Kortdurende Kortdurende psychodynamische psychodynamische

psychotherapiepsychotherapieProf. Dr. Jan J.L. DerksenProf. Dr. Jan J.L. Derksen

jjlderksen@planet.nljjlderksen@planet.nlNijmegen, september 2006Nijmegen, september 2006

Hoe gangbaar is de Hoe gangbaar is de psychodynamische psychodynamische

oriëntatie?oriëntatie? Survey (1995 en 2000) onder 4000 Survey (1995 en 2000) onder 4000

professionals in de GGZ in de USA:professionals in de GGZ in de USA: 50% psychiaters50% psychiaters 25% psychologen25% psychologen 25% social workers.25% social workers.

40% eclectisch of integratief40% eclectisch of integratief

Welke modellen bestaan er?Welke modellen bestaan er? Klassieke langdurige Klassieke langdurige

psychoanalytische psychotherapiepsychoanalytische psychotherapie Focale Psychotherapie Focale Psychotherapie In tijd gelimiteerde dynamische In tijd gelimiteerde dynamische

psychotherapiepsychotherapie Kortdurende Psychodynamische Kortdurende Psychodynamische

PsychotherapiePsychotherapie

Modellen; vervolgModellen; vervolg Overdrachtsgerelateerde psychotherapie voor Overdrachtsgerelateerde psychotherapie voor

borderline patiëntenborderline patiënten Cognitief-analytische therapie, eclectisch Cognitief-analytische therapie, eclectisch Interpersoonlijke psychotherapieInterpersoonlijke psychotherapie Supportieve psychotherapieSupportieve psychotherapie Psychodynamisch georiënteerde groepstherapiePsychodynamisch georiënteerde groepstherapie Psychodynamische benaderingen in de Psychodynamische benaderingen in de

kindertherapiekindertherapie Korte dynamische psychotherapie voor Korte dynamische psychotherapie voor

specifieke stoornissen: PTSD, middelen specifieke stoornissen: PTSD, middelen misbruik, etcmisbruik, etc

Klassieke psychoanalytische Klassieke psychoanalytische psychotherapiepsychotherapie

Enkele malen per week, jarenlangEnkele malen per week, jarenlang Vis à visVis à vis Vrij associatieVrij associatie Verheldering, confrontatie, Verheldering, confrontatie,

interpretatieinterpretatie Overdrachtsanalyse, Overdrachtsanalyse,

overdrachtsneuroseoverdrachtsneurose Neurotische stoornissenNeurotische stoornissen

Focale PsychotherapieFocale Psychotherapie David MalanDavid Malan Focus is richtinggevend en draagt Focus is richtinggevend en draagt

zorg voor het verkorten van de zorg voor het verkorten van de behandelingbehandeling

ConflictdriehoekConflictdriehoek PersoonsdriehoekPersoonsdriehoek Neurotische stoornissen bij Neurotische stoornissen bij

gemotiveerde patiëntengemotiveerde patiënten

ConflictdriehoekConflictdriehoek afweer angst afweer angst

blokkerend gevoelblokkerend gevoel

onbewust gevoelonbewust gevoel

PersoonsdriehoekPersoonsdriehoek therapeut actuele therapeut actuele

anderander

persoon uit verledenpersoon uit verleden

In tijd gelimiteerde In tijd gelimiteerde dynamische psychotherapiedynamische psychotherapie Mann Mann Tijd is de wijze van verkorten van de Tijd is de wijze van verkorten van de

behandelingbehandeling Geboorte----------------------doodGeboorte----------------------dood 12 zittingen12 zittingen Speciaal voor separatie-individuatie Speciaal voor separatie-individuatie

thema’sthema’s

Kortdurende Kortdurende Psychodynamische Psychodynamische

PsychotherapiePsychotherapie Davanloo, Sifneos, Magnavita, OsimoDavanloo, Sifneos, Magnavita, Osimo Affect activeren, weerstand (D) angst, diep Affect activeren, weerstand (D) angst, diep

interpreteren, weerstand ontwrichten (S)interpreteren, weerstand ontwrichten (S) Verkorting vindt plaats door acceleratie Verkorting vindt plaats door acceleratie

van het therapeutisch procesvan het therapeutisch proces Twee driehoeken, spiegelingsfunctie, Twee driehoeken, spiegelingsfunctie,

activeren onbewuste conflicten, activeren onbewuste conflicten, herstructureren van afweer, angst herstructureren van afweer, angst reguleren, emoties ervarenreguleren, emoties ervaren

