PUNK IS

NOT DEAD!

OR IS IT?

Hand-out 'Punk in Nederland' Eveline Smokers (2388146), 3DTV

FHK.

Ontstaan van punk muziek

In de jaren '60 werd er in de Verenigde Staten al volop (punkgerelateerde) muziek gemaakt. Deze ruige 'garagerock' was de voorloper van de punk.

(American Garage Rock'n Punk Bands Music Podcast)

http://www.youtube.com/watch?v=Tq3GBpdK-RY

Deze muziek werd alleen niet als 'punk' gede-fineerd, dat kwam pas later in de jaren '70 waarin journalist Nick Tosches een artikel schreef voor het Amerikaanse muziektijdschrift Fusion1. Hier-in legde hij de link tussen de luidruchtige, harde popmuziek en het woord 'punk', wat niets minder betekend dan 'straatschoffie' of 'tuig'2.

Een gewiekste Britse modeontwerper en muziek- producer, Malcom Mclaren genaamd, pikt deze ontwikkeling op en besluit dit te introduceren in de Engelse maatschappij door middel van een muziekband genaamd 'The Sex Pistols'3. Hier bouwd hij dan ook een grote mediacampagne rondom heen. De daarop aansluitende kledingstijl die hij samen met zijn vrouw Vivienne Westwood ontwikkeld in zijn Londense atelier 'SEX', slaat dan ook in als een bom. Hun kleding en muziek dragen kenmerken van verschillende kunststro-mingen, waaronder het provocatief absurdisme, dadaisme, situationisme en provo4.

Malcolm Mclaren met ‘The Sex Pistols’. Na het uiteenvallen van de band klaagde zanger Johhny Rotten hem aan wegens wanbeleid.

Sex Pistols - Anarchy In The UK

http://www.youtube.com/watch?v=qbmWs6Jf5dc

In Engeland heerst op dat moment grote sociale, politieke én economische onrust. Er is een econo-mische crisis, hoge jeugdwerkloosheid, een aan-zienlijk klassenbewustzijn en stakingen. Het hele

land gonst ervan en staat op ontploffen5. 'De jeugd snakt ernaar zich af te zetten van de oude generatie en de (in hun ogen) uitgekauwde sym-fonische rock, waarbij het niet meer draait om de boodschap, maar om geld en macht van de platenlabels. De muziekindustrie moet wakker geschud worden, het moet terug naar de pure energie van de vroege rock 'n roll. Ook voelt de Britse jeugd zich niet serieus genomen, het pos-itieve gedachtegoed van de hippiecultuur in de jaren '60 heeft voor veel jongeren afgedaan6.

'In de punk vinden ze een uitlaatklep voor al hun frustraties, haat en onbegrip7. Het optre-den van 'The Sex Pistols' en hun boodschap 'No future' slaat dan ook in als een bom in de U.K. 'Ondanks de tegenwerking vanuit de media scoort de groep grote hits met provocerende titels als 'Anarchy in the U.K.' en 'God Save the Queen'. Hun wilde optredens maken zoveel indruk, dat veel toeschouwers ook punkbandjes gaan oprichten. Zo verspreidt de punk zich ra-zendsnel door heel Engeland'8.

1 Den Blanken, J. (Unknown, Unknown 012). Punk. Retrieved from http://www.johandenblanken.nl/Punk.htm Unknown, U. (18, March 2014). Punk cultuur. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Punk_(cultuur)2 Den Blanken, J. (Unknown, Unknown 012). Punk. Retrieved from http://www.johandenblanken.nl/Punk.htm3 Wikipedia. (18, 03 2014`). Punk cultuur. Retrieved from http://nl.wikipe-dia.org/wiki/Punk_(cultuur)4 Marcel, G. (Producer) (8, April 2013). Punk. Andere tijden. [Video podcast]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/af-leveringen/2011-2012/Punk.html5 Heijnen, E. (2002). De bespiegeling, ‘de botte bijl’. (1st ed., Vol. third, p. 232). Houten: EPN. Retrieved from http://debespiegeling.epn.nl/6 -, B. P. (n.d.). Geschiedenis van de punkmuziek. Retrieved from http://www.beanspunk.nl/geschiedenis-van-punkmuziek/7 Heijnen, E. (2002). De bespiegeling, ‘de botte bijl’. (1st ed., Vol. third, p. 232). Houten: EPN. Retrieved from http://debespiegeling.epn.nl/8 Heijnen, E. (2002). De bespiegeling, ‘de botte bijl’. (1st ed., Vol. third, p. 232). Houten: EPN. Retrieved from http://debespiegeling.epn.nl/

