BIJZONDERE VONDST

Op de Catharinaplaats in Arnhem is in 1953, in het kader van de wederopbouw

van het stadscentrum, een klein openbaar gebouw opgericht dat aanvankelijk

bestemd was als nevenvestiging van de Gemeente Spaarbank. Later diende

het als tabakshandel en tegenwoordig is het COC er in gehuisvest.

Het gebouw is ontworpen door architect A. Bijker uit Tietjerk en is een mooi

voorbeeld van vroegnaoorlogse functionalistische architectuur met een deels

experimenteel karakter. Dat uit zich vooral in de merkwaardige betonnen

dakconstructie, die als een v-vorm onder een enkele betonnen hoofdbalk is

gegoten. Deze balk is in de bakstenen zijgevels gehangen. Deze opmerkelij-

ke constructie maakt optimale lichtval via de zijgevels mogelijk. Op de verdie-

ping is een grote ongedeelde ruimte, waardoor vrij zicht is op het expressief

geknikt plafond.

Rondje Erfgoed Barchem

Het Land van Lochem, het tijdschrift van

het Historisch Genootschap Lochem Laren

Barchem, no. 2 (2016) staat in het teken

van het dorp Barchem. CeesJan Frank be-

schrijft hierin een cultuurhistorische wan-

deling langs het gebouwde erfgoed in de

kern van dit kleine dorp, zoals de negen-

tiende-eewse kerk, de oude begraafplaats,

het voormalige bijkantoor van de gemeen-

te Laren en het kleine villapark, dat eind

jaren 30 werd aangelegd.

RECENTE PUBLICATIES / NIEUWS MEDEWERKERS MAB

PUBLICATIES EN VARIA

NIEUWSBRIEF

NUMMER 24 NAJAAR 2016

MASTERCLASS DIGITALE INNOVATIE

Op 23 en 24

juni hebben

Gerrit Koren-

berg en Daan

Schaars bij

Erfgoed Leiden

en Omstreken

(ELO) de mas-

terclass ‘Digitale innovatie in bouwhistorie’ gevolgd.

Hier is kennis opgedaan over het inzetten van 3D laser-

scanning, total station en fotogrammetrie. Digitale

opmetingstechnieken kunnen een goede aanvulling

zijn op de traditionele opmetingstechnieken bij bouw-

historisch onderzoek. Inmiddels is de opgedane kennis

al ingezet bij een documentatie van de Kerkboog in

Nijmegen.

SPONSORING

Het MAB sponsort Schaakvereniging Het Kasteel in

Wijchen, GaySwim Spetters in Nijmegen en Historisch

Ge-

MAB-Jubileum

Op 27 juli onthulde de directie van MAB het

door de medewerkers geschonken pla-

quette ter herinnering aan 24 jaar Monu-

menten Advies Bureau. Het bord heeft een

fraai plaatsje gekregen in de kantine.

Vanaf linksboven met de klok mee: Frank Haans, CeesJan Frank, Connie van den Broek, John de Jong, Leonie Valckx, Daan Schaars, Gerrit Korenberg en Miranda Lemmens.

www.monumentenadviesbureau.nl

Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum geeft het Monumenten Advies Bureau

de fraaie publicatie BOUWSTENEN uit. Het kleurrijke jubileumboek staat vol met

bijdragen van alle medewerkers, die op dit moment aan het bureau verbonden

zijn.

Artikelen, berichten en fotografie geven een mooie indruk van het brede onder-

zoeksveld van het Monumenten Advies Bureau op het gebied van bouw– en archi-

tectuurhistorie, interieurkunst, landschap, historische stedenbouw en restauratie-

techniek. Het 100 pagina’s tellende boek is een reis door de tijd binnen het Neder-

