AZƏRBAYCAN SKAUTLAR ASSOSİASİYASI

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASININ DÖVLƏT HİMNİ

musiqisi Üzeyir НА CIBƏ YO VUN, sözləri Əhməd СA VADINDIR.

Azərbaycan! Azorbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni! Sondon ötrü can vermoyo cümlo hazmz! Sundon ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz! Üçrəngli bayrağınla məsııd yaşa!

Minlərlə can qurban oldu! sinən hərbə mcydan oldu Hüquqıından kcçən əsgər horo bir qəhrəman oldu!

Son olasan gülüstan, sənə hor an can qurban! Sənə min bir məhəbbət sinomdə tutmuş mokan!

Namusunu hifz etmoyo, bayrağını yüksoltmoyo Cümlə gənclər müştaqdır! Şanlı Vəlon! Şanlı Vətən! Azərbaycan! Azərbaycan!

SKAUTUN MƏLUMAT

KİTABI

ВЛК1 - 20O4

S10(04) GIRIŞ

S10(4) Skautun məlumat kitabı. - Bakı, "Azərbaycan1

noşriyyatı, 2004.-80 s.

4804000 000-010(04) S ---------------------------------- Sifarişlə

M670(07)-2004

Son illər Azərbaycanda gənclərin hərtərəfli inkişafı,

respublikanm ictimai-siyasi həyatmda fəal iştirakımn tə-min cdilməsi, problemlərinin həlli və hüquqlannm müda-fıəsi, gənclər siyasətinin əsas istiqamətləri üzrə həyata keçirilən tədbhiər dövlotin daim diqqət mərkəzindədir.

1993-cü ildə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdan gör-kəmli ictimai-siyasi və dövlət xadimi cənab Heydər Əli-yevin apardığı ıığuıiu daxili və xarici siyasət nəticəsində gəncliyin qarşısmda duran problemlərin həlli istiqamətin-də atılmış addımlar Azərbaycanda gənclərin dövlət quru-culuğu işlərinə geniş cəlb olunmasmı tomin etmiş, eləcə də onlann ictimai fəalhğmm artmasma təkan venniş, uşaq və gənclərin icimai birliklərinin yaranmasma, fəaliyyət göstorməsinə və beynəlxalq əlaqəlorinin genişlənməsinə əlverişli şorait yaratmışdır. Ölkə gənclərinin ümumdünya skaut horəkatmda iştira-kı,

Azərbaycan Skautlar Assosiasiyasmm yaranması və uğuıia fəaliyyət göstərməsi də ınəhz Ümummilli Lideri-miz cənab Heydər Əliycvin gənclərə olan atahq qayğısı və hərtərəfli kömoyi nəticəsindo mümkün olmuşdur. Se-vindirici haldır ki, 1997-ci ildə tosis olunmuş və əsas məq-sədi vətonpərvər, kamil və layiqli ölkə gənclərinin fonna-laşdmlmasma kömək göstonnək olan milli assosiasiya qı-sa müddətdə Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatına tam hüquqlu üzv qəbul edilmişdir və hal-hazırda nüfuzlu bey-nəlxalq təşkilatda Azərbaycanı layiqincə təmsil edir.

Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi skaut hərokatmm dəyorli moqsəd, prinsip və qanunlan əsasmda foaliyyət

© "Azorbaycan" neşriyyatı, 2004

göstərən Assosiasiyanm faydalı təşobbüslərinə daim dos-tək vermiş, gənclərin asudə vaxtının səmorəli təşkil cdil-tnəsi, votonpərvərlik tərbiyəsinin gücləndirilməsi və bcy-nəlxalq əməkdaşhğının gcnişləndirilməsi sahəsində layi-holonnin bəyata kcçirilməsinə kömək etmişdir. Göstəri-lən dövlət qayğısı sayəsində Assosiasiya toşkilatı baxı-mmdan daha da möhkəmlənmiş, skaut hərəkatı öz sırala-nm gcnişləndirmiş, bir sıra xarici ölkə skautlannm iştirakı ilo Vətənimizin səfalı ycrlərində beynəlxalq düşərgələr keçirilmiş, ölkə gənclərinin ABŞ, Tailand, Çili, Meksika, Türkiyə, İsveçrə, Polşa, Yunanıstan, Macanstan, Fransa, Rıısiya, Bclorusiya, Gürcüstan, Almaniya, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Misirdə və digər ölkələrdə keçirilən bey-nolxalq tədbirlərdə iştirakı reallaşdırılınışdır.

Mən əminəm ki, oxuculara təqdim olunan bıı kitab bö-yiik maraq doğuracaq, omın yeni nəslin yetişdirilmosində, layiqli ölkə votəndaşlarınm tərbiyə ohınmasmda, onların hərtorəfli inkişafında və skaut horəkatınm respııblikaımz-da daha da genişlənmosində mühüm əlıəmiyyəti olacaq-dır.

Əbülfəs Qarayev,

Azərbaycan Respublikasının Gənclər. İdman və Turizm Naziri

HEYDƏR ƏLIYEV YOLUILƏ

DAİMIRƏLİ! Ümummilli Liderimiz. Böyük rəhbər, dünya miqyaslı

siyasətçi, müdrik ağsaqqal, gənclorin dayağı, dahi şoxsiy-yət cənab Heydər Əliyevin ölkəmizdə vətənpərvər. sağ-lam düşüncoli yeni nəsliıı yc-tişdirilməsi sahəsində xidmət-ləri misilsizdir. Onun respub-likamızda yaratdığı ictimai-siyasi sabitlik, əmin-amanlıq, demokratik mühit, siyasi) və iqtisadi islahatlar ölkə hə-yalının bütün sahələrində ol-dıığu kimi, vışaq və gonclorlo iş sahəsində də ciddi dönüşün yaranmasına, onlara diqqot vo qayğmın artırılmasına, ahong-dar iııkişafına əlverişli şərait yaratmışdır. İndi respub-likamızın gənc nəsli dövlotin qayğısı ilə əhatə olunmıış-dur. Onlar xarici ölkolordə təhsilini davam etdirin mötə-bər beynəlxalq qurumlarda ölkəmizi layiqincə tomsil edir. dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində yaşayan həmyaşıdlan ilə dostluq olaqələri qururlar.

Respublikada bir sıra uşaq və gənclərin ictimai bir-Hkləri kimi, Azərbaycan Skaullar Assosiasiyasının ya-ranması və foaliyyot göstənnəsi də məhz Ümummilli Li-derimizin gənclərə olan atalıq qayğısı və hərtərəfli könıə-yi nəticəsində mümkün olmuşdur.

1997-ci ildə tosis olunmuş milli təşkilat qısa müddətdə Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatına tam hüquqlu üzv qəbul edilmişdir. Təşkilatın əsas məqsədi vətənpərvər, kamil

və layiqli Azərbaycan vətəndaşlannın forma-Iaşdmlmasına kömək ctməkdir.

Müstəqil Azərbaycan Gəııclərinin 1999-cu il 2-3 mart

tarixindo keçirilən II Forumunda Assosiasiyanın üzvü Səbinə Hüseynova «Respublika» Sarayında Forum iştirak-çıları qarşısında çıxış etmiş vo ilk dəfo olaraq Azərbaycan skautlannın əsas devizinin «Heydər Əliycv yolıı ilo daim irəli!» olduğunu elan etmişdir. Forumda iştirak edən Azər-baycan Respublikasmın Prezidenti cənab Heydər Əliycv çıxışı diqqətlə dinləmiş, fasilə vaxtı Azərbaycan Ska-utlannın foaliyyətini əks etdirən stend ilə yaxmdan tanış olmuş, skautlar ilə söhbət etmiş, suallar vermiş və fəa-Iiyyətimizi yüksək qiymətləndirərək Assosiasiyanın fəa-liyyətinə hərtərəfli dostək verilməsini tövsiyo etmişdir.

Məmin qayğının sayəsində Assosiasiya bir çox naıliyyətlor əldə etmiş, öz sıralarını genişləndirmiş, bir sıra xarici ölkə gənclərinin iştirakı ilə vətonimizin səfalı yerlərində beynəlxalq düşorgolor keçirmiş, ölkə gənclərinin

ABŞ, Tailand, Çili, Meksika, Türkiyə, Uveçrə, Polşa, Yunanıstan, Macarıstan, Fransa, Rusiya, Belorusiya, Gür-cüstan, Almaniya, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Misir və digər ölkələrdə gənclərin beynəlxalq düşorgələrində birgə tədbirlərə qatılmasma yardım edilmişdir. 2004-cü ildə Avrasiya Regionu üzrə Skaut Konfransının Bakı şəhərində keçirilməsi haqqında qərarın qəbul edilməsini nailiyyətimi-zin bariz nümunəsi kimi qeyd ctmək olar.

Respublika Skautlan Ümummilli Liderimizin xatirəsini əziz tutmağı, onun ideyalanna sədaqətli olmağı və öz oməl-lərində onu daim yaşatmağı özlərinin müqəddəs borcu hes-ab edirlər. Bu məqsədlə Assosiasiyaya yeni qəbııl edilmiş gənclər - Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin məzarı və onun xatirəsino ucaldılmış abidənin önündə andiçmə mərasimi keçirəcəklər. Mərasim zamanı Dahi Öndərimizə sadiq olacaqlanna, onun ideyalarını, gənclərə olan tövsiyələrini həyata keçirməyə hazır olacaq-larına, vətənimizin qüdrətlənməsi üçün iəal çalışacaqlanna və onun yolu ilə daim irəliyə gedəcoklərinə and içəcəklər. Bundan başqa, Azərbaycanın üçrəngli bayrağı fonunda Heydər Əliyevin şəkili əks olunmuş xüsusi döş nişanlan hazırlanacaq və Azərbaycan skautlan bu nişanları bütün beynəlxalq və ölko daxili todbirlərdə öz uniformasında bö-yük foxr hissi ilə daşıyacaqlar. Milli Liderimizin mənah hə-yatı və misilsiz fəaliyyəti haqqmda məlumatla hər bir ska-utun daha yaxından tanış olması üçün nəşr edilmiş kitab-larda onun həyat yolu və misilsiz fəaliyyəti əks olunacaqdır.

Müasir Azərbaycan Respublikasının qurucusu olan cə-nab Heydor Əliyev gənclərin yaddaşında əbədi yaşayacaq və Azərbaycan Skautlar Assosiasiyası üzvləri «Heydər Əli-ycv yolu ilə daim irəli!» devizi ilə Vətonimizin qüdrətlən-məsində var qüvvəsini sərf edəcəklor.

AZƏRBAYCANIN ÜMUMMİLLİ LİDERİ HEYDƏR ƏLİRZA Oğlu ƏIİYEV

H.Ə.Əliyev 1923-cü il mayın 10-da Azərbaycanın

Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. O, 1939-cu ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumıınu bitirdikdən sonra Azərbaycan Sənaye İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası) memarlıq fakültosində təhsil almışdır. Başlanan müharibə onun təhsilini başa catdırmağa imkan verməmişdir. 1941-ci ildən H.Əliyev Naxçıvan MSSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığında və Naxçıvan MSSR Xalq Komissarları Sovetində şöbə mü-diri vəzifəsində işləmiş vo 1944-cü ildə Dövlət Təhlükə-sizliyi orqanlarında işə göndərilmişdir. Bu dövrdən təhlükəsizlik orqanları sistemində çalışan H.Əliyev 1964-cü ildən Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildən iso DTK-nın sədri vəzifəsində işləmiş, general-mayor rülbosinə qədər yüksəlmişdir. Həmin illordə o, Leninqradda ( indiki Sankt-Peterburq) xüsusi ali təhsil almış, 1957-ci ildən isə Azərbaycan Dövlət Universite-tinin tarix fakültəsini bitirmişdir. Azərbaycan Kommu-nist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1969-cu il iyul plenumunda H.ƏIiycv Azərbaycan Kommunist Parti-yası Mərkəzi Komitəsinin 1 Katibi seçilərək respub-likanın rəhbəri olmuşdur. 1982-ci ilin dekabrında, Sovet Ittifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun üzvü seçilən Heydor Əliyev SSRİ Naziıiər Soveti sədrinin I müavini vəzifəsinə təyin edilmiş və SS-Rl-nin rəhboıiərindən biri olmuşdur.

Hcydər Əliyev 1987-ci ilin oktyabrında Sovet İttifaqının rəhbəri olan Mixail Qorbaçovun yeritdiyi siyasi xəttə etir-az əlaməti olaraq tutduğu vəzifədən istefa vermişdir. Heydər Əliyev 1990-cı ilin 20 yanvannda Sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş cinayətin təş-kilatçıları və icraçılarmın cozalandırılmasını toləb etmişdir. O, Qarabağda yaranmış kəskin müııaqişəli vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz olaraq 1991-ci ilin iyulunda partiya sıralarını tərk etmişdir.

1990-cı ilin iyulunda Azərbaycana qayıdan H.Əliyev əwəlco Bakıda, sonra isə Naxçıvanda yaşamış, həmin ildə də Azər-baycan Ali Sovetinə deputat seçilmişdir. 0,1991-1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri, Azər-baycan Respublikası Ali Sovelinin sədr müavini olmuşdur.

H.Əliycv 1992-ci ildə YAP-ın Naxçıvan şəhərində ke-çirilən təsis qurultayında partiyanın sədri seçilmişdir. 1993-cü ilin iyununda hökumət böhranının son dərəcə kəskinləşməsi ilə ölkədə vətəndaş müharibəsinin baş ver-məsi və müstoqilliyin itirilməsi tohlükəsi yarandıqda Azər-baycan xalqı Heydər Əliyevin hakimiyyətə gətirilməsi tələbi ilə ayağa qalxdı. Azərbaycanın о zamankı rəhborliyi H.Əliyevi rəsmən Bakıya dəvət ctməyə məcbur oldular. Heydər Əliyev 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali So-vetinin Sədri seçildi. İyulun 24-də isə Milli Məclisin qəran ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini icra eləməyə başladı. 1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsindo Heydər Əliycv Azərbaycan Rcspub-likasının Prezidenti seçildi. O, 1998-ci il oktyabrın 11-də xalqın yüksək fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə yenidən Azorbaycan Respublikasının Prezidenti scçilmişdir.

Heydər Əliyev bir sıra mükafatlara, müxtəlif ölkəlorin universitctlərinin fəxri doktoru adına və digər yüksək nü-fuzlu foxri adlara layiq görülmüşdür.

Azərbaycanm son 30 ildon artıq bir dövrünü əhato edon tarixi taleyi Heydər Əliyevin adı ilə qırılmaz tellərlə bağlıdır. Bu illər ərzində xalqın ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni həyatının bütün saholərində dirçoliş mohz onun adı ilə əlaqədardır.

Mcydər Əliyev rohbərlik etdiyi bu dövr orzində daim tərəqqisi üçün çalışdığı, zəngin mədəniyyəti, böyük tarixi keçmişi ilə həmişo qürur duyduğu və gəlocək nəsillərinin taleyi üçün düşündüyü doğma yurdu Azorbaycanı bir döv-ləl kimi zamanın ağır vo sərt sınaqlarından çıxarmışdır.

O, böyük siyasi və dövlət xadimi, xalqın şəksiz lidcri olaraq, həlo sağlığında canlı əfsanəyə çevrilmiş və buna göro də Heydər Əliycv fenomcni həmişə diqqətləri cəlb etmiş, dünya azərbaycanlılarının bu ümummilli liderin heyranlıq doğuracaq dorocədə coşğun siyasi fəaliyyəti istər ölkə, istərsə dədünya mətbuatında geniş işıqlandırılmışdır.

Azorbaycan xalqı milli dövlətçiliyinin dağılmaq təhlü-kəsi qarşısında qaldığını gördüyü və ağır günlərini yaşadığı bir zamanda- 1993-cü ilin iyununda mövcud hakimiyyətin dəyişilməsini təkidlo tələb etmiş və həmin vaxtdan taleyini ycnə H.Əliyevə etibar etmişdir. Xalqın belo bir dar gündə qaldığını görüb onun təkidli dovətini qəbul cdən Hcydər Əliycv Azərbaycanda ycnidən böyük siyasətə qayıtmışdır. Xalq Heydər Əliyevin bu qayıdışını ümid və sevinclə qarşılamış, həmin giinü isə Milli Qurtulıış günü kimi müstəqil Azərbaycanın tarixinə yazmışdır.

Bütün mənalı həyatını öz xalqına bəxş etmiş H.Əliycvin siyasi və dövlət xadimi kimi zəngin fəaliyyəti Azərbaycan xalqının tarixindo dərin iz buraxaraq, əsl dövlət idarəçiliyi məktəbinə çevrilmişdir. Azərbaycan xalqının holə песо-песо nəsli bu böyük moktəbdən H.Əliyevin zongin siyasi irsindən ölkəmizin inkişafı, xalqımızın rifahı namino faydalanacaqdır.

ÜMUMMİLLİ LtDEMMİZ HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCAN GƏNCLƏRİNƏ TÖVSİYƏLƏRİ

«Hər bir Azərbaycan gonci öz həyat yolunu müstəqil

Azərbaycan Respublikasmın goləcək yolu kimi qəbul etməlidir».

