Project D: Recover

De Schone en het Beest

Persoonlijk herstel binnen een forensische context

Doctoranda: Natalie AgaPromotor: Prof. dr. Wouter VanderplasschenCo-promotor: Prof. dr. Freya Vander Laenen

1. De Schone en het Beest

1.1. De Schone: persoonlijk herstel

“Een intens persoonlijk, uniek proces van verandering van iemands attitude, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen. Het is een manier om een bevredigend, hoopvol en zinvol leven te leiden ondanks de beperkingen die een ziekte met zich meebrengt” (Anthony, 1993, p.527)

“Herstel gaat over een zo goed mogelijk leven leiden” (South London and Maudsley NHS Foundation Trust, 2010, p.6)

→ geen consenus→ sleutelcomponenten, bv. CHIME-framework (Leamy et al., 2011)

→ leidend principe in beleid (Angelsaksische landen,, Nederland, België), vindt ingang in Duitsland (Amering & Schmolke, 2009)

1.1. De Schone: persoonlijk herstel

PROCES = individueel en uniek (NIMHE, 2005), veranderlijk in tijd, correlerende elementen, gericht op verschillende levensdomeinen (Leamy et

al., 2011)

Maatschappelijk herstel

(van der Stel, 2012)

Persoonlijk herstel = MOTOR

Functioneel herstel

Klinischherstel

1.2. Het Beest: de forensische context

- Dominante en gerichte focus op criminogene factoren mooreductie van risico’s (bv. Andrews & Bonta, 2010)

- Levenskwaliteit wordt vaak over het hoofd gezien, hoewel het optimaliseren van de KvL risico op recidive zou reduceren (Bouman, 2009)

- ‘Mentally ill offenders’ zijn op de eerste plaats gelabeld als eengevaar voor de maatschappij (offenders) (Goethals, 1991) eerder danals personen met een psychiatrische stoornis (Lamberti & Weisman, 2004)

- ‘Mentally ill offenders’ ervaren een dubbel stigma (bv. Mezey et al., 2010)

en zelfstigma (Davidson et al., 2005; Slade et al., 2008; Tew, et al., 2012; LeBel, 2012).

1.3. Een schijnbaar onmogelijke relatie

↔ juridisch statuut↔ geïnterneerde personen zelf↔ setting- of behandelingspecifieke eigenschappen↔ sociale wenselijkheid(Andrews & Bonta, 2006; Mezey et al., 2010; Pouncey & Lukens, 2010; Simpson & Penney, 2011;

Viljoen et al., 2011; Dorkins & Adshead, 2011; Henagulph et al., 2012)

1.4. Offender recovery: een gedwongen huwelijk?

“The subjective experience of coming to terms with having offended, perceiving the need to change the personal qualities that resulted inpast offending -which also creates the future risk of reoffending-, and accepting the social and personal consequences of having offended.” (Drennan, & Alred, 2012)

2. Onderzoek

2.1. Onderzoeksvragen

- Review literatuur: hoe wordt herstel in een forensische context geconceptualiseerd in de literatuur?

- Empirisch onderzoek: welke elementen initiëren, bevorderen en behouden het herstelproces van geïnterneerde personen? Wat helpt geïnterneerde personen vooruit?

- (ex-)geïnterneerde personen- hulpverleners forensische zorg

- Pilootstudie Wellness Recovery Action Plan: ervaren geïnterneerde personen WRAP als een effectieve strategie om herstel te initiëren, te bevorderen en te behouden (effectevaluatie + implementatiestudie)

2. Onderzoek

2.1. Onderzoeksvragen

- Review literatuur: hoe wordt herstel in een forensische context geconceptualiseerd in de literatuur?

- Empirisch onderzoek: welke elementen initiëren, bevorderen en behouden het herstelproces van geïnterneerde personen? Wat helpt geïnterneerde personen vooruit?