punk komt naar nederland!

Het duurt dan ook niet lang tot 'The Sex Pistols' overzee gaan en in januari 1977 Nederland bezoeken voor een aantal concerten en een tele-visieoptreden9. Hetzelfde geldt voor de band 'Iggy Pop' die in AVRO's Toppop op mochten treden. In zijn optreden slaat hij alles aan gort en staat volledig onder invloed op het podium, dat maakt grote indruk. Deze twee bandjes worden dan ook gezien als de introducés van punk in Nederland.

(Iggy Pop Avro's Toppop.)

http://vimeo.com/62862507

In Nederland is de economische situatie nog niet zo verslechterd als in Engeland. Maar toch wordt de punk met open armen verwelkomd. Dat 'The Sex Pistols' in '78 al uit elkaar gaan maakt niet meer uit, het idee heeft zich al verspreid door heel Nederland. De Koude Oorlog en de neutronen-bom zorgde voor een grote onrust onder de jeu-gd1º. De anarchistische ideeën als 'No future' en 'No fun' vinden dan ook vruchtbare bodem. Waar punk echt voor staat is niet helemaal duidelijk.

(Punk. Andere tijden) http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/

2011-2012/Punk.html

Een ding is wel zeker; als je maar lol hebt. Waar in Engeland punk word gezien als een kritische jeugdcultuur en stroming, zo wordt de punk in Nederland in eerste instantie gezien als een nieu-we muzikale beweging, een nieuw gevoel en geluid. ''De Nederlandse jeugdcultuur is dan nog een uitvloeisel van de hippietijd, van provo, van flowerpower' (G., 2012).

Panic, band van de eerste lichting. Zij waren toonaangevend voor

de punkscéne in Nederland.

Daarnaast speelt het afzetten tegen de oudere generaties ook een grote rol. De eerste lichting punkbandjes bestaan dan ook uit muzikanten die als motto 'lang leve de lol' dragen (Pan-ic, Flyin' Spiderz, The Damned). Amsterdam ontwikkeld zich als dé verzamelplek voor aller-lei uitingen van punk.

De bekendste hotspots zijn dan ook club DDT666 (opgericht door Diana Zon en Hugo Kaagman) en platenzaak 'No Fun' (opgericht door Hansje Joustra en die later onder dezelfde naam een platenlabel opzet¹¹). Ook het Paradiso veranderde van 'state of mind', waar het eerst een flowerpowertempel was, doet het nu volop mee en laat regelmatig punkbandjes optreden.Tijdens de optredens wordt ook een nieuwe dansvorm ontdekt. Het pogo'en, oftewel wild op en neer springen. Opmerkelijk is de verander-ing tussen de eerste en de tweede lichting punk-bands (new wave).'Eerst waren er muzikanten die punk gingen spelen, later had je punks die muziek gingen maken'¹2. De 2e golf punkers maakten dan ook gebruik van onafhankelijke platenlabels en fanzines, graffiti en opvallende kleding om hun ideeën te uiten13.