«XXI əsr Azərbaycanda gənclərin müstəqil dövlətimizi qurub yaratmaq və inkişaf etdinnək dövrüdür».

«Azərbaycan gəncliyinin hoyatını, təhsilini, məş-ğulluğunu və foaliyyotini təmin etmok üçiin biz bütün im-kanlan səfərborliyo almalıyıq, əlimizdən gələni etmə-liyik».

«Azərbaycan gəncləri bundan soııra da ölkəmizin dövlətçiliyini və müstəqilliyini daim müdafıo edəcək vo qoruyacaqlar, Azərbaycan dövlətinə, Prezidentinə daim dayaq olacaqlar».

«Hər bir, xalqın, hər bir millotin, hər bir ölkənin gonclori onun həm bu günüdür, həm də sabahıdır, ümi-didir».

«Hər bir Azərbaycan gonci hor şcydən artıq müstəqil Azərbaycanın bu günü, gələcəyi haqqında düşünməlidir».

«Sizə-bütün Azərbaycan gənclərinə səadət, xöşbəxtlik, təhsildə, həyatda uğurlar arzulayıram».

«Milli vətənpərvorlik hər bir Azərbaycan vətondaşı üçün, hər bir gənc üçün həyat prinsipi olmalıdır. Vətəndaş-lıq hər bir vətəndaş üçüıı əsas prinsipdir. Ancaq ölkəmizdə, respLiblikamızda yeni müstəqil dövlət "Yeni iqtisadi-siyasi bir sistem quruldıığu, bizim üçün tamamilə ycni olan de-mokratik, hüquqi dövlət qurulduğu bir zamanda insanların vətənpərvər olması, hər şcydən üstün olmalıdır. Gəncləri, xüsusən milli vətənporvorlik, hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyələndirmək lazımdır».

«Gənclərin qarşısında duran vəzifələr böyükdür. Ancaq əsas vəzifələrdon biri ondan ibarətdir ki, gərək gənclor hə-yatımızın bu çətinliklərinə baxmayaraq, təhsillənsinlər. Yə-ni biz məktəblilorin, tohsil müəssisələrinin işinə daha çox qayğı, diqqət göstəmıoliyik. Yeııə də deyirəm, bu iqtisadi, sosial çətinliklər dövründə biz təhsili yaşatmalıyıq. Gənclər mütləq təhsil, bilik almalıdırlar, təhsillənməlidirlər. Azər-baycanm dövlət müstəqilliyi daimidir, əbədidir, dönməzdir, sarsılmazdır. Hər bir gənc Azərbaycanının dövlət müstəqil-liyini möhkəmləndirmok, inkişaf etdirmək, yaşatmaq üçün çalışmahdır və öz xidmətlərini göstərməlidir».

«Gənclər xalqımızın milli ənənəvi, milli mənəvi dəyəri əsasında tərbiyələnməlidirlər. Eyni zamanda gənclərin tər-biyə cdilmosində, təhsillənməsində, ümumbəşəri dəyərlər-dan geniş istifadə olunmalıdır. Milli mənəvi ümumbəşəri dəyərlərin hamısı birlikdə bütün vətondaşlarımızın və xüsu-sən gonclərimizin mənəvi kodeksini təşkil etməlidir».

Skaut hərəkatı ilk dəfə 1907-ci ildə Böyük Britaniyada Lord Baden Pauell tərəfindən yaradılmışdır. Hərəkat qısa müddət ərzində bütün dünyada geııiş yayılaraq, gənclər arasında çox məş-hurlaşmışdır. Hal-hazırda 216 dünya ölkolərindən 28 milyon uşaq, yeniyetmə və gənc onun sıralarında birləşərək, «Hər gün bir xeyirxah iş görək» devizi altında fəaliyyət gös-tərirlər. Yarandığı dövrdən indiyədok planetimizin 300 nıil-yondan çox sakini skaut hərəkatınııı üzvü olmuşdur.

Skaut hərəkatı: -Qeyri-siyasi, -qeyri-hökumət, -irqindən və dinindən asılı olmayaraq hər kəs üçün açıq

olan bir təşkilatdır. Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatı 6 coğrafı re-giona

bölünmüşdür. Onun Kosta-Rikada, Misirdə, Keni-yada, Filippində, İsveçrədə və Qurzufda nümayəndəliyi vardır. Ümumdünya təşkilatının mənzil qərargahı İsveç-rədədir. Regionlann adları aşağıdakılardır.

1 .Avropa Skaut Regionu 2.Amerika Skaut Regionu 3.Asiya-Sakit Okean Skaut Regionu 4.Ərəb Skaut Regionu 5.Afrika Skaut Regionu ö.Avrasiya Skaut Regionu

ÜMUMDÜNYA SKAUT HƏRƏKATI

AVRASİYA SKAUT REGİONU Ümumdünya Skaut Hərokatı Təşkilatının «Avrasiya Skaut

Rcgionu» 1997-ci ildə Ümumdünya Skaut Komitə-sinin qərarı ilə yaradılmışdır.

Regiona, eyni zamanda 12 ölkə - Azərbaycan Respubli-kası, Rusiya Fedcrasiyası, Belorus, Moldova, Gürcüstan, Ermonistan, Tacikistan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıs-tan, Türkmənistan, Ukrayna respublikaları daxildir.

Yeni yaranmış Region Karpat dağlanndan Bcrinq körfəzinə, Şimal qütb dairəsindon Pamir dağlarına kimi olan 27 mln. kv. m ərazini əhatə edir və 12 saat qovşağı ilə bölünmüşdür. Rcgion ölkələrində yaşayan insanların ümumi sayı 270 mln. nəfordir.

Avrasiya Regional Skaut Təşkilatının təsis Konfransı 26 apıcl 1998-ci ildə kcçirilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının Milli toşkilatı olan Azər-baycan Skautlar Assosiasiyası (ASA) «Avrasiya Skaut Re-gionu»na daxildir. Hal-hazırda Rusiya, Belorusiya, Ukrayna, Moldova, Gürcüstan, Ermənistan və Tacikis-

tanda milli skaut təşkilatlan foaliyyət göstərir və onlar ÜSHT-nın üzvləridir. Sevindirici haldır ki, ASA - Rusiya. Lfkrayna, Qazaxıstan və digər MDB ölkələrinin skaut təş-kilatlarından əvvəl Ümumdünya Skaut Birliyi tərəfmdən tanınmışdır.

ÜMUMDÜNYA SKAUT HƏRƏKATI

TƏŞKİLATININ AVRASİYA REGlONAL BÜROSU Ümumdünya Skaut Hərəkatı Toş-

kilatının(ÜSHT) Avrasiya regionu iizrə Baş Nümayəndəliyi 1993-cü il 12 aprel tarixində qeydiyyata alınmışdır. Avrasiya Regional Skaut Təşkilatının təsis Konfransının qəran ilə Baş Nümayəndəlik ÜSHT-nın Avrasiya Rcgional Bürosuna çcvrilmişdir.

Avrasiya Rcgional Büro - Ukraynanın Qurzuf-Krasnokamenka şəhərində yerləşir.

Ünvan: 334264, Qurzuf-Yalta n/y 26 Tel: +380 654/363940 Faks: +380 654/363950 Emaie:

AZƏRBAYCAN SKAUTLAR ASSOSİASİYASI

Azərbaycan Skaullar Assosiasiyası (ASA) 1997-ci il 11 oktyabr tarixində təsis olunmuşdur və 2000-ci il avqust ayının 20-də Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatma tam hüquqlu üzv qobul edilmişdir.

ASA öz fəaliyyətini Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatının məqsədi,

prinsipləri, qanunlan və qaydalarına osasən qurmuşdur. Onun başlıca məqsədi öz ölkosinin gənclərinin tərbiyə olunmasına, vətənpərvər, kamil və layiqli Azərbaycan vələndaşlarının formalaşdınlıııasına kömək göstormək-dir.

Bundan başqa, skaut kemplor zamanı skautlar qeyri adi vəziyyotlərdən çıxış üsullannı, dağçılıq və s. bu kimi idman saholərinin müasir avadanlıqlarındaıı istifadə və yaralıya ilk tibbi yardım göstərmək qaydalarını öyrənirlər.

Yaranmasından az sonra assosiasiya bir çox nailiy-yətlər əldo etmişdir. ASA respublika və xarici ölkə ska-utlarının iştirakı ilə vətənimizin bir sıra səfalı yer-lərində beynəlxalq düşərgələr keçirmiş, gənclərin tarixi və mədoniyyət abidələrinə, müqəddəs yerlərə ziya-rətləri təşkil edilmiş, müxtolif turist marşrutları ilə sə-yahətlorinə kömək göstərilmişdir. ASA-nın respub-likamızda keçirdiyi kemplərə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:

-1998-ci il "I Ümumıespublika Skaut Düşorgəsi", Nab-ran -1999-CU il "Beynəlxalq Skaut Düşorgəsi", Nabran

-2000-ci il ilk dofə olaraq İsveç, Ukrayna, Gürcüstan, Moldova ska-utlarının iştirakı ilə "Avrasiya 2000" Bcynəlxalq Skaut Düşərgosi, Nabran. Qobustan

-2001-ci il "Şahdağ" Skaut Dü-şərgosi, İsmayıllı

-2002-ci il Ukrayna, Özbəkistan Ska-utlarının iştirakı ilə "Ycni Dünya

"Beynəlxalq Skaut Düşərgosi, Nabran -2003-cü il Amerika Birləşmiş Ştat-lan,

Ukrayna, Özbəkistan, Banqladeş

ölkələrinin gənclərinin iştirakı r ilə"Yeni Azərbaycan" Beynəlxalq Skaut Düşərgəsi.

Assosiasiyanın üzvləri ölkənin ictimai həyatında fəal iştirak ctmiş, bir çox sosial proqramlar həyata ke-çirmişlər. Məsələn, yeniyetmə və gənclər arasında HİV/AİDS haqda molumatlandırma işi aparılmışdır. Bundan savayı, çoxlu sayda məlu-mat vərəqələri, buklet və kitablar ycniyetmələr arasında paylanmış-dır. Layihənin sonunda rcspublikada ilk dəfə olaraq çətin torbiyə olunan uşaqlar üçün yay istirahəti və təlim dü-şərgələri təşkil olunmuşdur. Layihənin nəticəsi olaraq yeniyetmələrin iştirakı ilə "Etimad telefonu" xidməti şəbəkosi və profilaktik istiqamətli "ŞANS" klubu ya-ranmışdır. Bütün bunlardan başqa, gənc skautlar üçün "Skaut hazırlıq kursları" toşkil edilir.

Assosiasiyanın 2000-ci il 20 avqust tarixində Ümum-dünya Skaut Hərəkatı Təşkilatma tam hüquqlu üzv qəbul edilməsi milli Skaut assosiasiyasının, Azərbaycan gənc-lorinin və ümumilikdə isə respublikamızın böyük uğu-rudur.

Eyni zamanda respublikada skautlar xarici ölkələrdə keçirilən beynəlxalq gonclor tədbirlərində, kemplərdə, təlim kurslarında, konfranslarda, iclaslarda iştirak edərək Azərbaycanı layiqincə təmsil etmişlər. Keçən illər orzində assosiasiya üzvləri Böyük Britaniyada «Qilverd Park» təlim mərkəzində Skaut üzvlori üçün ən yüksək səviyyəli sayılan təlim kurslarını müvəffəqiyyətlə başa vurmuş, Meksikada keçirilən skaut liderlərinin XI Ümumdünya toplantısında iştirak etmiş, ABŞ, İsveçrə, Polşa, Yunanıs-tan, Macarıstan, Fransa, Rusiya, Belorusiya, Gürcüstan,

Almaniya, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, Misirdə, Tü-rkiyədə vo digər ölkələrdə gənclorin bcynəlxalq dü-şərgələrində birgə tədbirlərə qatılmışlar.

Assosiasiya iizvlori ənonəvi olaraq hər ilin payızında internetdə və radioda gənclərin ümumdünya toplantısında iştirak edir. Həmin günlər bütün dünya skautlan internet və radio vasitəsilə bir-birilə olaqə yaradaraq, gördükləri faydalı işlər haqda fikir mübadiləsi aparır, dünya gənclərini narahat edən problemlər haqda söhbət edirlər. Ən başlıcası isə gənclər arasında dostluq əlaqələri daha da genişlənir.

Azərbaycan Skautlar Assosiasiyasının Ünvanı: 1072. Azorbaycan Respııblikası, Bakı şəhəri, Olimpiya küçəsi, 4, Azərbaycan Skaııtlar Assosiasiyası. TEL: +(99412)658415 FAKS: +(99412)653842 E.mail: azeriscout@azdata.nct

LORD BADEN -PAUELL KİMDİR? Robcrt Stcfenson Smit Baden-Pauell (B.P.) 1857-ci il 22

fevral tarixində Böyük Britaniyanın paytaxtı olan London şəhərində məşhur bir ailədə dünyaya göz açmışdır. Onun babası Robert Stefenson paravozun ixtirası ilə bütün dün-

yada məşhur olmuş Corc Stefcnsonun oğludıır. O, Oks-ford Universitetinin profcssoru, keşiş Badcn Pauellin ailəsinin on uşağından sayca səkkizincisi idi. B.P.-nin üç yaşı tamam olarkən atası vəfat etmişdir. Əziz uşaqlar vo gonclər, əgər siz skaut ədobiyyatında BP işarəsinə rast gəlsəniz, təəccüblənməyin- bütün dünyada Baden Pauelli nəvazişlə belo

adlandınrlar. Baden-Paucll uşaqlıqdan həvəslə yeniliyi öyrənməyo

çalışırdı vo buna asanlıqla nail olurdu. Kiçik yaşlanndan

pianino və skripkada ifa etməyi öyrənmiş, aktyor kimi tamaşalarda çixış cdirdi.

Uşaqlıq illərinin çox hissəsini kond yerində keçirdiyi üçün təbiətdə olmağı vo açıq havada oyunları çox xoşlayırdı. O, asudə vaxtını hodər ycrə sərf etmirdi. İmkan yaraııan kimi qardaşları və yaxın dostları ilə birgo yeni macəralar axtarmaq moq-sodilə İngiltəronin doniz sahillərinə və Tcmza çayı ilə qa-yıq soyahətlərinə çıxardı. Bu soyahətlərdə onlar çadır-larda gecəloyər, ocaqda hazırlanmış yeməklə qidalanar-dılar. Bu cür soyahətlor о dövr üçün çox qeyri-adi idi və onların gələcək həyatlannda çox faydalı olnıuşdur.

Badcn-Pauell olaçı tələbo olmayıb, ancaq buna baxma-yaraq, hərbi məktəbə qəbııl zamanı imtahanlan müvəflə-qiyyətlo vcrərək mükəmməl təhsil almışdır və atçılıq polkunda qulluq etmişdir. Onun hərbçi həyatı çətin-liklorlə dolu olsa da, uğurla keçmişdir. 1876-cı ildə Baden-Pauell yüksək bilikli horbi kəşfiyyatçı və gənc zabit kimi xidmot keçməsi üçün Hindistana göndərilir. O, bıırada lıomin dövr üçün qeyri adi olan təlim üsulları ilə əsgorlorin hazırlanmasında yüksək nailiyyətlər oldə edir. Sonralar B.P. Balkanlarda, Conubi Afrikada, Maltada hərbi xidmət keçir. O, Afrikada İngiltərə-bur müharibəsi zamanı Meyfinqin 217 günlük mühasirəsi zamanı onun müdafiəsiııdə qəhrəmanlıq göstərərək, İngiltərənin milli qohrə-manı adına layiq görülür.

Hərbi xidmətlə yanaşı. о daha çox gonc nəslin torbiyosi ilə məşğul olmağa üstünlük verirdi.

1901-ci ildə İngiltorəyə qayıtdıqdan sonra o, gənclərin torbiyəsi ilo bağlı düşüncələrini və ideyalarını həyata ke-çirmək üçün eksperiment aparmağa qərar verir.

1907-ci ildə Baden-Pauell 22 nəfər gənc oğlanı Braunsi adasında qurulmuş düşorgəyə toplayır. Bu düşərgədə iştirak edənlər müxtəlif ailələrdə tərbiyə almış, ayrı-ayrı sosial təbəqələrdən çıxmış yaxın qohumlarının, dostla-rının və tanışlarının uşaqları idi. Düşərgədə onlar 6-8 nə-fərlik dəstələrə bölünorək, öz aralarında vəzifələri bölüş-dürdülər.

Onlar hoyatlannda ilk dofə olaraq çadırlarda yaşamalı oldular. Bu düşərgodə onlar goləcok skaut uni-forması, nişanlarının layihosi haqqında fikirlor irəli sürdü-lər. Hər bir iştirakçının sinəsində latundan olan zanbaq nişanı asılmışdır. Müoyyon sınaqlardan sonra onlara «Hazır ol»! sözləri həkk olunmuş fıt təqdim olunurdu. Daha yüksək nəticələr göstərmiş uşaqlara skaut boğaz örpoyi vcrilirdi. Bu düşərgə indiki skautlar üçün tarixi əhəmiyyət daşıyır. Çünki burada Skaut prinsipləri və qanunları haqqında idcyanın təməli qoyulmuşdur.