Tamelijk brede indicatiestellingTamelijk brede indicatiestelling

Overdrachtsgerelateerde Overdrachtsgerelateerde psychotherapie voor borderline psychotherapie voor borderline

patiëntenpatiënten Kernberg, Clarkin, YeomansKernberg, Clarkin, Yeomans Object-relationele benaderingObject-relationele benadering Werken met de overdrachtWerken met de overdracht Identiteit, afweermechanismen, Identiteit, afweermechanismen,

realiteitstoetsingrealiteitstoetsing Borderline Borderline

persoonlijkheidsorganisatiepersoonlijkheidsorganisatie

Cognitief-analytische Cognitief-analytische therapie therapie

(CAT)(CAT) Ryle, Kerr in Engeland vormgegevenRyle, Kerr in Engeland vormgegeven Combineert: common factors (Frank), Combineert: common factors (Frank),

cognitieve en object-relatie theorie, cognitieve en object-relatie theorie, Kelly’s Personal Construct theorie, Kelly’s Personal Construct theorie, theorieën van Vygotsky.theorieën van Vygotsky.

Contract, 16 zittingen, huiswerk, Contract, 16 zittingen, huiswerk, actieactie

http://www.acat.org.ukhttp://www.acat.org.uk

Interpersoonlijke Interpersoonlijke psychotherapiepsychotherapie

Klerman, WeissmanKlerman, Weissman Verlies, interpersoonlijke tekorten, Verlies, interpersoonlijke tekorten,

roltransitiesroltransities 14-18 wekelijkse zittingen14-18 wekelijkse zittingen Speciaal voor depressiesSpeciaal voor depressies

Supportieve psychotherapieSupportieve psychotherapie Luborsky, Pinsker, RocklandLuborsky, Pinsker, Rockland Angst reduceren, ventileren, Angst reduceren, ventileren,

zelfgevoel verbeteren, ontwikkelde zelfgevoel verbeteren, ontwikkelde afweer stimuleren, reframing, afweer stimuleren, reframing, aanmoedigen, adviseren, anticiperenaanmoedigen, adviseren, anticiperen

Voor de zware en moeilijke patiëntenVoor de zware en moeilijke patiënten

Psychodynamisch Psychodynamisch georiënteerde georiënteerde groepstherapiegroepstherapie

Yalom, MacKenzie, ScheidlingerYalom, MacKenzie, Scheidlinger Efficiënt en kosteneffectief (-20 sessies)Efficiënt en kosteneffectief (-20 sessies) Tijdlimiet, actieve therapeut, focus, Tijdlimiet, actieve therapeut, focus,

doelen, selectie en voorbereiding van de doelen, selectie en voorbereiding van de patiëntenpatiënten

Veel verschillende type groepen (van Veel verschillende type groepen (van klacht tot ontwikkelingsgebied), klacht tot ontwikkelingsgebied), supportief-expressief-interpreterendsupportief-expressief-interpreterend

Speciaal voor interpersoonlijke problemenSpeciaal voor interpersoonlijke problemen

Psychodynamische Psychodynamische benaderingen in de benaderingen in de

kindertherapiekindertherapie Greenspan, Benedict, HastingsGreenspan, Benedict, Hastings DIR-model (developmental, Ind-diff, DIR-model (developmental, Ind-diff,

relationship-based), object-relationship-based), object-relationele speltherapierelationele speltherapie

Veel nieuwe ontwikkelingen met een Veel nieuwe ontwikkelingen met een sterk integrerend karaktersterk integrerend karakter

Allerlei stoornissen bij kinderenAllerlei stoornissen bij kinderen

Korte dynamische Korte dynamische psychotherapie voor specifieke psychotherapie voor specifieke

stoornissenstoornissen PTSD, middelenmisbruik, echtparen, PTSD, middelenmisbruik, echtparen,

hartpatiënten, hartpatiënten, persoonlijkheidsstoornissen, etc.persoonlijkheidsstoornissen, etc.

