Recensie Theater

Het beste theater van afgelopen seizoen

volgens de NRC-critici

Wat waren de beste theatervoorstellingen van seizoen 2018/2019? En welke acteurs en actrices

leverden de meest indrukwekkende prestaties? De NRC-critici maken de balans op.

Ron Rijghard

3 juli 2019 om 16:51

Leestijd 8 minuten

Ariane Schluter en Hannah Hoekstra in ‘People, Places & Things’ door Toneelgroep Oostpool.Foto Sanne

Peper

Op 27 juni maakte De Toneeljury de selectie bekend voor Het Theater Festival. Twaalf voorstellingen

werden gekozen als beste van het jaar. De NRC-critici kiezen hier hun eigen favorieten.

De gehanteerde periode voor premières is, net als bij De Toneeljury, van 1 mei 2018 t/m 1 mei 2019.

Er is niet gekozen voor vijf keer grote zaal, vijf keer kleine zaal en twee keer een locatievoorstelling,

zoals de opdracht is aan de Toneeljury.

De vier NRC-critici noemen dertig verschillende voorstellingen. Drie voorstellingen worden door drie

critici genoemd: People, Places & Things, Citizen K. en Don Caravaggio.

Lees ook: Terugblik op het veelstemmige theaterseizoen 2018/2019

THEATER

TOP-10 Elisabeth Oosterling

1. People, Places & Things door Toneelgroep Oostpool/ Marcus Azzini

Een overdonderende voorstelling die van de bühne buldert. In een prachtig vormgegeven performance

volgen we de worstelingen van een verslaafde actrice, een indrukwekkende hoofdrol van Hannah

Hoekstra.

2. WijkSafari AZC door Adelheid&Zina in co-productie met o.a. Theater Utrecht

Relevant en aanstekelijk locatietheater in Utrecht met acteurs en azc-bewoners, dat overtuigend

aanmoedigt om een open blik te houden.

3. Brave new world 2.0 door het Noord Nederlands Toneel

Regisseur Guy Weizman maakte een overrompelende ervaring van Rik van den Bos’ prikkelende

script: een voorstelling die grote vragen stelt over (mede)menselijkheid.

4. Als vrouwen vrienden zijn door Bellevue Producties

De poëtische tekst van Hannah van Wieringen zuigt je mee in de (binnen)werelden van twee dertigers.

5. Het temmen van de feeks door Toneelschuur Producties/ Nina Spijkers

In deze kleurrijke Shakespeare-bewerking spelen actrices de mannenrollen, en andersom. Met Roeland

Fernhout als een ideale Katherina.

6. Citizen K. door Trouble Man / Het Nationale Theater

Een imponerende monoloog over het racisme dat Kirmiziyüz al een levenlang achtervolgt, met

prachtige muziek van Kaspar Schellingerhout.

7. Onze straat door Het Nationale Theater/ Daria Bukvic

In de mooie tekst van Nathan Vecht word je – lekker dicht op de spelers – meegenomen in een

ontwapenende performance over het verstrijken der tijd in één pand.

8. What we leave behind door Theater Utrecht/ Davy Pieters

Een hypnotiserende voorstelling, die je aan het denken zet over collectief samenzijn en vastgeroeste

patronen.

9. Gas door Toneelgroep Jan Vos

Charmant-dwingend locatietheater in Oost-Groningen, waarbij de gaswinning in een familieverhaal

krachtig wordt teruggebracht tot menselijke proporties.

10. Noem het maar liefde door Toneelgroep Maastricht

Humoristische of juist aandoenlijke ontmoetingen in een hotel wisselen elkaar in rap tempo af, in een

balanceeract tussen lust en liefde.

Een klein leven van Internationaal Theater Amsterdam.

Foto Jan Versweyveld

TOP-10 Kester Freriks

1. Een klein leven door Internationaal Theater Amsterdam/ Ivo van Hove.

Helletocht van hoofdrolspeler Ramsey Nasr door een wereld van gruwelen, zelfbeschuldiging en

seksueel misbruik. De regie van Ivo van Hove verbijstert en ontroert.

2. People, Places & Things door Toneelgroep Oostpool/ Marcus Azzini.

In de regie van Marcus Azzini vertolkt Hannah Hoekstra de verslaafde Emma die hunkert naar roes en

af wil kicken, maar niet zonder drugs kan.

3 Citizen K. door Trouble Man/ Het Nationale Theater.

Zeldzaam perfecte voorstelling over racisme, vooroordelen en hoe een Turks-Nederlandse

theatermaker zijn plaats bevecht.

4. Opgediept door de Theatertroep.

Schitterend vervolg op het legendarische Leedvermaak uit de jaren tachtig.

