1

1 Regiomonitor Economie in transitie Achtergrondstudie

Regiomonitor Economie in Transitie 2017

Achtergrondstudie

16 juni 2017 Netherlands Economic Observatory, Rotterdam Walter Manshanden Olaf Koops

2

2 Regiomonitor Economie in transitie Achtergrondstudie

3

3 Regiomonitor Economie in transitie Achtergrondstudie

Inhoud

Voorwoord .............................................................................................................................................. 5

Executive Summary.................................................................................................................................. 7

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen ......................................................................................... 10

1 Regiomonitor Economie en Bereikbaarheid: doelstelling en uitwerking........................................... 16

1.1 Aanleiding .................................................................................................................................... 17

1.2 Doelstelling, functie en uitgangspunten ..................................................................................... 19

1.2 Internationaal perspectief ........................................................................................................... 20

1.3 Leeswijzer .................................................................................................................................... 24

2 Economie, bevolking en arbeidsmarkt ............................................................................................... 25

2.1 Bruto regionaal product .............................................................................................................. 27

2.2 Investeringen en export .............................................................................................................. 31

2.2 Bevolking ..................................................................................................................................... 36

2.3 Arbeidsmarkt ............................................................................................................................... 41

2.4 Onderwijs en wetenschap ........................................................................................................... 50

2.5 Sectoren en clusters .................................................................................................................... 53

2.6 Clusters ........................................................................................................................................ 54

3 Innovatie ............................................................................................................................................. 58

3.1 Research & Development en kennisintensieve sectoren ............................................................ 59

3.2 Snelgroeiende bedrijven ............................................................................................................. 64

3.3 Hotspots ...................................................................................................................................... 65

4 Energie en duurzaamheid ................................................................................................................... 67

4.1 Energieverbruik en CO2 uitstoot .................................................................................................. 68

4.2 Hernieuwbare energie ................................................................................................................. 70

4.3 Scheiding huishoudelijk afval ...................................................................................................... 73

4.4 Electrische laadpunten ................................................................................................................ 75

5 Verbindingen en bereikbaarheid ........................................................................................................ 76

5.1 Versterken van de bereikbaarheid in Zuid-Holland .................................................................... 77

5.2 Bereikbaarheid Zuid-Holland in internationaal perspectief ........................................................ 81

5.3 Mobiliteitsontwikkelingen in Zuid-Holland ................................................................................. 86

5.4 Digitale bereikbaarheid ............................................................................................................... 92

6 Attractiviteit Stad en Omgeving ......................................................................................................... 94

6.1 Internationale aantrekkingskracht van Zuid-Holland .................................................................. 95

6.1.1. Internationale congressen ....................................................................................................... 95

6.1.2 Toerisme en cultuur ................................................................................................................. 96

6.1.3 Buitenlandse investeringen ...................................................................................................... 98

4

4 Regiomonitor Economie in transitie Achtergrondstudie

6.1.4 Internationale dynamiek en migratie ..................................................................................... 100

6.2 Zuid-Holland als aantrekkelijk woongebied .............................................................................. 104

6.2.1 Woningmarkt .......................................................................................................................... 104

6.2.2 Kwaliteit van voorzieningen ................................................................................................... 106

6.2.3 Veiligheid ................................................................................................................................ 108

Literatuur en bronnen ......................................................................................................................... 110

5

5 Regiomonitor Economie in transitie Achtergrondstudie

Voorwoord Voor u ligt de tweede editie van de Regiomonitor Economie en Bereikbaarheid, die in opdracht van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en de Provincie Zuid-Holland is opgesteld door NEO Observatory. De Regiomoniter omvat een brede keuze van kwantitatieve indicatoren die een beeld geven van Zuid-Holland, de Metropoolregio Rotterdam Den Haag en onderscheiden deelregios op de themas die voor welvaart en welzijn van de regio in de 21e eeuw doorslaggevend zijn. Dat zijn economie, innovatie, energie, bereikbaarheid en attractiviteit. Met deze themas geeft de Regiomonitor inzicht in de ontwikkelingen die voor de investeringsagendas van de partners in de regio relevant zijn. Dan gaat het in het bijzonder om de stedelijke investeringsstrategie van de MRDH, innovatie en kennis voor InnovationQuarter, verkeer en vervoer voor de Strategische Vervoersautoriteit, energie en duurzaamheid voor de Roadmap Next Economy, de Agenda Gebiedsontwikkeling Zuidelijke Randstad met het oog op attractiviteit, en het coalitieakkoord van de Provincie Zuid-Holland. De partners hebben in het afgelopen jaar de krachten gebundeld als het om monitoring van deze themas in de regio gaat. De Vervoersautoriteit MRDH werkt aan de uitvoering van de Strategische Bereikbaarheidsagenda (SBA). Het doel is de agglomeratiekracht en de concurrentiepositie van de metropoolregio te versterken en de leefbaarheid te vergroten. Ook werken overheden in de Zuidelijke Randstad onder de titel Stedenbaan samen met NS en ProRail aan een integraal pakket maatregelen om te zorgen dat hoogwaardig openbaar vervoer een grotere bijdrage gaat leveren aan de agglomeratiekracht van de Zuidelijke Randstad, in samenhang met woningbouw en vastgoedlocaties. De voortgang daarvan wordt gevolgd in de jaarlijkse Stedenbaan Monitor. Deze monitor zal vanaf volgend jaar onderdeel worden van deze Regiomonitor. Het doel is een gemeenschappelijk en gedragen beeld van de relevante ontwikkelingen te vormen, synergie tussen de investeringsagendas te ontwikkelen en strategische informatie voor het beleid te verkrijgen. De Regiomonitor beoogt daarin te voorzien. Hoewel de Regiomonitor een jaarlijks terugkerend instrument is, is deze zodanig uitgevoerd dat deze zelfstandig leesbaar is. Ten opzichte van de eerste editie, die in samenspraak met de stakeholders in de regio is ontwikkeld, is deze tweede editie aangevuld met indicatoren die voor de Agenda Gebiedsontwikkeling Zuidelijke Randstad en de Road Next Economy van belang zijn. Tevens zijn een aantal indicatoren vervallen, met name op het gebied van grondgebruik, zoals vastgoed, winkelruimte en bedrijfsterreinen. Verder komen de indicatoren uit de eerste editie ook in deze editie voor. Dit is onder andere aangevuld met investeringen door de private sector en de overheid. De vergelijkbaarheid is zoveel mogelijk in stand gehouden door van dezelfde definities als in de eerste Regiomonitor uit te gaan. Tevens is er naar gestreefd om voor elke indicator zoveel mogelijk jaren op te nemen, zodat zowel de recente positie van Zuid-Holland kan worden bezien, als de ontwikkeling in de tijd. De nu volgende samenvatting, voorafgegaan door een executive summary, schenkt achtereenvolgens aandacht aan de doelstellingen, de feitelijke ontwikkelingen e