9 Marcel, G. (Producer) (8, April 2013). Punk. Andere tijden. [Video pod-cast]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleverin-gen/2011-2012/Punk.html1º Punk in amsterdam. (3, 03 2013). Unknown, 3(Maart 2013), 7. Re-trieved from http://www.onsamsterdam.nl/tijdschrift/jaargang-2013/33-ti-jdschrift/tijdschrift-jaargang-2013/1986-nummer-3-maart-2013?show-all=&start=211 Jerry Goossens en Jeroen Vedder, Het gejuich was massaal. Punk in Nederland 1976-1982 (Amsterdam 1996).12 Jerry Goossens en Jeroen Vedder, Het gejuich was massaal. Punk in Nederland 1976-1982 (Amsterdam 1996).13 NOS. (Producer) (1990). Punk in nederland [Television series epi-sode]. In NOS Docu. Hilversum: NOS. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=KMdjbWc7hhw

Punk en de kraakbeweging:

In 1979 stijgt de werkloosheid en woningnood (in de grote steden) en sindsdien word punk onlosmakelijk verbonden met de krakersbe-weging. Plezier en protesteren stonden hand in hand. Punk wordt een vorm van politiek waarbij de 'muzikanten' niet gebonden zijn aan techniek of andere muzikale belemmeringen14. Je hoefde niet eens een instrument te kunnen bespelen om punk te maken. De meeste punkliedjes bestaan dan ook vaak uit niet meer dan drie akkoor-den15. Er wordt door middel van muziek com-mentaar gegeven op wat er gebeurt in Neder-

land, maar ook in de wereld (The Ex - Weapons for El Salvador). 'Na het afstuderen is er geen uitzicht op werk en leven veel jongeren van een uitkering. Geen wonder dat de punkdachte 'Do It Yourself' en 'No Fun' steeds verder naar voren treden. Op straat word de punkbeweging steeds zichtbaarder, jongeren gaan zich afzetten door middel van hanenkammen, veiligheidsspelden en zwarte make-up16. De 'Do It Yourself' geld ook voor de werkgelegenheid; kun je geen werk vin-den? Dan begin je toch zelf een eigen bedrijfje in je kraakwoning17.

Invloed op andere kunstsoorten:

Punk is ontzettend divers, het uit zich niet alleen maar in muziek. Het komt voort in kleding & uit-erlijk, beeldende kunst en grafische vormgeving. Hieronder kort een aantal hoogtepunten samen gevat van de invloed van punk op overige kunst-vormen.

Mode:De kledingstijl die Malcolm Mclaren en Vivienne Westwood in de jaren 70 in Engeland introduceerde blijft tot op de dag van vandaag een succes. Misschien niet in de pure vorm, maar er zijn nog steeds genoeg afleidingen te vinden van het oorspronkelijke idee. Haren mogen in stekels, hanenkammen, getoupeerd, geblond-eerd en gekleurd worden in alle kleuren van de regenboog. Het liefste alles door elkaar. Op hun gezichten maken ze veel gebruik van donkere, expressieve make up. Het piercen van lichaams-delen werd vooral in de jaren '80 populairder. Accesoires die in de jaren '70 werden gebruikt waren vooral veiligheidsspelden, zweetbandjes of polsbanden met ijzeren studs e.d. Nog steeds zien we heden ten dagen in de mode elementen uit de punk terug komen. Denk maar aan de soldaten kistjes, de leren motorjacks en kleding en schoenen die vol zitten met studs.

Grafische vormgeving & Illustratie:Een illustrator en striptekenaar die nauw betrok-ken was bij de punkscéne in Amsterdam was Peter Pontiac. Hij woonde samen met de krakers en ontwierp in deze periode veel cdhoesjes.

Hanenkammen, kapotte kleding en quotes op leren jacks.

Typische kenmerken van de punk.

Ook ontwierp hij in diezelfde periode een serie strips genaamd 'Gaga en Gigi'. In een van deze strips tekent hij de gevolgen van de bomaanslag van de IRA, waarin een gillende romp centraal staat. Hiermee probeert hij de kraakbeweging ervan te weerhouden om niet in extreem geweld te vervallen18. Een ander voorbeeld is de 'graf-fiti'. Dr. Rat is een van de eerste graffiti- tekst-schrijvers in Amsterdam en geeft met zijn rad-icale (punk) kreten uiting aan zijn onvrede19. De grafische vormgeving komt voornamelijk tot uiting in de zelfgedrukte fanzines, cdhoesjes en magazines. Een van de bekendere drukkerijen/galerieën is dan ook 'galerij Anus'.