Vaak combinaties van eerder Vaak combinaties van eerder genoemde methodiekengenoemde methodieken

Essentiële ingrediënten KPPEssentiële ingrediënten KPP Geen waarheden, maar hypotheses en Geen waarheden, maar hypotheses en

zoekschema’szoekschema’s Essentieel is en blijft het proces van vrije Essentieel is en blijft het proces van vrije

invallen als criterium voor effectiviteitinvallen als criterium voor effectiviteit Heden, verleden, toekomst, realiteit en Heden, verleden, toekomst, realiteit en

fantasie, gevoelsbeleving tijdens de zittingfantasie, gevoelsbeleving tijdens de zitting Met en buiten de overdracht werken, Met en buiten de overdracht werken,

tegenoverdracht snel en dynamisch tegenoverdracht snel en dynamisch gebruikengebruiken

Essentiële ingrediënten: Essentiële ingrediënten: vervolgvervolg

Een sterk focus op kernkwesties, het Een sterk focus op kernkwesties, het proces niet laten afdrijven;proces niet laten afdrijven;

Activiteitsniveau van de therapeut is Activiteitsniveau van de therapeut is hoog; in begin hoger dan later;hoog; in begin hoger dan later;

Interpretaties worden gebruikt in een Interpretaties worden gebruikt in een vroeg stadium;vroeg stadium;

Emoties worden stevig geactiveerd;Emoties worden stevig geactiveerd;

Essentiële ingrediënten: Essentiële ingrediënten: vervolgvervolg

Tijdsbeperking;Tijdsbeperking; Voorzover de ego-structuur het Voorzover de ego-structuur het

toelaat snel bewust maken van toelaat snel bewust maken van onbewuste inhouden;onbewuste inhouden;

Diepte van behandeling is niet per se Diepte van behandeling is niet per se gerelateerd aan lengte;gerelateerd aan lengte;

De spiegelfunctieDe spiegelfunctie De therapeut spiegelt de minder De therapeut spiegelt de minder

bewuste aspecten van de patiënt die:bewuste aspecten van de patiënt die: Emoties;Emoties; Angst;Angst; Defensieve attitudes.Defensieve attitudes. Het is constante feedback van Het is constante feedback van

hetgeen de patiënt uitstraalt gevolgd hetgeen de patiënt uitstraalt gevolgd door verhelderingen en interpretatiesdoor verhelderingen en interpretaties

Activeren van onbewuste Activeren van onbewuste conflicterende emotiesconflicterende emoties

Een therapeutisch proces gericht op Een therapeutisch proces gericht op dynamische verandering noodzaakt dynamische verandering noodzaakt het ervaren van conflicterende het ervaren van conflicterende gevoelens in een voldoende sterke gevoelens in een voldoende sterke intensiteit.intensiteit.

De krachten die deze ervaring De krachten die deze ervaring blokkeren worden snel blokkeren worden snel geneutraliseerd of verminderd geneutraliseerd of verminderd middels: middels:

Vervolg;Vervolg; Afweer herstructureren;Afweer herstructureren; Angst reguleren;Angst reguleren; Emotionele expressie Emotionele expressie

vergemakkelijkenvergemakkelijken

Afweer herstructurerenAfweer herstructureren Rijpheid van de afweerRijpheid van de afweer Karakterafweer, “position defenses” Karakterafweer, “position defenses”

die samen het karakter vormen: die samen het karakter vormen: gezichtsuitdrukking, houdinggezichtsuitdrukking, houding

Tactische afweer, functioneren in de Tactische afweer, functioneren in de interactie met de therapeut: “ik denk interactie met de therapeut: “ik denk dat ik boos ben”, effect op dat ik boos ben”, effect op therapeutische relatie.therapeutische relatie.

Angst regulerenAngst reguleren Angst schaamte, schuld of pijn als rem Angst schaamte, schuld of pijn als rem

op een verdrongen conflictueus gevoelop een verdrongen conflictueus gevoel Afweer herstructureren mobiliseert Afweer herstructureren mobiliseert

vaak de angst die in de zitting vaak de angst die in de zitting hanteerbaar moet zijn. hanteerbaar moet zijn.

De diepere gevoelens worden in De diepere gevoelens worden in acceptabele intensiteit beleefd zodat acceptabele intensiteit beleefd zodat het een correctieve emotionele het een correctieve emotionele ervaring wordt.ervaring wordt.

Angst regulerenAngst reguleren Helpen bij de herkenning van hoe ze Helpen bij de herkenning van hoe ze

de angst ervaren (b.v. de angst ervaren (b.v. psychosomatisch).psychosomatisch).

