PSALMEN 120-122 - PELGRIMSPSALMEN · 2020. 9. 10. · Psalm 121 zou je een overgangspsalm kunnen...

Bijbels Leerhuis - bijeenkomst 1 1

BIJEENKOMST 1

‘Wij gaan naar het huis van de Heer!’ PSALMEN 120-122 - PELGRIMSPSALMEN

VERWELKOMING

Ditisonzeeerstebijeenkomst,destartvanonsproject.Jezoukunnenstellendatwesamenop weg, op tocht gaan. Daarom hebben we voor deze eerste bijeenkomst uit het rijkepsalmboekeenpelgrimspsalmgekozen.Dewegdieweditwerkjaargaan,willenweimmersooktotbedevaart,totpelgrimstochtmaken,eenwegwaarlangswedichterbijGodproberentekomen.

KENNISMAKING

LIED


INLEIDING

Depsalmen120-134vormenbinnenhetboekderPsalmeneenapartebundel. Zehebbenalle in het Hebreeuws het opschrift ‘sjir ha-maalot’. De vertaling van dit opschrift wisseltnogal eens volgens de interpretatie van de vertaler.Deze psalmenworden ‘trappsalmen’,‘liederen van het opgaan’, ‘liederen van de stijgingen’, bedevaartliederen ofpelgrimspsalmengenoemd.Dekeuzevooréénvandezebenamingenwordtbepaalddoorhetdoel,decontextwaarinmendenktdatdezepsalmenoorspronkelijkwerdengebeden.

SommigendenkendatdezeliederenhunontstaanvondenbijdeterugkeervandeballingenuitBabylon,bijhunopgaandusvanuitdeballingschapnaarJeruzalem.Anderendenkenaande 15 treden in het tempelcomplex, die de voorhof van de vrouwen scheidden van devoorhofvandemannen.OpelketredezoudendeLevietendantelkenséénpsalmgezongenhebben,vandaardekeuzevoordenaam‘trappsalmen’.Noganderenzoekeneenverklaringvoordenaamindeopbouwvandepsalmgedichtenzelf. Jezoukunnenstellendatzezichtrapsgewijze voortbewegen; je kunt deze psalmen dan ook lezen als vijftien liederen dieonderlingalsééngebedssnoeraanelkaarzijngeknoopt.

Toch lijkt de meest voor de hand liggende verklaring voor het opschrift van deze groeppsalmen,datzeeenliederenbundelvormenvoordepelgrimsdiedriemaalperjaar‘opgaan’naarJeruzalem,namelijktijdenshetPaasfeest(Pesach),hetPinksterfeest(Sjavoeot)enhetLoofhuttenfeest(Soekkot).

Studies hebben aangetoond dat deze reeks van 15 psalmen bestaat uit vijfmaal driepsalmen:

• deeersteisaltijdeenklacht;

• detweedeeenvertrouwenspsalm;

• dederdeeenfeestelijkdankliedofhymne,inJeruzalem,methetterugkerendethemavandevrede.

Alswevandaagpsalm122 lezen,hetduidelijksteenbedevaartpsalm, ishetduszinvolomheminsamenhangmetdetweevoorafgaandepsalmentelezen:psalm120alsklaagpsalm,psalm121alsvertrouwenspsalmentenslottepsalm122alslofliedengebedomvrede.


DE TEKST LEZEN

Psalm 120 1 Eenpelgrimslied.

RoepikinmijnnoodtotdeHEER,hijgeeftmijantwoord.

2 Bevrijdmijnziel,HEER,vanlippendieliegen,vandetongdiebedriegt.

3 Watzaljestrafzijn,bedrieglijketong,enwatjestrafnogverzwaren?

4 Pijlen,gescherptvoordestrijd,endangloeiendhoutskoolvanbrem!

5 Ach,datikmoetwoneninMesech,vervanhuisbijdetentenvanKedar.

6 Telangalwoontmijnzielbijmensendievredehaten.

7 Spreekikwoordenvanvrede,zijwillenoorlog.

Psalm 121 1 Eenpelgrimslied.