De spraakmakende strip van Peter Pontiac, waarin hij de kraak-beweging oproept te stoppen met geweld.

Tijdverschijnselen: No Future. Interview jongeren.http://www.geschiedenis24.nl/speler.program.7049588.html

¹4 Marcel, G. (Producer) (8, April 2013). Punk. Andere tijden. [Video podcast]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2011-2012/Punk.html¹5 Wikipedia. (03, 04 2014). Punkrock. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Punkrock¹6 Marcel, G. (08, 04 2013). Punk, de stemming slaat om.. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2011-2012/Punk.html 17 NPO DOC. (n.d.). God save the queen in centraal museum. Retrieved from http://www.hollanddoc.nl/nieuws/ 2012/februari/expositie-cen-traal-museum.html18 Wikipedia. (18, 04 2014). Punk in Nederland. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Punk_in_Nederland19 Jonker, L. (2012). No future nu. (1st ed., Vol. 192, p. 182). -: Lebowski. Retrieved from http://books.google.nl/books?id=kotH71vOBvcC&p-g=RA4-PA1984-IA9&lpg=RA4-PA1984-IA9&dq=punk graffiti neder-land&source=bl&ots=xMKVZPiS4O&sig=I29g5aHPyu2ukqx1JbRAzHlB-8p0&hl=nl&sa=X&ei=jmxvU5yYIIHbPO3CgJAD&ved=0CEYQ6AEwBQ20 Den Blanken, J. (Unknown, Unknown 012). Punk. Retrieved from http://www.johandenblanken.nl/Punk.htm21 NOS. (Producer) (1990). Punk in nederland [Television series episode]. In NOS Docu. Hilversum: NOS. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=KMdjbWc7hhw

Beeldende kunst:Erik van Lieshout is een beeldend kunstenaar die vooral bekend staat om zijn (video) installaties. Zijn werk is vaak provocerend en zet het onder werp in een andere context. Dit is gerelateerd aan de punk-gedachte, waarbij provocatie en het 'met een andere bril bekijken' centraal staan. Ook bij de zogenaamde 'happenings' (of lowbrow art) en de 'Fluxusbeweging ' staat deze gedachte cen-traal en werden vaak in de jaren '80 uitgevoerd.

Punk raakt op de achtergrond:

De sfeer wordt er in het begin '80 niet beter op. In eerste instantie keek men nog met enige sympa-thie naar de punkbeweging, die ten minste iets deed aan de grote leegstand. Maar de agressie en het geweld dat sommigen gebruiken botst met de ware punkgedachte. Er ontstaat een scheid-ing tussen de punkscéne die samensmelt met de kraakbeweging én de punk die door middel van vreedzaam protest hun doelen hoopt te bereiken.

De ontruimingen in de Vondelstraat en de rellen tijdens de kroning van prinses Beatrix zijn hier-van wel de hoogtepunten. Met tanks en traangas probeert de ME de krakers te verjagen. Lang-zaam zakken deze opstanden weg en verdwijnen naar de achtergrond. Slechts enkele jaren later is punk mainstream geworden. De grote muziek-industrieën en de modewereld hebben de punkat-titude opgeslokt en beschikbaar gemaakt voor het grote publiek.

In de jaren '90 verdwijnt de ware punkmuziek meer naar de achtergrond en word een voedings-bodem voor veel verschillende stromingen zoals 'grunge', 'punkrock', 'hardcore' en nog vele andere vertakkingen20.

http://www.youtube.com/watch?v=S773h2rFEdY

(De Heideroosjes - Das toch dope man)

Punk word als het ware een voedingsbodem, die het meest naar voren komt in de punkrock. Ven-dex is een van de weinige punkpiraten die nog uitzendingen maakt, speciaal gericht op punkers maar ook dit bloed langzaam dood.