Bewustmaken van de connectie Bewustmaken van de connectie tussen het onderliggende tussen het onderliggende conflictueuze gevoel en de angst.conflictueuze gevoel en de angst.

Therapeut is emotioneel actief, sterk Therapeut is emotioneel actief, sterk en gericht op samenwerken.en gericht op samenwerken.

Emotionele expressie Emotionele expressie vergemakkelijkenvergemakkelijken

Helpen bij het ontdekken, ervaren, tot Helpen bij het ontdekken, ervaren, tot expressie brengen en accepteren van expressie brengen en accepteren van de nieuwe emotie.de nieuwe emotie.

Aanwezigheid van de therapeut, Aanwezigheid van de therapeut, acceptatie van de gevoelens van de acceptatie van de gevoelens van de patiënt.patiënt.

Alles dat via het lichaam wordt Alles dat via het lichaam wordt uitgedrukt zien, steunen en uitgedrukt zien, steunen en vergemakkelijken.vergemakkelijken.

Essentiële aspecten van de Essentiële aspecten van de techniektechniek

1. Druk om echte gevoelens te 1. Druk om echte gevoelens te ervarenervaren

2. Weerstand neemt toe2. Weerstand neemt toe 3. Uitdagen van de weerstand3. Uitdagen van de weerstand 4. Oplopen van de overdracht, meer 4. Oplopen van de overdracht, meer

toenemende weerstandtoenemende weerstand 5. Uitdagen van de weerstand in de 5. Uitdagen van de weerstand in de

overdrachtoverdracht

Essentiële aspecten van de Essentiële aspecten van de techniektechniek

6. Directe expressie en ervaren van 6. Directe expressie en ervaren van de overdrachtsgevoelensde overdrachtsgevoelens

7. Opening van het onbewuste7. Opening van het onbewuste 8. Doorwerken met de driehoeken8. Doorwerken met de driehoeken Eventueel start de cyclus opnieuw, Eventueel start de cyclus opnieuw,

hangt van de patiënt aafhangt van de patiënt aaf

Empirisch onderzoekEmpirisch onderzoek Naar bankanalyses was dit moeilijk Naar bankanalyses was dit moeilijk

door de lengtedoor de lengte Nu nog is het model in veel opzichten Nu nog is het model in veel opzichten

strijdig met wat we kennen als de strijdig met wat we kennen als de empirische onderzoeksmethodiekenempirische onderzoeksmethodieken

Naar de korte therapieën is nu veel Naar de korte therapieën is nu veel meer onderzoek gedaan, audio en meer onderzoek gedaan, audio en videobanden in opmarsvideobanden in opmars

Empirisch onderzoek: Empirisch onderzoek: vervolgvervolg

Uitkomsten van Uitkomsten van psychotherapieonderzoek hebben psychotherapieonderzoek hebben beperkte invloed op de klinische beperkte invloed op de klinische praktijkpraktijk

Clinici vinden een discussie met Clinici vinden een discussie met collega’s waardevoller dan de collega’s waardevoller dan de onderzoeksverhalenonderzoeksverhalen

Deze twee dichter bijeenbrengen ligt Deze twee dichter bijeenbrengen ligt nog voor onsnog voor ons

Uitkomsten empirisch Uitkomsten empirisch onderzoek (Gabbard, 1997)onderzoek (Gabbard, 1997)

Dynamische therapie is niet beter of Dynamische therapie is niet beter of slechter dan de andere therapieënslechter dan de andere therapieën

Supportieve en expressieve therapie Supportieve en expressieve therapie in combinatie doen het beter bij in combinatie doen het beter bij ernstig gestoorde patiëntenernstig gestoorde patiënten

Weinig studies met een RC designWeinig studies met een RC design

Uitkomsten empirisch Uitkomsten empirisch onderzoekonderzoek

Er is weinig steun voor de Er is weinig steun voor de superioriteit van klassieke analyse superioriteit van klassieke analyse boven KPP, de grenzen zijn vervaagd;boven KPP, de grenzen zijn vervaagd;

Techniek en (echte) relatie hebben Techniek en (echte) relatie hebben stuivertje gewisseld;stuivertje gewisseld;

Patiënt en observator taxeren de Patiënt en observator taxeren de therapeutische relatie beter dan de therapeutische relatie beter dan de therapeut.therapeut.