landse cultuurhistorische

erfgoed. De middeleeuwen

komen uitgebreid aan bod

in een artikel over de mid-

deleeuwse huizenbouw in

de stad Arnhem (Frank

Haans). Daan Schaars

neemt de lezer mee langs

bijzondere staaltjes van

achttiende-eeuwse bouw-

kunst in Den Bosch. Aan-

dacht voor de negentiende-

eeuwse architectuur is er in

de bijdrage van Connie van

den Broek over de laatste

koepelkerk van architect

Carl Weber in Geldrop en in

een artikel over de Klinkha-

mervilla’s in Lochem. Cees

Jan Frank verhaalt over de

bijzondere interieurs van

Willem Diehl en Jaap Gid-

ding in het interbellum in

Arnhem, een periode die

ook centraal staat in bijdragen over de Citroëngarage in Amsterdam en de antro-

posofische huizen in Voorthuizen. Naoorlogs erfgoed wordt gepresenteerd in het

artikel van Leonie Valckx over Cultureel Centrum De Lindenberg in Nijmegen, en

verder in bijdragen over het Tomadohuis in Dordrecht, Apeldoornse wederop-

bouwkunst en de Deltawerken. Tenslotte gaat Gerrit Korenberg in op de verande-

rende inzichten over verzamelen en beleven in het Nederlands Openlucht Museum

in Arnhem en doet John de Jong verslag van de inzet van cultuurhistorisch onder-

zoek bij gebiedsontwikkeling, in het bijzonder in de Waalsprong bij Nijmegen. De

artikelen worden afgewisseld door bijzondere foto’s van Nijmeegs erfgoed, ge-

maakt door Miranda Lemmens.

Bouwstenen verschijnt in december en wordt gratis verspreid onder onze vaste

contacten.

Monumenten Advies Bureau

presenteert BOUWSTENEN!

NIEUWSBRIEF

NUMMER 24 NAJAAR 2016

COLOFON

Deze nieuwsbrief is een uitgave van

het Monumenten Advies Bureau en

verschijnt tweemaal per jaar. De

nieuwsbrief wordt gratis verspreid

onder onze relaties.

MONUMENTEN ADVIES BUREAU

Het MAB is actief sinds 1990 als facili-

tair bureau voor overheden, particu-

lieren en bedrijven op het gebied van

bouw– en architectuurgeschiedenis,

historische geografie, stedenbouw

en cultuurlandschap.

Wij verzorgen architectuur– en kunst-

historisch onderzoek, gebiedsanaly-

ses, cultuurhistorische waardenkaar-

ten, bouwhistorisch onderzoek, res-

tauratie-, onderhouds– en technische

advisering en publicaties.

Het bureau bestaat uit een team van

goed op elkaar ingespeelde en en-

thousiaste restauratiebouwkundigen,

bouw– en architectuurhistorici.

MEDEWERKERS

Drs. CeesJan Frank

Drs. Frank Haans

Drs. Connie van den Broek

Drs. John de Jong

Ing. Gerrit Korenberg

Drs. Miranda Lemmens

Daan Schaars, MA

Drs. Leonie Valckx

Bredestraat 1

6542 SN NIJMEGEN

tel: 024-3786742

info@monumentenadviesbureau.nl

www.monumentenadviesbureau.nl

Directie en mede-

werkers van het

MAB wensen u

fijne feestdagen

en een heel voor-

spoedig en

gezond 2017!

Pagina 2

ARCHITECTUUR– EN BOUWHISTORIE

CERTIFICERING BOUWHISTORICUS

Sinds eind 2014 beschikt MAB over twee medewerkers, die als erkend bouwhistoricus bnb (Bond Nederlandse Bouwhis-torici) zijn gecertificeerd, na-melijk Frank Haans en Gerrit Korenberg.

Het lidmaatschap van de BNB biedt een waarborg voor de kwaliteit van bouwhistorisch onderzoek en is uitsluitend voorbehouden aan diegenen die minimaal voldoen aan de kennis, capaciteiten en vaar-digheden zoals die zijn vastge-legd in de kwaliteitscriteria.

STATIONSPOSTGE-BOUW DEN HAAG

In 1941 werd begonnen met de bouw van dit imposante ge-bouw, het laatst uitgevoerde ontwerp binnen het kwalita-tief hoogstaande oeuvre van Rijksbouwmeester G.C. Bre-mer (1880-1949). Vanwege de bouwstop tijdens de oorlogsja-ren werd de bouw pas jaren later, in 1949, voltooid. Het complex bevatte een postkan-toor, een publiek gedeelte en een groot postverwerkingsbe-drijf en heeft vele bijzondere elementen, zoals een beton-nen gewelf boven het bedrijfs-gedeelte en beeldhouwwerk van Hildo Krop in de voorge-vel.

