Femma vzw, De Praktische School vzw Urbain Britsierslaan 5 1030 Brussel 02 246 51 11 www.femma.be – femma@femma.be

Aanbod 2016 GF

Puur natuurlijk

vrouw

Workshop 1 x 3u

Aanbod 2016

Lesgeversnota

http://www.femma.be/mailto:femma@femma.be

Niets uit deze uitgave mag – noch geheel, noch gedeeltelijk – verveelvoudigd en/of openbaar

gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze ook, zonder

voorafgaande toestemming van de dienst Praktische School van het Algemeen secretariaat van

Femma.

Er mag niet uit de nota te koop aangeboden worden, noch aan de deelnemers, noch aan

buitenstaanders.

VOORAF

- De workshop ‘PUUR NATUURLIJK VROUW’ is één van de nieuwe thema’s in de rubriek

Lifestyle. Wie dit onderwerp op een correcte manier wil brengen, moet uiteraard over voldoende kennis en ervaring beschikken. Enkel ervaren herboristen, aromatherapeuten en lesgevers met een diploma van de Europese Academie of een opleiding bij Syntra komen voor dit onderwerp in aanmerking.

- Deze sessie is uitgewerkt als een workshop van 1 x 3 uur met eventueel een korte pauze. Een grondige voorbereiding is een must! Wij verwachten dat elke lesgever naast het theoretisch gedeelte aan de hand van de Powerpoint ook een praktisch luik voorzien waarbij de deelnemers een recept uitwerken. Spreek vooraf met de verantwoordelijke voor de workshop af welke recepten zullen uitgewerkt worden.

- De lesgever zorgt best voor de ingrediënten en eventueel specifiek materiaal. De kostprijs wordt ter plaatse verrekend met de verantwoordelijke. Voor het nodige materiaal kan de groep zorgen, spreek dit goed af met de verantwoordelijke.

- Voor dit thema is geen syllabus voor deelnemers uitgewerkt. Voor deze workshop werken we met het gelijknamige boek ‘Puur natuurlijk vrouw’ van Anntje Peeters. In dit boek vind je een uitgebreide beschrijving van o.a. de behandelde thema’s en alle recepten. Deelnemers kunnen het boek aankopen aan de ledenprijs van € 20 (verkoopprijs € 24,99) via de Femma boetiek www.femma.be/femma-boetiek.

- Om je voordracht interactief uit te werken, kan je gebruik maken van de Ppt-presentatie. Opgelet: in sommige groepen is het niet vanzelfsprekend te beschikken over audiovisuele apparatuur. Maak dus duidelijke afspraken hieromtrent met de plaatselijke verantwoordelijke.

- Noteer bij een telefonische aanvraag door de plaatselijke verantwoordelijke van Femma haar naam en telefoonnummer, de data en het uur waarop de lessen doorgaan en uiteraard het adres van het lokaal. Groepen kunnen ook digitaal een aanvraag doen. Je ontvangt een mailtje met een reserveringsvraag – je logt in in het systeem en accepteert de vraag in je digitale agenda of verwerpt ze. Daarna ontvang je een mail met een bevestigingsformulier. De volledige uitleg over deze manier van werken vind je in de betreffende handleiding.

- Neem zeker 2 tot 3 weken vóór de activiteit opnieuw contact op met de plaatselijke verantwoordelijke en maak goede afspraken over de schikking van het lokaal, de uit te werken recepten en het mee te brengen materiaal voor de deelnemers.

- Lees ook de aankondiging van deze thema's en de praktische afspraken op de Webwinkel via de website www.femma.be. Zo kun je de verwachtingen van de deelnemers inschatten.

- Indien je om één of andere reden je afspraak niet kunt nakomen, zorg je zelf voor een vervanger. Je kunt de lesgeverslijsten raadplegen op onze website www.femma.be via de beveiligde toegang voor lesgevers. Alle bij Femma geregistreerde lesgevers hebben een eigen lesgeversnummer; wie dit nummer nog niet kent of wie het vergeten is, kan dit via mail (lesgevers@femma.be) aanvragen.

http://www.femma.be/femma-boetiekhttp://www.femma.be/http://www.femma.be/mailto:lesgevers@femma.be

- Registreer je prestaties digitaal. Na het insturen van de ingevulde formulieren ontvang je de vergoeding, in overeenstemming met het statuut waarin je meewerkt.

- Anntje Peeters, auteur van het boek ‘Puur natuurlijk vrouw’, kruidenkweker en –bewerker, herboriste en ervaren lesgever werkte voor ons deze sessie uit, waarvoor dank.

Veel succes!

OVER MIJ

Ik ben Anntje Peeters en ik ben al jaren gepassioneerd door alles wat te maken heeft met wilde

kruiden en gezonde voeding. Het maakt me blij als ik andere mensen kan inspireren om met een

natuurlijke levensstijl energieker, gezonder en fitter te worden.

Mijn zoektocht naar een gezond en energiek leven begon al tijdens mijn puberjaren, toen ik met

energieklachten, slapeloosheid, depressie en een gamma aan kwaaltjes worstelde. Het besluit dat ik

mijn gezondheid zelf in handen zou nemen, kwam toen de dokter me meedeelde dat ik ‘zo gezond

als een vis was’, terwijl ik me voelde als een slappe zak aardappelen. Ik begon te experimenteren met

de zogenaamde ‘gezonde voedingssystemen’ en probeerde opeenvolgend verschillende natuurlijke

diëten uit. Het bracht zeker en vast verbetering, maar dat leek het dan toch niet helemáál te zijn. Ik

was nog niet zo energiek en gezond als dat ik wist dat ik kon zijn en er bleef een stukje van de puzzel

ontbreken.

Daarom ging ik verschillende opleidingen rond gezondheid en natuurgeneeskunde volgen, onder

andere bij de Levensschool in Tongerlo. Mijn mentor hierbij was (en is nog steeds) dokter Geert

Verhelst, auteur van Het groot handboek geneeskrachtige planten. Ik ontdekte via hem hoe

doeltreffend en breed inzetbaar kruiden zijn en hoe een gezond en gebalanceerd voedingspatroon er

nu precies uitziet. En tegelijkertijd bleef ik experimenteren met voeding en kruiden om het effect

ervan op mijn lichaam te leren kennen. Ik zocht uit hoe ik al deze dingen samen in mijn leven kon

integreren voor een energiek, blij en sprankelend leven.

Over gezondheid en kruiden kan je eindeloos blijven bijleren. En dat is ook wat ik doe. Ik volg bijna

permanent verdiepingscursussen en als ik ‘s avonds niet over kruiden aan het schrijven ben voor mijn

blog of voor Primo, dan ben ik gegarandeerd aan het lezen over kruiden of gezondheid.

Deze nota bevat informatie over mijn stokpaardje: vrouwenkruiden. Het is mijn wens dat mede door

deze workshops en door het bijbehorende boek, vrouwen opnieuw het zelfvertrouwen zullen krijgen

om controle te herwinnen over hun eigen gezondheid en de kruiden weer leren gebruiken om

kwaaltjes te voorkomen of te verhelpen. Net zoals onze (over)grootmoeders dat ook deden.

INHOUD

Doelen van de workshop Methodiek en didactisch verloop Inleiding Verschillende categorieën van kruiden: groenteachtige, medicinale en giftige kruiden In drie stappen naar een optimale gezondheid

1. Los mineralentekorten op met groenteachtige kruiden 2. Je lever, dirigent van je hormonen 3. Helende kruiden voor specifieke klachten

Tien besproken kruiden

- Rode klaver

- Framboosblad

- Paardenbloem

- Gember

- Chinese engelwortel

- Duizendblad

- Herderstasje

- Vrouwenmantel

- Vogelmuur

- Roos

Recepten

deel 1: kruidenijsthee: framboosblad of rode klaver of één van de variaties erop.

deel 2: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je leverdrankje.

deel 3: Keuzerecepten (afhankelijk van het seizoen):

- Balancerende balletjes met Chinese engelwortel

- Rozenlikeur

- Rozenbottelthee met rozenblaadjes

- Een van de volgende tincturen: vogelmuur, duizendblad of herderstasje.

- Borstenolie met uitleg over hoe je een goeie kruidenolie maakt (goudsbloem, sint-jansolie en/of viooltjesolie

- Tinctuur tegen gespannen borsten van vogelmuur, kleefkruid en eventueel paardenbloemhoofdjes.

- Anti-krampenzout

- Anti-PMS-thee

- Gember-lavendelthee tegen krampen

- IJzersiroop

- Opvliegerspray

1. DOELEN VAN DEZE WORKSHOP

De deelneemsters leren dat er verschillende categorieën van kruiden bestaan en dat je sommige

kruiden – anders dan medicijnen – best integreert in je levensstijl om veelvoorkomende

vrouwenkwaaltjes te voorkomen of te verhelpen. Ze leren dat het fundament van hun gezondheid

zich bevindt in het optimaal voeden van het lichaam (waarbij de groenteachtige categorie van

kruiden kan helpen) en het ondersteunen van je lever (waar ze eveneens kruidenmiddeltjes voor

leren kennen).

Daarnaast maken de deelneemsters ook kennis met een aantal specifiekere remedies die ze

makkelijk zelf kunnen maken om bepaalde vrouwenklachten te remediëren.

Na deze workshop weten de deelneemsters:

- het verschil tussen groenteachtige kruiden en medicinale kruiden

- waarom het dagelijks gebruiken van groenteachtige kruiden d.m.v. kruidenijsthee veel

voorkomende klachten kan voorkomen en verhelpen.

- hoe de lever een rol speelt in een gezonde hormonenspiegel en hoe ze hem kunnen ondersteunen

voor een betere hormonenspiegel.

- hoe ze het effect van oestrogeenachtige stoffen uit het milieu kunnen counteren door het gebruik

van planten en kruiden.

- welke de belangrijkste vrouwenkruiden zijn en hoe ze die met eenvoudige middeltjes kunnen

inzetten bij bepaalde kwaaltjes.

2. METHODIEK EN DIDACTISCH VERLOOP

- Verwelkoming en praktische afspraken + veiligheidsvoorschriften i.v.m. de kruiden.

- Inleiding (voorziene tijd = 20 à 30 minuten):

Schets de achtergrond: hoe komt het dat vrouwen door de eeuwen heen een sterke band

hadden met de natuur en de kruidengeneeskunde? (10 min.)

Voor interactie met je cursisten kan de volgende vragen stellen:

“Wie heeft er al ervaring met het gebruik van kruiden voor haar vrouwelijke gezondheid en, zo ja, in

welke mate heb je daar baat bij?”

“Zijn er vrouwen in deze ruimte die de invloed van de maan voelen?” (op cyclus, op slaap, op humeur)

Maak het verschil duidelijk tussen de categorieën van kruiden en vermeld dat we in deze

workshop zowel een aantal groenteachtige kruiden gaan bestuderen als een aantal

medicinale kruiden. Belangrijk hierbij is om te vermelden dat groenteachtige kruiden niet

alleen preventief in de levensstijl geïntegreerd kunnen worden, maar dat ze heel vaak ook

volstaan om vrouwenkwaaltjes op te lossen doordat ze ontbrekende voedingsstoffen

aanvoeren en alle organen van het lichaam ondersteunen, waardoor het evenwicht in het

lichaam zich herstelt. Groenteachtige kruiden zijn het fundament waarop je verder bouwt.

Bij een kruidenprotocol integreer je altijd ook de rotatie tussen de verschillende

groenteachtige kruiden(ijs)thees en van daaruit kies je eventueel bijkomende remedies.