Ikslamijnogenopnaardebergen,vanwaarkomtmijnhulp?

2 MijnhulpkomtvandeHEERdiehemelenaardegemaaktheeft.

3 Hijzaljevoetnietlatenwankelen,hijzalnietsluimeren,jewachter.

4 Nee,hijsluimertniet,hijslaaptniet,dewachtervanIsraël.

5 DeHEERisjewachter,deHEERisdeschaduwaanjerechterhand:

6 overdagkandezonjenietsteken,bijnachtdemaanjenietschaden.


7 DeHEERbehoedtjevoorallekwaad,hijwaaktoverjeleven,

8 deHEERhoudtdewachtoverjegaanenjekomenvannutotineeuwigheid.

Psalm 122 1 EenpelgrimsliedvanDavid.

Verheugdwasiktoenikhoorde:‘WijgaannaarhethuisvandeHEER,’

2 verheugdbenik,nuonzevoetenstaanbinnenjepoorten,Jeruzalem.

3 Jeruzalem,alseenstadgebouwd,hechtendichtopeen.

4 Daarkomendestammensamen,destammenvandeHEER,omIsraëlsplichttevervullen,teprijzendenaamvandeHEER.

5 Daarzetelthetgerecht,daartroonthethuisvanDavid.

6 VraagomvredevoorJeruzalem:‘Datrusthebbenwievanjehouden,

7 datvredeheerstbinnenjemurenenrustinjevesting.’

8 Ommijnverwantenenvriendenzegik:‘Vredezijinjou.’

9 OmhethuisvandeHEER,onzeGod,wensikjealhetgoede.


DE TEKST VERKENNNEN

Psalm 120

Weherlezen in stiltedepsalm.Duidbij de tekstaanofnoteerhieronderwat je treft,watweerstandoproeptenwaarbijjegraagnogextraverduidelijkingzoukrijgen.

Psalm120iseenkorte,individueleklaagpsalm,dieopvallendsomberklinkt.

Depsalmbegintmeteenbedevanhoop:‘RoepikinmijnnoodtotdeHEER,hijgeeftmijantwoord.’Hier trektdebiddervandepsalmzichaanop,ditheefthij inhetverleden geleerd en nu is het zijn enige houvast, want nu voelt hij enkel beklemming,verdrukking, vervreemding. In verzen 2 en 3 gaat het overmensen die hem belagen, dieleugenachtig met hem omgaan, arglistige vijanden. In vers 4 wordt in oorlogstermenuitgedruktwatdepsalmistdezevijandentoewenst.Bovendienblijktuitverzen5en6datdebidderzichindenvreemdebevindt.Mesechlagverweg inhetnoordenbijdeZwarteZee,KedarwaseenstamvanArabischenomaden indewoestijntenoostenvanIsraël.Hetzijnbeeldenvooroorlogszuchtigeenagressievemensentussenwiedebidderwoont.Doorzoveruitelkaarliggendeplaatsentenoemen,wordtditgebedtegelijkookhetgebedvaniedereendievervanhuis,tussenvijandigevolkerenleeft.Depsalmvertolktdestemvanelkebanneling,maarookvaniederdiezichineigenomgevingvervreemdvoelt.

Wantzoblijktuitvers7:depsalmistwilvrede,maarzijwillenoorlog.

Bijbels gesproken kan een gebed nooit eindigen met een begrip dat zo negatief is als‘oorlog’.Dit ismeteeneensterkeaanwijzingdatdezepsalmdeeluitmaaktvaneengrotergeheelendatdevolgendepsalm121erdirectachteraangebedenmoetworden.


Psalm 121

Weherlezen in stiltedepsalm.Duidbij de tekstaanofnoteerhieronderwat je treft,watweerstandoproeptenwaarjegraagnogextraverduidelijkingbijzoukrijgen.

Psalm121zoujeeenovergangspsalmkunnennoemen,vanhetklagenvanpsalm120naarhet lovenendansen inpsalm122.Hetbetrefteenpsalmvanvertrouwen,eenpsalmvanovergangvanellendenaarfeest,vanoorlognaarvrede,vanvervreemdingnaarthuiskomenineengemeenschapvanbroeders.

