SZW

74O

560

Postbus 115632502 AN Den Haagwww.arbeidsinspectie.nl

Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007De Arbeidsinspectie maakt deel uit van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en is toezichthouder en handhaver van de wetten op het terrein van arbeidsbescherming, arbeidsmarktfraude en arbeidstijden.

Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

Blootstelling aan kwartsstof bij een aantal vaak voorkomende werkzaamheden

Inhoudsopgave

Voorwoord 5

1 Projectopzetenuitvoering 7

1.1Aanleidingendoelstellingen 7

1.2Uitvoering 7

1.3Communicatie 8

2 Projectresultaten 9

2.1Generaliseerbaarheidvanderesultaten 9

2.2Totaaloverzicht 9

2.3Deingezettehandhavingsinstrumenten 11

2.4Monitorresultaten 13

3 Conclusiesenaanbevelingen15

3.1Algemeneconclusies 15

3.2Beleidsaanbevelingenvoordebranche 15

�

�

Voorwoord

In 2007 is een inspectieproject uitgevoerd in de bouw dat specifiek gericht was op de risico’s voor werknemers bloot-gesteld te worden aan respirabel kwartsstof. In de bouwsector hebben partijen de laatste jaren veel aandacht besteed aan dit risico. Zo hebben zij onder meer in een afgesloten convenant hun ambities op dit onderwerp aangegeven. De resultaten van dit project moesten dan ook zichtbaar maken of al deze inspanningen succesvol zijn geweest.

Ondanks alle positief te waarderen inspanningen van werkgevers- en werknemersorganisaties blijken de resultaten van dit inspectieproject een teleurstellend beeld op te leveren over de wijze waarop de individuele werkgever en werknemer met het kwartsrisico omgaan. Men is onvoldoende doordrongen van de risico’s en heeft te weinig ken-nis van de beschikbare stand der techniek om deze risico’s te beheersen. Slechts bij 30% van de 467 geïnspecteerde bouwlocaties hoefde de inspecteur niet handhavend op te treden. De inspecties waren gericht op een aantal specifieke werkzaamheden waarbij blootstelling aan kwartsstof altijd aan de orde is én waar goede beschermende technieken en beheersmaatregelen voor beschikbaar zijn.

De Arbeidsinspectie verwacht, gezien de uitkomsten van dit inspectieproject, dat de verschillende brancheorganisaties in de bouw een extra inspanning zullen plegen en initiatieven zullen nemen om werkgevers en werknemers er van te doordringen hoe belangrijk het is de beschikbare goede beschermingstechnieken aan te schaffen en ook daadwerkelijk te gebruiken. De Arbeidsinspectie zal de vorderingen van de sector hierbij actief volgen en zich binnen enige jaren via inspecties van de resultaten daarvan een beeld vormen. Tot die tijd zal de Arbeidsinspectie in haar reguliere inspectie-programma in de bouw regelmatig aandacht aan het onderwerp kwarts besteden.

De Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie,

Dr. J.J.M. Uijlenbroek

Voorwoord

7

1Projectopzet en uitvoering

1.1 Aanleiding en doelstellingen

Bijhetbewerkenvanveelgebruiktekwartshoudendebouwmaterialenalsbeton,cement,baksteen,natuur-steensoortenenkalkzandsteenontstaatstof.Stofkanallerleideeltjesbevattendieschadelijkkunnenzijnvoordegezondheid.Ditgeldtzekervoorkwartsstof.Vooralbijhetbewerkenmetbehulpvansneldraaiendmechanischgereedschapzonderafzuigingmetofzonderwaterverneveling,komtveelkwartshoudendstofvrij.Kwartsstofkanbijinademingdiepindelongenterechtkomenendaarachterblijven.Doordereactievanhetlichaamopditstofverstarthetlongweefsel.Hetgevolgisdatdelongenhetlichaamsteedsmoei-lijkervanvoldoendezuurstofkunnenvoorzien.Dezelongziekte,silicose(stoflongen)genoemd,kanineenvergevorderdstadiumtotdedoodleiden.Silicose-klachtenontstaanmeestalnalangeretijd,afhankelijkvandehoeveelheidkwartsstofdieisingeademd.Isdiehoeveelheiderghoog,dankandesilicoseplotselingop-treden,binnen1tot5jaar.Ditgebeurttegenwoordignauwelijksnog.Silicosevergrootdekansophetkrijgenvananderelongziektenalstuberculoseoflongkanker.Bijnaiederewerknemerindebouwheefttemakenmetblootstellingaanstof,vaakkwartsstof.UiteenrecentonderzoekdoordeStichtingArbouwnaarkwartsblootstellingbijbouwvakkersdieinhogematewordenblootgesteldaankwartsstof,bleekdatzijeenverhoogdrisicolopenopsilicose.Bijeengezond-heidskundigonderzoekbij96vandezewerknemersbleekdatbij16werknemersaanwijzingenvoorsilicosewerdengevonden;bij29werknemerswerdenafwijkin-genaanhetlongvliesgeconstateerd.

IndemeerjarenplanningvandedirectieBouwvandeArbeidsinspectieiskwartsdanookéénvandespeer-puntenbijhetuitvoerenvaninspectieprojectenindebouw.

1.2 Uitvoering

Bijditinspectieprojectiservoorgekozenteinspec-terenopeenaantalspecifiekewerkzaamhedenindebouwdiemetenigeregelmaatvoorkomenenwaarbijblootstellingaankwartsstofeenreëelrisicoisenwaarvoorgoedetechnischehulpmiddelenenbeheers-maatregelenbeschikbaarzijnomstofblootstellingtevoorkomen.Hetgaatdaarbijomdevolgendewerkzaamheden:•Hetzagenvansteenachtigematerialenalsdakpannen

enbak-ofnatuursteen.Ditmoetmeteenstationairezaagmachinemetwatertoevoerenafscherminggedaanworden.

•Hetopmaatmakenvankalkzandsteenengasbeton-blokken.Dezemoetenmeteenblokkenschaaropmaatgekniptworden.

•Hetslijpenvanvoegen.Hiervoormoeteenhaakseslijpermetstofafzuigingofeenhaakseslijpermetwatertoevoerenwaterafzuigergebruiktworden.

•Hetreinigen/natstralenvangevels.Hierbijmoeteenaanvullendadembeschermingsmiddelwordengebruikt;minimaalFFP2.

•Hetschoonmakenvaneenruwebetonvloer.Ditmoetmeteenindustriëlestofzuigergedaanworden.

Deinspectieswerdenallemaalonaangekondigduitge-voerd,medeomdatnaarverwachtingopeenaantallocatiesstofreducerendeapparatuurwelaanwezigzalzijnmaarniet(altijd)gebruiktwordtwaardoortochongezondewerkomstandighedenblijvenbestaan.

Projectopzet en uitvoering

� Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

1.3 Communicatie

Omdatervanuitgegaanwerddatkennis,beheersmaat-regelenenadviestenaanzienvandeblootstellingaankwartsstofvoldoendebekendengeregeldisindezesectorisbijdestartvanhetprojectvolstaanmethetschriftelijkentelefonischinformerenvanderelevantewerkgevers-enwerknemersorganisaties.Deuitkom-stenvanhetproject,zoalsverwoordinditverslag,zullenmethenwordenbesproken.

�

2.1 Generaliseerbaarheid van de resultaten

Deteinspecterenactiviteitenwerdenuitgevoerddoorwerknemersvanverschillendesoortenbedrijven,gespecialiseerdebedrijvenendoorgroteenkleinebouwbedrijven.Omdatdeinspectiesonaangekondigdoplocatiewerdenuitgevoerdwasvoorafnietduidelijkwelkewerkzaamhedenzoudenwordenaangetroffen.Mededaaromkonvoorditinspectieprojectnieteenrepresentatievesteekproefwordenbepaald.Deresul-tatenvanhetprojectgevendaaromalleeneenindicatieoverdematewaarinkwartsreducerendemaatregelenbijeenaantalverschillendewerkzaamhedenwerdengenomen.