Voor interactie: breng enkele verse of gedroogde kruiden (of bereidingen ervan) uit de verschillende

categorieën mee en laat ze rondgaan in de groep. Aan de hand van de geur en de smaak kan je vaak

waarnemen of het kruid medicinaal is of groenteachtig.

Voorbeeld: terwijl je makkelijk een kopje sterke rode klaverijsthee kan drinken klaargemaakt zoals in

het kruidenijsthee recept (tien gram op een liter water een hele nacht laten trekken), kan je niet

hetzelfde doen met kamille- of duizendbladthee die op dezelfde manier is klaargemaakt. Het smaakt

veel te sterk, je zou het niet binnenkrijgen. Maak duidelijk dat je smaak en je reukzin je op die manier

beschermen tegen potentieel giftige stoffen in kruiden of een te geconcentreerde vorm van een

bepaald kruid.

- Programma: in drie stappen naar een optimale vrouwelijke gezondheid

De eerste twee stappen in het programma zijn essentieel in iedere groep. Ze zijn het fundament

waarop je verder bouwt. Ik raad dan ook aan om deze twee stappen in iedere groep te behandelen.

(Voorziene tijd stap 1 = ongeveer 30 minuten)

Schets bij stap 1 (Mineralentekorten oplossen) kort en duidelijk waarom lichte tekorten

(hypovitaminose) bij veel mensen problemen veroorzaken en hoe kruiden uitblinken om die

tekorten weer aan te vullen. (In het kort: calcium en magnesium – en ook andere mineralen –

spelen een essentiële rol in het voorkomen én aanpakken van vrouwelijke kwalen als PMS,

menopauzeklachten, menstruatiestoornissen. Uit onze voeding halen we vaak niet genoeg

mineralen (en vitaminen) meer. Sterke kruideninfusies lossen die tekorten op.)

Maak duidelijk aan de cursisten dat ze die kruiden niet allemaal zélf hoeven te plukken. Er

zijn voldoende natuurwinkels en online kruidenwinkels (b.v. pit-pit.com) die gedroogde

kruiden van hoge kwaliteit aanbieden.

Vermeld hoe je kruidenijsthee maakt, hoe je hem lekkerder kan maken en zeg duidelijk dat je

enkel van de groenteachtige kruiden zulke sterke thee mag maken. Kies (één of een aantal)

van de recepten rond rode klaverijsthee om in het praktijkgedeelte klaar te maken.

Highlight de groenteachtige kruiden framboosblad en rode klaver als de vrouwenkruiden bij

uitstek, schets waarvoor ze goed zijn en vermeld dat je ze best in een rotatie met de andere

vernoemde kruiden (brandnetel, kliswortel, linde) toepast.

Interactie: maak eventueel op voorhand wat kruidenijsthee klaar en laat hem rondgaan zodat de

cursisten kunnen proeven. Voorzie kleine kartonnen bekertjes (of glazen als die in de ruimte aanwezig

zijn).

(Voorziene tijd stap 2 = ongeveer 20 minuten)

Schets bij stap 2 (De lever als dirigent van je hormonen) kort waarom de lever zo’n

belangrijke rol speelt in het voorkomen of verhelpen van vrouwenkwaaltjes. Hoe ook de

spijsvertering een rol speelt in de vrouwelijke gezondheid en welke kruiden je op regelmatige

basis kan gebruiken om je lever te ondersteunen.

Bespreek paardenbloem en gember en kies een of enkele van de recepten om te bereiden in

het praktijkgedeelte.

Interactie: Je kan eventueel gekonfijte gember laten rondgaan om het verwarmende effect van de

gember te laten ervaren. Mocht je in het bezit zijn van paardenbloemworteltinctuur, dan kan je ook

die laten rondgaan om de bittere smaak te laten proeven. In het praktijkgedeelte kan je kiezen uit de

volgende recepten: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je lever-drankje.

(Voorziene tijd: 50 minuten)

Stap 3 (Helende kruiden voor specifieke klachten): schets kort waarom xeno-oestrogenen uit

het milieu een probleem vormen voor onze vrouwelijke (en mannelijke) gezondheid en hoe

we kunnen voorkomen dat we teveel van deze stoffen in ons lichaam krijgen. Leg uit dat

fyto-oestrogenen uit planten en kruiden ons hiertegen kunnen beschermen. Vermeld dat de

paardenbloem en de rode klaver hiervoor excellente planten zijn. Introduceer hier de

volgende belangrijke vrouwenplant Chinese engelwortel. Vermeld dat dit kruid ook de

ginseng van de vrouwen genoemd wordt en dat het regulerend werkt op het hormonale

systeem. Het recept balancerende balletjes met Chinese engelwortel, kan je in het

praktijkgedeelte hiervoor samen maken.

Bespreek de overige vijf vrouwenkruiden: duizendblad, herderstasje, vrouwenmantel, roos

en vogelmuur.

Vanaf hier kan je aan de hand van de wensen van je groep zelf kiezen op welke klachten je

nog wat dieper ingaat.

Praktisch gedeelte: bereiden van de keuzerecepten (voorziene tijd = 1 uur)

Recepten uit deel 1: kruidenijsthee: framboosblad of rode klaver of één van de variaties erop.

Recepten uit deel 2: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je leverdrankje.

Recepten uit deel 3: Keuzerecepten (afhankelijk van het seizoen):

- Balancerende balletjes met Chinese engelwortel

- Rozenlikeur

- Rozenbottelthee met rozenblaadjes

- Een van de volgende tincturen: vogelmuur, duizendblad of herderstasje.

- Borstenolie met uitleg over hoe je een goeie kruidenolie maakt (goudsbloem, sint-jansolie en/of viooltjesolie

- Tinctuur tegen gespannen borsten van vogelmuur, kleefkruid en eventueel paardenbloemhoofdjes.

- Anti-krampenzout

- Anti-PMS-thee

- Gember-lavendelthee tegen krampen

- IJzersiroop

- Opvliegerspray

Benodigdheden zijn afhankelijk van de gekozen recepten. Ik zou willen aanraden om zeker een

kruidenijsthee naar keuze te maken (rode klaver of framboos, variatie naar keuze), de

paardenbloemkoffie, het bitter elixir en de hormoonbalancerende balletjes. Dit omdat het

ondersteunende remedies zijn die voor eender welke vrouw van pas komen (ongeacht haar

klachten).

De ingrediënten staan opgenoemd bij ieder recept. Misschien kan je om de prijs te drukken de

deelneemsters aanraden om zelf hun sterke drank mee te brengen voor de bereiding van het elixir.

De sterke drank is het enige ingrediënt dat behoorlijk wat kost. Je kan ook vragen dat iedere

deelneemster eigen flesjes of potjes meebrengt om de kosten te drukken.

Probeer alle besproken planten mee te brengen als didactisch materiaal (al dan niet in verse vorm).

INLEIDING

Vrouwen hebben al sinds het begin van het bestaan een belangrijke band met de natuur. Ze

weerspiegelen immers in hun eigen vrouwenlichaam én in hun leven cycli die je ook in de natuur

terug vindt. De seizoenen vinden hun weerspiegeling in ons leven en onze cyclus. Maar als vrouw zijn

we vooral verbonden met de maancyclus: zowel ons hele leven als onze vrouwelijke cyclus

weerspiegeld de cycli van de maan.

In ons vrouwenleven:

- De wassende maan komt overeen met de fase van de puberteit: de evolutie van meisje naar

vrouw. (lente)

- De volle maan komt overeen met de fase van de volwassen, vruchtbare vrouw: dat kan zich

uiten in het moeder worden van een kind, maar evengoed in het ‘moeder’ worden van een

creatief of maatschappelijk project. (zomer)

- De afnemende maan komt overeen met de fase van de crone: de wijze vrouw. In onze

westerse cultuur wordt die fase helaas niet met veel plezier onthaald. Volgens oosterse

culturen is dit nochtans de ‘krachtfase’ bij uitstek. Hun legende vertelt dat vrouwen tijdens

die fase van hun leven ‘het wijze bloed’ (menstruatiebloed) in zich houden en daardoor in de

meest krachtige periode van hun leven zijn. (herfst)

In onze vrouwelijke cyclus:

- De wassende maan komt overeen met de periode voor de eisprong. (lente)

- De volle maan komt overeen met de eisprong. (zomer)

- De afnemende maan komt overeen met de premenstruele periode. (herfst)

- De nieuwe maan komt overeen met de menstruatie zelf. (winter)

Interessant om over na te denken in deze context is dat je vrouwelijke hormonale cyclus met een

gemiddelde van 29 dagen ook net even lang is als de maancyclus. In vroegere culturen werd de

relatie tussen vrouwen, hun menstruatiecyclus en de maan geëerd. Bij de Sioux-indianen bestaat

daarover het spreekwoord: ‘Als grootmoeder maan haar gezicht bedekt, bloeden de vrouwen’. Voor

het tijdperk van de lichtvervuiling was het inderdaad vaak zo dat vrouwen ongesteld werden tijdens

nieuwe maan. De vrouwelijke cyclus liep niet alleen symbolisch, maar ook effectief samen met de

fasen van de maan. 1

De sterke verbondenheid die vrouwen vroeger met de natuur hadden en aanvoelden, uitte zich ook

in het gebruiken van kruiden. Ze wisten tot welke kruiden ze hun toevlucht moesten zoeken om

typische ongemakjes te verzachten en de overgang naar de verschillende stadia in hun leven

aangenamer te maken. In die zin waren zij herboristen avant la lettre. Een belangrijk kenmerk van

hun benadering van ziekte en gezondheid, was dat zij zich niet enkel focusten op het deel van het

lichaam waar de kwaal of pijn zich manifesteerde, maar wel op het hele lichaam. Dat laatste zijn we

tegenwoordig door de komst van de moderne geneeskunde een beetje uit het oog verloren. We

1 Interessant om te lezen in dit opzicht is het in 1975 uitgegeven boek Lunaception van Louise Lacey. Zij

beschrijft hierin o.a. hoe de vrouwelijke cyclus geregeld kan worden door invloed van het maanlicht. Wetenschappelijk onderzoek hieromtrent staat nog in de kinderschoenen, maar tot nu toe zijn er veel anekdotische berichten van vrouwen die zweren bij deze werkwijze om hun vruchtbaarheid en cyclus te regelen.

zoomen steeds vaker enkel en alleen in op het gedeelte van ons lichaam waar we een bepaalde

klacht ervaren. En dat terwijl het deel niet zonder het geheel kan en heel veel vrouwenklachten

spontaan verdwijnen als we aandacht besteden aan ons hele lichaam door een gezonde levensstijl.

Daar horen wat mij betreft ook kruiden bij.

Belangrijk om te weten is hierbij dat er verschillende categorieën van kruiden zijn. Sommige kruiden

mag je zonder problemen dagelijks gebruiken en zijn eerder een soort van ‘supergroente’ die een

goeie aanvulling vormen bij een gezond eetpatroon. Andere zijn medicinale kruiden. Sommige

medicinale kruiden kan je wel dagelijks gebruiken, maar dan gebruik je er minder van als van de

‘groenteachtige’ kruiden. Andere medicinale kruiden gebruik je enkel wanneer je last hebt van een

bepaalde kwaal.