In vers 1 slaatdepsalmist deogenopnaardebergen.Het is niet zobelangrijk zich af tevragenwelkebergenbedoeldworden.Hetgaateromdathij‘naaromhoog’kijkt,hijzoektbijwijzevansprekenhulpopdebergen,terwijlGodnoghogeris,indehemel.Invers2wordtduidelijkdathulpuiteindelijkenkelenalleenvanGodverwachtwordt,vanhemdiehemelenaardegemaaktheeft.Vers2isduseengeloofsformule,eenformulevanvertrouwen.HetiseenhaastklassiekeBijbelsegeloofsbelijdenis,diejeookopandereplaatsenindeSchriftterugvindt.Hetisookeenliturgischeformulegewordenbijeenplechtigezegen.

Zo’nklassiekegeloofsbelijdeniskan,zekeralsjeinnoodverkeert,nogalleegeninhoudsloosoverkomen. In de tweede strofe (verzen 3 en 4) lijkt er plots een derde persoon aan hetwoord. Na het uitspreken van zijn vertrouwen in God, krijgt de psalmist als het wareingefluisterd wat deze God allemaal voor hem doet. Strofe tweemaakt concreet wat degeloofsbelijdenis in strofeéénzoukunnenbetekenenvooreenpelgrim.Denadruk ligtophetbehoeden:jemaginalleomstandighedenopGodvertrouwen,zowelintijdalsinruimte,God behoedt altijd en overal. Hij slaapt nooit, in tegenstelling tot de goden van deomringendevolkeren,diebijvoorbeeldeenhelewinterkondenslapenenmetrituelenindelenteweergewektmoestenworden(Baälisme).

Ook strofe drie en viermaken ‘de hulp van deHeer’ verder concreet. Voor de pelgrim isschaduwimmerseenzegen,destekendezoneenvijand.Ookdemaanwerdbeschouwdalseenbedreiging.Geestesziekte,dachtmen,werdveroorzaaktdoordemaan(inhetEngelsewoordlunatics-krankzinnigen-vindjedatnogterug,lunaisimmershetLatijnvoormaan.)


Ditalleswordtinstrofevierbevestigd:deHeerbehoedtjevoorallekwaad,Hijwaaktoverje.Zelfsalsikhemnietzie,dannogmagikeropvertrouwen:Hijzietmijenhoudtdewacht,waterookgebeurt.

Psalm 122

Wemakenhetweerstilomdepsalmtelezen.Duidbijdetekstaanofnoteerhieronderwatjetreft,watweerstandoproeptenwaarbijjewatextraverduidelijkingwenst.

Inpsalm122isdepsalmistnietlangeralleen:eenhelepelgrimsstoetkomtaaninJeruzalem,stadvanfeestenstadvanvrede.

Dezepsalmheeftnaasthetopschrift ‘sirha-maalot’ookde toevoeging ‘vanDavid’,wat indeze bundel psalmen uitzonderlijk is. In de joodse commentaren wordt dit letterlijkgenomenenwordtdezepsalminhetlevenvanDavidgesitueerd.

Toch kunnen we het eerste vers van deze psalm rustig lezen als de start van eenpelgrimstocht: mensen zijn blij dat ze kunnen vertrekken, stoten mekaar verheugd aan,sprekenmekaarmoedin.Desfeerzitgoed.

In vers 2 is de weg al afgelegd! Twee verzen slechts hebben we nodig om bij deingangspoorten van Jeruzalem te staan. Die zijn behoorlijk indrukwekkend,met een zeerlangedoorgang.