SKAUT HAMININ DOSTU VƏ BÜTÜN SKAUTLARIN QARDAŞIDIR

Baden-Pauellun birinci təcrübəsi müvəffəqiyyətli oldu və о bu hadisəni öz gündəliyində təsvir etmişdir. Gənc yaşlarında hərbi xidmət keçdiyi dövrdə əldə etdiyi biliklərin və Braunsi adasında təşkil edilən ilk skaut dü-şərgəsinin təcrübəsi əsasında yazılmış onun məşhur «Oğlanlar üçün Skautinq» kitabı 1908-ci ildo nəşr olun-muşdur.

Kitab sonralar dünyanın 35 dilinə tərcümə olunmuş və ayrı-ayrı ölkolərdə yayılaraq, gənclərin böyük marağına səbəb olmuşdur. Həmin dövrdən başlayaraq hərəkat daha da geııişlənmiş, dünyanın bir çox ölkələrində oğlanlardan ibarət skautların dəstələri yaranmağa başlanmışdır. Skautinq tez bir zamanda ilk öncə Böyük Britaniya İmperiyasında, daha sonra bütün dünyada vayılmağa başladı.

Badcn-Pauell planetimizin hər bir guşəsindən ska-utinqə olan maraqdan irəli gələn suallara və minlorlə moktublara cavab vermək üçün skaut mərkəzi yaratmaq qəranna gəlir. О dövrdən sonra Badcn-Pauellin ikinci həyatı başlandı. 1910-cu ildə o, 53 yaşında İngiltərənin Yeddinci Şahı Eduardın məsləhəti ilo vətən qarşısında faydalı xidmətlərini Skautinqin

inkişaf etdirilməsi ilə davam etdirmək üçün istefaya gedir. Həmin vaxtlardan B.P. dünya ölkələrinə səyahətə çıxaraq skaut hərəkatının yayılmasına kömək etmoyə başlayır.

1920-ci ildə Londonda Birinci Beynəlxalq skaut görüş-festivalı baş tutdu, gələcokdə bu toplantı Jambori adlandınldı. Bağlanış mərasimində Baden Pauell yek-dilliklə Dünyanın Baş Skautu elan edildi.

İlk vaxtlarda skaut hərokatı yalnız oğlanlar üçün möv-cııd idi. Sonradan isə təşkilata qızlar da daxil olmağa başladı. Badcn-Pauellin 1912-ci ildən həyat yoldaşı olan lcdi Olav (Soums) Badcn- Pauel qızlar üçün eyni təşkilat yaratdı vo sonralar Qız qaydların rəhbəri kimi məş-hurlaşdı.

B.P. öz həyatı boyu 32 kitab yazmış, xarici dövlətlərin 28 orden və mcdalı ilə toltif olunmuş, 19 xarici ölkə skaut nişanına layiq görülmüşdür.

1938 -ci ildə sağlamlığının vəziyyəti kəskin ağırlaşanda B.P. ürəyinə yaxın olan Afrikaya geri dönür və həyatının qalan hissəsini Keniyada yaşayır. Dünyanın Baş Skautu Baden-Pauell 1941-ci il 8 yanvar tarixində 83 yaşında və-fat etmişdir və Skaut horəkatının yaradıcısı və bir əsgor həyatı sürmüş insan kimi Nieridə (Afrika, Keniya) dəfn edilmişdir.

В.Р. dünya skautlarma etdiyi müraciətinin son sözlərində demişdir: «Uşaqlıq yaşlarından çıxandan sonra da öz skaut andınıza sədaqətli olun, allah bu yolda sizə yardımçı olar. Xöşbəxtliyə çatmağın on düzgün yolu başqa insanlara xöşbəxtlik bəxş ct-məkdədir»

B.P.-nin həyat yoldaşı Olav Baden-Pauell onun yolunıı davam etdirmiş, skautinq və qaydinqin ideyalarımn bütün dünyada yayılmasına çalışmışdır. O, 1977-ci ildə vəfat etdikdən sonra həyat yoldaşı B.P.-nin məzarının önündə dəfn edilmişdir

SKAUT HƏRƏKATI

Skaut hərəkatı onun yaradıcısı tərəfındon işlənmiş prinsiplor və qanunlar əsasında fəaliyyot göstərən, mənşoyindən, irqi mənsubiyyətindən vo dinindən asılı olmayaraq, hər kəs üçün açıq olan - gənclərin könüllü, qeyri-siyasi, ictimai, tərbiyəvi hərəkatıdır.

SKAUT HƏRƏKATININ MƏQSODİ

Skaut hərəkatının məqsədi gənclərin mənəvi, zchni və

ictimai kamilliyə tam çatmaları, onların ycıii, milli, beynəlxalq birliklərin üzvü və fərd kimi layiqli, mosuliy-yətli ölkə vətəndaşı kimi yetişmələri sahəsində göstərdiyi səylərə dəstək vcrnıokdir.

Skaut о kəsdir ki, öz skaut patrulunu və yaxud digər skautların iştirakı ilə skaut andını qobul edir və milli ska-ut təşkilatının üzvüdür.

SKAUT HƏRƏKATININ PRİNSİPLƏRİ

Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatının Konstitusi-

yasında hərəkatın üç əsas prinsipi öz əksini tapmışdır və onlar hər bir skaut üçün qanundur.

Skaul prinsiplori aşağıdakılardan ibarətdir: l.Allah qarşısında borc 2.Başqaları qarşısında borc 3.Öz qarşısında borc

Allah qarşısında borc Bu prinsipdə Skaut Hərəkatında «mənəvi doyərləro

sədaqət», dinə etiqad və bunlardan irəli gəlon vəzifələr müəyyon olunaraq bütün dinlərə aid edilir.

Başqaları qarşısında borc Bu prinsip Skautinqin əsas mövqelərini cəmloşdirir ki,

onların üzərində əsas yeri şəxsiyyətin müxtəlif aspektlərdə cəıııiyyət qarşısında vozifələri tutur. «BaşqaIarına borcu-muz»- öz ölkəsinə sədaqətli olmağı, onun dünya ölkələri ilə birlikdə harmonik inkişaf etməsində iştirak etməyi, bülün həmvətənlərin şoxsiyyətinə hörmət edilməsini, təbi-ot dünyasının vahidliyinin qobul edilməsini nəzərdə tutur. Yarandığı gündən etibarən, Skaut Hərəkatı bütün mil-lətlərdən olan gənclor arasında qardaşlıq vo qarşılıqlı anlaşma hisslərinin inkişafına geniş yer verir.

Öz qarşısında borc

Bu prinsipi «fərdin öz inkişafında məsuliyyəti» kimi

qiymətləndirmək olar. Skautinq hcsab edir ki, gəııclər şoxsi qabiliyyətlərinin təkmilləşməsinə məsuliyyət daşı-yırlar.

Skaut hərəkatının tərbiyəvi əhəmiyyəti hər bir gəncin potensial qabiliyyətinin aşkar olunmasından, başqa sözlə, şəxsiyyətin inkişaf prosesinə kömək göstərilməsindən ibarətdir.

SKAUT OLMAQ ÜÇÜN NƏ ETMƏLİ?

l.Skaut olmaq üçün 6 yaşa çatmaq. 2.Skautların həyatı ilə yaxından tanış olmaq. 3.Skautlann bütün işlərində və fəaliyyətində yaxından iştirak etmək.

4.Skaut hərəkatının insanlara faydası haqqında ətraflı fikirləşmok lazımdır.

SKAUTLARIN YAŞ DƏRƏCƏLƏRİ 1 .Mauqli skautlar-6-10 yaş 2.Skautlar-l 1-15 yaş 3.Cəngavər Skautlar-16-20 yaş

SKAUT ANDI

Skautinq yarandığı gündən ctibarən hərəkatın bütün əsas

və daha vacib prinsipləri Qanun və Andda aydın və cəlbedici bir şəkildə göstərilmiş, bütün Milli Skaut Assosi-asiyalanna yayılmışdır.

Skautun andı - hər bir gonc hərəkata üzv qəbul edildiyi zaman öz həmyaşıdlan arasında könüllü surətdə and içir. Gənclərin and içməsi özünütərbiyə prosesində simvolik addımdır.

Bütün dünyada skautlar vəd verərkən aşağıdakı sözləri deyirlər:

Allah və vətən qarşısında olan borcumu yerino yetirə-cəyimə, hər vaxt başqalarına kömək edəcəyimə, skaut qanunlarına tabe olacağıma əlimdən gəlon hər şeyi edə-cəyim şərəfıno and içirəm.

AZƏRBAYCAN SKAUTLARININ VƏDt tSƏ AŞAĞI-DAKI KİMlDtR:

And içirəm öz şərəfımə, məndən asılı hər bir şeyi edəcəyəm ki, Allah və Azorbaycan qarşısında olan bor-curau yerinə yetirim, hər vaxt başqalarına kömok edim, skaut qanunlarına tabe olum.

AZƏRBAYCANIN MAUQLİ SKAUTLARININ VƏDl

Mon çalışacağam ki, sözə qulaq asan olum, Allah və Azorbaycan qarşısında öz borcumu yerinə yetirim, mauqli skautların qanunlarına riayət edim və hər gün xeyirxah iş görüm.

SKAUT QANUNLARI Skaut qanunları hər bir skaut üzvünün həyat kodck-sidir

və skautun prinsiplərinə osaslanır. l.Skautun şərəfınə etibar olunmalıdır. 2.Skaut sadiqdir.

3.Skautun bo.rcu faydalı olmaq və başqalarına kömək clməkdir.

4.Skaut hamının dostudur və hər bir başqa skautun qardaşıdır.

5.Skaut nəzakətlidir. 6.Skaut heyvanların və bütün təbiətin dostudur. 7.Skaut öz valideyıılərinin, patrul rəisinin və skaut us-tadının əmrinə tabe olur.

8.Skaut şondir və heç vaxt ruhdan düşmür. 9.Skaut təvazökar və qonaətcildir. lO.Skaut fikirlərində, səylərində vo hərəkotlərində pakdır.

Mauqli skautlaraı qanunu

l.Mauqli skaut düzgündür. 2.Mauqli skaut başqalanna kömok edir. 3.Mauqli skaut zəhmətsevərdir.

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA SKAUTLARIN FƏALlYYƏTlNİN MƏQSƏDİ

-Vətənə, millətə vo Azərbaycanın Ümummilli Lideri -

Heydor Əliycvin ideyalarına sədaqətli olmaq.

-Dahi Öndərimizin idc-yalannı. gənclorə olan tövsi-yələrini həyata kcçirməyə hazır olmaq vo onun yolu ilo daim iroliyə getmok.

-«Heydər Əliyev yolıı ilə daim irəli!» - devizi ilo vətənimizin qüdrotlonməsi üçiin fəal çalışmaq.

-Bütün insanlara qarşı xoş

niyyət bəsləmək və ayrı- seç-kiliyo yol vcrməmək. -Mölıkəm iradəli, cəmiyyətdə qurucu vo xoş amal ruhuna

malik olmaq.

SKAUTİNQ ÜSULU Skaut üsulu mütərəqqi hərəkətvcrici proqramlara əsas-lanan

mütərəqqi öz-özünə təhsil sistemidir vo özündə aşağıdakılan cəmləşdirir.

— - Vəd və Qanunlar. — Fəaliyyət göstərməklə öyrənmə. — Kiçik qruplarda üzvlük. — Simvolik əsaslar. — Şəxsiyyətin tərəqqisi. — Fəaliyyət göstərməklə öyrənmo. — Təbiət ilo ünsiyyət. Skautinq üsulu ıışaq vo gonclorin ətraf miihiti dork

etmələrində, vətəndaş və sosial əlaqələr təcrübəsinin formalaşmasında yardım üçün geniş üfüqlər açır.

Fəal mövqe və biliklər, sınaq və xətalardan müəyyən həyat təcrübəsi qazanan, qarşısına mürəkkəb suallar qoyub, onlara sadə cavablar axtaran hər bir fərdin mə-novi aləminin əsas göstəricisidir.

Uşaq və gənclor belə bir təcrübəni Skautinq corgələriııdə oldo edə bilorlər. Bu üsul şəxsiyyətin təşəkkülə inannıa üsıılu olmaqla, ətraf aləmdə mühüm əhəmiyyət kəsb cdən ən zoruri amilləri seçmokdə kömok edir.

İnsan həyatı - qarşılıqlı asılılıqlar komplcksidir: Vətənin bir sıra problcmləri beynəlxalq miqyasda həll olunur. Məhz ona görə do gənc ııəsil həm yerli, milli, həm do bcynolxalq səviyyodə iş təcrübəsi əldə etməlidir. Ska-

utinqin clmi prinsiplərinə əsasən, şəxsiyyətin mütərəqqi inkişafı yalnız və yalnız biliklərə canatma, qabiliyyətlərin inkişafı, votəndaş mövqeyinin təşəkkülü olan yerdə mümkündür ki, bu da öz növbəsində, müasir dünyanın ümumbəşəri doyərlərini daha da dərindən dork etməyə imkan verir.

Skautinq Beynəlxalq uşaq və gənclər Hərəkatı kimi şəxsiyyətin formalaşnıasında yalnız о zaman səmərəli ola bilər ki, skautlar:

dünyanın vəhdətinin saxlanmasının vacibliyini dərk et-sinlər;

yaşadığımız planetin əsas problemlərini bilsinlər və onların həlli üçün əllərindən gələni əsirgomə-sinlər;

ətraf mühiti, əhatədəki insanlan başa düşsünlər, kiçik və böyük təşkilatlarda özlərino inam qazansınlar;

özlərinin bu günü, gələcəyi haqqmda dərindon düşün-sünlər, şoxsi həyatlarında əhəmiyyətli olan kiçik problem-lori həll cdə bilsinlər;

hər hansı fərdə, sinfə, millətə, irqə mühüm olan fıziki, sosial, monəvi və mədəni tələbatları başa düşsünlor;

saysız-hesabsız suallara cavab tapma, isbat etmə. analizə yaradıcı yanaşma sahələrində bacarıqlara yiyələnsinlər;

yanlış fıkirdən, şablonlardan, identifikasiya, qərəzli mövqelərdən uzaq olsunlar, xoşagəlməz nəticələrini dərk ctsinlər;

başqaları ilə əməkdaşlıq etsinlər, milli monsubiy-yotindən, dərisinin rəngindən və s. asılı olmayaraq hər bir kəsə ehtiram göstorsinlər.

Skautinq, beynəlxalq təşkilat kimi şəxsiyyətin sosial formalaşmasında özünəməxsus müxtəlif fıkir və vasitəlori

skaut adı altında, beynolxalq layihə və proqramlar çərçi-vəsi daxilində həyata keçirir.

Digər torkib element, fəaliyyət göstərməklə öyrənmək gənclərin kiçik qruplarda birgə müəyyən fəaliyyət gös-tərmələri ilə, şəxsi təcrübo əldə edərək inkişaf etmələrini nəzərdə tutur.

Kiçik qruplarda iş (patrul sistemi)- ilk həyat təcrübəsi olmaqla, özünün ictimai dəyərini və bunun vasitəsilə bütün cəmiyyətə aid olmanı dərk etmə.

Qayğı və məsııliyyəti, kədər və sevinci dəstənin hər bir üzvü ilə bölüşmək imkanı, bu da öz növbəsində müxtəlif insanlar - varlı və kasıb, qoca və cavan və s. arasında mü-nasibətlərin dərk olunması prosesində zəruri olan qarşılıqlı anlaşmada ilk və zəruri addımlardır.

Plan tərtib olunması və həyata keçirilməsi prosesi gonclorin bilikləri, müxtəlif vərdiş, bacanqları monim-səməyə çalışmasına, onların qabiliyyətlərinin hərtərəfli inkişafına yol açmaq, bu isə geniş mənada, bəşəriyyətin mövcudluq şərtlərini dərk və analiz etməyo kömək gös-tərmək və s. fəal işlərə ruhlandırır ki, bu da özünü başqaları ilə müqayisə etməyo, təcrübə və müxtəlif mü-zakirələrdə özünə qiymət verməyə imkan verir.

Qanun və Vəd kodeksindo Skautinqin əsas prinsipləri cəmləşmişdir. Skautinq vasitəsilə iqtisadi, sosial, ekoloji problemlərə maraq yaratmaqla şəxsiyyətin təşəkkülü və onun mənəvi səviyyəsi yoxlanıhr.

Təbiətin qoynunda foaliyyət, bizi ohatə edən ətraf mü-hitin müdrikliyini dərk etmək, özünü kompasın kiçik bir hissosi kimi hiss etməyə kömək göstərir.

Başqalarına xidmət -məsuliyyət hissini möhkəm-ləndirmək, başqalarını anlamağa çalışmaq, humanist fikirlər, digərlərinin həyat tərzinə sənin aid olduğunu dork etmək,

özünü dünyanın problemlərinə qatdmağa məcbur etmək, dünyada yanaşı yaşamaq məsələlərinə dair diskussiyalar vo fikir mübadilələrində iştirak et-məkdir.