VERSCHILLENDE KRUIDENCATEGORIEEN: GROENTEACHTIGE, MEDICINALE EN

POTENTIEEL GIFTIGE KRUIDEN

1. Groenteachtige of tonische kruiden

Deze kruiden werken eerder als ‘voedingssupplement’ dan als medicijn. Dat komt doordat ze vrij

weinig tot geen potentieel giftige medicinale stoffen bevatten zoals sommige glycosiden, alkaloïden,

harsen of etherische oliën. Ze voeren voornamelijk voedingsstoffen als vitaminen, mineralen,

sporenelementen en proteïne aan. Ze hebben meestal geen sterke geur en worden vaak tot de

categorie ‘onkruid’ gerekend. Ze hebben een ‘tonisch’ effect waardoor je ze het best in grotere

hoeveelheden en over langere tijd gebruikt.

Je kan ze nog het beste vergelijken met groenten als broccoli of boerenkool – maar dan nog net ietsje

gezonder. Net zoals we geen broccolisoep maken met enkele koffielepeltjes broccoli op een pot

water, maken we ook geen thee van deze kruiden met een koffielepel kruid op een kop water. Wil je

van deze kruiden daadwerkelijk effect voelen, dan maak je best een thee van deze kruiden van

minstens 10 gram (tot 30 gram) op een liter kokend water. Dit geheel laat je minstens vier uur

trekken (of nog beter een hele nacht lang). De thee smaakt het beste wanneer hij gekoeld

gedronken wordt. Het is dan net een soort van gezonde ijsthee.

Net zoals je het effect van verschillende groentesoepen op je gezondheid pas na verloop van tijd zal

opmerken, merk je het effect van groenteachtige kruiden ook niet onmiddellijk: je begint de

volledige werking ervan pas te voelen na een aantal weken consequent gebruik.

Groenteachtige zijn onder andere (de kruiden die we in deze workshop bespreken staan vet

gedrukt):

* Brandnetel (Urtica dioica)

* Framboosblad (Rubus idaeus)

* Kaasjeskruid (Malva sylvestris)

* Kleefkruid (Galium aparine)

* Kliswortel (Arctium lappa)

* Lindebloesem (Tilia cordata)

* Meidoorn (bloesem en bes) (Crateagus spp.)

* Rode klaver (Trifolium pratense)

* Roos en rozenbottel (Rosa canina, Rosa rugosa, Rosa spp.)

* Viooltjes (Viola tricolor, Viola odorata)

* Vogelmuur (Stellaria media)

* Weegbree (Plantago major, Plantago lanceolata)

2. Medicinale kruiden

Deze kruiden kunnen stimulerend of kalmerend werken op je lichaam en bevatten meer medicinale

stoffen dan de groenteachtige kruiden. Medicinale kruiden bevatten vaak ook etherische oliën

(aromatische stoffen) en geven daardoor meestal een veel sterkere geur af dan de groenteachtige

kruiden.

Deze kruiden geven soms vrijwel onmiddellijk na gebruik resultaat, in tegenstelling tot de

groenteachtige kruiden die je over een langere periode moet gebruiken om hun werking te ervaren.

Je gebruikt medicinale kruiden meestal in kleinere hoeveelheden. Je kan ze zonder probleem

regelmatig gebruiken – elke dag een kopje munt- of gemberthee is geen probleem – maar bij

voortdurend gebruik in grote hoeveelheden kunnen er problemen optreden. Drink je bijvoorbeeld

dagelijks liters kamillethee, dan kan de kamille ineens stimulerend beginnen te werken in plaats van

rustgevend. Drink je dagelijks liters koffie, dan kan dat je op de duur vermoeid maken. Niet

overdrijven met dit soort kruiden is de boodschap.

Voorbeelden van medicinale kruiden zijn:

* Citroenmelisse (Melissa officinalis)

* Chinese engelwortel (Angelica chinensis)

* Duizendblad (Achillea millefolium)

* Gember (Zingiber officinalis)

* Herderstasje (Capsella bursa pastoris)

* Kamille (Matricaria recutita)

* Koffie (Coffea spp.)

* Krulzuringwortel (Rumex crispus)

* Lavendel (Lavandula spp.)

* Munt (Mentha spp.)

* Paardenbloem (Taraxacum officinale)

* Valeriaan (Valeriana officinalis)

* Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris)

* Zoethout (Glycyrrhiza glabra)

3. Giftige kruiden

Uiteraard zijn er ook nog de potentieel giftige kruiden, waarvan er een hele reeks aan de basis liggen

van de moderne farmacie. Giftige medicinale stoffen werden geëxtraheerd uit kruiden en vervolgens

in uitgekiende dosissen toegediend om een bepaalde actie in het lichaam uit te voeren. Ik denk

hierbij bijvoorbeeld aan vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), waaruit het glycoside digoxine

geïsoleerd werd om hartritmestoornissen te behandelen. Een ander voorbeeld is de papaver

(Papaver somniferum) waaruit morfine en codeïne geïsoleerd werden. Uiteraard valt deze categorie

van kruiden buiten het doel van deze workshop.

PROGRAMMA: IN DRIE STAPPEN NAAR EEN OPTIMALE VROUWELIJKE

GEZONDHEID

Aangezien we in deze workshop het ‘geheel’ niet willen laten verloren gaan ten koste van de

verschillende ‘delen’, zullen we in het geval van vrouwelijke kwaaltjes beginnen bij het begin: de

gezondheid van het hele lichaam versterken en op die manier vrouwelijke kwaaltjes voorkomen of

verhelpen.

De eerste twee stappen van dit stappenplan – ‘Los mineralentekorten op’ en ‘Je lever als dirigent’ –

zijn er dan ook op gericht om ons hele vrouwelijke lichaam sterk en gezond te maken. In vele

gevallen is er niet meer nodig dan dit om bepaalde klachten te remediëren. Pas bij eender welke

vrouwelijke klacht dan ook deze twee stappen toe.

Helpen deze twee stappen toch niet in voldoende mate, dan kunnen we symptomatisch gaan

werken. Dat is dan meteen ook stap 3: ‘Helende kruiden voor specifieke klachten’.

1. Los mineralentekorten op en zorg voor een constante aanvoer van

voedingstoffen door het drinken van kruidenijsthee

Mineralentekorten liggen mee aan de basis van een hele resem klachten. Dat komt omdat ze een rol

spelen in zowat alle lichaamsprocessen. Om je een voorbeeld te geven: als je lichaam uit het broodje

dat je eet energie wil aanmaken, dan heeft het een redelijke hoeveelheid zink nodig om dat effectief

te kunnen doen. Is er niet genoeg zink voorhanden, dan kan je nog zoveel broodjes eten als je wilt: je

zal er geen energie van krijgen, gewoonweg omdat de energie-aanmaak in je lichaam gelimiteerd is

door het tekort aan zink. Een ander voorbeeld: het mineraal magnesium is essentieel voor een goeie

leverwerking. Heb je niet genoeg magnesium, dan wordt de capaciteit van je lever om gifstoffen

onschadelijk te maken sterk beperkt. Je zal door het magnesiumtekort dan bijvoorbeeld meer last

hebben van een glaasje wijn dan iemand die wél genoeg magnesium voorhanden heeft. Magnesium

speelt zo een rol in meer dan vierhonderd lichaamsprocessen.

Als je weet dat mineralen verantwoordelijk zijn voor het optimaal functioneren van honderden

mechanismen in je lichaam, dan wordt het duidelijk waarom een tekort eraan voor zoveel miserie

kan zorgen. Mineralentekorten staan op deze manier mee in voor onder andere vermoeidheid, PMS,

menstruatiestoornissen, krampen, nervositeit, geïrriteerdheid, koude handen en voeten, broze

nagels, constipatie, hoofdpijn, slapeloosheid, rusteloze benen en hartkloppingen.

Voortdurende lichte mineralentekorten (dokter Geert Verhelst noemt het hypovitaminose) worden

onder andere veroorzaakt door de volgende zaken:

1. De bodem waarop onze gewassen gekweekt worden, is verarmd.

Kunstmest voegt slechts drie voedingsstoffen aan de bodem toe. Jaar na jaar worden

gewassen op dezelfde grond geteeld. Dat put de bodem uit, waardoor hij niet voldoende

voedingsstoffen meer bevat: niet meer voor de gewassen die erop geteeld worden en niet

voor ons. Het gevolg voor de gewassen is, dat ze moeten bijgestaan worden voor hun

overleving door pesticiden en herbiciden: ze zijn immers niet meer sterk genoeg om zichzelf

te verdedigen tegen indringers. Het gevolg voor ons is dat we steeds minder voedingsstoffen

binnen krijgen.

Om je wat voorbeelden te geven: de boerenkool die mensen in 1963 aten, bevatte nog 203

mg calcium, de hedendaagse boerenkool – die nochtans bij de gezondste groenten wordt

gerekend – bevat nog een schamele 29 mg calcium. De appel die je bomma at in 1914

bevatte nog de helft van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid aan ijzer. Een appel die je

vandaag in je supermarkt koopt, bevat minder dan één vijftiende van diezelfde dagelijks

aanbevolen hoeveelheid. Om aan dezelfde hoeveelheid ijzer als je bomma in 1914 te komen,

zou je vandaag 26 appels moeten eten. Straffe cijfers met straffe gevolgen.

2. We krijgen steeds meer antinutriënten binnen uit onze voeding.

Dat komt omdat we zoveel graanproducten eten die niet meer op de traditionele manier

bereid worden. Graan is in wezen het zaad waaruit de ‘baby’ van de plant ontstaat. Het zorgt

voor zijn voortbestaan. Als bescherming omhult het graan zichzelf daarom met een laag

stoffen die ervoor zorgen dat de plant kan overleven. De beschermlaag van het graan is

immers bestand tegen spijsverteringsenzymen, zodat de hele graankorrel ons lichaam

ongeschonden kan verlaten. Wordt het graan gemalen of gekauwd, dan komen de stoffen uit

de beschermlaag in ons lichaam vrij. Dat zou geen probleem zijn, ware het niet dat de stoffen

die voor de plant als bescherming dienen, in ons lichaam werken als antinutriënten. Dat wil

zeggen dat ze de opname van mineralen in je lichaam grotendeels verhinderen. Het calcium,

magnesium, zink en ijzer uit bijvoorbeeld volkorenbrood kan je lichaam nauwelijks opnemen,

tenzij het brood op de juiste manier bereid is. Tegenwoordig wordt brood echter gemaakt

met gist en heeft het nog nauwelijks de tijd om te rijzen. Onze voorouders bakten nog

zuurdesembrood dat minstens zes uur lang de kans kreeg om te rijzen. Dat

fermentatieproces zorgde ervoor dat de antinutriënten grotendeels uit het graan

geëlimineerd werden, waardoor je lichaam de mineralen uit brood en andere

graanproducten in die tijd nog wel kon opnemen.

Wil je ervoor zorgen dat je zo weinig mogelijk antinutriënten uit graanproducten

binnenkrijgt, dan kan je de volgende dingen doen:

o Kies voor zuurdesembrood

o Baseer je eetgewoonten op het mediterrane dieet, d.w.z. veel groenten en vis en

kleinere hoeveelheden vlees en graanproducten.

o Week volle granen als havermout de nacht voordien. Het weken brengt een

fermentatieproces op gang dat een deel van de antinutriënten vernietigt.

3. We besteden niet genoeg tijd meer aan koken en hebben een vetfobie.

Mineralen uit groenten worden beter opneembaar voor je lichaam naarmate ze gekookt

worden. Planten hebben namelijk een harde celwand. Die wand moet stukgemaakt worden

opdat de plant zijn voedingsstoffen zou kunnen vrijgeven. Dat kan op verschillende

manieren, waaronder: fermentatie, koken, drogen of aanmaken met olie en azijn

(vinaigrette). Eet je bijvoorbeeld slaatjes olie- en azijnloos, dan gaan de voedingsstoffen

grotendeels gewoon weer het toilet in. Een aantal belangrijke vitaminen, zoals vitamine A, D,

E en K2, zijn daarbij ook nog eens vetoplosbaar. Dat wil zeggen dat je ze terugvindt in vet. Wil

je voldoende van deze vitaminen kunnen opnemen, wees dan niet bang voor gezonde

vetten.