In strofen twee en drie, de verzen 3 tot 5, lezenwe hoe de pelgrim stil staat en de stadbewondert: ze is helemaal ommuurd, de huizen staan zo dicht naast elkaar dat ze elkaarstutten.Hetgeheelgeeftopdiemaniereenindrukvaneenheid.Ditkomtooktotuitinginvers4.Israëlwasvanoudshereen‘stammenbond’,eenverzamelingvanzeerverschillendestammen,maargaandewegmetééngodsdienstigmiddelpuntdathenverbindt:Jeruzalem.Alleen al daarom verdient Jeruzalem eerbied. Ze is van oudsher symbool van eenheid enverbondenheid.Hierkomtmensamen (eenpelgrimstochtmaak jenietalleen)omGod teerenenteprijzen.DatisdeeersteredenomnaarJeruzalemtegaan:Godloven.Eentweede


redenisdathierdezetelsvanhetrechtstaan.Hierkanmennaartoekomenommoeilijkegerechtelijke kwesties aan de koning voor te leggen. Dit was in vredestijd immers devoornaamste taak van de koning: recht spreken. Jeruzalem is dus een stad van geloof(tempel), van recht (zetels van het recht),maar ook van hoop: hier staat immers ook detroonvanDavidshuis,symboolvanhetmessiaanseverlangen.

Instrofevier,vers6,wordendepelgrimsuitgenodigdtebiddenomvredevoordezestad.De bestemming van de stad zit al verweven in haar naam, Jeruzalem, Yeroe-sjalaïm. Demeningen over de etymologische verklaring van deze naam zijn verdeeld,maar demeestaanvaardeenverspreideuitlegluidt:Visioen(Yeroe)vanVrede(sjalaïm–sjalom).Veiligheid,eendrachtenrustwordenalsvruchtenvandezevredegezien.

IndevijfdestrofewenstmenomtweevoornameredenenJeruzalemvredetoe.Daarwonenimmersde‘verwantenenvrienden’,d.w.z.volksgenoten, ‘zonenvanJakob’.Hunwenstdepelgrim vrede toe. Maar ook omwille van het ‘huis van onze God’. Omwille van deaanwezigheidvandithuis indezestad,wenstdepsalmistaandestadzegentoe.Methetnoemenhiervanismeteendecirkelrond,wanthetwasprecieshethuisvanGoddatinvers1genoemdwerdalsdoelvandepelgrimstocht.

DE TEKST VAN PSALM 122 VERWERKEN

1.Pelgrimzijn

Opstap:

• Wieheefteraleenseenpelgrimstocht-grootofklein-gemaakt?

• Watheeftditbetekendvoorjeleven?BroederJohnvanTaizébeschrijftdebetekenisvaneenpelgrimstochtzo:‘Oppelgrimstochtgaaniseenoefeninginleveninvoorlopigheid,intijdelijkheid,zondermenselijkestabiliteit,leven volledig in de verwachting vaneenophanden zijndeontmoetingmetdeHeer, eenontmoetingdieallemenselijkeenergieenverwachtingenopeist. Eenpelgrimstocht is eenleerschoolinvertrouwenopdeGoddiezelfookpelgrimis.’

• Voeltjeeigenlevenaanalseenpelgrimstochtzoalshierbeschreven,ofeerderniet?

• Wieofwathebjenodigopjepelgrimstocht?

• Welkversinpsalm122treftjeindatopzicht?


2.WaarligtJeruzalem?

Inpsalm122wordt Jeruzalemopgeroepenals stadvaneenheidenvrede. Je zouzoal zinkrijgen om te vertrekken. Toch is het niet de bedoeling dat we nu met z’n allen oppelgrimstochtnaarJeruzalemvertrekken.Waartoeroeptdezepsalmdanwelop?Jeruzalemis niet alleen een plek op de landkaart. Jeruzalem is niet alleen een kwestie vanaardrijkskunde. Jeruzalem staat symbool voor een leven in recht en vrede. Jeruzalem ligtdaarwaarGodenmensentothunrechtkomen.Inpsalm122proevenwehetverlangenvaneenjoodsepelgrimdiebidtdatervredeenrechtzalzijn,juistookindestadJeruzalem.

• Waardenkjeaanalsje‘Jeruzalem’hoort?

• Eenleveninrechtenvrede,hoezoujedatinvullen?• JeruzalemligtwaarGodenmensentothunrechtkomen.Hoezoujedanantwoordenopdevraag:waarligtJeruzalem?