Deyilənlərdən belə noticə çıxır ki, Skaut təlim-tərbiyə mctodu ilk növbədə, ümumbəşəri dəyərlərin daha da artmasına can atan şoxsiyyotin formalaşmasına şərait yaradır.

Üsul həm skaut qruplarının sıravi üzvləri, hom do liderlərin təşəkkülüno imkan verir.

Üsul kiçik skaııtlar, böyük skaut -cəngavərlərə aiddir. Üsul hər bir təşkilatda yaş həddinin inkişaf xüsusiy-yotləri

nəzərə almmaqla tətbiq olunur. Üsul ilk növbədə adları çəkilən skaut qruplannın tələ-

batlannı təmin edir və müvafıq olaraq bu səpgidə aşağıdakı səviyyələri qeyd etmək olar:

Dərketmo -yaş və cinsiyyət fərqlərini nəzərə alan fəa-liyyət.

Vərdiş və bacarıqlar sistemi: oldo olunan biliklərin təcrübodə tətbiq olunması.

Davranış: hoyat fəaliyyətinin bütün aspektlərində, se-çilmiş dəyərləro müvafiq olaraq ıışaq və gənclərin davranış adaptasiyası Skautinq təhsil-təlim metodu nəzə-riyyəçilik, ünlü pedaqoqların yaradıcılığı dcyil, yalnız və daimi fəaliyyətidir.

Ümumilikdə skaut iisulu- işlə təhsilin vohdotino osas-lanan, kiçik qruplarda - xarakterin formalaşması və biliklərin əldə olunması, xarakterin inkişaf etdirilmosi. biliklərə yiyələnmə, özi'mə inam hisslərinin aşılanması, etibarh olma, əməkdaşlıq etmə və rəhbərlik vərdişlərino çatmaq üçün proqrcssiv dərketmə, məsuliyyəti öz üzərinə götünno vo böyüklərin köməyi ilə özünə nəzarətə hazırlığı nəzərdə tutur.

SKAUT HƏRƏKATININ SlMVOL VƏ ATRİBUTLARININ TARİXİ

Skautinqdə bir neçə vəhdət təşkil edən element - sim-vol

vo atributlar vardır. Skautların atributikasına aşağıda-kılar

aiddir: nişan, uniforma, skaut çağırışı, forqləndirmə nişanları, qalstuk və s. Ümumilikdə götürüldükdə skaut bərəkatı yarandığı gündən simvolik xarakter daşıyır.

Skaut sözünun tərcüməsi kəşfiyyatçıdır və macəra, çətinliklərlə zəngin səyahətlər, qorxmazlıq, mərdük, dost-luq anlayışları ilə birgə qəbul edilir.

Skaut hərokatınııı özünəməxsus rəmzlori, bayrağı, geyimləri hoyat torzi- bütün dünya ölkələrində qobul edi-lib. Bunıınla yanaşı, hər bir milli təşkilatlarda, ölkələrin adət-ənənələri, xüsusiyyətlorin və rəmzlərin, həmçinin dövlət atributlannın nəzərə alınması ilə qəbul etdiyi fərqli geyim və rəmzləri mövcuddur.

Azərbaycanda skaut üzvlərinin üç rəngli bayraq rəngində boğaz örpəyi, respublikamızın rəmzləri əks olunan xüsusi geyimləri var. Onlar hərbçi sayağı bir-birini salamlayır, dövlət bayrağının qarşısında və andiçmə rao-rasimində baş oyir və bayrağı öpür, mərasimlər vaxtı forə-qət vəziyyotində dayanırlar.

Bütüıı yuxarıda qeyd cdilən rəmzi adətlor vo xüsusiy-yotlor gənclərin hərbi votənporvərlik tərbiyəsinin güc-ləndirilməsində, onların Iayiqli ölko vətəndaşları kimi ye-tişməsində böyük əhomiyyəto malikdir.

SKAUT EMBLEMİ

Skaut emblemi Hərəkat yarandıgı gündən onun rom-zinə

çevrilmişdir. Hərokatın tarixi boyu 300 milyondan ÇOX skaut bu nişanı daşımışdır. Hal-hazırda skaut emblemi dünyanın bir çox ölkələrindəki 28 milyon skaut tərəfindən

istifado olunur. Skaut nişanı hamıya məlum olmaqla dünyanın hər yerində, hətta Skautinqin olmadığı ycrlərdə belo, Skaut Hərəkatının rəmzi kimi qəbul olunmuşdur.

Tez-tez nişanın yaranma tarixi ilə maraqlanırlar. Lord Baden -Pauell bu suala bclə cavab verir: «Biz nisanımızı

qütb ulduzundan götürmüşük». Hal-hazırda bu simvol bütün dünya dənizçilori üçün is-

tiqamət nişanıdır. Skautlarda isə bu rəmz dostluq və qardaşlığa gedən yolu bildirir.

Bu nişanın əsas elementləri bir neço yüzilliklor əvvəl də mövcud idi, belə ki, onlar kompasda Şimal is-tiqa-mətini bildirirdilor. Çinlilər bu nişanın b.e. ə. II minilliyə təsadüf etdiyini bildirirlər. Həmin simvol bir sıra etrus və roma naxışlarında da özünü göstərərək, Misir vo Hindistanın bir sıra qədim abidələrinin üzərində tapılmışdır.

Avropada bu simvol ehtimal ki, XIII əsrin sonu, Mar-ko Polo öz səyahətlərinin birindən kompas gətirdikdən sonra, naviqasiya nişanı kimi istifadə olunmağa başlan-mışdır.

Böyük «Britanika» ensiklopcdiyasında Qütb ulduzunu bildirən bu nişanın italyan dəniz səyyahı Falmi Çioxunun kəşf etdiyi, bəsit kompasm üzərində təsvir olunduğu gös-tərilir. «Britanika» daha bir maraqlı cəhəti qeyd edir ki, bu simvol maqnit kompasından da əwəl mövcud olan və dəniz səyyahlarının aşkar ctdiyi «Küləklər Gülünün» sim-voludur.

Küləklərin səkkiz əsas istiqaməti yunan hərfləri, eyni zamanda şimal küləyi «Qramontana» sözünü ifadə edən «T» hərfi ilə işarə olunurdu. О zamanlar «T» hərfi oxlarla bəzədilirdi. Bu işarəyə tez-tcz rast gəlinir. O. bəzən gerblarin üzərində, bəzən dekorativ təsvirlərdə, bəzəıı nizənin ucunu, zanbağı ifadə etmək üçün təsvir olunıırdu.

Qədim zamanlardan xəritələrdo Şimal istiqamətini gös-tərmok üçün zanbaq şokili çəkilirdi. Beləliklə. qütb ulduzunu xatırladan simvol. skaut məqsədilə yolunda lcompas kimi həqiqi və etibarlı, başqalarına da yol gös-torməyi tövsiyə edir.

Zanbaq gülünün üç ləçəyi skaut andının üç prinsipini, bcşguşəli ulduz həqiqət, biliklərə doğru irəliləməyi və skaut hərəkatının 10 qanununu ifadə edir.

Skaııt Hərəkatının beynəlxalq nişanının əsas elcmenti riflənmiş kəndirlə ohato olunmuş zanbaqdan ibarətdir ki, bu da Beynəlxalq hərəkatın vəhdət və qardaşlığını ifadə edir.

Skaut Hərəkatınm rəngləri ağ və bənövşəyidir -bonövşəyi fonda ağ zanbaqdır. Bunun rəmzi mənası be-lodir: ağ rəng təmizliyi, şahanə bənövşəyi rəng isə öndərlik və başqalanna yardımı ifadə cdir.

AZƏRBAYCAN SKAUTLARININ EMBLEMİ

Azorbaycan Skautlar Assosiasi-yasının emblemi 1997-ci ildə təsdiq edilmişdir və Azorbaycan Rcspubli-kasının üç rəngli Dövlət Bayrağının romzi olaraq - üç ləçəyi göy, yaşıl, qırmızı rənglər ilə boyanmış zanbaq gülüdür.

Zanbaq gülünün üç ləçəyi skaut andınm üç prinsipini, beşguşəli ulduz isə həqiqət. bilikləro doğru irəliləməyi və skaut hərəkatının 10 qanununu ifado cdir.

Riflənmiş kəndiıiə əhatə olunmuş zanbaq Skaut Hərəkatının beynəlxalq nişanının əsas elementi olaraq Milli Skaut Hərəkatının Beynəlxalq hərəkat ilə vəhdətini və Azərbaycan skautlarının bütün dünya skautları ilə qardaşlığını ifadə edir.

CAMBORİ Tərbiyəvi skaut tədbiri ola-raq

skautların toplantısını nə-zərdə tııtur. Birinci skaut top-lantısının keçirilməsi ideyası B.P.-yə məxsusdur və 1920-ci ildə Londonda kcçirilib. Təd-birdə dünyanın 34 ölkəsindən 8 min nəfər skaut iştirak cdib.

Ümumdünya skautinqində aşağıdakı qaydada Camborilər toşkil cdilir:

-Ümumdünya (ÜSHT-nın üzv dövlətlərinin skaut üzv-ləri toplamr).

-Regional (müəyyən skaut regionununa daxil olan təş-kilatların nümayəndolori toplanır).

-İxtiSäslaşdınlmış Bcynoixalq (cyni dinə etiqad edən eyni ixtisaslaşdırılmış proqram üzrə işləyən ayrı-ayrı ska-utların loplantısı və s.).

-Milli (hor hansı bir ölkənin skautfarı toplanır). Hər 4 ildən bir dünyanın bütün skautları ümumdünya

skaut hərəkatı təşkilatının rəsmi torbiyovi tədbiri olan Ümumdünya Camborisinə toplanır. Burada 14-17 yaşlı uşaqlar iştirak edirlor.

Skaut Hərəkatı tarixində ilk dəfə olaraq Azorbaycan Skautlannın XIX ümıımdünya Skaııt Toplantısında iştirak etməsi və dünyanm 187 ölkəsindən olan 35 min gənciıı, «Bir yerdə dünyanı qururuq» devizi altında yaratdığı «Qlobal kənd» layihəsində fəal iştirakı gənclərin həyatında bir hadisə olmuşdur. 2003-cü ildə səkkiz nəfərdən ibarət nümayəndə hcyəti Tailandda «Dünyamızla bölüşək, nıodəniyyətimizlə bölüşək» şüarı ilə keçirilən XX Ümıım-dünya Skaut Toplantısında Azorbaycanı təmsil etmişlər.

ÜMUMDÜNYA SKAUT CAMBORİLƏRİ

I Ümumdünya Skaut Camborisi - Olimpiya, London, Boyük Bri-taniya (30 iyul-8 avqust 1920) 34 ölkədən 34 min nəfər.

II Ümumdünya Ska- ııt Camborisi-Ermtiun- den, Kopenhagen. Da- nimarka (1-17 avqust 1924) 34 ölkədən 4.549 nəfər.

III Ümumdünya Skaut Camborisi - Arrouv Park, Bir-kcnhed, Böyiik Britaniya (31 iyul-13 avqust 1929) 35 ölkodən 30.000 nəfər.

IV Ümumdünya Skaut Camborisi - Gödöllö, Macarıs-tan (2-15 avqııst 1933) 34 ölkədən 25,792 nəfər.

V Ümumdünya Skaut Camborisi - Voqelcnzanq-Blo-emendal, Niderland 30 iyul-14 avqust 1937) 52 ölkədən 28,750 nəfər.

VI Ümumdünya Skaut Camborisi- Moisson, Fransa (9-18 avqust 1947) 70 ölkədən 24, 152 nəfər.

V I I Ümumdünya Skaut Camborisi-Salzqammarqut, Bad İşl, Avstriya (3-14 avqust 1951) 15 min nəfər.

VIII Ümumdünya Skaut Camborisi - Nıaqara- On ze Leyk, Kanada (18-28 avqust 1955), 11 min skaut.

I X Ümumdünya Skaut Camborisi - Satton Koldfild, Böyük Britaniya (1-12 avqust 1957).

X Ümumdünya Skaut Camborisi - Makilinq dağı, Filippin (17-27 iyul 1959) 69 ölkədən 12, 203 nəfər.

XI Ümumdünya Skaut Camborisi - Maraton, Yunanıs-tan, 31 iyul-10 avqust 1963) 89 ölkədən 10, 394 nəfər.

XII Ümumdünya Skaut Camborisi - Aydaho. ABŞ (1-9 avqust 1967) 100 ölkədən 12.011 nəfər.

XIII Omumdi'mya Skaui Camborisi- Assaqiri hayts, Yaponiya (4-14 avqust 1971) 23 min nəfər.

XIV Ümumdünya Skaut Camborisi - Norveç ( 24 iyul-7 avqust 1975) 94 ölkədən 17, 259 nəfər.

Ümumdünya Skaut Camborisi İli -Bütün dünyada ke-çirilib. ,

XV Ümumdünya Skaut Camborisi - Kanananskis, Alberta, Kanada (4-16 iyul 1983) 91 ölkədən 14, 752 nəfor.

XVI Ümumdünya Skaut Camborisi - Sidney, Avs-traliya (28 dekabr-8 yanvar 1987) 80 ölkodon 16,000 nəfər.

XVII Ümumdünya Skaut Camborisi - Kanquan. Koreya (8-16 avqust 1991) 135 ölkədən 19,083 nəfər.

XVIII Ümumdünya Skaut Camborisi - Flevoland, Nidcrland (1-11 avqust 1995) 166 ölkədən, 28, 960 nofər.

XIX Ümumdünya Skaut Camborisi - Pikardin -Çili (26 dekabr -8 yanvar 1999) 157 ölkodon 30, 948 nəfər.

XX Ümumdünya Skaııt Camborisi - Sattahib -Tailand (28 dekabr-8 yanvar 2002) 187 ölkədən 35,000 nəfər.

«HAZIR OL!» SKAUTLARIN DEVİZİDİR

Skaut dcvizi «Hazır ol!»dur. Qədim zamanlardan cəngavərlərin devizi daim "Hazır ol"dur. Skautlar müasir cəngavərlərdir. Özlərini hor zaman güclü göstorən, prob-lcmləri həll etməyi öyrənon, çotin anlarda aciz qalmayan müasir cəngavərlərdir. Bununla bərabər daim "Hazır ol" parolu skautların yaradıcısı Baden-Pauell tərəfindon (jiişünülmüşdür. B.P daim "Hazır ol" parolu ilo layiqli bir votəndaş olmağa, başqalarına xöşbəxtlik verməyo hazır olmağa. hər skautun yaxşı əmollər üçün çalışmağa hazır olnıasını istəmişdir.

Bir gün skautinqin yaradıcısına dcvizin hansı mona vcrdiyi haqqında sual verirlər. O. bu sualı belo cavablandırmışdır ki.

«Skaut devizi о mənanı daşıyır ki, san ağıl və bədənlə hər hansı bir çətinliyi dəf eləməyi bacarmalı, ehtiyac olarsa, başqalarına yardım ctmoyi bacarmalısan. Hoyatda yaşamağa hazır olmaq - xöşbəxt, kədərsiz yaşamaq üçün olindən gələn hər bir şeyi etdiyini dork etməkdir».

AZƏRBAYCAN SKAUTLARININ DEVİZt

Azərbaycan Skautlarının əsas dcvizi «Hcydər Əliyev yolu

ilə daim irəli!»dir. Azərbaycan Respublikası Gənclərinin 1999-cu il 2-3 mart tarixində kcçirilən II Forumunda ilk dəfo olaraq Azərbaycan skautları öz fəa-liyyətlərinin əsas devizini «Heydər Əliyev yolu ilə daim iroli!» elan etmişlər. Forumda iştirak cdən Azərbaycan Respublikasının Prezidcnti conab Heydər Əliyev Azər-baycan Skautlan ilə yaxından tanış olmuş və onların foa-liyyətini yüksək qiymətləndirmişdir.

2003-cü il 16 dckabr tarixində Respublika Skautları loplantısının yekdil qərarına əsasən assosiasiyaya yeni qəbul edilmiş gonclər - Azərbaycan xalqının Ümummilli üdcri Heydər Əliyevin məzarı qarşısında andiçmə mə-rasimi zamanı bu devizə sadiq olacağına, həmişə hoyatda Dahi Öndərimizin idcyalarını, gənclərə olan tövsiyolərini həyata keçirməyə hazır olacağına, vətənimizin qüd-i'ötlənməsi üçün fəal çalışacağına və onun yolu ilə daim ii'öliyo gedocəyinə söz verəcəklər.

SKAUTLARIN GÖRÜŞMƏ QAYDASI (ƏL SKMASI) Bütün dünyada skautlar görü-şərkon,

sağ deyil sol əllərini verirlər ki. bu da möhkəm dostluq və qarşılıqlı inam mənasını daşıyır. Skautların uniformada olub olmamağından asılı olmayaraq onlar hər zaman belo görüşürlər.