Groenteachtige kruiden verwerkt tot ‘kruidenijsthee’ als mineralensupplement

Het is hier dat de groenteachtige kruiden een erg waardevolle aanvulling kunnen zijn. Deze kruiden

bevatten immers meer mineralen dan de gemiddelde groente én de bereiding van kruidenthee

vraagt – in tegenstelling tot het bereiden van groenten – nagenoeg geen werk. Een aantal van deze

groenteachtige kruiden op vrijwel dagelijkse basis gebruiken in een rotatie, zal ervoor zorgen dat veel

van de vrouwenkwaaltjes waarmee we regelmatig geplaagd worden vanzelf verdwijnen. Persoonlijk

raad ik een rotatie aan van de volgende kruiden (maar alle groenteachtige kruiden kunnen naar

persoonlijke voorkeur in de rotatie geïntegreerd worden):

Brandnetel – rode klaver – kliswortel – lindebloesem en framboos.

Hoe maak je kruidenijsthee?

Standaard vraagt een goeie, werkzame kruidenijsthee om zo’n tien gram gedroogde kruiden (en één

schijfje citroen voor de smaak) op een liter heet water. Laat het aftreksel minstens vier uur

trekken, maar het is nog beter als je het gewoon een hele nacht lang laat trekken.

Gedroogde kruiden geven hun voedingsstoffen veel sneller en makkelijker aan het water af. Dit komt

omdat het drogen de stevige celwanden van de kruiden breekt, waardoor de voedingsstoffen in het

water kunnen overgaan. Gedroogde kruiden gebruiken is voor het maken van kruidenijsthee dus de

beste oplossing. Als je verse kruiden wil gebruiken, zorg er dan voor dat je ze goed kneust in de vijzel

of fijn snijdt en dat je de hoeveelheid kruiden die je gebruikt, verdubbelt, gezien het hogere

watergehalte van verse kruiden.

Bouw het drinken van de kruidenijsthee best langzaam op als je lichaam nog niet gewend is aan

kruiden of gezonde voeding. Begin dan bijvoorbeeld met één glas (250 ml) en vermeerder met een

glas per dag. Je hoeft de ijsthee ook niet te gebruiken volgens een strak, rigide schema. Luister naar

je buik en naar je smaak: waar heb je zin in? Welk kruid smaakt je goed en welk stoot je af?

Ikzelf drink wekelijks zo’n vier liter kruidenijsthee en varieer tussen de verschillende kruiden die

hierboven opgesomd werden.

Regelmatig dit soort kruidendrankjes drinken vult je vitamine- en mineralenvoorraden beetje bij

beetje aan, zodat je lichaam voldoende nutriënten heeft om al zijn taken efficiënt uit te voeren. Zo

hoef je dan bijvoorbeeld geen menstruatiekrampen te krijgen omdat je magnesiumvoorraad al

opgebruikt is voor het herstel van je spieren na het sporten. De overvloed aan nutriënten die je door

deze ijsthee voor je lichaam beschikbaar maakt, zal op de duur vele vage kwaaltjes doen verdwijnen.

Je hoeft ook geen stopperiode in te lassen. Dat zou hetzelfde zijn als een stopperiode inlassen voor

het eten van groentesoep. De kruiden waarmee je de ijsthee maakt, zijn in se tenslotte groenten.

Wacht niet tot je een klacht of een ziekte hebt om kruidenijsthee te drinken. Je kan een tijdlang

dagelijks van hetzelfde kruid ijsthee gebruiken, maar uiteindelijk geldt voor kruiden ook wat voor

voeding – en voor vele andere zaken in het leven – geldt: variatie is het best.

Belangrijke noot:

Beperk je voor de bereiding van kruidenijsthee altijd tot de groenteachtige, tonische kruiden.

Gebruik nooit aromatische kruiden, zoals munt, kamille, rozemarijn, tijm, salie... om kruidenijsthee

mee te maken. Dat zijn sterkere medicinale kruiden die zeker veilig zijn om te gebruiken, maar dan

wel in kleinere hoeveelheden en dus niet met zes eetlepels tegelijkertijd. Als het je kan geruststellen:

zo’n sterk aftreksel van rozemarijn, tijm of salie zou je gewoon niet opdrinken: de medicinale stoffen

die erin zitten hebben een erg bittere, sterke smaak. Meer dan een slok zou je niet binnenkrijgen

zonder te kokhalzen. Van deze kruiden kan je wel een gewone thee maken, waarvoor je twee

koffielepeltjes gedroogd (of vier koffielepels vers) kruid 10 à 15 minuten in een kop (250 ml) gekookt

water laat trekken.

IN THE PICTURE BIJ STAP 1: RODE KLAVER EN FRAMBOOSBLAD – TWEE

VROUWENKRUIDEN BIJ UITSTEK VOOR IN JE KRUIDENIJSTHEE

Rode klaver (Trifolium pratense)

Gebruikte delen: bloemtoppen en blad (het blad is iets minder krachtig) – categorie: groenteachtig

Belangrijkste inhoudsstoffen: isoflavonen, flavonoïden, looistoffen en coumarines.

Rode klaver is een gratis superfood uit de natuur. Het is een echte bom van voedingsstoffen:

vitamine C, betacaroteen, een hele rist B-vitaminen, calcium, ijzer, chroom, selenium, magnesium,

zink en silicium zitten er allemaal in aanzienlijke hoeveelheden in. Deze lijst is zelfs nog niet volledig.

Het is een verrukkelijk tonicum voor het vrouwelijk lichaam. Rode klaver bevat namelijk veel

fytosterolen: stoffen die voor een betere hormonale balans zorgen en die een gezond

cholesterolgehalte verzekeren. Rode klaver voorkomt dat de sterkere vormen van oestrogeen

(oestradiol bijvoorbeeld) zich in je lichaam opstapelen. Van een teveel aan dat soort oestrogenen

wordt aangenomen dat het mee verantwoordelijk is voor onder andere PMS en menopauzale

klachten en bij mannen voor prostaatproblemen.

Rode klaver zuivert je bloed, houdt de slagaders elastisch en ondersteunt je lever en het is eveneens

een goed kruid voor je lymfestelsel. Wetenschappelijk onderzoek heeft ondertussen uitgewezen dat

rode klaver op zijn minst vier belangrijke antitumorale stoffen in onder andere de strijd tegen

borstkanker bevat. Dat wil niet zeggen dat je er kanker mee kan behandelen, maar het wijst er wel

op dat rode klaver op zijn minst preventief een belangrijke rol zou kunnen hebben.

Rode klaver is eveneens een belangrijke hulp om de botvorming te stimuleren bij postmenopauzale

vrouwen.

Daarbij smaakt rode klaver dan ook nog eens lekker: het heeft wat weg van zwarte thee en met een

citroenschijfje erbij is het een superlekker drankje. De verse bloemen kan je ook toevoegen aan

salades, smoothies en soepjes.

Als je gedroogde rode klaver koopt, let er dan zeker op dat de bloemetjes er nog steeds paars uitzien

en niet bruin. Wil je zelf klaver drogen, pluk de bloemen dan op een zonnige, droge dag en droog ze

zo snel mogelijk met behulp van een kruidendroger of in een heel warme kamer (op zolder,

bijvoorbeeld), anders worden ze bruin. Bij zo’n slecht drogingsproces (fermentatie) ontstaat

dicumarol, dat in het lichaam kan leiden tot slechte bloedstolling en op die manier giftig kan zijn

(inwendige bloedingen). Het antidoot is dan vitamine K.

Opmerking: Rode klaver verdunt het bloed. Gebruik het dus niet als je bloedverdunners neemt.

Stop ook met het gebruik van rode klaver ongeveer twee weken voor en na een operatie of

tandheelkundige ingreep of bij bloedende maagzweer.

Framboos (Rubus idaeus)

Gebruikte delen: blad – categorie: groenteachtig

Belangrijkste inhoudsstoffen: looistoffen, flavonoïden (waaronder quercetine), fragarine.

Framboosblad is een van de belangrijkste tonicums is voor het vrouwelijke voortplantingsstelsel.

Framboosblad bevat fragarine, een stof die de spieren in het bekken en de baarmoeder versterkt.

Framboosbladijsthee drinken voorkomt baarmoederverzakkingen, een kwaal die vaak voorkomt en

meestal veroorzaakt wordt door een verzwakking van de bekkenbodemspieren.

Veel vrouwen hebben verder ook baat bij de regulariserende werking van framboosblad op hun

menstruele cyclus: het brengt een uitblijvende menstruatie op gang en het verzacht een

overvloedige, pijnlijke menstruatie. Combineer je dit kruid met een kleine hoeveelheid gember en

drink je er geregeld wat kopjes van, dan heb je een uitmuntend middel om je bloedcirculatie te

versterken en koude handen en voeten te verwarmen.

Framboosblad houdt je bloed zuiver en voert eveneens een hoop vitaminen en mineralen aan. Het

kruid bevat onder andere veel makkelijk opneembaar ijzer, calcium, mangaan en vitamine B3. Je

behoefte aan deze laatste vitamine verhoogt sterk als je de pil gebruikt. Ook als je last hebt van PMS

en andere menstruatieklachten is een voldoende hoog vitamine B3-peil heel belangrijk.

Traditioneel is framboosblad een kruid dat wordt aangeraden tijdens de laatste drie maanden van

de zwangerschap. Het bereidt de baarmoeder voor op en vergemakkelijkt de bevalling. Enkele

vriendinnen die framboosblad voor dit doel gebruikten, beaamden deze toepassing met veel

enthousiasme. Framboosblad zorgt ervoor dat de productie van colostrum, de eerste moedermelk

na de bevalling, verhoogd wordt. Sommige vrouwen merken dat ze door framboosblad gemakkelijker

borstvoeding geven, terwijl anderen net het tegenovergestelde waarnemen. Goed naar je lichaam

luisteren tijdens deze periode is dus de boodschap. Het kruid is alleszins heel waardevol na een

bevalling, omdat het zorgt voor een snel herstel van de baarmoeder en de vagina.

Maar laat je dat niet denken dat framboosblad alleen geschikt is voor zwangere of zogende vrouwen.

Het is een kruid dat geschikt is voor alle fasen in het leven van een vrouw.

Opmerking: Sommige vrouwen vinden framboosblad te ‘drogend’. Dat effect wordt veroorzaakt

doordat het adstringerende looistoffen bevat. Je kan dat effect van het framboosblad wat opheffen

door het te combineren met viooltjes of heemstwortel.

RECEPTEN BIJ STAP 1 (Los mineralentekorten op).

KRUIDENIJSTHEE: je dagelijks recept voor een optimale gezondheid

Ingrediënten:

- 10 gram van één van de volgende groenteachtige kruiden: rode klaver, framboosblad,

brandnetel, kliswortel, lindebloesem of viooltjes.

- 1 liter kokend water

Optioneel: één of meer (naar keuze) van de volgende smaakmakers

- een schijfje citroen (niet meer, want dan krijg je een erg bitter drankje!)

- enkele blaadjes munt, citroenverbena of citroenmelisse

- voor wie het graag wat zoeter wil: één blaadje verse of gedroogde stevia. (Persoonlijk ben ik

geen fan van stevia, maar sommige mensen houden wel van zijn zoethoutachtige smaak.

