhouden en er wordt samengewerkt met gemeenten en verenigingen bij

opmaak en verspreiding van persberichten.

Artikel hoogstamfruitles in het Nieuwsblad

RLZH kwam in 2013 176 keer in het regionale nieuws, in de dagen weekbladen, websites en 4 keer op de

regionale televisie (ROB).

Onderstaande tabel geeft een overzicht van evenementen en projectactiviteiten waar RLZH een persmoment voorzag in 2013. Een volledig overzicht van alle persmappen en de reportages op regionale televisie zijn ter inzage op het secretariaat.

Tabel 19. Persmomenten in 2013.

Datum Aanleiding persmoment

04/02/2013 Rivierdonderpad in Linter wordt door Leuvense rechtbank verdedigd

21/03/2013 Wilde bijen in Tienen

28/04/2013 Bloesemwandeling Glabbeek

05/05/2013 Bijen- en Bloesemdag in Zoutleeuw

26/05/2013 Ringslang in Meldert (Hoegaarden)



03/07/2013 Wilde bijen als bestuivers in de fruitteelt in Meensel-Kiezegem

04/07/2013 Symposium akkernatuur over de grenzen heen in Gingelom

08/09/2013 Open Monumentendag over natuursteen in Wange (Landen)

06/09/2013 Plaatsing insectenhotel ‘t Kareeltje in Wommersom (Linter)

27/09/2013 Fruitles aan de sapmobiel in Boutersem

06/10/2013 Fruitig Zoutleeuw in het Vinne in Zoutleeuw

20/10/2013 Dag van de Trage Weg in Zoutleeuw

Daarnaast investeert RLZH in zijn netwerk van gemeenten en verenigingen. Hierdoor worden onze artikels en

aankondigingen in het hele werkingsgebied geregeld opgenomen in gemeentelijke infobladen, websites en

tijdschriften van verenigingen.

3.4 Publicaties Naast de landschapskrant en de nieuwsbrief brengt RLZH ook andere publicaties uit (i.s.m. partners of in eigen

beheer). Deze brochures zijn op verzoek te verkrijgen bij RLZH en in de gemeentehuizen van de 9 gemeenten.

Ze zijn ook online beschikbaar via www.rlzh.be. In 2013 brachten we volgende brochures uit:

- Herdruk brochure ‘Kwartsiet en Gobertange, natuurstenen uit Zuid-Hageland’ (i.s.m. Onroerend

Erfgoed, PORTIVA, de Provincie Vlaams-Brabant, Leader Hageland).

- Brochure ‘Knotbomen, knoestige knapen’ (i.s.m. de Vlaams-Brabantse regionale landschappen en de

Provincie Vlaams-Brabant).

- ‘Akkervogelkalender, een leidraad voor de landbouwer’ (i.s.m.VLM, ANB, LNE, Landelijk Vlaanderen en

de Vlaamse Gemeenschap).

Akkervogelkalender

Brochure knotbomen

http://www.rlzh.be/



4 Verplichte activiteiten

Volgens het Besluit op de regionale landschappen moet een regionaal landschap, om aan een erkenning te

blijven voldoen, jaarlijks een aantal verplichte activiteiten organiseren. In dit hoofdstuk geven we een overzicht

van de in 2013 gerealiseerde verplichte activiteiten en wordt in onderstaande tabellen geïllustreerd dat aan

deze voorwaarden werd voldaan.

4.1 Landschapskrant Toetsingscriteria: Minstens tweemaal een landschapskrant verspreiden in haar werkingsgebied

RLZH heeft jaarlijks twee landschapskranten verspreid. Overzicht onder punt 3.1 en een kopie van de

gepubliceerde landschapskranten zijn terug te vinden in bijlage bij het jaarverslag.

4.2 Vormingsactiviteiten Toetsingscriteria: Minstens drie vormingsactiviteiten/jaar met minimaal 25 deelnemers (mede)organiseren

Deze doelstelling werd ruim behaald. In 2013 organiseerde RLZH 22 vormingsactiviteiten met in totaal 601 deelnemers.