SKAUT SALAMI

Skaut salamı Milli bayrağın qaldınlması və endirilməsi, skaut andının verilməsi kimi təntonəli m-ərasimlərdo tam uniforma geyimində verilir. Bu salam-ın bir variantı skaut rəmzinə uyğundur; belə ki, salam

verilərkən sağ əl çiyin soviyyəsindən qaldırılır. Baş və çeçolə barmaq ovuc içərisində birləşdirilir, qalan 3 barnıaq isə skautun yaşından asılı olaraq bir-birinə m-öhkəm sıxilır. Ovucun, qarşısındakı adama açıq olması nəzəro alınmalıdır.

SKAUT SALAMINTN MƏNASI Orta barmaq "tanrıya, vətənimə qarşı borcumu yerinə

yetirəcəyəm", şəhadət barmaq "Skaut qanunlarına riayot edocəyəm", işarət barnıaq isə "başqalanna hər zaman yardım edocəyəm" sözlərini ifadə edir. Kiçik barmağın baş barmağın altında olması kiçiklərin böyüklorə hörm-otini, böyük barmağın kiçik barmağın üstündə olması isə böyüklərin

kiçikləri qoruduğunu ifado edir. Böyük barm-aqla kiçik barmağın birləşmosindən yaranan halqa isə dü-nya skautlarının simvoludur.

Skaut salammda bir-birinə birləşən 3 barmaq eyni zamanda Skaut hərəkatının təməl prinsipləri olan tanrıya qarşı borc, başqalarına qarşı vəzifə və özünə qarşı vəz-ifənin nişaııəsidir.

BOĞAZ ÖRPƏYİ

Boğaz örpəyi vacibdir və hər bir qrupun fərqləndirici elcmentidir. Onlar müxtəlif rəngli olmaqla ölkənin bayrağı rəngini daşıya bilər. AZƏRBAYCAN SKAUTLARININ BOĞAZ ÖRPƏYİ

Azərbaycan Skautlannın boğaz örpəyi -Azərbaycan Respublikasının üç rəngli

bayrağını özündə əks etdirir. Ölkə skautlan bey-nəlxalq skaut tədbirlərində yalnız Milli Assosiasiyanın təsdiq etdiyi qalstuklarda iştirak edo bilərlor.

SKAUTLARIN FƏRQLƏNMƏ NİŞANLARI

Paltarın qoluna tikilən xüsusi nişanlar skautun hər hansı bir «Skaut ixtisasında» məsələn lider, aşpaz, idm-ançı, ilk yardımın göstərilməsi, turizm və s. əldə etdiyi nailiyyətləri ifadə edir.

UNİFORMA Skaut təşkilatının yarandığı gündən onun üzvləriniıı böyük

momnuniyyotlə geydiyi rongli fonnası var. Bir sıra ölkələrdə bu forma bir ncçə onilliklər orzində mövcud ol-maqla artıq ənənovi şəkil almışdır. Geyim xarici görkəmini doyişdirdikdə belə o,

qrupun üzvlərinin vahid Beynolxalq Təşkilata və Beynəlxalq Skaut ailəsinə aid olma rəmzini özündə əks etdirməlidir. Müxtəlif ölkolordəki skautların geyimi bir sıra elementləri ilə yaxın olsalar da. əksər hallarda, rənglərinə görə fərqlənirlər. Skautların geyim forması yerli şəraitə, yaş dövrüno, fəaliyyət növünün xü-susiyyətlərinə, milli adət-ənənələro və s. uyğundur. Bu forma qrupun özü tərofındən, fərqlonmo nişanlanna aid qaydalann mütləq qorunması şərtilə yaradıla bilər.

Azərbaycan Skaııtlarınm uniforması Assosiasiya tərə-findən təsdiq cdilmişdir. Uniformaya Azorbaycanın Dövlət rəmzlərini - gerbini və bayrağını əks etdirən skaut nişanlan müəyyən cdilmiş qayda ilə tikilir. Azorbaycan Skautları xaricdə vo ölkə daxilində keçirilən beynolxalq tədbirlərdə yalnız tosdiq olunmuş uniformada iştirak edə bilərlər.

BÖYÜKLƏRİN KÖMƏYt

Böyüklərin skaut hərəkatında iştirakını və skaut üzvləri ilə işini

üç aspektə ayırmaq lazımdır. 1. Böyüklər fəaliyyətin rəhbori kimi: Nəzərdə tutulur ki, böyüklər onların illər boyu əldə etdiyi bilik və

bacarıqları ilə skaut komandasına hərtərəfli yardım göstərməli, çətin və məsuliyyətli anlarda uşaq və gənclərə dəstək verməli, öz tocrübolorini gənc noslə ötünnəlidirlər.

2. Böyüklər tərbiyəçi kimi: Bu о dcməkdir ki, böyüklər gənclərin özünütərbiyə prosesi

zamanı, onlara kömək göstorməli, düzgün yola is-tiqamətləndirməli və müsbət noticələrin əldo olunmasına kömok göslərməlidirlər.

3.Böyüklər vasitəçi kimi: Gənclərin və böyüklərin könüllü olan əməkdaşlığına əsaslanır.

Böyüklər çalışmalıdırlar ki, yaratdığı qruplann daxilində münasibotlor pozitiv və əlverişli olaraq, hor bir şəxsin və qrupun bütövlükdə inkişafına əlverişli şərait yaratsın.

MƏQSƏD

* Patrul nə etmok istəyir? * O, buııu песо yerinə yetirəcək? Məsələnin hollində mövcud olan imkanlar nədən ibarətdir? Səiərə hansı nəqliyyat vasitəsilə (avtobus, qatar, maşın)

gcdocəyik? Hansı ləvazimatlar götörülməlidir? Hava şəraiti nccə dəyişo bilər? Dağa qalxmağın qaydaları necədir? Səfərə əsaslı surətdo hazırlıq tələb olunur. Ycnidən hor hansı

başqa qərarlar qəbul oluna bilər, məsələn. hava şəraitinin doyişməsilə və ya qrupun bir üzvünün səhhəti ilə əlaqədar olaraq. Bütün bunlar hazırlıq planlarının doqiqləşdirilməsi ilə nəticələnəcək. Nəhayət, səfəri başa vurduqdan sonra aşağıdakı suallara cavab verin:

Bu müvəffəqiyyətə necə nail olduq? İşi daha yaxşı təşkil ctmək olardımı?

Bu sopkidə biz hər hansı xüsusi, yeni qərarlar qəbul etməliyikmi?

Hansı digər skaut tədbirləri pis hazırlıq üzündən ke-Çirilə bilməmişdir?

Gələcəkdo onlara yol verməmək və nəhayət, tədbirin maraqlandırıcı məqsədini başa düşmək üçün neçə dəfə təkrar etdik.

PATRUL StSTEMt

Gənclərin kiçik komandalarda, patrullarda birləşməsi skaut

hərəkatının quruluşunun əsasıdır. 6-9 nəfər uşaq və gənclordən və bir böyük lidcrdən ibarət komandanın özü-nəməxsus həyat tərzi, komanda üzvləri arasında vəzifə bölgüsü və iş planlan var. Bıırada gənclərin müəyyən qruplarda birləşmə arzusu həyata keçir və onlar ünsiy-yəldo olmaqla bir-birinə müəyyən dərəcədo təsir gös-tərərək, birgə fəaliyyət ilə müəyyən vordişlərə yiyələnirlər.

PATRUL

Patrul ümumi maraqlar əsasında toşkil olunur. Hər bir todbirin

miivəffəqiyyəti, ilk növbodo, bütün iştirakçılarm qoyulan məsələ, ideyanı no dorocədə dork ctmələrindən asılıdır.

Patrulun bütün üzvləri elo hiss etməlidirlər ki, bu, məhz onların ekspedisiyası, onların tədbiridir və onlar əsərin baş qəhrəmanlarıdırlar. İnandırmaq, maraqlandırmaq, hər bir iştirakçım todbir ideyasi ilə xəstələndirmək- məhz bu rəhbərin əsas vəzifələrindən biridir. O, məqsədinə о vaxt çata bilər ki, məsəlon, qrupun bütün üzvlərinə hazırlıq işlərini təşkil etməyə şərait yaratsın. Sözsüz ki, rəhbər özü tədbirin keçirilməsinə tam əmin olmalıdır. Ondan yalnız iştirakçıları həvəslondirmək, onların daxili qüvvələrilə özlərində inam yaratmaq, bir sözlə, lazımi anda yanlarıııda olmaq tələb olunur. Başqa sözlə desək, digər iştirakçıları ilə oıılarsız heç bir qərar qəbul etmir.

Hazırlıq prosesində liderin hər bir skautun daxili im-kanlarını, onlardan səfərdə istifadə məqsədilə, yaxşı bil-mosi zəruridir.

Səfər zamanı o, hər bir kosin üzərinə düşon öhdəlikləri yerinə yetirmosinə nəzarət edir və eləcə də Patrulun bütün foaliyyətini istiqamətləndirir. Ehtimal ki, hazırlıq prose-sində məsəlonin bəzi aspektləri ümumi müzakiroyə çıxanlmalıdır. Patrul rəhbəri bu məsələləri müzakirə üçün düzgün qərar qəbul etmək üçün Patrulun nıəqsəd və mə-ramlarını açıqlamaqla, iclasa çıxara bilər.

Dediklərimizdən belə nəticə çıxır ki, liderin üzərinə Patrulun mövcud işini təmin etmək vəzifəsi də düşür.

ŞƏXStYYƏT

Patrulun hər üzvündən nələri gözloyirlər? Patrıılun hər üzvü nə

etməyi və imkan daxilində, bunu niyə ctdiyini dəqiq bilməlidir. Bu, hər şeydən əvvəl, lidcrin hər bir üzvlə olan bilavasitə əlaqəlorindən asılıdır. Tabe-Üyində olaıı, bir-birilərinə bənzəməyon gəncləri yaxşı 43 tanıyan rəhbər onların hər birini olə ala. ruhlandıra, bir məqsəd altında birləşdiro bilor. Lidcrin hor bir skauta fərdi, şəxsiyyət kimi

yanaşması, onlann hiss, ordu. əhval-ruhiyyələrinə və s. diqqətli olması məqamlardan biridir.

Heç nəyi öz axarına buraxmaq olmaz, belə ki, skaut hər hansı bir işi yerinə yetirməkdə, məhz, çadır qur-maqda, çətinlik çəko bilər. Bu halda rəhbər ona yardım etməli, iş prosesini ya özü öyrətməlh ya da qrupun başqa üzvlərini cəlb etməlidir. Bəzi hallarda isə, skauta rəhbər yalnız özü köməklik göstəro bilər. Belə olduqda lider skautla problemi daha dərindən müzakirə edir, onu öz qüvvəsinə inandırmağa çalışır - bir sözlo, çətin voziyyotdən çıxmaq üçün bütün yollan arayır. Buna skautinqdə, yardım göstərmək məqsədilə keçirilon görüş deyilir. Rəhbor-lider qrupun hər bir üzvü üçiin nümunələr yalnız müsbət olmalıdır.

Yürüş zamanı hər hansı bir xoşagəlməz hadisəyə liderin münasibəti Patrulun digor üzvloriııə də sirayət edo bilər; rəhbər təlaşlanarsa, qrup üzvləri də о dəqiqo çaxnaşmaya düşə bilor. Dcdiklorimizi belə yckunlaşdıra bilərik ki, Lider bir rəhbər olaraq, əlindən gələni osirgoməməlidir ki, onun hər hansı bir işo cəlb

etdiyi ska-ut məqsədə çatmaqda bütün bilik və bacarığından foda-karcasına istifadə etsin.

HƏYATDA

Yuxarıda biz hər hansı bir işi müvəffəqiyyət və ya uğursuzluğunun, liderin qoyulan mosələyə olan şəxsi baxımından, onun bütövlükdo Patrulun və bu Patrulun hər bir üzvünə olan münasibətindən asılı olduğunu izah etməyo çalışdıq. Bu qaydanı sizin yaxınlarda rəhbər kimi iştirak ctdiyiniz hər hansı bir foaliyyət növü kimi tətbiq etməyə çalışdıq. Bıı qaydanı sizin yaxınlarda rohbər kimi iştirak etdiyiniz hər hansı bir foaliyyət sahosində tətbiq eimoyə çalışın.

-Qoyulan məsələ aydın idi, yaxşı planlaşdırılmışdır. onu həyata keçirə bildinizmi'?

-Qrup qoyulan məsəloni dorindon dərk etmişdi; yoxsa qrupun üzvləri başqa dolillər gətirirdilər?

-Hoqiqətən bu birgə iş idimi? -Hor bir skaut öhdəsinə düşən vozifələri dəqiq bilirdimi? -Məsələnin həlliııə var gücü ilə çalışırdımı? Metodun zəruriliyi vo əvəzolunmaz dəyori ondan ibarətdir ki,

rəhborə təkmilləşməyə, öz qabiliyyət və bacarığını inkişaf etdirməyə şərait yaradır. Şübhosiz mə-sələnin bu şəkildə qoyuluşu, skaut dəstəsi və Patruluna xeyirlidir. Belo ki, hər hansı bir tədbirin keçirilməsində və ya tədbir çərçivosi daxilində işo cəlb etdikdə bu metoddan tolimat kimi istifadə etmək olar.

PATRULUN ADI VƏ NİŞANI

Beləliklə, sizin ümumi işiniz, ümumi moqsədiniz özünüz haqqında təsəvvürünüz, ruh yüksəkliyiniz var və bunlann hər hansı bir parlaq rəmzlə ifadə olunması ümdo mə-sələdir.

Skautlar deyirlər: «Patrulun rəmzi onun aynasıdır». Bir qayda olaraq belə bir rəmz Patrul üzvlorinin ümumilikdə daxili və xarici alomini ifadə edən nişan və ya kiçik bayraqdan ibarətdir.

Patrulun adı müxtəlif heyvan adlarından seçilməlidir. Qartallar, Şahinlər, Panteralar, Böcəklər, Əqrəblər. Azərbaycan skautlarının ən çox işlətdiyi heyvan adla-nndandır.

PATRULUN ÇAĞIRIŞI

Patrulun çağınşı sadə. qısa, müəyyən məsafodən cşidilən, yaşadığınız mühitə müvafiq olmaqla, ümumi əhval-ruhiyyə, ümumi məqsod və birgə fəaliyyəti ifadə etmolidir.

SKAUT KEMPLƏRI (DÜŞƏRGƏLƏRl)

Kemp hər kəs üçün həyəcan dolu bir sözdür. Kemp azadlıq, macəra və əyləncədir. Yalnız bu həyəcanverici sözü söylə və dorhal о gözəl günləri düşün. Kemp atəşin alovlarının istisi və dostlarm görüş yeridir. Kemp azadlığm və skaut həyatının zirvosidir. Kemp sinif otağında aylarla çalışmağı öyrənə bilmədiyin bir сох bilikləri bir gündə öyrənməyə imkan verir.

KEMPƏ HAZIRLIQ

Şəhər kənarına, təbiətin qoynuna çıxmazdan əvvəl sən hazııiıq işlərini görməlisən. Kempdə oyunlarla oy-lənəcəksən və təbiətin qoynunda yaşamağı öyronocokson. Bu kcmplər sənə özünə çadır qurmaq, balta tutmaq, turist çantasında ləvazimatları yerləşdirmək bacanqları verəcəkdir.

KEMP NÖVLƏRİ

Skautinqdə gonclor müxtəlif ııöv kemplərdo iştirak cdirlər. Bütün kemplərdə iştirak ctmək skautlar üçiin vacibdir. Kemplər qısa müddətli, uzunmüddətli kemplər, həftosonu kcmplərı macəra kemplorı olur.

4.-623 49

KEMPIN PLANLAŞDIRILMASI

Patrul Kcmpo çıxmaq haqqında qərar qəbul etdikdən sonra kempin planlaşdınlması üçün aşağıdakı suallara cavab vermək və bir qərara gəlmək lazımdır.

Şəxsi əşyalar: nələrə chtiyacınız olacaq, nə götü-ıəcəksiniz? Patrul ləvazimatları: çadır və qab-qacağı kim daşıyacaq? Yemək və qida tələbatlan: Nə yeyəcəksiniz, neçəyə başa gələcok? Kempə necə çatacaqsınız: Kempə piyada gedəcəksiniz, yoxsa

nəqliyyat vasitəsindəıı istifadə edəcəksiniz?

KEMP ƏRAZtSt Kempin harada keçirilməsi haqda qərar qəbul ctınəz-dən əwəl bu suallar ətrafında düşünməlisiniz. -Haraya gedocoksiniz? -Bu ərazidə kemp yapmağa şərait varmı? -Ocaq qalamaq üçün şərait varmı? -Nə vaxt yola çıxacaqsınız? -Nə vaxt geriyə dönocəksiniz? -Valideynlərdən icazə almısınızmı? -Kempdo nə edəcəksiniz?

-Planlaşdırdığınız oyunlar üçün nələri aparmalısmız?

Bütün bunlar haqqında qərar vermək üçün bir neçə dəfə toplantı keçinnəlisən və bu toplantıda yuxarıda qoyulan suallara cavab tapmalısınız.