Gebruik liever geen steviapoeder, -druppels of -klontjes aangezien je drankje daardoor een

bittere, wat rare smaak krijgt.) Stevia gaat niet goed samen met brandnetel.

- eventueel een geutje vlierbloesemsiroop (zelfgemaakt of ook te vinden in de natuurwinkel).

- een half kaneelstokje of snufje kaneelschilfers (geen poeder)

Bereiding:

Gebruik liefst een grote glazen pot met deksel om je tien gram kruiden in te doen. Je kan hiervoor

ook een grote French press (koffiemaker) gebruiken. Gebruik hem dan alleen voor je kruidenthee. Als

je hem ook voor koffie gebruikt, zal je kruidenthee naar koffie smaken en omgekeerd.

Overgiet de kruiden met een liter gekookt water. Als alle kruiden in de pot zitten, sluit je hem af met

het deksel. Laat de kruiden minstens vier uur op je aanrecht - op kamertemperatuur dus – trekken.

Een hele nacht lang is eigenlijk beter.

Giet hierna je kruidenaftreksel door een zeefje en knijp het plantenmateriaal goed uit. Je zal zien dat

boven op je ijsthee een soort van troebele vlekjes zitten. Dat is perfect normaal: het zijn de

vetoplosbare vitaminen (meestal vitamine A, E en K, en in brandnetel zit ook een kleine hoeveelheid

vitamine D) die boven komen drijven.

Zet je thee in de koelkast zodat hij ijskoud wordt. Dit is heel belangrijk om de smaak van de thee te

appreciëren. Tot nu toe ben ik nog niemand tegengekomen die lauwe kruidenthee of kruidenthee op

kamertemperatuur echt smakelijk vindt. Na zo’n uurtje in de koelkast is je thee koud. Op werkdagen

zet ik mijn pot pas in de koelkast als ik op het werk gearriveerd ben. Heb je op je werk geen koelkast?

Dan kunnen ijsblokjes het proces versnellen.

Drink je thee verspreid over de dag of de volgende dagen. Heb je de volledige liter aan het eind van

de dag opgedronken, dan is dat prima. Krijg je het niet allemaal op één dag op, dan is het handig om

te weten dat je thee na het afzeven nog zo’n drie dagen houdbaar is in de koelkast. Wat je hierna nog

over hebt, kan je aan je kamerplanten geven die er even fit en stralend van worden als jezelf!

LEKKERE VARIATIES OP RODE KLAVERIJSTHEE

Rodeklaverlimonade

Ingrediënten:

500 ml rodeklaverijsthee

500 ml spuitwater

100 ml vlierbloesemsiroop (verkrijgbaar bij de natuurwinkel of zelfgemaakt)

sap van 1 citroen

Bereiding:

Meng alle ingrediënten in een karaf en serveer goed gekoeld.

Rode klaver met appel en framboos

Ingrediënten:

1 l rodeklaverijsthee

500 ml appel-frambozensap of appel-kersensap (verkrijgbaar bij de natuurwinkel)

Bereiding:

Schenk alles in een mooie kan, roer even en klaar.

2. Draag zorg voor je lever, de dirigent van je hormonen

Je lever is het orgaan dat instaat voor een vlot verloop van hormonale processen en daardoor ook

voor de gezondheid van je vrouwelijke organen. Hij levert bouwstenen van waaruit hormonen

worden aangemaakt en hij is eveneens verantwoordelijk voor de afbraak van hormonen. Verloopt

dat laatste proces niet zo vlotjes, dan hopen de hormonen zich op in de bloedbaan en dan ligt de weg

naar kwaaltjes open. Als je last hebt van een hardnekkig of steeds terugkerend vrouwenkwaaltje, is

het daarom een goed idee om kruiden te gebruiken die de lever ondersteunen. Ook als de aanpak

met kruiden die symptomatisch gekozen werden, niet goed werkt, is het een goed idee om in te

zetten op kruiden die de lever ondersteunen.

Ontgiftingskuren voor de lever: opgepast!

Hoe vaak lees je niet dat je je lever moet 'ontgiften'. Zo geformuleerd lijkt het alsof gifstoffen zich in

je lever zouden opstapelen. Dat is echter een fabeltje: je lever helpt je lichaam om van gifstoffen áf

te raken, in je lever zelf worden geen gifstoffen opgeslagen. Je zou je lever kunnen vergelijken met

een soort van recyclagefabriek waarin gifstoffen worden omgezet tot stoffen die onschadelijk zijn

voor je lichaam. Heeft je lever te veel werk en kan hij niet alles onschadelijk maken, dan worden je

vetcellen aangesproken als opslagplaats.

Je lever ondersteunen met bittere kruiden

Bittere groenten en kruiden zijn gerenommeerd voor hun weldaad op de lever en de spijsvertering.

Als onze hersenen de bittere smaak registreren, dan stellen ze alles in het werk om onze

spijsverteringsorganen de juiste stoffen te laten produceren voor een vlotte opname en verwerking

van voedingsstoffen. Bitter is daarom op verschillende manieren belangrijk voor een gezonde lever.

Veel van de gifstoffen die je lever belasten, ontstaan immers door een gebrekkige werking van je

spijsverteringsstelsel. Kwalen als reflux, constipatie, diarree, een opgeblazen gevoel en winderigheid

zijn symptomen van een gebrekkige spijsvertering en betekenen dus geen goed nieuws voor de lever.

Alles wat niet goed verteert, vormt namelijk een extra belasting voor je lever. Bovendien is zelfs de

gezondste voeding waardeloos, als je ze niet goed kan verteren en opnemen. Optimaal fysiek,

emotioneel en mentaal functioneren zijn zo goed als onmogelijk als we last hebben van een slechte

spijsvertering. Aangezien je je lever een beetje kan vergelijken met een moderne vrouw die honderd-

en-een dingen tegelijk moet zien klaar te spelen, begrijp je wel dat een slechte spijsvertering je lever

minder tijd geeft om zich bezig te houden met de hormonenbalans. En dat is dan ook meteen de

reden waarom een gezonde spijsvertering en een goeie leverwerking essentieel zijn op weg naar

vrouwenkwaaltjesvrij leven.

IN THE PICTURE BIJ STAP 2 (Je lever als dirigent van je hormonen):

paardenbloem en gember

Paardenbloem (Taraxacum officinale)

Gebruikte delen: wortel, blad (ook stengel en bloem worden gebruikt) – categorie: medicinaal

Belangrijkste inhoudsstoffen: bitterstoffen, fytosterolen, inuline.

Paardenbloemwortel blinkt uit als ondersteuner van de lever en bovendien is het een gemakkelijk

vindbare plant.

Alle delen van de paardenbloem zijn eetbaar en bruikbaar, maar het is vooral de wortel die je lever

in de watten legt. Bovendien helpt paardenbloemwortel als je vaak last hebt van indigestie,

winderigheid of opgeblazen gevoel. Het is ook een ideaal middel tegen constipatie die veroorzaakt

wordt door een slechte spijsvertering.

Paardenbloemwortel heeft verder ook een gunstige invloed op de galfunctie: de galsecretie neemt

bij gebruik van deze plant toe met een factor twee tot vier. Verder bevordert hij ook de algemene

stofwisseling en de celfunctie in het lichaam en heeft hij een licht laxerend effect.

De wortel bevat eveneens fyto-oestrogenen die in het bijzonder van pas kunnen komen voor

menopauzale vrouwen: paardenbloemwortel levert dan de nodige bouwstenen voor het produceren

en reguleren van hormonen.

Paardenbloemblad heeft dan weer een sterk diuretische werking, die bevestigd werd door de

wetenschap: het werd even doeltreffend bevonden als het gekende diureticum Lasix, maar dan

zonder het vervelende neveneffect van kaliumverlies. Het blad is een onmisbare remedie tegen

premenstruele klachten als vocht ophouden, opgezette buik en gespannen borsten.

Bovendien levert de paardenbloem ons ook veel nuttige voedingsstoffen als ijzer, calcium,

magnesium, mangaan en silicium.

Paardenbloem is een van de beste middelen om in te zetten als een specifieke fytotherapeutische

aanpak voor een bepaalde vrouwenkwaal niet aanslaat. Veel hardnekkige vrouwenkwaaltjes

reageren dan wél goed op een aanpak met leverondersteunende kruiden zoals paardenbloem.

Opgelet: paardenbloem niet geven bij obstructie van de galwegen, darmobstructie of maagzweren.

Gember (Zingiber officinale)

Gebruikte delen: wortel – categorie: medicinaal

Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, oleoresine (hars), fenolen, protease (eiwitsplitsend

enzym).

Gember is een doeltreffend leverkruid en tevens een echt vrouwenkruid. Het stimuleert de

bloedsomloop in je bekken, waardoor het een gunstig effect heeft op zowat alle

menstruatieklachten. Het werkt tevens antispasmodisch en kan dus ter hulp komen bij menstruele

krampen.

Gember staat ook bekend als afrodisiacum, een kruid dat je zinnen prikkelt en je een hoger libido

bezorgt. Als je weet dat het daarbij ook nog eens de vruchtbaarheid van zowel vrouwen als mannen

verhoogt, dan besef je dat een beetje alertheid tijdens het gebruik van dit kruid vereist is.

Gember zorgt voor een goeie spijsvertering en is een uitstekende remedie tegen misselijkheid.

Gemberthee mag aan zwangere vrouwen gegeven worden tegen ochtendmisselijkheid. Zorg er wel

voor dat in dat geval altijd de kleinst mogelijke hoeveelheid gebruikt wordt.

Gember komt daarnaast ook van pas in het geval van verkoudheden, griep, luchtwegeninfecties en

slechte doorbloeding. Het werkt bovendien ook ontstekingsremmend en kan daardoor ook van pas

komen bij gewrichtsklachten, artritis en artrose.

Opgelet: gember werkt bloedverdunnend. Veertien dagen voor operatie of tandheelkundige

ingreep stoppen met toedienen. Niet geven bij hoge koorts, maagzweer, galstenen en hypertensie.

RECEPTEN BIJ STAP 2:

Paardenbloemkoffie als dagelijks levertonicum

Dit drankje is niet alleen een lekkere koffievervanger (het smaakt écht naar koffie), maar is ook een

waar levertonicum

Ingrediënten:

een deel gedroogde paardenbloemwortel (verkrijgbaar in de natuurwinkel)

water

een pan en een spatel

Bereiding:

Rooster de gedroogde paardenbloemwortels in een droge pan. Zet het vuur aan en rooster de

wortels onder bijna voortdurend roeren tot de lucht zich vult met een typische, zalige roostergeur

(die meestal na een vijftal minuten optreedt). Laat de wortels afkoelen en doe ze in een pot om ze te

bewaren.

Je kan de wortelstukjes daarna ook nog fijnmalen in de blender of koffiemolen, zodat je echte

‘koffiepoeder’ krijgt, maar mijn ervaring zegt dat dat gewoon extra werk is dat niet zoveel verandert

aan de smaak van je koffie.

Per kopje koffie dat je wilt maken, doe je één eetlepel van de geroosterde wortelstukjes (of een

halve eetlepel gemalen poeder) in een pannetje. Giet er zo’n 400 ml water over en breng aan de

kook. Laat vervolgens tien tot vijftien minuutjes zachtjes pruttelen en giet je koffie door een zeef in je

kopje. Een gedeelte van het afkooksel zal verdampt zijn, zodat je net een grote mok kunt vullen.

VARIATIE:

Voeg enkele kardamompeulen, wat verse schijfjes gember, een half kaneelstokje en/of wat vanille

toe en laat dat mee afkoken. Afzeven, klaar!