5. Moskou op sterk water door De Warme Winkel.

Acteur Vincent Rietveld leest een heel boek voor van Venedikt Jerofejev over drankzucht en

Russische melancholie. Een tergend lange voorstelling die gaandeweg een hallucinerend effect heeft

op de toeschouwer.

6. Don Caravaggio door Frascati Producties/ Charli Chung.

Vernuftige, speels-briljante voorstelling waarin de Italiaanse barokschilder Caravaggio weerloos

gedreven wordt door ‘amore, amore’ en nog eens ‘amore’. De satirische toon is bijtend scherpzinnig.

7. Caligula door Theater Utrecht.

Na de kleine zaal (2014) is dit felkritische, geëngageerde toneelstuk van Camus over de gevaren van

politieke tirannie in de grote zaal te zien; krachtige regie van Thibaud Delpeut.

8. Hin und Her door ’t Barre Land en Tijdelijke Samenscholing.

In deze onstuimige satire van de Oostenrijks-Hongaarse schrijver Ödön von Horváth raakt een man

verstrikt in de absurde eisen van de ambtenarij: de strook land waarop in hij woont, bestaat op een dag

niet meer. Waar moet hij heen? De twee spelersgroepen brengen de radeloosheid in perfecte over the

top-stijl.

9. Eg er vinden (Ik ben de wind) door Tg Stan en Maatschappij Discordia.

Twee acteurs bevinden zich in een roeiboot op zee. Acteurs Matthias de Koning en Damiaan De

Schrijver raken op vrolijke dan weer wanhopige wijze verstrikt in existentiële filosofieën. Superieur

spel in nagenoeg abstracte tekst van Jon Fosse.

10. Als vrouwen vrienden zijn door Bellevue Lunchtheater.

Licht-absurde, scherpzinnige tekst van columniste Hannah van Wieringen over vrouwen, mannen,

kinderen en alle grote levensvragen.

Pinokkio door De Veenfabriek, met Phi Nguyen in korte broek als Pinokkio.

TOP-10 Marijn Lems

1. Pinokkio door De Veenfabriek.

In deze ontregelende en muzikale voorstelling vindt Joeri Vos het klassieke sprookje opnieuw uit voor

een tijdperk waarin schaamteloos liegen en fake news het nieuwe normaal zijn geworden. De

schitterende, associatieve montage zet het publiek steeds op het verkeerde been, tot de schrijnend

populistische ontknoping aan toe.

2. The gentle woman door Mugmetdegoudentand / Frascati Producties/ Davy Pieters.

Een bijzonder interessante botsing van stijlen, deze voorstelling over een vrouw die verdwaald raakt in

de online wereld van self-help en consumptie-als-therapie: de hypnotiserende vervreemding van

theatermaker Pieters wordt verdiept door het empathische psychologische spel van Lineke Rijxman.

3. Het verhaal van het verhaal door Theater Artemis / Het Zuidelijk Toneel.

Jetse Batelaan laat zijn dolende personages zoeken naar ‘het grote verhaal’ in een wereld die op drift

lijkt te zijn geraakt en laat vervolgens zien dat dat überhaupt een illusie is.

4. All inclusive door Julian Hetzel / Campo / Frascati Producties.

Satire over onze medeplichtigheid aan de ongelijkheid in de wereld en de hypocrisie van onze

voorliefde voor geëngageerde kunst.

5. Alles van waarde door De Veenfabriek.

Een soldaat en zijn links-activistische moeder raken met elkaar in gesprek over hun respectievelijke

idealen. Secuur brengt Joeri Vos de polarisatie in het maatschappelijk debat terug tot fragiel

huiskamerdrama.

6. Iemand die slaapt door BOG / Het Zuidelijk Toneel.

Prachtige, meerstemmige monoloog over iemand die besluit niet meer mee te doen met het leven.

7. Don Caravaggio door Frascati Producties/ Charli Chung.

Wat moeten we nog met het ideaal van de grote, libertijnse artiest in een wereld waarin

grensoverschrijdend gedrag van kunstenaars zo veel kapot heeft gemaakt? Schijnbaar moeiteloze

combinatie van de kluchterige vorm met gelaagd drama.

8. Rijsen & Rooxman, DeDikkeMuiz & Sjors door Mugmetdegoudentand / Adelheid & Zina.

Autobiografische voorstelling wordt door intelligente vorm en de consequente transparantie de meest

ontroerende en diepmenselijke voorstelling van het jaar.

9. A seat at the table door Saman Amini / Black Sheep Can Fly.

Slimme performance over de sluipende werking van systemisch racisme schakelt moeiteloos tussen

absur diteit en bittere ernst.