SKAUT-KEMP ÜÇÜN LAZIM OLAN ƏŞYALARI

l.Uniiorma. 2.Turist çantası. 3.Yataq torbası. 4.Termoizolyasiyalı döşəkaltı. S.Bıçaq, mişar, balta. 6.Qab-qacaq və qazan. 7.Şəxsi geyim əşyaları (alt paltarları, corab. burun dəsmalı, isti

köynok, papaq və s.). 8.Gigiyenik vo təmizlik ləvazimatlan (sabun. diş fır-çası, diş

məcunu. əl-üz dəsmalı, paltar sabunu. yuyucu toz, və s.). 9-Şoxsi aptek (dərmanlar, plastır, «zelyonka», bint. yod və s.). lO.Fənər və ehtiyat batareyaları. 1 l.İslanmayan gödəkço, plaş. 12.Kompas. B.Skaut ədəbiyyatı. 14.Radio, musiqi aləti. 15.Dəftər, qələm. lö.Çadır və mat. 17.Fotoaparat. IS.Musiqi alətloıi. 19.Pul və sənədlər. 20.Saat. 21.Yüngül ayaqqabı.

LtDER-RƏHBƏR

Gənclərin təlim-tərbiyəsində rəhborin rolu hiss olunacaq dərəcodə onun özüııün necə şoxsiyyət olma-sından asılıdır. Məhz rəhbər məsuliyyət daşıdığı patrul, dəstə, qrup daxili «atmosfer» yaradır. Eyni zamanda onun gördüyü hər bir iş lidcri-rəhbər kimi xarakterizə cdir.

İlk növbədə, «rəhbər» dedikdə nə nəzərdə tutulur? Tez-tez hər hansı bir vəzifədə məhz qrup və ya patrulun

rəhbərindən onun müəyyən vəzifə toplusunu yerinə yetirməyi və vəzifəsinə uyğun müəyyən fəaliyyot hazırlamağı gözlənilir. Lakin əksər hallarda «rəhbər» olub-olmamasından asılı olmadan həyata keçirmək lazım-dır. Beləliklə, lidcrlik kompensasiyasını bu və ya digər şəraitdo rəhbərlik etmək məcburiyyətində qalan hər bir kəsə aid etmək lazımdır. Belə bir misal göstərək: 5 skaut oğlan dağa qalxmağı qərara alsınlar, onlardan yalnız biri alpinizm sahəsində böyük təcrübəyə malik olduğundan digərləri onun «lider» olması ilə razılaşırlar. О işə песо başlayaq? Ehtimal ki, rəhbər gözlənilən səfəri müzakirə etmək üçün qrupu toplayacaq. Biz nə edəcəyik? Hansı dağları qət edəcəyik? Bu şəkildə qarşıya qoyulan məsələ müəyyən edildikdən sonra, rəhbər onun həllinə, hazırlıq işlərinə başlamalıdır. Səfərdə qrupun bütün üzvləri iştirak ctdiyindən lider işi elo təmin etməlidir ki, qrupun hər bir üzvü tədbirin müvəffəqiyyətlə həyata keçməsində maraqlı olmaqla, qrup bir komanda kimi hərəkət etsin.

Rəhbərin rolu ondan ibarətdir ki, eyni zamanda məq-səd, qrup və fərd kimi üç məqamı plana çəkə bilsin. Bu məqamları araşdırmağa çalışaq.

Kritik hallarda zororçəkənin daşınması: İLK YARDIM

Ног bir insan istonilən zaman vo ya istənilən ycrdo baş vcro

bilon kritik hallarla (bədbəxt hadisəlor, tobii fəlakotlər, qozalar vo s.) rastlaşa bilər.

Kritik hal -təcili yardım tələb olunan vəziyyətdir. Bizim məqsədimiz sizlərə ilk yardımın əsaslarını öy-rətməkdir. Yadda saxlayın ki, ilk və osas yardım, ixtisaslı tibb kömoyi

gələnə qodor sizin göstərdiyiniz yardımdır vo ona görə də yardımın osas prinsipləri haqqında hor bir kəs bilmolidir.

Kritik hallar çox vaxt karıxdırıcı və qorxunc olur. Be-lə vəziyyətlərdə zəruri yardım göstormək üçün nə et-mək məsləhətdir:

1. panika yaratmamaq; 2. hadisə ycrini düzgün qiymətləndinnək (nə baş vermiş və nə

dərəcədə hadisə yeri təhlükəsizdir); 3. mümkündürsə, zərər yctirən amilin aradan götü-rülməsi

(clcktrik rubilnikin söndürülmesi, qaz və ya su kranlarımn bağlanması və s.) və ya xəstənin vəziyyəti-ni ağırlaşdırmadan və chtiyatla onu təhlükəsiz yerə apa-rın;

4. zərərçokonin müayinosi (huşun itməsi, tonofiüs pozğunluğu, kəskin qanaxma və s.);

5. ixtisaslı yardımın çağırılmasi (mümkün qədər tez); 6. zərərçəkəno yardım.

İxtisaslı yardım gələnə qodor zororçəkənə qayğı göstərərkən, aşağıdakı qaydalara riayət edin: ona zərər yctirməyin; tənoffüs və huşa nozarət edin; zorərçəkənin rahat vəziyyot almasına kömək edin; zərorçəkəni soyuqdan və istidən qoruyun.

1. zərərçəkəno yeriməkdə kö- məklik (şək-1);

2. zərorçəkəni belə almaqla daşı-maq (şək-2);

3. zərərçokəni oturaq voziyyətdə, iki nəfərin kömo-yi ilə daşımaq (şək-3);

4. paltardan dartmaqla daşımaq.

Yaşhlar və uşaqlar üçün süni

tənəffiis

başı arxaya əyilmiş və-ziyyotdə saxlayın (şok-5);

barmaqlarla burun de-şiklərini qapayın;

ağzınızı kip olaraq zə-rərçokənin ağzına birləşdi- rın:

Əgər şəxsin tənəfltısü yoxdursa: süni tənəffüs totbiq cdin (şək-4);

hor 5 saniyodə 1 yüngül nəfos verin (uşaqlar üçün 3 saniyədə 1 nofəs);

vcrdiyiniz nəfəsin daxil və xaric olmasını müşahidə cdin; bir doqiqə orzində təxminən 12 nəfəs vcrməklə da-vam

edin (uşaqlar üçün 20 nəfəs); hər 1 dəqiqədon sonra tənəffüsü yoxlayın (şək-6). Əgər şəxsin tənəffusü bərpa olunubsa: nəfəs yolunu açıq saxlayın; tənəffüso nəzarət edin; ixtisash yardım gələnə qədər gözləyin.

Əgər şəxsin tənəffiisü hələ yoxdursa: * süni tənəffıis totbiq ctməklə davam cdin. Huşu özündə olan zərərçəkənin tənəffus yolunun

tıxaclanması zamanı yardım: müayinə zamanı şəxs danışa, ösküro, qışqıra və ya nəfəs

ala bilmirsə; ollərin yerləşmə qaydası (şək-7): zororçəkənin arxasında durub, əllərinizi onun qann

nahiyosinə qoyun; * bir əlinizlə göboyi tapın, о biri əlinizi yumruq halı-na

gətirin; yumruğun baş barmaq tərəfıni zərərçokənin qarnının

orlasına (göbəkdon yuxarı, döş sümüyündon aşağı ol-maqla) qoyun;

Qarmdan basma tətbiq edin: qarını yuxarı istiqamətlənmiş hərokətlə sıxın. Hər bir sıxma tıxaclanmış oşyanı çıxartmaq üçün cohd

olmalıdır. Qanndan basmanı о vaxta kimi davam edin ki: əşya öskürəklə çıxsın; şəxs nəfəs almağa vo ya güclü öskürməyə başlasın.

Qanaxmanın dayandınlması: müayinə zamanı zərərçəkənin qanaxması varsa; birbaşa sıxma tətbiq edin (şək-8); yara üzərinə steril bükmə (salfet) vo ya təmiz örtük qoyun (şək-9);

olcək geyməklə yaranın üzərindən möhkəm basın; zodə nahiyəsini dikəldin; yaranı ürək səviyyosindən yuxarı qaldırın; yaraya sarğı tətbiq edin; bint və ya tənzifdən istifadə cdərək bükməni yaraya

sanyın; sarğını bərkidin;

qan sarğıdan sızarsa, yaranın üstünə əlavə bükmo vo sarğı qoyun;

əgər qanaxma dayanarsa: lazım ola bilocok digər köməyi müəyyən edin; əgər qanaxma dayanmırsa: həkim çağırın. Sonra isə: Damarı sıxma metodundan istifadə cdin: birbaşa sıxma və dikəltmə totbiq edin; əsas arteriyanı tapın; artcriyanı yaradan yuxarıdakı sümüyə sıxın; Əgər qanaxma qıçdadırsa, əlinizlə gövdə ilə bud ara-

sındakı nahiyədən sıxın; Əzələ, sümük və oynaq zədələnmələri. Anatomik şinin qoyulması: zədə nahiyəsinə dayaq verin;

yaradan aşağı və yuxarı nahiyələrə dayaq vcrin; əgər mümkündürsə, zədələnmiş ayağı yero uzadıl-mış

vəziyyoto gətirin və ya kimsə sizə kömək etsin; hissiyyat, hərarət və dərinin rənginə fikir verin ;

yaradan aşağı nahiyədə hissiyyata, horarətə və dəri-nin rənginə diqqət yetirin; sarğı (bağ) qoyun; zədə nahiyəsindon yuxanda və aşağıda qadanmış lə-çok sarğısı yerləşdirin; yaraya toxunmayın; şin qoyun;

sağlam ayağı ehtiyatla zədələnmiş ayağa yaxınlaşdı-rın; şini bərkidin; ləçək sarğdarının uclarını sağlam ayağı əhato ctmək-lə

düyünləyin; sarğının bərk, ya boş olmasını yoxlayın; sarğının boşluğu bir barmaqdan çoxdursa, onu bərki-din; hissiyyatı, hərarəti və dərinin rəngini ycnidən yoxla-ym; yaradan aşağı nahiyədə hissiyyata, hərarətə və dori-nin

rənginə diqqot yetirin; şin, qan dövranına manc olmayacaq dərəcədə kip

oturmalıdır; yaradan aşağı nahiyo göyərmiş və ya soyuqdursa, şi-ni

boşaldın. Yumşaq şinin qoyulması: zədə nahiyəsinə dayaq verin; hissiyyat, hərarət və dərinin rənginə fıkir verin; sarğı (bağ) qoyun; Şin qoyun;

zədə nahiyəsinin ətrafına yumşaq əşya (qatlanmış adyal, balış və s.) qatlayıb qoyun və bürüyün; şini bərkidin;

hissiyyatı, hərarəti və dərinin rəngini yenidon yoxla-yın;

Bərk şinin qoyulması: zədo nahiyəsinə dayaq verin; hissiyyat, hərarət və dorinin ronginə fıkir verin; şin qoyun; zərərçəkon və ya bir başqa şəxs şini ycrində saxla-sın;

zodə nahiyəsini təbii vəziyyətdə saxlamaq üçün şi-nin altına yumşaq bir şey qoyun; şini bərkidin;

hissiyyatı, hərarəti və dərinin rəngini yenidən yoxla-yın.

Yuxarı ətraf sarğılarının qoyulması: zədə nahiyosino dayaq vcrin; hissiyyat, hərarət və dərinin rongino fıkir verin; şin qoyun; ləçək sarğısmın bir ucunu zədələnmiş qolıın altından və şina

boyu keçməklə sağlam çiyin üzərinə aparın; sarğının dirsəyi də əhatə etməsinə fıkir verin; sarğının о biri ucunu şina boyu digər çiyin üzərinə aparın; şini bərkidin; ləçək sarğısının uclarını sağlam çiyin üzərində bağ-Iayın; düyün yerinin altına yumşaq altlıq və ya tənzif parça-sı

qoymaqla rahatlıq yaradın. Qolun şinaya bərkidilməsi: hissiyyatı, həraroti və dərinin rongini ycnidən yoxla-yın. Qarın boşluğu yaralarının əlamətləri: güclü ağrı; göyərmə;

xarici qanaxma; ürəyin bulanması; qusma (bəzi hallarda qanla qarışmış); zəiflik; yanğı hissi; qarından müəyyən üzvlərin xaricə çıxması; qarın əzələlərinin sərtliyi; şokun digər əlamətləri. Yardım göstərilməsi: ixtisaslı tibbi yardım çağırın; zərərçəkəni ehtiyatla arxası üsto uzadın; birbaşa təzyiq totbiq etməyin; çıxmış hər hansı orqanı itələyib qarın boşlıığuna sal-mayın; yaranın ətrafından gcyimi kənar cdin; yaranın üzərinə tarım olmayan nəm, stcril sarğı qo-yun (ilıq

sudan istifadə etmək olar); mümkünsə, sarğının üzorini sərbəst şəkildə plastik örtüklo

örtün; sarğının üzərinə istiliyi saxlamaq üçün ehmalca qat-lanmış

dəsmal qoyun; ciddi qarın boşluğu yarası zamanı şok baş verə bilər. Buna görə

də dərhal hokim çağırın və şoku azaltmaq üçüıı tədbirlər görün. Zorərçəkəni soyuqdan və ya isti-don qoruyun. Həkim goləno qədər tənəffüsünə, dərisi-nin görünüşünə və hissiyyatına nəzarət edin.

Qapalı qarin boşluğu yaralarına yardım göstərmək üçün: ixtisaslı tibbi yardını çağırın; əgər bclin zədələnməsindon şübhələnirsinizsə, zo-rərçəkəni

arxası iistə uzadın; zərərçəkonin dizlərini yavaşca əyin (əgər ayaqlan-nın hərəkəti

ağrıya səbəb olursa, onları düz uzadın); dizlərinin alüna yastıq vo ya qatlanmış adyal qoyun; zərorçəkəni soyuqdan və ya istidən qoruyun. Həkim gələnə

qədor tonəffüsünə, dərisinin görünüşünə və his-siyyatına nəzarot edin.

SKAUT DÜŞÜNCƏLƏRİNDƏİSLAM MAARlFÇlLtYİNtN METODlKASI BARƏDƏ

TÖVSİYƏLƏR

ƏSAS PPJNSİPLƏR Uşaqlar və ycniyetmələrlə iş zamanı başlıca olaraq aşağıdakı

prinsiplərə diqqət yetirilməsini zoruri hcsab cdi-rik. Qeyd edirik ki, bu prinsiplərin əksəriyyəti Azorbay-candakı mövcud dini-ctnik şəraitin reallıqlarını əks ctdirir və respublikanm dini mühitinin spesifik xüsusiyyətləri sa-ydır.

İlk növbədə uşaqlara və ycniyetmələrə bu fikri aşda-maq lazımdır ki, İslam dini digor dinlərdən prinsipial fərqlorlə scçilsə do, başqa dini təlimlərə son dərəco sayğı və hörmədə yanaşır. Ümumiyyətlə, bütün səmavi dinlər arasmda oxşar və hətta bozon müştərək cohətlər vardır. Humanizm, olraf mühitə (canlı və cansız alonıə) qayğı, odalət və düzgünlüyə çağırış, insana Allah, başqalan və özü qarşısında daşıdığı vozifələri (bunlar həm də Skaut hərəkatının təməl prinsipləridir) başa salmaq vo s. məso-lələr bütün dini təlimlordə mövcuddur. Buna göro də, İs-lam dini uşaqlara təcrid olunmuş, başqalanna qarşı mən-fı köklənmiş dini təlim kimi deyil, başqa dinlorlo müştə-rək xüsusiyyətlər kontckstində tanıtdırılmahdır. Əlbəttə, bu zaman İslamın sair dinlordən daha kamil və əhatəli ol-duğu da göstərilmolidir.

Qeyd cdirik ki, Azorbaycanda totalitar scktalann, qey-ri-ononəvi təriqətçi kilsələrin geniş yayüdığım nəzərə alaraq, uşaqlan həmin sektalann təsirindən qorumağa çalışmaq vacibdir. Bu zamaıı uşaqlara izah olunmalıdır ki, homin scktalar vo təriqətlər, mənsub edildikləri dinlərdə də qcyri-ənənovi sayüırlar (məsələn, Azərbaycanda fəa-liyyot göstəron protestant yönümlü qeyri-

ənənəvi xristian scktalar bir çox xristian ölkolorində qadağan olunmuş, ənənəvi pravoslav və katolik kilsələri tərəfındən mənfi qiymədəndirilmişdir).

Tocriibə göstərir ki, Azərbaycanda Skaut hərəkatına colb olunmuş uşaqlar arasında başqa millətlərə və dinlo-rə məxsus olanlar az deyildir. Gəzintilor və məşğələlər zamanı bacardıqca uşaqlar arasında dostluq, qardaşlıq və birliyo çahşmaq lazımdır. Milli və dini fərqləri qotiyyon qabartmaq və şişirtmok olmaz. Unutmaq olmaz ki, bizim moqsodimiz başqa dindo olanları zorla İslama gotirmək və oıılara qarşı idcoloji zor totbiq etmək deyildir. Məqsə-dimiz İslam dininin gözəlliklərini uşaq və yeniyetmələrə başa salmaqdır. Əgor bizim apardığımız söhbotlor və moşğolələr uşaqlarda maraq oyada və müsbət təsir yara-da bilorsə, onlar özləri gələcəkdə biliklorini təkmilləşdir-məyə çalışacaq, İslam dini ilə daha dərindən maraqla-nacaqlar.