TIP:

Wil je het graag wat sneller, dan kan je de paardenbloemwortel (en eventueel de andere

bovenstaande kruiden) in een leeg theezakje doen en dat simpelweg overgieten met kokend water.

Laat het vijftien tot twintig minuten trekken. De smaak is dan minder intens (en minder koffieachtig),

maar de versterkende eigenschappen voor je lever blijven sowieso intact.

Bitter hormoonbalancerend leverelixir met paardenbloem, gember en

sinaasappel.

Je kan van dit elixir gebruik maken als je het maken van paardenbloemkoffie te omslachtig vindt. Het

elixir is ook makkelijk transporteerbaar en een goeie oplossing als je een remedie wilt die je makkelijk

kan meenemen in je handtas.

Ingrediënten:

1 deel paardenbloemwortel, vers of gedroogd

1 deel sinaasappelschil (vers of gedroogd van biologische sinaasappels)

1/4 deel verse gemberwortel (geraspt)

cognac of armagnac met ten minste 40% alcohol

vloeibare honing (bijvoorbeeld acaciahoning)

een glazen potje met deksel

Hoe maak je het?

Doe alle kruiden in het potje en overgiet voor 1/3 met de honing. Roer de honing goed door de

kruiden. Giet vervolgens de cognac of armagnac bij het mengsel en roer nog eens goed door. Doe het

deksel erop en schud goed met het potje. Heel belangrijk is dat je je bereidingen altijd labelt: schrijf

erop welke kruiden erin zitten en wanneer je ze maakte.

Laat het gelabelde potje minstens zes weken macereren op een droge plaats. Je hoeft het mengsel

niet donker te zetten, maar vermijd de volle zon. Zet het potje ergens waar je het regelmatig ziet,

bijvoorbeeld op je aanrecht. Zeg er af en toe eens goeiedag tegen en schud het liefdevol. Na zes

weken zitten alle inhoudsstoffen in de alcohol en honing. Zeef de kruiden eruit en giet je elixir in een

druppelflesje met pipet. Ook je flesje kan je op je aanrecht bewaren. De rest bewaar je in een

afgesloten potje in je keukenkast of voorraadkast. Neem van dit elixir een pipetje of twee – dat zijn

zo’n 40 druppels – in een glas water of thee voor elke maaltijd. Je lever zal je dankbaar zijn!

Tincturen die je voor een derde aanlengt met vloeibare honing, worden elixirs genoemd. Het kan wat

contradictorisch klinken om een bereiding met alcohol te gebruiken voor je lever, maar maak je geen

zorgen: de alcohol die je binnenkrijgt door de tinctuur is een erg kleine hoeveelheid. Het is zeker niet

de bedoeling dat je borrelglaasjes van tincturen of elixirs gaat drinken. Wil je het alcoholgehalte nog

verminderen, druppel je elixir dan in warme thee: de alcohol verdampt gedeeltelijk, terwijl de

werkzame stoffen van de kruiden toch bewaard blijven.

‘Goud voor je lever’- drankje

Dit drankje op basis van gember en kurkuma doet wonderen voor je lever en galblaas en bezorgt je

als neveneffect ook een stralende huid. Zowel gember als kurkuma zijn specerijen uit India die daar al

sinds eeuwen gebruikt worden als smaakmakers en als medicijn. Naast hun weldoend effect op lever,

gal en spijsvertering, remmen ze ontstekingen af en boosten ze je weerstand.

Het drankje zorgt onder andere voor verlichting in je buik na een zware maaltijd en zelfs bij een

kater. Zowel gember als kurkuma werken licht stimulerend, waardoor het je een boost geeft. Niet

het soort boost dat koffie je geeft – zo een met een hoge piek en een diep dal waardoor je al snel

naar een volgende kop koffie verlangt – maar wel één met energie van een veel stabielere aard.

Ingrediënten:

250 ml heet water

2 cm verse gemberwortel, geraspt

2 cm verse kurkumawortel, geraspt (Pas op voor vlekken! )

een leeg theezakje (verkrijgbaar in de supermarkt of natuurwinkel)

1 koffielepel honing

een straaltje citroensap

Hoe maak je het?

Doe de geraspte gember en kurkuma in een leeg theezakje en giet het hete water erover. Doe er een

straaltje citroensap bij en laat de kruiden zo’n 15 à 20 minuten trekken. Verwijder het theezakje en

roer de honing erdoor. Drink het drankje warm. Je kan ook ineens een grotere hoeveelheid maken.

Bewaar het drankje dan in een grote pot in de koelkast en warm het op wanneer je er zin in hebt. Het

blijft gekoeld zo’n twee dagen houdbaar.

Opmerking: Maak dit drankje niet met kruidenpoeders want dat zorgt voor een raar ‘stoffig’ gevoel in

je mond.

Kort iets over kurkuma:

Kurkuma en ik waren nooit echt goeie vrienden. Ik vond de smaak niet echt lekker en ik merkte er

niet zoveel effect van. Tot ik verse kurkuma ging gebruiken: er ging een wereld voor me open. Ik

voelde letterlijk het ontspannende effect van dit kruid op mijn lever na een paar slokken van dit

drankje en de combinatie met de gember maakte dat het ook écht lekker smaakte. Kurkuma is een

veelzijdig kruid en is veelvuldig wetenschappelijk onderzocht. Het heeft zowat de status van

superkruid gekregen en dat is niet overdreven: recente onderzoeken wijzen er namelijk op dat

kurkuma de groei van tumoren afremt en zelfs kankercellen doodt. Voeg daar nog eens aan toe dat

het kruid ook veroudering tegengaat en dan besef je wel dat dit drankje meer voor je doet dan alleen

je lever ondersteunen.

3. HELENDE KRUIDEN VOOR SPECIFIEKE KLACHTEN

Belangrijke achtergrondinfo: over xeno-oestrogenen en fyto-oestrogenen

Hormonen spelen een rol in bijna alle processen van je lichaam. Een goed hormonaal evenwicht is

van essentieel belang voor een klachtenvrij vrouwenleven. Dat evenwicht is echter vaak zoek. Eén

van de factoren die onze vrouwelijke hormonenspiegel tegenwoordig sterk beïnvloeden, zijn de

xeno-oestrogenen. Dat zijn chemische stoffen die je terug vindt in onder andere ons milieu, in plastic

verpakkingen en cosmetica en die een oestrogene activiteit hebben.

In je lichaam heeft iedere cel hormoonreceptoren. Je zou ze kunnen beschouwen als een soort

sleutelgat waar een specifieke sleutel (hormoon) op past. Xeno-oestrogenen zien er hetzelfde uit als

ons natuurlijk oestrogeen en onze receptoren aanvaarden ze als ‘sleutel’. Het gevolg hiervan is dat je

receptoren bezet zijn (er zit al een sleutel in), waardoor je natuurlijke oestrogeen geen kans meer

heeft om zich eraan te binden. Doordat xeno-oestrogenen hele sterke oestrogene prikkel uitoefenen

in je lichaam, brengen ze je hormonenspiegel in de war. Ze zijn mee verantwoordelijk voor een hele

resem aan vrouwelijke klachten waaronder menstruatieklachten, menopauzeklachten en

borstcysten. (Xeno-oestrogenen bevorderen daarnaast ook ontstekingsprocessen in je lichaam,

waardoor er meer kans is op ontstekingsgerelateerde ziekten als hart- en vaatziekten, reuma en zo

goed als alle auto-immuunziekten).

Het is bij elke vrouwelijke klacht dan ook van belang om eens te kijken welke stappen je kan

ondernemen om zoveel mogelijk xeno-oestrogenen uit je leven te weren. Tegenwoordig komen we

namelijk allemaal in contact met dit soort oestrogenen. Ze helemaal uit je leven weren is bijna niet

mogelijk omdat we er sowieso door ons milieu mee te maken krijgen. Ze zitten in bespoten en

voorbewerkt voedsel, niet ecologische (af)wasmiddelen, cosmetica, bodylotions, shampoos,

badschuim, nagellak, parfums, plastic waterflessen, …

Voel je niet overweldigd door dit lijstje. Kennis geeft ons gelukkig de mogelijkheid om deze zaken

zoveel mogelijk te kunnen vermijden. Als consument kan je op die manier dagelijks een stem

uitbrengen voor ons milieu én voor je gezondheid. En tegelijkertijd vermijd je zo dat er xeno-

oestrogenen in je lichaam komen.

Eerst en vooral kan je de volgende dingen doen om een overmatige blootstelling aan

hormoonverstoorders te vermijden:

- Eet zoveel mogelijk biologisch. Koop vooral vlees en zuivel biologisch. Groenten en fruit die

notoir zijn om hoge residuen aan sproeistoffen zijn: zacht fruit (aardbeien, perziken, bessen),

selder, paprika en aardappelen. Koop die dus altijd zoveel mogelijk biologisch.

- Als je bronwater koopt, kies dan voor water in glas en niet in plastic (dat notoir is voor het

bevatten van xeno-oestrogenen)

- Vermijd zoveel mogelijk voedingswaren in plastic verpakkingen, vooral als ze veel vet

bevatten. Vet absorbeert xeno-oestrogenen namelijk heel gemakkelijk. Warm voeding niet

op in een plastiek verpakking.

- Gebruik geen chemische cosmetica en huishoudproducten. Hiermee bedoel ik alle reguliere

producten die je in supermarkt, parfumerie en apotheek vindt. Wees je ervan bewust dat

alles wat je op je huid smeert, uiteindelijk in je bloed terecht komt. Als je flesje bodylotion

leeg is, heb je er de helft van ‘opgegeten’ via je huid. Hetzelfde geldt voor parfum. We

hebben de luxe dat er ondertussen prachtige natuurlijke producten op de markt zijn zonder

giftige stoffen. Weleda en Dr. Hauschka zijn de bekendste merken.

Gelukkig is er ook goed nieuws: er bestaat ook een manier waarop je kan verhinderen dat xeno-

oestrogenen zich in je lichaam vastzetten. Je kan er namelijk voor zorgen dat je hormonale

receptoren al ‘bezet’ zijn door ‘goeie’ oestrogenen. Het gebruik van fyto-oestrogenen kan je daarbij

helpen.

Fyto-oestrogenen zijn stoffen uit planten en kruiden die een zwak oestrogeenachtige werking

hebben doordat ze de bouwstenen voor oestrogenen aanleveren. Ze brengen evenwicht in je

hormoonhuishouding. Ze remmen een te sterke oestrogeenproductie af en verhogen een te zwak

oestrogeengehalte.

Op die manier beschermen ze je niet alleen tegen hormoonafhankelijke kankers, maar ook tegen

osteoporose en hart- en vaatziekten. Over fyto-oestrogenen hoor je vaak tegenstrijdige berichten.

Wat belangrijk is als je er gebruik van gaat maken is dat je ze niet in geïsoleerde vorm gebruikt.

Hiermee wil ik zeggen: gebruik altijd hele planten die rijk zijn aan fyto-oestrogenen en geen

preparaten in capsules die enkel de geïsoleerde fyto-oestrogenen uit die plant bevatten. Dan gebruik

je geen kruiden, maar wel een medicament dat in een laboratorium vervaardigd werd.

Hoe gebruik je ze dan wel? Als voedsel (geconcentreerd in bonen, linzen, noten, pitten, zaden en de

(biologische) schillen van citrusvruchten) en als kruidenthee of sterke kruidenijsthee. Heel veel

kruiden bevatten een zeker gehalte aan fyto-oestrogenen, maar de planten die er het rijkst aan zijn

(en die in deze workshop aan bod komen), zijn rode klaver, paardenbloemwortel en engelwortel.