Bronnen

BroederJohnvanTaizé,DewegvanGod.Hetgeloofalspelgrimstocht.Eenbijbelsestudie,Kampen,1999

Jan Martijn Abrahamse, Breekbaar Halleluja. Onderweg met de pelgrimspsalmen,2018

KeesWaaijman,Psalmen120-134,1978

J.P.M.Vanderploeg,PsalmendeelII,1974

BenoîtStandaert,Levenmetdepsalmen,Tielt,2006


GEBEDSMOMENT

Openingsvers

God,kommijtehulp.

Heer,haastUmijtehelpen.

EeraandeVaderendeZoonendeheiligeGeest,

Zoalshetwasinhetbeginennuenaltijd

enindeeeuwendereeuwen.

Amen.Alleluia.

Psalmodie:psalm125

WieopdeHEERvertrouwtisalsdeSionsberg,

dieonwankelbaarvaststaatvooreeuwig.

2 ZoalsdebergenJeruzalemomringen,

zoomringtdeHEERzijnvolk,vannutotineeuwigheid.

3 Desceptervanhetkwaadzalnietrusten

ophetlandvanderechtvaardigen

enderechtvaardigenzullenhetonrecht

dehandnietreiken.

4 Weesgoedvoorwiegoedis,HEER,

voordeoprechtevanhart.

5 Maarwieeendwaalweggaat-

HEER,verdrijfhemenallendieonrechtdoen.°

VredeoverIsraël!


UithetboekOpenbaring:Opb21,1-5

Ikzageennieuwehemeleneennieuweaarde.Wantdeeerstehemelendeeersteaardezijnvoorbij,endezeeisernietmeer.Toenzagikdeheiligestad,hetnieuweJeruzalem,uitdehemelneerdalen,bijGodvandaan.Zewasalseenbruiddiezichmooiheeftgemaaktvoorhaarman en hem opwacht. Ik hoorde een luide stem van af de troon, die uitriep: ‘Godswoonplaatsisonderdemensen,hijzalbijhenwonen.ZijzullenzijnvolkenzijnenGodzelfzalalshunGodbijhenzijn.Hijzalalletranenuithunogenwissen.Erzalgeendoodmeerzijn,geenrouw,geenjammerklacht,geenpijn,wantwatereerstwasisvoorbij.’Hijdieopdetroonzatzei:‘Allesmaakiknieuw!’

Stilte

Gebed

Heer,mijnGod,ikweetnietwaarikheenga,ikkendewegnietdievoormeligt.Ikkannietmetzekerheidzeggenwaarhijzaleindigen.

Ookkenikmezelfnietecht,enalsikdenkdatikuwwilvolg,danbetekentditnognietdatikdatookwerkelijkdoe.

MaarikgeloofdathetverlangenomUtebehagenUinfeiteookbehaagt.Enikhoopindatverlangentelevenbijalleswatikdoe.Ikhoopnooitietstedoenzonderdatverlangen.

Alsikditdoe,danweetikdatGijmijzultleidenlangshetrechtepad,hoewelikermisschiennietsvanbegrijp.DaaromzalikaltijdopUvertrouwen,ookallijkikverlorenenindeschaduwvandedood.

IkzalnietbangzijnwantGijzijtsteedsbijmij,Gijzultmijnooitaanmijnlotoverlatenommijngevarenalleentedoorstaan.

ThomasMerton


Lied

Zegengebed

DeHeerzegeneenbehoedeu.MogedeHeerzijnaangezichtoverulatenschijnenenmogeHijugenadigzijn.MogedeHeerhetlichtvanzijnaangezichtoverudoenstralenenuvredeschenken.Amen.

PSALMEN 120-122 - PELGRIMSPSALMEN · 2020. 9. 10. · Psalm 121 zou je een overgangspsalm kunnen...

Documents

Transcript of PSALMEN 120-122 - PELGRIMSPSALMEN · 2020. 9. 10. · Psalm 121 zou je een overgangspsalm kunnen...