Uşaq və ycniyctmələrə İslam dininin radikallıqdan uzaq, humanist və xcyirxah bir din olduğu izah edilməli-dir. Xüsusilə, bu gün dünya miqyasında bəzi qərəzli qüvvələr tərəfındən İslamın terror və zoraküıq dini kimi tanıtdırddığı şəraitdə, uşaqlarda obyektiv təsəwürün ya-radriması çox əhəmiyyoüidir. Bu mövzuda Qurani-Kəri-min ayolərindən, Məhəmmod pcyğombərin vo imamlann hədislorindən nümunələr gətinnək yerinə düşər. Uşaqla-ra başa salınmalıdır ki, İslamın ük əsrlərində apanlan cihadlar (müqəddəs müharibolər) müdafıə və real hücum tohlükəsini dəf ctmək xarakteri daşıyırdı, bu cihadlarda yad millət və din daşıyıcdarına müsəlmanlar insanporvər münasibot göstərirdilər, müsəlmanlar onlarla döyüşmoyən dinc əhali ilə, habelə silahı ycrə qoyub təslim olanlarla qətiyyən döyüşmürdülər. Xüsusilə, İslam dinində insan həyatına verilən yüksək qiymot, insan qotlinin nə qodər böyük günah saydması yalnız insanlara deyü, hətta hey-vanlara və bitkilərə qarşı mərhəmədi davranmaq barədə göstərişlor uşaqlara çatdınlmalıdır.

İslam dininin clmpərvər, tərəqqipərvor bir din olduğu göstərilməlidir. Qurani-Kərimdə və hədislordə elmə veri-lən

qiymot izah olunmalı, dünya miqyasında tanınmış nə-həng alimlərin böyük bir hissəsinin müsəlman olduğu qeyd edilməlidir (məsələn, İbn Sina, Fərabi, Xarəzmi, Bi-runi, Nəsrəddin Tusi, İbn Rüşd və b.). Müsəlman alimlə-rinin dünya elminə gətirdikləri nailiyyəüər, tibb, coğrafi-ya, fəlsəfo, riyaziyyat, astronomiya, kimya, fızika, biolo-giya və s. sahələrdə müsəlmanlann ctdiyi elmi kəşflər haqqında məlumat verilməlidir. Vurğulanmahdır ki, İslam dini baxımından nümunəvi müsəlman savadlı olmalı, bil-mədiklərini həmişo öyrənməyə çalışmalı, bildiklərini baş-qalanna öyrətməkdən boyun qaçırmamalıdır.

İslam daxilindo özüno ycr tapmış mövhumatçı və xu-rafatçı fıkirlor tənqid olunmalı, uşaq və yeniyetmələrin bu fıkidərə aludə olmasının qarşısı alınmalıdır. İslam dini bütün mövhumaüardan uzaq və рак formada tobliğ olun-malıdır. Xüsusilə sehr, cadıı, fal kimi mənfı hallann dini-mizlə tam ziddiyyət təşkil etməsi açıqlanmalı, bəzi pir və ocaqlarda yol verilən xurafatçı əməllərin hcç bir əsası ol-madığı açdıb-göstərilməlidir. İzah olunmalıdır ki, İslam sağlam məntiqə, əxlaqa vo düzgünlüyə əsaslanan bir din-dir. Bu dində fırıldaqçılıq, başqalannı aldatmaq, başqala-nna ziyan vurmaq qadağandır.

Burada bir incə məsələyə diqqət yetirilmolidir: Son dövrlərdə İslamın əsl bəlasına çevrilmiş və Azərbaycan-da yayılmağa başlamış vəhhabilik cərəyanında da möv-hıımat vo xurafatlann tənqidinə geniş yer aynlmışdır. Fərq bundan ibaretdir ki, vəhhabilər mövhumatçı fıkirlə-ri tonqid etdikdən sonra, bıından istifadə cdərok, İslam di-ninin bəzi təməl prinsiplərini də inkar edirlər. Məsələn, onlar bu gün pir vo ocaqlarda şam yandırmaq, divara qond, pul vo s. yapışdırmaq, ocaqlarda satılan qara parça-lan alıb qola bağlamaq kimi hallan tənqid hodəfınə tut-duqdan sonra iddia edirlor ki, ümumiyyotlə, pir və ocaq-ları ziyarət etmək olmaz. Yaxud qəbiristanlıqlarda təmtə-raqh qobirlər tikilmosini və başdaşlan qoyulmasını əldo bəlıanə tutaraq söyloyirlər ki, ümumiyyətlə, qobirlərin üstündo başdaşı qoymaq və qəbiristanlığı ziyarət ctmək qadağandır.

Buna görə do, müəllimlor öz söhbotlərində mövhumat hallarını tənqid cdərkon diqqətli olmalıdırlar ki, özləri də bilmədon uşaqları adı çəkilən istiqaməto yönəltmiş olma-sınlar. Mövhumatlar tənqid olunarkon, hər bir məsəlodə düzgün çıxış yolu göstorilməlidir, xalq arasında yayılmış dini dəb və adətlərin yalnız dinə zidd olan tərəflori tən-qid olunmalı, müsbət tərəfləri isə aşkara çıxarılıb dəyər-ləndirilməlidir.

Təcrübə göstərir ki, uşaq və yeniyetmələrin din saho-sindo maraqlandığı mövzular sırasında ilk yerlərdən biri-ni mozhəb məsələsi tutur. Qrup rohbərlər bu cür sualla-nn veriləcəyinə hazır olmalıdırlar. Azərbaycanın mürək-kəb dini-etnik tərkibini nəzərə alaraq, çalışmaq lazımdır ki, mozhəb fərqləri barədə suallar cavablandınlarkən qar-şıdurma yaradılmasırı. Uşaqlara izah etmək lazımdır ki, hər bir clm sahəsində müxtəlif nozoriyyələr və fıkir ay-nlıqlan mövcud olduğu kimi, İslam elmlorində də bir-bi-rindəıı fərqlənən fıkir məktəblori vardır. Sünni vo şiə məzhobləri arasındakı fərqlər prinsipial sayılan Allaha inam, peyğəmborlərə inam və axirət aləminə inam mə-sələlərini əhatə etmir. Fərqlor əsasən, imamət barədə görüşlərdə və şoriət hökmlərindədir. Bütün ənənəvi məzhəblər osaslandırılmış sübutlara malikdir. Əsasən, bu fık-rin aşılanmasına diqqot yetinnək lazımdır ki, İslam dini müsəlmanlan birliyə, vohdəto, problcmləri qardaşcasma çiyin-çiyinə həll ctməyə çağınr. Xüsusilə müsəlman dünyasının bugünkü ağır vəziyyətində vəhdəti qomyııb saxlamaq və müsəlman dövlotlərinin çiçoklənməsi istiqa-mətində bütün səyləri birləşdirmək zəruridir.

İslam dinində gözəl əxlaq təbliğatın əsası sayıldığı üçün, müəllim mütloq öz horəkətlərinə ciddi fıkir vermə-li, bütün fəaliyyəti ilə ıışaqlara nümunə olmağa çalışma-lıdır. Müollim söylədiyi tapşmqlara birinci özü əməl et-molidir. Əks halda, belə məşğələlərin uşaqlann dini ma-arillənməsinə fayda verəcəyini gözləmək əbəsdir.

YAŞ SƏVİYYƏStNDƏN ASILI OLARAQ DlNt SÖHBƏTLƏRİN ÜMUMİ ISTİQAMƏTLƏRİ

Skaut qruplarının yaş səviyyələrino uyğun olaraq, dini söhbət

və moşğələləri də üç səviyyədə aparmaq məslə-hətdir: 1-ci səviyyə: 6-10 yaş; 2-ci səviyyə: 11-15 yaş; 3-cü soviyyə: 16-20 yaş.

Hər səviyyəyə aid məşğəlolərin forma və məzmunu da müəyyən qədər fərqli olmalıdır.

1-ci yaş səviyyəsinə mənsub uşaqlarla apanlan söhbət-lərdə əsasən nağılvari, illüstrasiyalı materiallara üstünlük vcrilməsi məsləhətdir. Xüsusilə peyğəmbərlər tarixindən götürülmüş dinamik süjet xəttinə malik hadisələri danış-maq yerinə düşər. Məhəmməd peyğombərin həyatma da-ir söhbotlərə xüsusilə çox yer ayırmaq məsləhətdir. Bu

zaman osasən, Məhəmməd peyğombərin uşaqlıq dövrün-də baş verən hadisələr, onun nümunəvi əxlaqı daha geniş işıqlandırılmalıdır.

Azyaşlı uşaqlarda Allah haqqında düzgün təsəvvürün yaraddması çox mühümdür. Bu yaşda uşaqlar Allahı adə-tən ya qoca bir kişi, ya da qüvvədi bir pəhləvan kimi tə-səwür ctməyə meylli olduqlanndan, onlara başa sahnma-lıdır ki, Allah cisim və formaya malik deyildir, insana bənzəmir. Lakin Allahın sifət və xüsusiyyətləri barədə həddən artıq geniş və mürəkəb məlumat verməkdən çə-kinmək lazımdır; bu yaşda uşaqlann zehni mürokkəb və mücərrəd məsələləri qavramağa çətinlik çəkir. Allahın formasız olduğunu uşaqlara söyləyərkən bunu qeyd et-mək yerinə düşər ki, Allah hər ycrdə mövcuddur, hər şe-yi görür. Bu, həm Allahın heç bir çərçivəyə sığmadığını uşaqlann dərk etmosinə kömək edər, həm də onlarda dai-mi məsuliyyət, cavabdehlik, özünənəzarət hissi yaradar.

2-ci yaş səviyyəsində Məhəmməd pcyğombərin həyat və fəaliyyəti barədə daha geniş məlumat vcrmək məqsə-dəuyğundur. Bu zaman peyğəmbərin hərbi fəaliyyətin-dən, apardığı müharibələrdən söz açmaq yerinə düşər. Çünki bu yaş dövründo olan yeniyetmələr hərbi səhnələ-rə, idmana və s. meylli oludar. Bu səviyyəli uşaqlaria söhbətlərdə İslam əxlaqı barədə mövzulara

geniş yer ve-rilməlidir. Uşaqlara validcyn, müəllim, qohumlar, məktəb yoldaşlan qarşısında daşıdıqları vəzifələr izah olunmalı-dır. Hərbi vətənpərvəriik mövzusuna xüsusi diqqət yeti-rilməlidir. Müvafıq məzmunlu, asan yadda qalan qısa Qu-ran ayələrinin və hədislərin tərcüməsini uşaqlara əzbər-lətmək də yaxşı nəticə verər.

Bu yaş səviyyəsində Islam şəriətinin bəzi hökmlərinin mənası baredə yeniyetmələdə söhbət aparmaq olar. Məsə-lən, namaz qılmağtn fəlsəfəsi, namazın insan mənəviyyatı üçün hansı faydalara malik olması, orucun faydalan, vətəni və dini müdafiəyə bazır olmağın fəlsəfəsi barədə mövzular uşaqlar üçiin maraqlı olar. Lakin zənnimizcə, bu söhbətlər-də homin ibadəüərin ycrinə yetirilmə qaydalarmı öyrotmək aşağıdakı səbəblər üzündən məqsədəuyğım deyildir:

a) Bunun üçün çox vaxt tələb olunur. b) İbadət qaydalarmı yadda saxlamaq yeniyetmələrin

hafızəsinin və zehninin hoddən artıq yüklonməsinə səbəb ola bilər; bu halda yorğunluq və könülsüzlük yaranarsa, ye-niyetmədə ibadətlərə qarşı ikrah hissi omələ gələr ki, bu da gələcəkdə onlann dinə yönəlməsinə əngəl törado bilər.

c) Yeniyetmələrə bütün məzhəblər üzrə ibadət qay-dalannı öyrətmək həm vaxt, həm də zehni imkanlar ba-xımından qeyri-mümkündür. Konkret bir məzhəbin ibadət qaydaları öyrədilərsə, bu, onların zoria hər hansı məzhə-bə yönəldilməsi kimi qiymodəndirilə bilər. Halbuki, əgər hər hansı yeniyctmə konkret

məzhəbə mənsub dindar ailənin üzvüdürsə, onun başqa məzhəbə yönəldüməsi valideynləri tərəfindən mənfı reaksiya ilə qarşdanacaq.

Buna görə də zənnimizcə, ibadətlorin yalnız mənası və folsəfəsi barədə məlumat vennəklə kifayədənmək lazım-dır. Yeniyctmənin marağı olarsa, gələcokdə daha ətraflı məlumat almaq vo daha ciddi şokildə dinlə məşğul olmaq üçün müəllimə müraciət edə bilər və könüllülük əsasın-da ona geniş bügilər verilor.

3-cü yaş səviyyəsində İslam dininin qayda-qanunlan daha mükəmməl şəkildə öyrədilməlidir. Bu yaş səviyyə-sində gənclərin qavrayış səviyyəsi yüksək olduğundan, onlarla daha dərin mövzularda söhbət aparmaq mümkündür. Məsəlon, İslam dünyagörüşünü əks etdirən bu məsələlər müzakirə oluna bilər:

- İslam dininin insanpərvər bir din olması və terrorçu-luqla tam ziddiyyət təşkil ctməsi;

- İslam dininin torəqqipərvor din olması, elm və bili-yə yüksək qiymət vermosi.

- Sırf islami sayılan incosonət növləri barodə qısa an-layış (məselən, xəttatlıq, miniatür, dini memarlıq, dini musiqi və s.).

- İslamda tale və alın yazısı məsəlosi, insanın iradə azadlığı. - Islamda ailə hüququ, ailə üzvlərinin vəzifoləri. Bu yaş səviyyosində əxlaqi mövzularda da müəyyən

dəyişikliklər aparılmalıdır. Alkoqolun və narkotik maddo-lorin İslam dinindo qəti qadağan olması, yctkinlik yaşına çatmış gənc oğlan vo qızların davranışında mütləq bozi etik normaları gözləməlorinin vacibliyi, əxlaqa zidd olan qeyri-sağlam həyat tərzinin Allah tərəlındon bəyənilmə-mosi və s. mövzular bu yaş həddi üçün xüsusilə aktual-dır.

Söhbotlərdə Qurani-Kərimin clmi ayolərinin izahın-dan, bu ayələrin müasir clmi koşfləri əsrlərlə qabaqlama-sından danışmaq da uşaqlarda maraq oyada bilər. Əlbot-to, bu zaman həddən artıq clmiliyo və dəqiqliyə aludə ol-maq Iazım deyildir.

PRAKTİKİ TƏLİMATLAR Dini söhbətləri, məzmunundan asılı olaraq, hom otaq

şəraitində, həm də gəzinti və soyahətlor zamanı aparmaq olar. Gəzinti zamanı açıq havada edilən söhbətlərin daha effektli olacağına inanınq. Ümumiyyətlə, dini infonnasiya-lann ötürülməsini yalnız dərs və məşğələ fomıası ilə məh-dudlaşdırmaq düzgün deyildir. Yol gedərkən, ycmok vax-tı, idman oyunu zamanı, istirahət və asudə vaxt saatların-da da tamamilə səmərəli fomıada islami söhbətlər apar-maq mümkündür. Əlbotto, bu söhbotlərin vaxtını vo for-masını uğurla seçə bilmək bacanğı müəllimdən asılıdır.

Ziyarət səfərlorinin təşkili ən uğurlu üsullardan biridir. Çünki ziyarət həm səfər və gəzinti olaraq, skaut horəkatımn elementi sayılır, həm do dini mənaya malikdir. Zi-yarətə gcdərkon yol boyu həmin yer barəsində molumat vermək faydalıdır. Bu vaxtdan ziyarət qaydalarını uşaqla-ra öyrətmək, xurafatçı əməlləri tənqid etmok məqsədilə də istifadə etmək olar.

Hər yaş səviyyəsinə uyğun olaraq, ziyarətgahlan seç-mək daha yaxşı olar. Məsəlon:

6-10 yaş Cərcis peyğəmborin məzarı (Beyləqan).

11-15 yaş Əli ayağı (Buzovna), Xıdır-zində baba piri (Siyəzon).

16-20 yaş Bibihcybot (Bakı), Nardaran piri, Mir- mövsüm ağa ocağı (Şüvolan).

Uşaqlan dini ayinlərin icrası ilə tanış ctmok məqsədi-lə onlan kütləvi ibadot mərasimlorinə ckskursiyaya apar-maq olar. Bunun üçün cümo namazlarının qdınma ıməra-simlorində tamaşaçı kimi iştirak ctmək faydalı olar.