Regelmatig rode klaver ijsthee drinken en gebruik maken van de paardenbloemwortel onder de vorm

van koffie of bitter leverelixir is dus ook in dit opzicht doeltreffend.

IN THE PICTURE BIJ STAP 3: Chinese engelwortel, duizendblad, herderstasje,

vrouwenmantel, roos en vogelmuur.

Chinese engelwortel (Angelica sinensis)

Gebruikte deel: de twee à drie jaar oude wortel, geoogst in de herfst – categorie: medicinaal

Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, coumarines, polysacchariden. (Fytosterolen in mindere

mate deze lijken niet verantwoordelijk te zijn voor het hormoon balancerende effect van het

kruid.)

Chinese engelwortel wordt soms ook dong quai genoemd. Deze ‘ginseng van de vrouwen’ dankt zijn

hormoon balancerende invloed vooral aan zijn positieve effect op je lever en hormonale klieren.

Het kruid werkt algemeen versterkend op je lichaam en is verwarmend. Het stimuleert de

bloedcirculatie in je hele lichaam, maar vooral in je bekken. Chinese engelwortel regulariseert

daardoor niet alleen je menstruatiecyclus, maar helpt ook tegen krampen en overmatig

bloedverlies. Heb je last van koude handen en voeten? Dan zal dit kruid je eveneens aangenaam

verrassen.

Het kruid helpt bij menopauzale klachten als vaginale droogte, stemmingswisselingen en

slaapstoornissen.

Chinese engelwortel is ideaal voor vrouwen die kouwelijk van aard zijn of die last hebben van

bloedarmoede en zich daardoor minder vitaal voelen. Het werkt als een tonicum op je baarmoeder

en kan daardoor ook een hulp zijn bij onvruchtbaarheid.

Doordat Chinese engelwortel menstrueel bloedverlies bevordert, gebruik je het theoretisch gezien

beter niet als je last hebt van een overvloedige menstruatie. In de praktijk komt het echter zelden

voor dat excessief bloedverlies verergert door het gebruik van Chinese engelwortel. Tijdens je

menstruatie las je best wel een engelwortelpauze in. Voor de rest kan je het met een gerust hart het

hele jaar door gebruiken.

Weetje: In China injecteren dokters Chinese engelwortel bij patiënten met ischiaspijn (sciatique).

Opmerkelijk daarbij is dat 90 procent van de patiënten die zo’n injectie krijgen, van hun sciatique

verlost zijn.

Opgelet: niet geven aan zwangere en zogende vrouwen, bij acute virale aandoeningen, diarree.

Bloedverdunnend.

Balancerende balletjes (met Chinese engelwortel) voor een goed hormonaal

evenwicht.

Ingrediënten:

1 kopje amandelpasta (natuurwinkel)

1/2 kopje honing

1/2 kopje gedroogde abrikozen (in kleine stukjes gesneden)

1/4 kopje zwarte chocolade (in kleine stukjes geplet in de vijzel of door de blender)

3 eetlepels Chinees engelwortelpoeder (Angelica chinensis)

3 eetlepels bijenpollen (natuurwinkel of imker)

1/2 koffielepel kardemompoeder

1/4 kopje gemalen kokos

Zo maak je het:

Roer alle ingrediënten behalve de kokos door elkaar. Zorg ervoor dat je een kneedbaar deeg krijgt.

Het zou kunnen dat je nog wat honing of poeder moet toevoegen. Rol daarna balletjes van het ‘deeg’

ter grootte van een lychee. Rooster de gemalen kokos lichtjes in een droge pan en rol de balletjes er

één voor één door.

Dosis:

Eet twee balletjes per dag. Stop een week voor en tijdens je menstruatie en herneem dan opnieuw

dezelfde dosis. Op deze manier kan je de balletjes het hele jaar door gebruiken. Ze zijn lekker van

smaak en mochten huisgenoten per ongeluk ook eens een balletje verorberen, dan is er geen

probleem. Alleen is het niet de bedoeling dat mannen of kinderen dagelijks van deze balletjes gaan

smullen. Vallen ze in de smaak, maak dan voor hen gewoon een versie zonder het Chinees

engelwortelpoeder (de bijenpollen mag je er voor hen gewoon inlaten).

Bewaar de balletjes in de koelkast, ze blijven dan enkele maanden goed.

Weetje: bijenpollen versterken het balancerende effect van het balletjesrecept doordat ze zowat alle

mogelijke micronutriënten aanvoeren die je lichaam nodig heeft voor een gezonde en regelmatige

menstruatiecyclus. In dit wondervoedsel dat de bijen maken uit stuifmeel, zitten alle essentiële

aminozuren en hoge hoeveelheden mineralen, vitaminen (B, C, A en E), enzymes en coenzymes.

Bijenpollen zorgen daarbij ook nog eens voor kracht en uithoudingsvermogen. En al die energie zorgt

op haar beurt dan weer voor een goed humeur. Sommige bronnen vermelden dat het regelmatig

gebruik van bijenpollen een verjongend effect op je lichaam zou hebben.

Aangezien pollen als voedsel moeten dienen voor de bijenlarven, gebruik je ze het best spaarzaam:

twee koffielepeltjes per dag zijn meer dan voldoende om het effect te voelen. Haal de pollen ook

liefst bij een imker uit je buurt die zijn bijenvolk goed verzorgt en die genoeg voedsel voor de bijen

zelf overlaat.

Je kan pollen gebruiken zoals in het recept hierboven of je kan ze gewoon zo eten. Zorg er dan voor

dat je ze goed fijn kauwt om alle nutriënten voor je lichaam opneembaar te maken. Je kan pollen ook

over yoghurt, muesli of salades sprenkelen.

Ongeveer 0,05% van de mensen is allergisch voor bijenpollen. Test daarom eerst een paar korreltjes

uit, voordat je een volledige dosis gebruikt.

Duizendblad (Achillea millefolium)

Gebruikte delen: bloeiende toppen – categorie: medicinaal

Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, flavonoïden (waaronder quercetine en rutine),

alkaloïden: achilleïne en stachydrine.

Als een van de belangrijkste vrouwenkruiden in de geschiedenis heeft duizendblad al menige vrouw

van hardnekkige krampen afgeholpen.

Duizendblad vind je zowat in heel Vlaanderen en Nederland op weiden en in bermen. Maar

evengoed vind je in elke natuurwinkel of zelfs apotheek kant-en-klare tinctuur van dit

antikrampenkruid.

Het kruid staat ook bekend om zijn werking op alles wat met het bloed te maken heeft: het kan

zowel de bloedcirculatie stimuleren als bloedingen doen stoppen. Dat wil zeggen dat het aan de

ene kant de doorbloeding in je bekken kan bevorderen, waardoor het krampen verlicht en een

uitblijvende menstruatie op gang brengt. Aan de andere kant kan duizendblad ervoor zorgen dat je

minder bloed zal verliezen als je zware menstruele bloedingen hebt. Dat lijkt tegenstrijdig, maar veel

kruiden hebben nu eenmaal niet één gerichte werking zoals medicijnen dat wel hebben.

‘Balancerend’ is misschien nog wel de beste term om dat soort kruiden te beschrijven: ze remmen

een teveel af en stimuleren bij een tekort.

Duizendblad kan je ook van dienst zijn als je voortdurend koude handen en voeten hebt. Het is

eveneens een welkome hulp bij spataders en aambeien en het is een voortreffelijk antimicrobieel

kruid: met de thee of de verdunde tinctuur kan je bijvoorbeeld wonden ontsmetten. Duizendblad is

ook een goed kruid om in huis te hebben bij verkoudheden aangezien het zweetdrijvend werkt,

waardoor het koorts kan verlagen. Het behoort tot de categorie van de ‘bittere kruiden’ die ook de

spijsvertering stimuleren en ondersteunend werken voor de lever.

Weetje: Wil je in de zomer muggen en ander ongedierte op een afstand houden, doe dan verdunde

duizendbladtinctuur (zo’n 1 deel op 3 delen water) in een sprayflesje: het ongedierte kan niet tegen

deze geur en zal je geen last meer bezorgen.

Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap of zogen. Best niet langer dan een maand na

elkaar gebruiken. Persoonlijk raad ik steeds aan om duizendblad enkel acuut te gebruiken (tinctuur

of thee) en daarna weer te stoppen.

Herderstasje (Capsella bursa pastoris)

Gebruikte delen: bovengrondse deel – categorie: medicinaal

Belangrijkste inhoudsstoffen: nog ongekend peptide met bloedstelpende werking, looistoffen,

flavonoïden.

Het uitzicht van dit kruidje verklapt niet hoe krachtig zijn werking is: in een aantal uren reduceert het

zwaar bloedverlies tot een normale vloei. Dat komt doordat het sterk samentrekkende en

bloedstelpende stoffen bevat.

Het wordt daarom vaak aangeraden na de bevalling en bij overmatig bloedverlies tijdens de

menopauze.

Het kruid gebruik je echter wel het best vers, omdat het snel zijn medicinale waarde verliest als het

gedroogd wordt. Met thee van gedroogd herderstasje kan je dus maar weinig aanvangen en opeten

is door zijn nogal droge en stengelachtige structuur geen optie. Tincturen zijn veel doeltreffender.

Herderstasje kan je in tinctuurvorm makkelijk in de natuurwinkel of de apotheek vinden, maar

aangezien je het kruid ook makkelijk in de natuur vindt, kan je hem ook zelf maken.

Je neemt het kruid enkel acuut (niet langdurig). Langdurig gebruik is meestal ook niet nodig, omdat

het zo snel bloedingen stopt.

Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap.

Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris)

Gebruikte delen: bovengrondse deel, geoogst tijdens of na de bloei – categorie: medicinaal

Vrouwenmantel is een tonicum voor de baarmoeder. Het helpt niet alleen fantastisch bij overmatig

bloedverlies, maar ook bij baarmoederverzakking en witte vloed, en het bevordert een goed herstel

van de baarmoeder na de bevalling. De Latijnse naam van dit kruid verwijst naar de middeleeuwse

alchemisten, die de dauwdruppels van dit mooie kruid verzamelden voor hun zoektocht naar de

‘steen der wijzen’.

Volgens de Zwitserse kruidenpastoor Künzle zouden veel operaties aan de vrouwelijke

geslachtsorganen voorkomen kunnen worden als vrouwen dit kruid van jongs af regelmatig zouden

gebruiken. Vrouwen die last hebben van om het even welk probleem met hun baarmoeder of

eierstokken, doen er goed aan om regelmatig vrouwenmantelthee te drinken, eventueel als

ondersteuning van een reguliere therapie.

Wil je vrouwenmantel gebruiken om zware bloedingen te temperen? Dan begin je het best een

tweetal weken voor je menstruatie begint met thee te drinken, aangezien vrouwenmantel iets meer

tijd nodig heeft dan herderstasje om zijn werk te doen. (4 gram gedroogd kruid per kop water, 15

minuten laten trekken).

Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap.

Vogelmuur (Stellaria media)

Gebruikte delen: het verse, bovengrondse deel – categorie: groenteachtig

Belangrijkste inhoudsstoffen: saponineglycosiden, flavonoïden (waaronder rutine), coumarines.

Vogelmuur is een plantje waarvan het zaad erin slaagt te ontkiemen als het buiten nog rondom nul

graden is. Het begint dan al een mooi, groen tapijt te maken op de nog kale grond. De Latijnse naam

van muur betekent ‘kleine ster’. De witte bloemetjes die het kruid zo herkenbaar maken, zijn dan ook

net sterretjes.