Waar de rauwe, pure punk dood is gebloed, slaat de blijere en toegankelijkere punkrock aan bij een groot publiek. Internationaal bereikten de punkrockbands Blink182 en The Offspring grote successen. Een van de meest bekende punkrock bands die in deze tijd ontstaat in Nederland zijn 'De Heideroosjes'. Tot 2012 is deze band actief geweest en heeft altijd gereageerd op politieke en economische vraagstukken. Internationaal breekt Nirvana (grunge) door met hun album Nevermind, waaronder 'Smells like teen spirit' op staat.

Blink182.

Conclusie:

Al met al zouden we misschien wel kunnen stellen dat de punk aan zijn eigen succes ten onder is gegaan. Wat begon als een afzetting tegen de bestaande orde, kreeg zoveel aan-hang dat het mainstream (gebruikelijk) werd. Sommigen beweren dat de ondergang samen hangt met het uiteen vallen van de Sex Pis-tols. Maar vooral; punk werd oppervlakkig en commercieël, iets waar het juist grof tegen was. De kledingwijze werd overgenomen om-dat het mode werd, de muziek werd verbeterd omdat het tot een groter publiek aansprak en daarmee stierf de échte gedachte van de punk in de jaren '80 uit. Toch is de gedachte altijd voort blijven leven, dan wel niet in de relat-ief onbekende underground of op een andere manier. We hebben ervan geleerd dat wij een verschil kunnen maken. Het heeft ons doen inzien dat we vrij zijn in het maken van keu-zes en dat we alles kunnen bereiken, zolang we het maar zelf doen. Want dat is de bood-schap 'Do It Yourself'!

TOEKOMSTBEELD:

Heden ten dage is er van de radicale punkgedachte nog maar weinig over, maar toch is het op verschillen-de manieren nog steeds aanwezig in onze samen-leving. Een voorbeeld hiervan is de Occupy beweging die in 2011 in Amsterdam fel protest voerden tegen de macht van banken en economische ongelijkheid in de wereld. Dus een kleine groep mensen die zich door middel van (geweldloos) protest hun stem willen laten horen. Ze kampeerden in illegale tentenkampen voor de gemeentehuizen. De Russische punkband Pussy Riot is ook een goed voorbeeld, de dames zongen over het wanbeleid van Putin en eindigden in de cel.

Alternatieve kleding maken we niet langer zelf maar kopen we kant-en-klaar in de winkel of bestellen het op het internet. Goede voorbeelden zijn hiervan de 'Attitude Holland' en de beroemde 'Large' catalogus, waar menig scholier zijn funshirt besteld. Wil je een alternatief kapsel? De Kinki Kapper helpt je graag uit de brand en de 'Vans Warped Tour', Groezrock en 'Pleur Op Sonic festival' (afgeleid van Euro Son-ic Festival)' zijn jaarlijkse muziekfestivals waarop punkmuziek centraal staat. In de muziek zou je kun-nen stellen dat het pure, rauwe geluid verdwenen is. Bands die zich profileren als punk maken nog wel gebruik van de snelle, rauwe muziek maar zijn toch redelijk gefine-tuned.

(What's my age again? - Blink182)http://www.youtube.com/watch?v=izSObYktG3M

Onze persoonlijke voorkeuren en individualiteit lijken te verdwijnen naar de achtergrond, terwijl gemeen-schappelijke 'alternatieve' collectiviteit meer en meer naar de voorgrond treed. Waar het vroeger niet so-ciaal wenselijk was je anders te kleden is het nu geen opmerkelijke verschijning meer op straat. De jeugd gedraagd zich steeds expressiever door middel van kleding, uiterlijke verschijning e.d. De accep-tatiegrens ligt dan steeds hoger, jeugdculturen worden meer en meer van de alledag. Opmerkelijk, want in tijden van hoge woning- en kamernood (in Amster-dam alleen al is er een tekort van 9000 kamers) en economische malaise zou je zeggen dat er genoeg aanleiding is om je als jongere af te zetten tegen het huidige systeem. Om over de extreem stijgende jeugd- werkloosheid, het broeikaseffect en de bio industrie nog maar niet te spreken. Misschien is het slechts een kwestie van tijd tot er een druppel komt die de emmer doet overlopen en ons aanspoort tot verzet!