İmkan çərçivəsində dini biliklər əyani vəsait vo nümu-nolərlə paralel şəkildə çatdınlmalıdır. Məsələn, Allahın qüdrəti barədə danışarkən, uşaqlann gözü qarşısında olan misallardan istifado etmək, bitkilər, heyvanlar və quşlar aləmindon nümunələr gətirmək yerino düşər. Bu canhla-nn nə qodər mürəkkəb quruluşa malik

olması, onların qi-dalanma, hərəkət, tənəfiüs və çoxalma sistemlərinin han-sı doqiqliklə nizamlanması əyani şəkildə uşaqlara göstə-rilir. Bu formada verilən bilikləri uşaq sərbəst qavraya-caqdır.

İslam dininin bəzi əxlaqi təməl prinsiplərini də oyani misallarla göstərmək olar. Nümunə olaraq bir misalı qeyd edirik:

Müollim düzənlik sahələrinin birində uşaqlara tapşınr ki, tonqal qalamaq üçün hərəsi çöldən bir budaq, yaxud quru ot tapıb gotirsin. Gətirilon ağaclan və otlan üst-üstə yığdıqdan sonra müəllim uşaqlara deyir: «Sizin hərəniz bir quru ot, yaxud ağac parçası tapmaq üçün xeyli gəzib dolandınız. Bunlar ayrı-aynlıqda sizin gözünüzə dəymir-di. Amma üst-üstə yığdandan sonra böyük bir qalaq əmə-lə gəldi. Bax, bizim günahlarımız da belədir. Hər dəfə bir günah edəndə biz onu ciddi saymırıq və nıəsuliyyət hiss etmirik. Amma günahlar bizim boynıımuzda üst-üsto yı-ğdır və bir müddotdon sonra bu odun qalağı kimi böyük bir günah topası əmələ golir. Buna görə də hər dofə səhv və günah cdəndo dodıal onu düzəltməyə çalışmalıyıq».

Gəzinti zamanı hər bir imkandan somoroli istifadə et-mək, ycri goldikcə hər bir vəziyyətdə uşaqlara lazımi in-formasiyanı ötünnəyə çalışmaq lazımdır. Məsələn, yemok yemozdon əwəl əllori yumağın, ycmoyə «bismillah» sözü ilə başlamağın, «əlhəmdulillah» sözü ilo bitirməyin, xörə-yi təmiz, səliqəli, tələsmodən, amma başqalanndan çox geri qalmadan yeməyin lazım olduğunu izah ctmok yerino diişor. Uşaqlara izah olunmalıdır ki. yol gedərkən. yaşca böyük şəxs irəli buraxılmalı, qapıdan girib-çıxarkən sağ tərəfdə duran şəxs irəli keçmolidir və s. və i.a.

İmkan dairosində danışdan mövzuları uşaqlann maraq soviyyəsi çərçivosindo seçmək, yəni oksoriyyətin maraq-landığı və məlumat almaq istədiyi mövzuları ön plana çəkmək faydalı olar.

Söhbədərin bir hissəsini sanki qabaqcadan planlaşdınl-mamış, tosadüfi başlamış söhbot kimi göstərmək səmərə-li olar. Bunun

üçün hər hansı uşağın bir sözündən «açar» kimi istifadə etmək olar. Lakin söhbəti başladıqdan sonra mütləq yoxlamaq lazımdır ki, uşaqların buna marağı var-mı və həmin söhbətin davam etdirilmosini istəyirlormi?

Dini söhbətlər imkan dairəsində sual-cavab və müza-kirə formasında apardarsa, yaxşı olar.

Gəzintilərdə istifadə edilən qayda və ənənələri İslama uyğunlaşdırmaq müsbət nəticə verir. Məsələn, yol gedərkən dini məzmunlu marş və noğmələrdən istifadə etmək, yaxud hazır nəğmolərin mətnini dəyişdirorok, dini sözlor-lə əvəz etmək.

Düşərgolərdo Ramazan ayının Qədr gccələrinə təsadüf edən gecələrdə uşaqlaria oyaq qalıb, dini söhbətlər apar-maq gözəl effckt verə bilər (düşərgə tonqalı ətrafında).

İstirahot saatlannda dini-əxlaqi mozmunlu fdmlərin vi-deo-nümayişini təşkil etmok tövsiyə okınur. Filmdoki ha-disolərin baş verdiyi dövr və mühit, tarixi şəxsiyyədər ba-rədə filmin nümayişindon əwəl qısa məlumat vcnnok də faydalı olar.

Uşaqların istirahət, yaxud asudə vaxt saatlannda Quran oxunuşu kassetlərini səslondirınok onların Qurani-Korim-lə tanışlığına və Quran ayələrinin mhunu mənimsəmələ-rinə kömək edər. Dini məzmıınlu mahndar və ilahüər do səslondirmək olar.

Düşərgə həyatı və səyahodər zamanı uşaqlara kollek-tiv həyat haqqında İslamın göstorişləri də çatdınlmalıdır. Məsolən, İslam müqoddəslorinin səfərdo özlorini necə aparmalan, müsəlman şoxsin öz yol yoldaşlarına göstər-moli olduğu münasibot, qarşılıqlı yardımlaşma və xidmət, vəzifələrin ədalədə bölüşdürülmosi vo s. məsəlolər müdəq qeyd olunmalıdır.

Məsolən, müəllim aşağıdakı rəvayədəri uşaqlara danı-şa bilər: Uzaq həcc sofərindon qayıdan bir dəsto müsəlman İmam Cəfər

Sadiqin yanına gəlir. İmam onlardan səfor təəssüratlannı soaışur. Adamlar deyidər ki, bizimlə səfər-də çox ibadət edən, əxlaqlı bir adam var idi, harada köç salıb qalırdıqsa, dəriıal namaz qümağa başlayırdı. Heç bir işlə məşğul olmur, yalnız ibadət edirdi.

İmam onlardan soruşur ki, bəs, о adamın işlorini kim görürdü? Atını kim yemləyir, xörəyini kim bişirir, paltar-larmı kim yuyur,

yükünü kim daşıyırdı? Adamlar cavab

vcrirlor ki, bu işlərin hamısını biz edirdik, çünki bu cür insaııa xidmət etməyi özümüzə şorəf bilirdik. İmam on-lara söyloyir: «Dediyiniz adam zərrəco hörmətə və tərifə layiq dcyil. Çünki Allah öz işlərini başqalarının boynıına yıxan adamı sevməz. Müsəlman heç vaxt razı olmamalı-dir ki, özünün imkanı olduğu halda, bütün işlərini başqa-sı görsün».

Mehəmmed pcyğombər müselmanlarla birlikdə səfərə çıxmışdı. Tonqal qalamaq lazım olanda bütün müsəlmanlar odun axtanııağa başladılar. Pcyğombər də onlarla birlikdo odun loplamağa başladı. Müsəlmanlar söylədilor ki, sən zəhmət çəknıo, biz sonin işləməyinə razı ola bilmorik. Peyğəmbor ctiraz cdib buyurdu ki, səfordə hamı bərabər suroldə zohmət çəkmolidir. Tonqal hamımız üçün olduğ-undan, onu hazırlamaq işindo də hamımız iştirak etmoliyik.

BƏZİƏLAVƏ TÖVSİYƏLƏR

Tocrübə göstərir ki, aşağıdakı hallarda bəzi uşaq vo ye-

niyetmelerə qarşı münasibətdə fordi yanaşma metodun-dan istifadə ctmək lazımdır:

Başqa dinə mənsud olan uşaqlar. Onlarla söhbət za-manı İslam prinsiplərini bacardıqca onlann mənsub ol-duğu dinin prinsipləri ilə müqayisə və sintez şeklində toqdim etmək məslohətdir. Bu, homin uşaqlar tərofındon İslamın daha doğma qəbul cdilməsinə kömək edər.

FiziVi və əqli cəhətdən qeyri-normaUıqlan olan uşaqlar. Bunlarla münasibətdə xüsusilə diqqətli olmaq tələb olunur. Onlara izah ctmək lazımdır ki, insanda hor hansı fıziki nöqsanın olması Allahın həmin insanı scvmo-məsini sübut etmoz. Bu cür uşaqlarda özünə inam, həya-ta scvgi yaratmaq zəmridir.

Dalaşqan və çətin tərbiyə olunan uşaqlar. Onlarla münasibot zamanı İslamın etik-oxlaqi normalarınm tobliğinə daha çox yer

ayırmaq lazımdır. Davranışlannda seh-vo yol vcrdikləri zaman, müəllim mchribanlıqla vo ən osası, başqalannm gözü qarşısında olmamaq şərtilə səhv-lorini düzəltmoli vo düz yolu göstərmelidir.

Uşaqlann istedadlan və fərdi maraq dairələri mütiəq nəzərə alınmalıdır. Məsolən, tarixo marağı olan uşaqlara İslam tarixi barədə əlavo məlumatlar vermok vo ədəbiy-yatlar təklif etmok olar. Gözol səsi və musiqi zövqü olan uşaqlara dini noğmolər və avazla Quran ayələri öyrətmok ycrinə düşər. Yaradıcılıq fantaziyasına malik uşaqları dini rəsmlərin çəkilməsinə, rniniatür və ııoqqaşhq sonətlorinə yönəltmək məqsodəuyğundur.

TÖVSİYƏ EDİLƏN ƏDƏBİYYAT SİYAHISI İslami söhbətlər zamanı müəllimlorin istifadə ctmələri üçün

aşağıdakı dini odəbiyyat nümunələrindon istifadə et-mok lövsiyə olunur (Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbay-can dilində lazımi səviyyəli dini ədəbiyyat azdır, mövcud olan islami kitabların böyük əksəriyyəti isə toləbata cavab vermir. Buna göro də aşağıdakı ədobiyyat siyahısının ki-çik olması təbii qəbul edilmolidir): 1 .«Biz İslamı öyrənirik» (uşaqlar üçün tədris vəsaiti). 2.E.Əsgorov, N.Rəhimov - «İslamın əsaslan: folsəfə, tarix və oxlaq baxımından». 3.«İslam: təhriflorə cavab». 4.«Xristian təriqətçi ınissioner təşkilatlan Azərbaycanda: si-yasi, ınənəvi və ideoloji təxribat». 5.Rafiq Əliyev - «Dinin əsaslan». 6.Rafıq Əliycv - «İslam». 7.Sabir Həsənli - «Haqqa doğnı». 8.Məmməd Aslan - «Allahın rəsulu». 9.Əhmədağa Əhmədov - «İslam əxlaqı». 10.Mıısavi Lari - «Молодежь и нравственность».

11.Musavi Lari - «Западная цивилизация глазами му-сульманина». 12.Tabatabai - «Краткое знакомство с исламским учением». 13.Harun Yəhyanm kitablan və həmin kitablar əsasında çə-kilıniş video-filmlər və s.

Elçin Əsgarov, Azərbaycan Rcspublikası Dini Araşdirmalar Mərkəzinin dircktoru.

Natiq Rəhimov, Azərbaycan Respublikası Dini Araşdırmalar Mərkəzinin

direktor nıüavini.

SKAUTUN TƏRBtYƏVİ ƏHƏMİYYƏTl Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatımn Konstitusi-yasında

dəqiq müəyyənləşdirilmişdir ki, Skaut Hərokatı -tərbiyəvi hərəkatdır. Onun əsas məqsədi hər bir gənc insanın daxilində mövcud olan, müstəqillik, hər bir vaxt başqalarına kömək etmək hazırlığı, məsuliyyətli şəxsiyyət kimi yetişməsi potensiallarının inkişaf etməsinə kömok etməkdən ibarətdir.

YUNESKO tərofindon torbiyənin üç növü mü-əyyənləşdirilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır:

-Formal tərbiyə- məktobəqədər uşaq müəssisələrində, orta və ali təhsil ocaqlarında mövcud olan, ardıcıllıqlı təlim-tərbiyə sistemini əhatə cdir.

-Qeyri-formal tərbiyə- cəmiyyətdə mövcud olan fak-torların, yəni ailə, dostlar, həmyaşıdlar, kütləvi infor-masiya vasitələri və digər gənclərə təsir göstərən amillor vasitəsilə, şəxsiyyətin müəyyon dəyərlərə, biliklərə və vərdişlərə yiyələnməsini nəzərdə tutur.

-Formal lərbiyədən xaric olan tərbiyə - yəni formal təlim-tərbiyə sistemindən (məktəb, bağça, ali məktəb və s.) xaric olan, qarşısında müəyyən tərbiyəvi məqsədlərə məxsus dar çərçivədə müoyyən təsir dairəsinə, tərbiyə ob-yektinə yönəlmiş və təşkilatlanmış tərbiyəvi fəaliyyəti nəzərdə tutur (ictimai təşkilatlar, klublar vo s.).

Skaut hərəkatı, yuxarıda qeyd olunan tərbiyə növlə-riııin, formadan xaric tərbiyə kateqoriyasına aid edilir.

Bununla yanaşı, Skaut hərəkatının özünəməxsus tər-biyəvi iş üsulu - Skaut metodu vardır.Burada nələr nəzərdə tutulur? İlk növbədə Skaut hərəkatı tərbiyə anlayışına əsaslanır. Bu о denıəkdir ki, hərəkatın hər bir gənc üzvü- başlanğıcdan, yəni təşkilata gəldiyi ilk gündən hərtərəfli inkişaf etmək və özünün inkişafı üçün məsuliy-yəti öz üzərinə götürmək potensialma malik olan unikal şəxsiyyət kimi qiymətləndirilir.

Özünü tərbiyə- xaricdən öyrədilmədən fərqli olaraq, «daxildən» tərbiyə olmaq konsepsiyasına arxalanır. Bu, о deməkdir ki, hərəkatın gənc iştirakçısı tərbiyə prosesində əsas rolu oynayır, yəni gənc insanın tərbiyəçisi elə onun özüdür.

Tərbiyənin skaut üsulunun əsas vəzifəsi ondan ibarət-dir ki, hər bir gənc şəxsiyyətə- onun malik olduğu qabiliy-yətdən, yaradıcılıq imkanlarından səmərəli istifadə etmə-sində, şəxsi maraqlarını dərk etməsindo həyat təcrü-bəsinin zənginləşdirilməsində, inkişaf mərhələsinin müx-təlif səviyyəsində olan tələbatlarının təmin edilməsinin konstruktiv yollannın tapılmasında kömək göstərsin.

Namik Cəfərov,

Azərbaycan Skautlar Assosiasiyasının prczidenti.

MÜNDƏRİCAT

Giriş........................................................................................................... 3 Heydor Əliyev yolıı iln daim irəli! ............................................................. 5 Azərbaycanın ümummilli Lideri Heydor Əlirza oğlu Əliycv .8 Ümummilli Lidcrimiz Hcydər Əliyevin Azərbaycan gənclərinə tövsiyələri ............................................................................... 11 Ümumdünya Skaut hərəkatı ..................................................................... 13 Avrasiya Skaııt Regionu ............................................................................. 14 Ümumdünya Skaut Hərəkatı Təşkilatının Avrasiya Regional Bürosıı......................................................................................... 15 Lord Badcn-Pauell kimdir? ......................................................................... 18 Skaııt hamının dostıı vo bütün skaııtların qardaşıdır .................................... 20 Skaııt horəkalı ......................................................................................... 22 Skaut hərəkatının məqsodi ........................................................................ 22 Skaut horəkatının prinsipləri ...................................................................... 23 Skaut andı .................................................................................................. 24 Skaut qanunları........................................................................................... 25 Azərbaycan Rcspublikasında skautların fəaliyyətinin məqsədi ................................................................................................... 26 Skautinq üsulu ........................................................................................... 27 Skaut hərəkatının simvol və atributlarının tarixi .........................................31 Skaut emblemi ........................................................................................... 31 Azorbaycan Skaııllarının emblemi................................................................33 Cambori .................................................................................................. 34 Ümumdünya skaut camboriləri.................................................................... 35 "Hazır ol" skautların devizidir......................................................................36 Azərbaycan skaullarının devizi.....................................................................37 Skautların görüşmə qaydası (əlsıxması) ....................................................... 38 Skaııt salamı ............................................................................................ 38 Boğaz örpəyi .............................................................................................. 39 Skautlann forqlənmə nişanları ..................................................................... 39 Uniforma.................................................................................................... 40 Moqsəd...................................................................................................... 41 Patrul sistemi.............................................................................................. 42

Patml ......................................................................................................... 42 Şəxsiyyət ................................................................................................. 43 Həyatda .................................................................................................... 44 Patrulun adı və nişanı ............................................................................... 45 Patrulun çağırışı ......................................................................................... 46 Skaut kcmplori (düşərgələri) ....................................................................... 46 Kcmpə hazırlıq........................................................................................... 46 Kcmp növləri.............................................................................................. 46 Kempin planlaşdırılması ............................................................................. 46 Kcmp ərazisi ............................................................................................. 47 Skautun kemp üçün lazım olan əşyaları ....................................................... 48 Skaut düyünləri və siqnalları ........................................................................49 Lider-rohbor............................................................................................... 53 İlk yardım................................................................................................... Skaul düşüncələrində islam maarifçiliyinin metodikası barədə tövsiyələr ........................................................................................63 Praktiki təlimatlar ........................................................................................70 Bozi əlavə tövsiyələr....................................................................................74 Tövsiyə cdilən ədəbiyyat siyalıısı .................................................................7.1 Skautun tərbiyovi əhəmiyyəti .....................................................................76