Vogelmuur bevat veel chlorofyl (de groene ontgifter) en mineralen, waaronder vooral calcium,

magnesium, mangaan, zink, ijzer, kalium en vitamine C en A. Het wordt tegenwoordig weer als

groente gebruikt door sterrenchefs.

Het plantje is een belangrijk afkoelend middel en is dan ook bijzonder effectief in het voorkomen

en/of verhelpen van opvliegers. Het kruid bevordert een goeie werking van de schildklier, die onder

andere een rol speelt in het regelen van je lichaamstemperatuur. Vogelmuur helpt je ook om een

gezond metabolisme te behouden. Het zorgt er dus voor dat je voedselverwerking en –verbranding

op peil blijft, zodat je voor, tijdens en na de menopauze geen extra kilootjes hoeft mee te zeulen.

Door de saponineglycosiden helpt vogelmuur om overmatig slijm in de longen en de darm op te

lossen. Het helpt ook bij het verbranden van vet en het oplossen van ‘aanwassen’ in het lichaam.

Amerikaanse herboristen gebruiken dit kleine maar fijne kruidje in tinctuurvorm voor het oplossen

van cystes. Vogelmuur ondersteunt ook het lymfestelsel, waardoor het goed van pas komt bij

gespannen en pijnlijke borsten.

Vogelmuur werkt ontstekingswerend en verzachtend en helpt daardoor ook bij een geïrriteerde

huid of jeuk . Je kan hiervoor een lotion maken van 125 ml gedistilleerd water met 15 ml

muurtinctuur en daarmee een compres maken. Een papje aanbrengen van de gekneusde blaadjes

kan ook.

Regelmatig gebruik van muur is ook goed voor mensen die vaak last hebben van blaasontsteking.

Het kruid versterkt je blaas en werkt antibacterieel en verzachtend.

Vogelmuur is een groente en daarom compleet veilig in gebruik.

Roos (Rosa rugosa, Rosa canina, Rosa spp.) als kruid voor lichaam én geest

Gebruikte delen: bloem, blaadjes, knoppen, (bottels)

Deze bloem zou je kunnen zien als het symbool voor alle uiteenlopende facetten in een vrouw:

delicaat en zacht, maar door de doorns toch ook imponerend en krachtig. Een goeie balans van

complementaire eigenschappen. En die balans geeft de roos ook door in haar uitwerking op jouw

lichaam en ziel. Alleen al het ruiken aan een roos maakt je rustig en brengt stilte in je hoofd en

medeleven en liefde in je hart. Een soort van figuurlijk warm deken dat helpt als je treurig of

verdrietig bent en dat je hart weer helemaal zacht maakt wanneer het gebroken is, bijvoorbeeld na

het verlies van een dierbare. Roos is daarom ook een uitzonderlijk kruid dat je helpt om een groot

verdriet te boven te komen en daarna ook de moed te hebben om je hart weer te openen.

Voel je je regelmatig angstig, rusteloos of nerveus, dan kan de roos je helpen om weer kalm te

worden. Ze helpt je om vanuit rust te reageren op vervelende situaties of gebeurtenissen en zorgt

ervoor dat je niet wordt meegesleept door intense, negatieve emoties. Deze bloem kan verder als

geen ander een grote hulp zijn voor vrouwen die zichzelf overdreven hard en streng bekritiseren, die

té perfectionistisch zijn en die wat meer zelfliefde kunnen gebruiken.

Als echte humeurverbeteraar kan de roos ingezet worden bij milde depressies of in situaties waarin

je een oppepper kan gebruiken: je kinderen zijn bijvoorbeeld net drie weken om de beurt ziek

geweest waardoor je nachten onderbroken waren en nu is ook je wasmachine nog eens stuk… zoiets.

Roos is op zo’n momenten meditatie in een (tinctuur)flesje. Zowel bij alledaagse stress als bij grote

veranderingen in je leven, zoals een nieuwe job, de geboorte van een kind of een scheiding, maakt

de roos de aanpassing aan de veranderingen makkelijker en natuurlijker. Ze heeft een verzachtend

en versterkend effect op je zenuwstelsel en helpt de stoom wat van de ketel te halen als je helemaal

dolgedraaid en afgemat thuiskomt na een onmogelijke dag op het werk of na uren aanschuiven in

een file waarbij je ook nog eens een opgestoken middelvinger te verwerken kreeg.

Roos is letterlijk en figuurlijk een remedie die verkoeling brengt, waardoor ze ook op fysiek vlak goed

werkt, bijvoorbeeld bij opvliegers en bij PMS die veroorzaakt wordt door opgekropte emoties en

irritatie. Doordat de roos samentrekkende en sterk ontstekingswerende eigenschappen bezit, kan ze

gebruikt worden bij overmatig of tussentijds menstrueel bloedverlies en bij irritatie of droogte van

de vaginale slijmvliezen. Roos heeft ook een herstellende invloed op de baarmoeder en dat –

gecombineerd met haar rustgevende en versterkende werking op het lichaam – maakt het een ideale

remedie voor kersverse moeders. De bloem helpt eveneens om krampen te verminderen en

aangezien ze ook de spijsvertering bevordert, wordt ze vaak ingezet bij aandoeningen als

prikkelbaredarmsyndroom.

De roos heeft niet alleen affiniteit voor het emotionele hart, maar ook voor het fysieke hart. Ze is een

van de meest gewaardeerde tonicums voor de bloedcirculatie en ze bevordert een optimale conditie

van je cardiovasculaire stelsel. Roos helpt vanwege die eigenschappen ook prima tegen

hartkloppingen.

Zowel de bloemen, blaadjes als bottels van de roos zitten tjokvol antioxidanten – evenveel of meer

dan in groene thee – en zijn rijk aan voedingsstoffen, waaronder vitamine C, alle B-vitaminen,

vitamine K en E. Deze hoge voedingswaarde zorgt ervoor dat de roos een vitaliserend effect heeft op

je lichaam waardoor vermoeidheid bestreden wordt.

Ben je nog niet overtuigd van het nut van een roosremedie op je aanrecht? Dan kan ik je nog zeggen

dat deze bloem in onder herboristen bekend staat als ‘kruidenbotox’. Zowel wanneer je de roos

inwendig gebruikt als wanneer je een aftreksel ervan op je huid aanbrengt, helpt ze je huid strak te

houden of strakker te maken en je teint te verfrissen. Een droge huid en droog haar hebben

eveneens baat bij een rozenaftreksel.

Let op: vooral de bloemen, knoppen en blaadjes hebben de bovenstaande effecten. De bottels

beschouw ik als voeding en gebruik ik enkel vanwege hun hoge voedingswaarde in een lekkere thee.

Ze hebben echter niet zozeer die rustgevende en helende eigenschappen die de bloemen en blaadjes

wel hebben.

RECEPTEN MET ROOS

Rozenlikeur

Deze remedie zorgt niet alleen voor stilte in je hoofd. Ze is zo multi-inzetbaar dat ik er altijd en overal

een druppelflesje van op zak heb. Bovendien is dit de lekkerste kruidenbereiding EVER! Ik ken echt

niemand die rozenlikeur niet lekker vindt. Voor de bereiding gebruik ik het liefst rozen van de soort

Rosa rugosa, die nog vaak als haag aangeplant worden. Maar alle rozensoorten zijn goed, ook die uit

je tuin, zolang ze niet bespoten zijn. Hoe geuriger de roos, hoe werkzamer je medicijn.

Je hebt nodig:

een glazen pot

bloemen en in mindere mate knoppen en blaadjes van rozen, genoeg om je pot te vullen

cognac van minstens 40 % alcohol

lopende honing, bijvoorbeeld acacia

Zo maak je het:

Vul je glazen pot tot op een centimeter van de rand met de bloemen, knoppen en blaadjes van de

rozen en overgiet ze met de honing tot de pot voor een vierde gevuld is. Zorg ervoor dat alle rozen

bedekt zijn met wat honing door er met de achterkant van een lepel voorzichtig in te roeren.

Vul je bokaal vervolgens tot bovenaan met cognac. Schud goed zodat de rozen, honing en cognac

zich vermengen.

Laat het mengsel gedurende een zestal weken op je aanrecht macereren. Schud af en toe met de pot

en proef geregeld eens om te zien of je likeur misschien toch nog niet klaar is. Zorg er wel voor dat je

na zes weken nog een beetje overhoudt.

Zeef tot slot de rozenblaadjes uit de likeur en bewaar hem op je aanrecht of in je voorraadkast in een

donkere fles. Dit is ongetwijfeld de lekkerste meditatie ooit!

Dosis:

Je kan de likeur op verschillende manieren gebruiken. Wil je hem medicinaal inzetten als remedie

tegen één (of meer) van de klachten die bij de roos beschreven staan, dan kan je dagelijks tot zes

keer een of twee volledige druppeltellers (één druppelteller is ongeveer gelijk aan 20 druppels) in

een glaasje water innemen. In acute gevallen kan je ook gewoon een borrelglaasje van de likeur

drinken.

Het is heel lekker als je een veertigtal druppels van de likeur in een kruidenthee als basilicum-,

citroenmelisse- of muntthee doet. De likeur leent zich ook uitstekend als extra smaakmaker in

chocoladegebak, brownies of de chocolade faux-soufflés, waarvan je het recept op pagina tk vindt.

Op die manier heb je een goeie uitleg voor het frequent verorberen van (meditatieve) cakejes.

Rozenbottelthee, de échte

Rozenbottelthee die je zelf maakt van gedroogde of verse rozenbottels is in niets te vergelijken met

de theezakjes die je kan kopen in de supermarkt. Terwijl die laatste zo goed als geen voedingswaarde

meer bezitten, voorziet de rozenbottelthee die je zelf maakt je van een boost aan goede

voedingsstoffen. Een glas rode wijn of een kopje groene thee verbleken naast deze

antioxidantenknaller. De combinatie van bottels en blaadjes verzekert het rustgevend effect van deze

thee.

Je hebt nodig:

ca. 15 gram rozenbottels, gedroogd of vers

2 el rozenbloemen of -knoppen

kokend water

grote, glazen pot

vijzel

Je maakt het zo:

Doe de bottels in een vijzel en kneus ze zo hard je kan. Schep ze vervolgens in je pot samen met de

bloemen en knoppen en overgiet alles met kokend water. Laat dit mengsel minstens vier uur trekken

– ofwel een hele nacht lang – en zeef ten slotte de kruiden uit de thee.

Als je de thee gekoeld wilt drinken, dan kan je hem nog lekkerder maken met limoensap of –siroop

(zie pagina tk) erbij. Drink je hem liever warm, dan kan je hem opnieuw verhitten en er zoals bij de

klassieke rozenbottelthee wat sinaasappelsap bijdoen.

Rozenbottelthee zet ik wegens zijn hoge voedingswaarde vooral in tegen lusteloosheid,

vermoeidheid, winterblues en om weer aan te sterken na ziekte.

VARIABEL GEDEELTE STAP 3: verschillende klachten en hun remedies

Remedies bij pijnlijke menstruatie en krampen

Sommige remedies werken oorzakelijk en kan je over langere periodes innemen. Anderen werken

symptomatisch en gebruik je kortstondig in acute situaties.

Remedies tegen krampen die je het hele jaar door kan toepassen:

1. Verhoog je calcium- en magnesiumopname

Een van de mogelijke oorzaken van een pijnlijke menstruatie is een tekort aan calcium en

magnesium. Je begint waarschijnlijk een patroon te herkennen. Ook hier komen we weer uit bij een

gebrek aan micronutriënten. Integreer daarom