In opdracht van Braaksma & Roos Architectenbureau is een bouwhistorische verkenning van het gebouw uitgevoerd. Het postkantoor wacht im-mers een ingrijpende herbe-stemming. Het onderzoek maakt duidelijk waar de monu-mentale waarden liggen en welke aspecten van het interi-eur bijzonder zijn.

NIEUWSBRIEF

NUMMER 24 NAJAAR 2016

BOUWHISTORISCH ONDERZOEK NAJAAR 2016

In het najaar van 2016 heeft het MAB tal van bouwhistorische analy-

ses, verkenningen en waardenstellingen uitgevoerd. In Alkmaar is

de Cadettenschool uit 1893 onderzocht en in Assen de Willem Fri-

sokazerne. In Groningen (voormalige lagere school), Haarlem

(ambachtsschool) en Nijmegen (Canisiusschool) zijn historische

onderwijsgebouwen bouwhistorisch verkend en gewaardeerd, als

onderbouwing voor ingrijpende transformatieprojecten.

In Arnhem onderzochten we de oude Bank van Leening (ook wel de

“Lommerd”) uit 1869, in Groningen het zwembadcomplex De Pa-

piermolen (zie elders in deze nieuwsbrief) en in Maastricht een

herenhuis uit het interbellum aan het Keizer Karelplein.

In Amsterdam onderzocht het MAB het grote complex van de Uni-

versiteit van Amsterdam aan de Plantage Muidergracht en het voor-

malige Huis van Bewaring aan de Havenstraat, een imposant gevan-

geniscomplex uit de negentiende eeuw.

De voormalige sigarenfabriek Genta en de wasmiddelenfabriek

Loda in Breda zijn eveneens bouwhistorisch verkend. Beide fabrie-

ken zijn een prachtige herinnering aan het rijke industriële verleden

van de stad en wachten op een verdiende herbestemming.

Ten behoeve van een kleinschalige ingreep aan het landhuis Gooi-

lust in ‘s-Graveland is in opdracht van de eigenaar, de Vereniging

Natuurmonumenten, een verkenning uitgevoerd.

ZWEMBAD DE PAPIERMOLEN IN GRONINGEN

Gemeentelijk architect Jac. Koolhaas ontwierp in 1953 een nieuw

openluchtbad in Groningen, een voor zijn tijd zeer moderne en

ruim opgezette accommodatie, waarvoor baden in Scandinavië

en Zwitserland als inspiratiebron dienden. Terrein, bebouwing,

zwembassins en vele objecten, waaronder enkele markante buis-

plastieken, gesitueerd in een fraaie landschappelijke aanleg, wer-

den in 2011 aangewezen als rijksmonument, als onderdeel van de

inventarisatie van het naoorlogs erfgoed. Thans is voor het com-

plex een partieel renovatie– en restauratieplan in de maak. Ter

voorbereiding hierop is door MAB, in opdracht van de dienst

OCSW van de gemeente Groningen een bouwhistorische verken-

ning met waardenstelling uitgevoerd.

Promotiemateriaal MAB, grafisch ontwerp en fotografie Winterworks Nijmegen

NIEUWSBRIEF

OVERZICHT BIJZONDER CULTUURHISTORISCH ONDERZOEK

In de tweede helft van 2016 heeft het MAB verschillende cultuurhistorische onderzoeken en

analyses uitgevoerd. Hieronder een overzicht van de bijzondere projecten:

Plan van Aanpak Historische begraafplaatsen in de gemeente Sittard. Het PvA dient

als opmaat naar mogelijke bescherming van waardevolle begraafplaatsen en kerk-hoven in deze gemeente en geeft wenken voor het beleid.

Cultuurhistorisch onderzoek van Het Dorp in Arnhem, in opdracht van het Neder-

lands Openlucht Museum Arnhem.

Cultuurhistorische analyse van de karakteristieke bebouwing in het landelijke gebied

van de gemeente Winterswijk, in het kader van het te actualiseren bestemmings-plan.