Vormingsactiviteiten 2013 - RLZH

Datum Titel activiteit Gemeente Aantal deelnemers

Hoofdorganisator(en) Medeorganisator(en)

2/03/2013 Snoeicursus hoogstambomen

Glabbeek, Tienen

26 RLZH NBS

21/03/2013 Infoavond Bijen Tienen 60 RLZH MAR Tienen

8/04/2013 Infoavond zwaluwen

Glabbeek 15 VWGOB - RLZH Natuurpunt, Gemeente

19/04/2013 Infoavond Bijen Boutersem 45 RLZH Gemeente Boutersem

28/04/2013 Streekverkenning Zuid-Hageland: bloesemwandeling

Glabbeek 7 CVN RLZH

1/06/2013 Fietstocht zwaluwen

Hoegaarden 5 RLZH, Vogelwerkgroep Oost-Brabant

gemeente Hoegaarden

12/mei Streekverkenning Zuid-Hageland: Getevallei

Tienen, Linter, Zoutleeuw

15 CVN RLZH

21/mei Cursus eikelmuis theorie

Leuven 20 RLZH, RLD, RLNH provincie



25/05/2013 Streekverkenning natuursteen en bier

Hoegaarden 12 CVN RLZH

25/05/2013 Fietstocht eikelmuis

Bekkevoort 12 RLZH, RLD, RLNH Natuurpunt Bekkevoort

2/06/2013 Streekverkenning Vinne

Zoutleeuw 8 CVN RLZH, Vinne

2/06/2013 Gidsbeurt Natuursteen Sint-Leonarduskerk

Zoutleeuw 18 RLZH, Toerisme Zoutleeuw

Vrienden van Zoutleeuw

16/06/2013 Streekverkenning Landen: veldslagen en akkernatuur

Landen 25 CVN RLZH, Natuurpunt Landen

30/06/2013 Streekverkenning - kajaktocht Melsterbeek

Geetbets 20 CVN RLZH, gemeente

4/07/2013 Symposium akkernatuur

Gingelom 85 RLZH en RLHV VLM

13/09/2013 Avondzoektocht eikelmuis

Landen 20 RLZH, RLD, RLNH Natuurpunt Landen

20/09/2013 Infoavond wandelnetwerk Getevallei

Zoutleeuw 23 RLZH Toerisme Vlaams-Brabant

8/10/2013 Proefavond Hoogstamfruit

Geetbets 22 RLZH Gemeente Geetbets

29/11/2013 en 30/11/2013

Uitwisseling gebiedsgerichte werking rond akkervogels - Moutsborn

Glabbeek, Tienen

56 Natuurpunt - Vogelwerkgroep Oost-Brabant

RLZH, WGG, VLM

1/10/2013 Beeldkwaliteitsplan Getevallei

Sint Truiden 18 Provincie Vlaams-Brabant, dienst Landbouw

Natuurpunt, RLZH, Erasmus Hogeschool

21/10/2013 Beeldkwaliteitsplan Getevallei

Zoutleeuw 24 Provincie Vlaams-Brabant, dienst Landbouw

Natuurpunt, RLZH, Erasmus Hogeschool

30/11/2013 Infoavond akkervogels

Tienen 40 Vogelwerkgroep Oost-Brabant

RLZH, VLM, Natuurpunt

1/12/2013 Wandeling akkervogels

Glabbeek-Tienen

25 Vogelwerkgroep Oost-Brabant

RLZH, VLM, Natuurpunt

Aantal deelnemers vormingsactiviteiten 601



4.3 Brede publieksactiviteiten Toetsingscriteria: minstens 3 brede publieksactiviteiten met telkens 100 deelnemers (mede)organiseren.

In 2013 werden door RLZH 13 publieksactiviteiten aangeboden, in eigen beheer of in partnerschap met andere

streekactoren. Op deze activiteiten namen ca. 9.185 deelnemers aanwezig.

Publieksactiviteiten 2013 - RLZH

Datum Titel activiteit Gemeente Aantal deelnemers

Hoofdorganisator(en)

Medeorganisator(en)

17/03/2013 Plantenbeurs 'Tuinen van Hoegaarden'

Hoegaarden 700 Tuinen van Hoegaarden

gemeente Hoegaarden, RLZH

4/05/2013 Planten- en stoffenruilbeurs Boutersem 70 Groen Boutersem

5/05/2013 Bijen- en Bloesemdag Zoutleeuw 1900 RLZH Provinciedomein Het Vinne, Natuurpunt, stad zoutleeuw