BRONVERMELDING:

BOEKEN:

Jonker, L. (2012). No future nu. (1st ed., Vol.192). Lebowski. Retrieved from http://books.google.nl/books?id=kotH71vOBvcC&p-g=RA4-PA1984-IA9&lpg=RA4-PA1984-IA9&d-q=punk graffiti nederland&source=bl&ots=xMKVZP-iS4O&sig=I29g5aPyu2ukqx1JbRAzHlB8p0&hl=nl&sa =X&ei=jmxvU5yYIIHbPO3CgJAD&ved=0CEYQ6AEw-BQ

DOCUMENTAIRES, VIDEOMATERIAAL EN RADIO:

Amsterdam, O. (03, Maart 2013). Punk in amsterdam. Retrieved from NPO DOC. (2012). 3doc; gabbers! [Web]. Retrieved from http://www.hollanddoc.nl/ki-jk-luister/documentaire/g/gabbers.html

Andere Tijden. (2009). Spoor terug; die jeugd van te-genwoordig [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=i_8w9LgA-uA

Andere Tijden. (2009). Spoor terug; die jeugd van te-genwoordig. Deel 2 [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=w7o08vcYxwc

Marcel, G. (Producer) (8, April 2013). Punk. Andere tijden. [Video podcast]. Retrieved from http://www.ges-chiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2011-2012/Punk.html

Andere Tijden. (2009). Spoor terug; die jeugd van te-genwoordig. Deel 3 [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=Vz09lnaBMBU

Avro. (1977). Avro’s toppop, iggy pop, lust for life [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=Ut-W8hLa7N6g

BCC. (2013). Roots of punk [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=4v4yQ1aNkR8http://www.youtube.com/watch?v=4v4yQ1aNkR8&list=RD-4v4yQ1aNkR8#t=47

Geschiedenis 24. (2013). De vondelstraat [Web]. Re-trieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tij-den/afleveringen/1999-2000/De-Vondelstraat.html

Geschiedenis 24. (Performer) (2012). No future nu [Ra-

dio series episode]. In Unknown, (Executive Produc-er), No future Nu. Hilversum: NTR, VPRO. Retrieved from http://www.geschiedenis24 .nl/nofuture/No-Fu-ture-Nu.html

VPRO. (1982). Tijdverschijnselen: No future [Web]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/speler.program.7049588.html

Geschiedenis 24. (2013). Vara-visie punk [Web]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/speler.program.12948379.html

Goedhart, M. (Producer) (8, April 2013). Punk. An-dere tijden. [Video podcast]. Retrieved from http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleverin-gen/2011-2012/Punk.html

Granada TV. (2012). Punk & the new wave 1976-1978 ~ the way they were [web]. Available from http://www.youtube.com/watch?v=BXhfzkH_u14http://www.youtube.com/watch?v=m7O4nTaTEeg

Hoffmann, H. (Director) (2012). De verwarrende jaren 70 [Television series episode]. In Andere tijden. Hilversum: NTR, VPRO. Retrieved from http://www.documentairenet.nl/review/andere-tijden-de-verwar-rende-jaren-70/

Kamer, G. (28, Februari 2012). No future: 1978, een punkband bereikt de eerste plaats in nederland. Retrieved from http://3voor12.vpro.nl/nieuws/2012/februari/No-Future-1978.html

NOS. (Producer) (1990). Punk in nederland [Televi-sion series episode]. In NOS Docu. Hilversum: NOS. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=K-MdjbWc7hhw

Unknown. (2011). Another state of mind | a punk documentry [Web]. Retrieved from http://www.you-tube.com/watch?v=Gpnz4i5rAzohttp://www.geschie-denis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2011-2012/Punk.html

Unknown. (2009). King of punk [Web]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=sntZRgs-gtlchttp://www.youtube.com/watch?v=zeTX_E_ldc4PDF’S:

De Vries, F. (n.d.). De groene amsterdammer; god save the queen. Retrieved from http://issuu.com/groeneamsterdammer/docs/09_book_gstq

Schoonhoven, B. (Unknown). Amsterdam outsider art. Retrieved from http://www.trefmagazine.nl/TREF 12 Bert Broodje.pdf

WEBSITES:

ANP. (17, July 2012). Grootste woningnood studenten in amsterdam. Retrieved from http://www.dichtbij.nl/am-sterdam-noord/lifestyle/wonen/artikel/2391303/groot-ste-woningnood-studenten-in-amsterdam.aspx

Beanspunk. (Unknown). De toekomst van punk in ned-erland. Retrieved from http://www.beanspunk.nl/de-toe-komst-van-punk-in-nederland/

Carvalho, H. (29, November 1996). De langzame in-filtratie van de punkbeweging. NRC. Retrieved from http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/de-langzame-in-filtratie-van-de-punk-beweging

Cooper, R. (24, March 2013). A timeline of punk histo-ry (continued). Retrieved from http://blich08.blogspot.nl/2013/03/a-timeline-of-punk-history-continued.html

Cult Kanaal. (Unknown). Punk rock is not dead!. Retrieved from http://www.cultkanaal.nl/Muziek/punk-rock-revival.html

Cult Kanaal. (Unknown). Punk rock kleding!. Retrieved from http://www.cultkanaal.nl/Muziek/punk-rock-kled-ing.html

Den Blanken, J. (Unknown, Unknown 012). Punk. Re-trieved from http://www.johandenblanken.nl/Punk.htm De Vries, C. (12, 03 1996). Sex pistols?. Retrieved from http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/439472/1996/03/12/Sex-Pistols.dhtml

Geschiedenis 24. (2, Juni 2012). Over; no future. Re-trieved from http://www.geschiedenis24.nl/nofuture/Over.html

Lisevv. (15, Juni 2007). Subcultuur: punkers. Retrieved from http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal-cul-tureel/5849-subcultuur-punkers.html

Metz, K. (2, Maart 2012). Tentoonstelling over punkpe-riode in centraal museum utrecht. Retrieved from http://www.isgeschiedenis.nl/reportage/tentoonstelling_over_punkperiode_in_centraal_museum_utrecht/

No future Nu. (2013). Punkhelden doen vier acoustic-

spoken word shows in Nederland. Retrieved from http://www.nofuture.nu/

NSMBL. (01, October 2012). Fotoserie: De subculturen van de jaren 70 en 80. Retrieved from http://www.nsmbl.nl/fotoserie-de-subculturen-van-de-jaren-70-en-80/

NSMBL. (03, November 2012). Inspiratie; punk flyers uit de jaren 80. Retrieved from http://www.nsmbl.nl/inspi-ratie-28-punk-flyers-uit-de-jaren-80/

Spunk. (6, March 2013). Broodje spunk. Retrieved from http://spunk.nl/blog/broodje-spunk

Unknown, M. (4, June 2003). Geschiedenis van de punkers. Retrieved from http://www.scholieren.com/werkstuk/11347

Unknown, M. (14, December 2005). Punk. Retrieved from http://www.scholieren.com/profielwerkstuk/23192 Wikipedia. (04, April 2014). Avro’s toppop. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Toppop

Wikipedia. (07, December 2013). Krakersrellen. Re-trieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Krakersrellen Wikipedia. (05, March 2014). Lowbrow art movement. Retrieved from http://en.wikipedia.org /wiki/Lowbrow_(art_movement)

Wikipedia. (28, April 2014). Malcolm Mclaren. Re-trieved from http://nl.wikipedia.org/ wiki/Malcolm_Mc-Laren

Wikipedia. (21, Februari 2014). Punk mode. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Punk_(mode)

Wikipedia. (03, 04 2014). Punkrock. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Punkrock

Wikipedia. (20, November 2013). Vans warped tour. Re-trieved from http://nl.wikipedia.org /wiki/Warped_Tour

Wikipedia. (8, Maart 2014). 1970 - 1979. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/1970-1979