Inventarisatie, beschrijving en waardering van karakteristieke gebouwen in de bin-

nenstad van Zwolle.

Objectinventarisaties en waardenstellingen in onder meer de gemeenten Gennep,

Apeldoorn, Bussum, Oss, Bosch en Duin en Eindhoven.

Ook toeristisch-recreatieve en lokaalhisto-

rische

CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAARTEN

Veel Nederlandse gemeenten hebben

inmiddels een cultuurhistorische informa-

tie– of waardenkaart (CHW). Zo’n kaart

laat zien waar cultuurhistorische waarden

voorkomen of zijn te verwachten. Het kan

dan gaan om aardkundige, archeologische,

historisch-geografische, landschappelijke,

(steden)bouwkundige en andere waarden.

De CHW dient als ondersteuning van het

erfgoedbeleid maar is ook een belangrijke

onderlegger voor de planologische bor-

ging in bestemmingsplannen. Tevens inspi-

reert de CHW stedenbouwkundig en land-

schapsarchitectonisch ontwerp.

Pagina 3

ARCHITECTUUR– EN BOUWHISTORIE ADVISERING

KLEURENPRACHT IN NIJMEGEN

In het voorjaar van 2016 is een bouwhisto-

rische verkenning uitgevoerd in een uit

1909 daterende villa aan de Berg en Dalse-

weg in Nijmegen. Frank Ludewig was de

architect van het huis, dat een mooi voor-

beeld is van de nieuw-historiserende stro-

ming in de Nederlandse architectuur begin

vorige eeuw. Het interieur bleef opmerke-

lijk goed behouden. In de BHV werd een

diepgaand kleurhistorisch onderzoek aan-

bevolen, naar aanleiding van eerder geda-

ne vondsten. Bert Jonker voerde dit on-

derzoek uit en stuitte op een opmerkelijke

rijkdom aan geschilderde versieringen in

sjabloontechniek, veelal verwant aan de

late Duitse/Oostenrijkse Jugendstil en

Sezessionskunst. Een groot deel daarvan

is inmiddels vrijgelegd en gerestaureerd.

Ook toeristisch-recreatieve en lokaalhisto-

rische projecten vinden veel informatie in

de kaart. Het MAB heeft meegewerkt aan

de CHW van Leiden, Geldermalsen en Aa

en Hunze (samen met RAAP), Nieuwegein,

Vianen, Putten (met RAAP en bureau Over-

land) en Coevorden (met ADC Heritage).

Ook assisteerden we bij het maken van de

kaarten van Nijmegen en Deventer en de

bouwhistorische waardenkaart van Leiden.

Thans wordt met RAAP, Van Meijel advi-

seurs in cultuurhistorie en Els Bet Steden-

bouwkundige gewerkt aan de cultuurhisto-

rische basiskaart van Gouda.

Neem contact met ons op voor meer infor-

matie of kijk op de website. Foto F. Haans (boven) en Bert Jonker (beneden)

VESTING GRAVE

Momenteel wordt in de provincie Noord-Brabant hard gewerkt aan het promoten en beter

beleefbaar maken van de Zuiderwaterlinie, een historische gordel verdedigingswerken,

waarvan de voormalige vesting Grave het oostelijke sluitstuk is. In en rond de stad zijn daar-

van nog vele sporen aanwezig, maar niet altijd meer goed zichtbaar. Het herstel en be-

leefbaar maken van de Graafse vestingwerken is niet alleen voor de hele Zuiderwaterlinie

van belang, maar kan ook een belangrijke bijdrage leveren bij het verder toeristisch op de

kaart zetten van de stad Grave zelf. Een heldere visie op hoe om te gaan met de vesting is

dan ook dringend gewenst. In verschillende deelonderzoeken levert het MAB input voor

deze visie, allereerst met een uitgebreide

ontwikkelingsgeschiedenis en een be-

standsopname van de onder– en boven-

grondse restanten van de Graafse vesting-

werken en militaire gebouwen. Alle restan-

ten worden uitvoerig beschreven en in

samenhang geduid. Hierbij worden ook

aanbevelingen gedaan voor herstel en

reconstructie.