10. Dubbelgangers door Ada Ozdogan / Theater Rast.

Ada Ozdogan combineert perfect de beklemming én de euforie van de volledige overgave aan een

ander.

Citizen K. door Trouble Man/ Het Nationale Theater.

Foto Sanne Peper

TOP-10 Ron Rijghard

1. Een klein leven door Internationaal Theater Amsterdam/ Ivo van Hove.

2. Gas door Toneelgroep Jan Vos.

3. La Reprise door NT Gent/ Milo Rau.

4. Citizen K. door Trouble Man / Het Nationale Theater.

5. Rijsen & Rooxman, De Dikke Muiz & Sjors door Mugmetdegoudentand / Adelheid & Zina.

6. Gesualdo door De Warme Winkel/ Het Nederlands Kamerkoor.

7. George & Eran worden racisten door George & Eran Producties.

8. Een antwoord op alle vragen door Laura van Dolron/ Cie De Koe.

9. People, Places & Things door Theater Oostpool/ Marcus Azzini.

10. Don Caravaggio door Frascati Producties/ Charli Chung.

Hannah Hoekstra in ‘People, Places & Things’ door Toneelgroep Oostpool

Foto Sanne Peper

ACTEERPRIJZEN

Elk jaar nomineert de Toneeljury acteurs en actrices voor de VSCD Toneelprijzen voor

acteerprestaties. De prijzen worden uitgereikt op het Toneelgala, waarmee Het Theater Festival op 15

september wordt afgelosten. De NRC-critici kiezen hun eigen favorieten.

Hannah Hoekstra wordt door drie critici genoemd, Hanne Arendzen en Adelheid Roosen door twee,

Ramsey Nasr ook door twee. Marlies Heuer wordt genoemd als bijrol en als hoofdrol. Joris Smit, Jan-

Paul Buijs en Malou Gorter worden tweemaal genoemd, maar in verschillende rollen. Bram Suijker

wordt twee keer genoemd voor zijn bijrol.

Vincent Rietveld ging voor de Louis d’Or. Daar valt zijn naam niet, maar hij schopt het toch tot een

vermelding bij de Arlecchino.

THEO D’OR (beste vrouwelijke hoofdrol)

Elisabeth Oosterling:

1. Hannah Hoekstra in People, Places & Things van Toneelgroep Oostpool

2. Adelheid Roosen in Rijsen&Rooxman, DeDikkeMuiz&Sjors van Mugmetdegoudentand- Adelheid

& Zina.

3. Abke Haring in De koning sterft door Toneelschuur Producties/ Oliver Diepenhorst.

Kester Freriks:

1. Hanne Arendzen in Van de koele meren des doods door Hummelinck Stuurman Theaterbureau/

Ger Thijs.

2. Hannah Hoekstra in People, Places & Things door Toneelgroep Oostpool.

3. Malou Gorter in In wankel evenwicht door Toneelschuur producties/ Maren E. Bjørseth.

Marijn Lems:

1. Kristien De Proost in All Inclusive door Julian Hetzel/ Campo/ Frascati Producties.

2. Marlies Heuer in Kras door Toneelschuur Producties/ Paul Knieriem.

Ron Rijghard:

1. Hannah Hoekstra in People, Places & Things van Theater Oostpool.

2. Hanne Arendzen in Van de koele meren des doods door Hummelinck Stuurman Theaterbureau.

3. Adelheid Roosen in Rijsen&Rooxman, DeDikkeMuiz&Sjors van Mugmetdegoudentand.

Ramsey Nasr in ‘Een klein leven’ van Internationaal Theater Amsterdam, te midden van Steven van

Watermeulen en Hans Kesting.

Foto Jan Versweyveld

LOUIS D’OR (beste mannelijke hoofdrol)

Elisabeth Oosterling:

1. Roeland Fernhout in Het temmen van de feeks door Toneelschuur Producties.

2. Fahd Larhzaoui in Shirt uit Fahd! door Fahd Larhzaoui/ Alles voor de kunsten/ Het Zuidelijk

Toneel/ Likeminds.

3. Chris Peters in Turks Fruit door Hummelinck Stuurman Theaterbureau/ Hanneke Braam.

Kester Freriks:

1. Ramsey Nasr in Een klein leven door Internationaal Theater Amsterdam.

2. Sadettin Kirmiziyüz in Citizen K. door Trouble Man/ Het Nationale Theater.

3. Vincent van der Valk in Caligula door Theater Utrecht.

Marijn Lems:

1. Thomas Höppener in De rode klauw van Theater Rast.

2. Phi Nguyen in Pinokkio en in Alles van waarde van De Veenfabriek.

Ron Rijghard:

1. Ramsey Nasr in Een klein leven van Internationaal Theater Amsterdam

2. Joris Smit in De wereld volgens John van Het Nationale Theater

3. Willem de Wolf in Een antwoord op alle vragen door Laura van Dolron/ Cie De Koe

COLOMBINA (beste vrouwelijke bijrol)

Elisabeth Oosterling:

1. Malou Gorter in Kras door Toneelschuur Producties/ Paul Knieriem.

2. Romana Vrede in We zijn hier voor Robbie van Het Nationale Theater/ Eric de Vroedt.

3. Tamar van den Dop in Onze straat van Het Nationale Theater/ Daria Bukvic.

Kester Freriks:

1. Miranda Prein in Republiek door Maatschappij Discordia

2. Ilke Paddenburg in Thuislozen door Theater Utrecht

3. Rosa Asbreuk door Opgediept door De Theatertroep.

Marijn Lems:

1. Astrid van Eck in Het temmen van de feeks door Toneelschuur Producties

2. Jacobien Elffers in Alles van waarde door De Veenfabriek

Ron Rijghard:

1. Marlies Heuer in Kras door Toneelschuur Producties/ Paul Knieriem.

2. Joy Delima in Onze straat van Het Nationale Theater/ Daria Bukvic.

3. Myrthe Huber in George & Eran worden racisten van George & Eran.

ARLECCHINO (beste mannelijke bijrol)

Elisabeth Oosterling:

1. Paul R. Kooij in Gas van Toneelgroep Jan Vos

2. Bram Suijker in We zijn hier voor Robbie door Het Nationale Theater/ Eric de Vroedt.

3. Jan-Paul Buijs in Kras van Toneelschuur Producties.

Kester Freriks:

1. Patrick Duijtshof in Opgediept van De Theatertroep.

2. Joris Smit in Het duel door Het Nationale Theater/ Jeroen De Man.

Marijn Lems:

1. Mark Kraan in Cinema door Toneelgroep Oostpool/ Het Nationale Theater/ Jeroen De Man.

2. Bram Coopmans in De vrekkin door NT Jong/ Noël Fischer.

Ron Rijghard

1. Jan-Paul Buijs in Noem het maar liefde van Toneelgroep Maastricht

2. Bram Suijker in Wij zijn hier voor Robbie van Het Nationale Theater.

3. Vincent Rietveld in Vincent Rietveld gaat voor de Louis d’Or van De Warme Winkel.

Selma Ann Louis door Bos Theaterproducties en Theateralliantie

Foto Sanne Peper

MUSICAL

TOP-5 Elisabeth Oosterling

1. Selma Ann Louis door Bos Theaterproducties en Theateralliantie.

Een musical die barst van de creativiteit door de vindrijke tekst (Nathan Vecht) en regie (Pieter

Kramer). Arjan Ederveen, Plien & Bianca sleuren je mee op een waanzinnige roadtrip, geïnspireerd op

de Hollywood-klassieker.

2. Mamma Mia! door Stage Entertainment.

Antje Monteiro schittert als nieuwe Donna in dit feelgood fenomeen, dat opnieuw van de bühne knalt -

15 jaar na de eerste opvoering in Nederland.

3. All Stars De Musical van MORE Theater Producties.

Deze voetbalmusical, gebaseerd op de bekende tv-serie, is een lust voor het oog. Het team dat ook ‘De

Marathon’ maakte, scoort dankzij een prima cast en verrassende choreografieën van Daan Wijnands.

4. Hamlet, de familievoorstelling door Theater Rotterdam.

Met doldwaze dubbelrollen en mini-skeletjes weet Theater Rotterdam zelfs van ‘Hamlet’ een

familiespektakel te maken.

5. ‘t Schaep met de 5 pooten van More Theater Producties.

Deze reünie in het welbekende café pakt alleraardigst uit door vrolijk makende choreografieën

(opnieuw Daan Wijnands) en een soundtrack van eindeloze meezingers.

A little Night Music door De Nederlandse Reisopera

Foto Marco Borggreve

TOP-5 Henk van Gelder

1. A little night music door De Nederlandse Reisopera.

Sondheims gedistingeerde musical (inclusief Send in the clowns), in een gestileerde versie van de

Nederlandse Reisopera

2. Evita door De Graaf & Cornelissen.

Satirische musical over Argentijns bewind, vernieuwd en strakgetrokken

3. Mamma Mia! door Stage Entertainment.

Feestelijke combinatie van aanstekelijke Abba-hits in een verrassend verhaaltje

4. Op hoop van zegen door De Graaf & Cornelissen.

Sobere musicalbewerking van Heijermans’ klassieke visserstragedie.

5. Selma Ann Louis door Bos Theaterproducties en Theateralliantie.

Musicalparodie met sterke verbale en visuele vondsten.