26/05/2013 Dag van het park Hoegaarden 35 Natuurpunt Hoegaarden

RLZH

26/05/2013 Dag van het park Tienen 200 MAR Tienen, Stad Tienen

9/06/2013 Walk for Nature Boutersem 600 Natuurpunt Oost-Brabant

RLZH

2/08/2013 opendeurdag Hagelandse fruitteelt

Kortenaken 120 Vakgroep Fruit Hageland

provincie Vlaams-Brabant, PC Fruit

8/09/2013 Open Monumentendag Natuursteen in Wange

Landen 1300 GHK Landen, RLZH Stad Landen, kasteelhoeve

8/09/2013 Dag van de Landbouw Landen 300 Boerenbond en Landelijke gilden

gemeente Landen

27-28/09/2013

Ronde van de sapmobiel Boutersem 290 RLZH gemeente Boutersem

3/10/2013 Sapmobiel Dellebron Kortenaken 90 RLZH, RVT Dellebron

6/10/2013 Landschapsdoedag Zoutleeuw, Sint Truiden

3500 RLH RLZH, NBS, Natuurpunt

20/10/2013 Dag van de trage weg Geetbets, Zoutleeuw

80 RLZH, Natuurpunt Satd Zoutleeuw

Aantal deelnemers publieksactiviteiten 9.185



5 Financiën 2013 - 2014

5.1 Balans en resultatenrekening 2013

5.1.1 Opbrengsten 2013

De opbrengsten in 2013 bedroegen 375.717,14 euro en bestonden voornamelijk uit gemeentelijke bijdragen,

provinciale subsidies (basiswerking en projectwerking), basissubsidies van het Agentschap Natuur en Bos en

het Agentschap Onroerend Erfgoed. Daarnaast ontving RLZH ook subsidies voor volgende projecten:

- Hagelandse Natuurstenen (i.s.m. RLNH)

- Bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt

- Toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei – fase1.

- Draagvlakverbredingsproject “akkernatuur over de grenzen heen”.

Tenslotte haalde RLZH ook inkomsten uit de restfinanciering van deelnemende particulieren en gemeenten

aan terreinprojecten inzake hoogstamboomgaarden en poelen en ontving het regionaal landschap 9.189.27

euro aan VIA-subsidies van de Vlaamse Overheid.

In totaal waren er 105% aan inkomsten t.a.v. de oorspronkelijke begroting van 2013.

5.1.2 Uitgaven 2013

De uitgaven in 2013 bedroegen 359.129 euro en bestonden voornamelijk uit loonkosten, werkingskosten en

specifieke projectkosten – deze laatsten zijn voornamelijk aannemerskosten voor landschapsherstel - en

communicatie- en sensibilisatiekosten van de landschapskrant en publieksevenementen.

Op basis van de resultatenrekening werd de oorspronkelijke begroting 2013 getoetst aan de feitelijke

resultaten en in de tabel in bijlage weergegeven. Deze tabel geeft m.a.w. de realisatiegraad weer van de

oorspronkelijk begrootte kosten- en uitgavenposten. Hierin zien aan uitgavenzijde ondermeer dat:

- De budgetten voor personeel, huisvesting en secretariaatswerking goed besteed werden.

De personeelskosten stegen licht door de aanwerving van een extra medewerker op



01/10/2013 (109% realisatie). Dit werd gecompenseerd met een lagere besteding van

secretariaatskosten (71% realisatie) en door extra inkomsten aan nieuwe projecten.

- De budgetten voor specifieke projectuitgaven zijn sterk gestegen t.a.v. voorgaande jaren,

maar kennen nog een lichte onderbesteding (91% realisatie). Dit is te wijten aan een

wijziging in de subsidie voor landschapsanimatie in de loop van het jaar. Oorspronkelijk

was 100.000 euro aan landschapsanimatie voorzien, maar door de overdracht naar de

provincie is de laatste schijf van 20% niet mee overgekomen. Deze situatie doet zich bij alle

regionale landschappen in Vlaanderen voor. Hierdoor is er in het najaar 2013 een stop aan

terreinrealisaties op landschapsanimatie ingevoerd, om deze te hervatten vanaf 2014

onder het subsidiestelsel van de provincie Vlaams-Brabant.

In totaal werd 102% van de begrootte uitgaven besteed.

Het boekjaar werd afgesloten met een positief resultaat van 16.588,28 euro, na een bijstelling van 30.044,36

euro aan uitzonderlijke kosten en opbrengsten overgenomen uit 2012. Het totaal aan winst bij afsluiting van

2013 is 46.632,64 euro, waarvan 45.000 euro wordt voorzien op het sociaal passief van RLZH.

Het verslag van de erkende boekhouder over het boekjaar 2013 werd door een erkende accountant opgesteld

en wordt toegelicht op de Algemene Vergadering van 20/02/2014 te Tienen.



6 Bijlagen

Bijlage 1 Ledenlijst Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur

Bijlage 2 Persmomenten en persartikels

Bijlage 3 Landschapskranten

Bijlage 4 Financiële stukken

a. Verslag accountant

b. Neerlegging jaarrekening 2013

c. Balans 2013

d. Resultatenrekening 2013

e. Toetsing begroting aan resultatenrekening 2013

f. Begroting 2014

REGIONAAL LANDSCHAP ZUID-HAGELAND

Documents

Transcript of REGIONAAL LANDSCHAP ZUID-HAGELAND