- (ex-)geïnterneerde personen- hulpverleners forensische zorg

- Pilootstudie Wellness Recovery Action Plan: ervaren geïnterneerde personen WRAP als een effectieve strategie om herstel te initiëren te bevorderen en te behouden (effectevaluatie + implementatiestudie)

2.2. Methodologie

Steekproef: geïnterneerde personen (min. 6 maanden, voldoende stabiel, Nederlandstalig) en personen waarvan de maatregel min. 6 maanden eerder werd opgeheven (N=80), gedifferentieerd naar geslacht, leeftijd, psychiatrische stoornis, verstandelijke beperking en woon- en ondersteuningsvorm

Dataverzameling (sinds 14 12 2014 tot 29 02 2016, in progress): - obv diepte-interviews met open vragen- obv recoveryliteratuur, niet theorietoetsend!- duur interview: 1u30, max. 2u.

Dataverwerking en -analyse (in progress): - letterlijke transcriptie van de opgenomen interviews- thematische analyse met behulp van Nvivo (Brown & Clarke, 2006)

Setting N

Penitentiair 15

Forensisch residentieel 19

Forensisch ambulant 14

Regulier residentieel 10

Regulier ambulant 11

Maatregel opgeheven 11

TOTAAL 80

Leeftijd: m=46, range=24-68Vrouwen: N=13VAPH-ondersteuning: 13

2.3. Respondenten: kenmerken

2.4. Preliminaire bevindingen (in progress)

Elementen persoonlijk herstel Specifiek forensische elementen

- Autonomie- Sociaal netwerk (partner,

familie, vrienden,…)- Tewerkstelling en inkomen- Huisvesting- Mobiliteit- Zinvolle dagbesteding- Structuur- Aspecten van klinisch herstel- …

- Informatie over traject, stoornis, delict,…

- Opstellen begrijpbare voorwaarden- Sociale inclusie in een prosociaal

netwerk- Elementen die voorwaarden

tastbaar maken bv. therapeutischealliantie, medicatie, verblijf ansich,…

- Specifieke therapeutische doelstellingen

- Werken aan het nieuwe ‘Ik’- …

Zelfstigma:“Het voelt alsof ik het niet waard ben om vriendelijk tegen te zijn… Zelfs als ik de bus neem en iemand lacht naar me, dan denk ik: besef jij wel goed wat ik heb gedaan?” (forensisch residentieel)

Verloop herstelproces:“Wat ik zou doen als de maatregel morgen stopt? Dan zou het pas echt beginnen…” (forensisch ambulant)

2.4. Preliminaire bevindingen (in progress)

Psychiatrische stoornis

Misdrijf

Gedwongen behandeling en supervisie = beter (sociaal wenselijk) gedrag;

Klassieke GGZ-herstel = symptoomvrij leven

Elementen van persoonlijk herstel indien gekend of gewenst;Aanvang forensisch herstel met persoonlijk herstel als motor

Een grootaantal stakeholders

Internering

2.4. Preliminaire bevindingen (in progress)

2.5. Samengevat

Herstelbenadering dient te worden aangepast aan de forensischecontext.

Ambivalentie:- ‘herstel’ wordt geïnstrumentaliseerd in functie van het opheffen

van de internering; - Interneringsmaatregel bevordert sociale wenselijkheid en

weerhoudt mensen van persoonlijk herstel.

Ondersteuning van persoonlijk en forensisch herstel kan: - zowel penitentiair als onder dwang starten (Roberts et al., 2008);- door maximaal te informeren en door individuele ondersteuning;- door WRAP (Orchard clinic, UK; De Woenselse Poort, Eindhoven; cf. Copeland Centre)

2.5. Samengevat

Maatschappelijk herstel

Persoonlijk herstel

Functioneel herstel

Klinischherstel

Forensisch herstel

Contacteer spreker

Natalie Aga

+32 9 331 03 11+32 476 326 557

Natalie.Aga@UGent.be

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Vakgroep Orthopedagogiek