2.2 Totaaloverzicht

Intotaalzijn467bouwlocatiesgeïnspecteerd.In331gevallenwerddaarbijeenovertredingvanderegel-gevinggeconstateerd(71%).Ditiseenerglaagnale-vingspercentagealsbedachtwordtdatdebouwsectoralgeruimetijd,bijvoorbeelddoormiddelvanhetindezesectorafgeslotenconvenant,veelaandachtaanditrisicobesteedt.

Hetnalevingsniveauverschiltnietergpergrootte-klasse.Bijdegroterebedrijvenmoetdaarbijbedachtwordendathetaantalbedrijveneninspectiesindezecategoriekleinis.Hetlijkteropdatbijdekleinebedrijvengemiddeldwatminderaandachtbestaatvoorhetkwartsprobleem.

Projectresultaten

2Projectresultaten

136

331

Inorde

Nietinorde

Aantal in orde niet in orde

Nalevingsniveau per grootteklasse

Aantal werknemers 2 t/m 9 10 t/m 19 20 t/m 49 50 t/m 99 100 plus Totaal

Aantalinspectie 184 80 96 51 56 467

Aantalbedrijveninorde 56 19 27 17 18 136

%inorde 30% 24% 28% 33% 32% 29%

Aantal overtredingen per bedrijf Erzijn391overtredingengeconstateerdbij331bedrijven.Bijverrewegdemeestevandezebedrijvenbetrofditéénovertreding.Omdatditinspectieprojectvooralopéénonderwerp;deblootstellingaanrespirabelkwartsstof,wasgerichtisdatnietverrassend.

10 Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

Inonderstaandetabelisweergegevenhoevaakéénofmeerovertredingenperinspectiewerdengeconsta-teerd.

Opvallendisdatdeinspectieresultatenuitwijzendater,voorwatbetreftdenalevingvanderegelgeving,geengrootverschilbestaattussenbedrijvenmetweinigofveelwerknemers.Kleinebedrijvenscorenindatopzichtnietsignificantslechterdangrotebedrijven.

Aantal overtredingen per bedrijf

Top 3 van geconstateerde overtredingen.Drietypenovertredingenzijnverantwoordelijkvoor84%vanhettotaleaantalovertredingen.Demeestfrequenteovertreding(137keer)ishetonvoldoendebeperkenvandeblootstellingaankwartsstofdoordewijzewaaropdewerkzaamhedenwerdengeorganiseerdenhetnietofnietvoldoendebeschikbaarstellenvandejuistepersoonlijkebescher-mingsmiddelen.In107gevallenwasinderisico-inventarisatievanhetbedrijfnietsopgenomenovermogelijkeaard,mateenblootstellingaankwartstof.Tenslottewerdbij83inspectieseenzodanigehogeblootstellingaankwartsstofgeconstateerddatdewerkgeverdirectmaatregelendiendetenemen.

Aantal overtredingen 0 1 2 3 4 Totaal

Aantalbedrijven 136 279 46 4 2 467

%bedrijven 30% 60% 9% 1%

11

Doorslijpen bouwmateriaal

2.3 De ingezette handhavingsinstrumenten

Alsbijeeninspectieeenovertredingvanderegelgevingwordtgeconstateerdwordtdoordeinspecteurhand-havendopgetreden.Daarbijwordtdan,afhankelijkvandeernstvandegeconstateerdeovertredingéénvandevolgendehandhavingsinstrumenteningezet:

•Erwerdt.a.v.eeninspectiepunteenovertredingge-constateerddieleiddetoteenschriftelijkewaarschu-wingaandebetreffendewerkgever.Naverloopvaneenaangegevenperiodewerdopnieuweeninspectieuitgevoerd.Alsdeovertredingdannietwasopgehe-venwerdeenboeterapportopgemaaktwaarnaaandewerkgevereenboetekanwordenopgelegd;

•ErwerdeenovertredinggeconstateerddiedoordeArbeidsinspectiealseenzwaardereovertredingisaangemerktmaarnietdirectleiddetoternstiggevaar

voordeveiligheidofgezondheidvandebetreffendewerknemer.Indezesituatiewerddirectdoordeinspecteureenboeterapportopgemaakt;

•Erwerddoordeinspecteureenovertredinggecon-stateerddiedirectrisico’sopleverdevoordeveilig-heidofgezondheidvandewerknemers.Behalvehetdirectopmakenvaneenboeterapportwerdnuookdoordeinspecteurhetwerkstilgelegd.Debetref-fendewerkzaamhedenmochtenpasweerwordenhervatalsdeovertredingwasopgeheven;

•Ingevallenwaaringeconstateerdwerddatwerkzaam-hedendierisico’svoordeveiligheidofgezondheidvandewerknemerzoudenopleverennogmoestenbeginnenheeftdeinspecteurdewerkzaamhedenpreventiefstilgelegd.Indezegevallenwerdgeenboeteopgelegd.

Projectresultaten

12 Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

Bovenstaandetabellaatziendatindemeestegevallenbijdehandhavingisgekozenvoordeschriftelijkewaarschu-wing.Erisgeenaantoonbaardirecternstiggevaarvoordegezondheidvandewerknemermaardewerkwijzeisnietgoedendegebruiktemaatregelenenpersoonlijkebeschermingsmiddelenvoldoennietaanwatpartijenbijhetmakenvanhetconvenantafgesprokenhebben.Daardoorbestaattocheenpotentieelrisicodatwerknemersintehogematewordenblootgesteldaanrespirabelkwartsstof.

Handhavingsinstrumenten

294

60

35

20

50

100

150

200

250

300

350

WaarschuwingArbo

(preventieve)Stillegging

Stilleggingenboeterapport

Boeterapport

Doorslijpen van een baksteen

1�Projectresultaten

2.4 Monitorresultaten

Naasthetuitvoerenvaneeninspectieisdoordeinspecteur,alsditmogelijkwas,opdelocatieookeenkortevragenlijstingevuldomaantegevenwelkeactiviteitenmeteenmogelijkekwartsblootstellingdoorhembijdeinspectieswerdenaangetroffenenhoevaakbijdezewerkzaamhedenkwartsreducerendemaatrege-lenwerdentoegepast.Alsdergelijkemaatregelennietwerdengenomenisbovendiengevraagdnaarderedenhiervoor.Bijhetafnemenvandevragenlijstwerdendaarbijdoordeinspecteurdevolgendeactiviteitenonderscheiden:1.hetzagenvanbaksteen2.hetzagenvanbetonsteen3.hetzagenvannatuursteen4.hetzakenvandakpannen5.hetzagenofknippenvankalkzandsteenofgasbeton-

blokken

6.hetslijpenvanvoegen7.hetreinigenvangevels8.hetschoonmakenvanruwebetonvloeren

Bijaldebovenstaandeactiviteitenkomtinhogematekwartsstofvrij.Daarommoetenbijdezewerkzaamhe-denstofreducerendemaatregelenwordengenomeneninveelgevallenookeenpersoonlijkbeschermingsmid-delwordengedragen.Detechnischehulpmiddelenenbeheersmaatregelendiehiervooraangewendmoetenwordenzijnopdemarktvrijbeschikbaar.ViadekeuzewijzerStofvrijWerkenvandeStichtingArbouwofdewebsitevanTNOkunnenwerkgeversopeeneenvoudigewijzegeschiktestofreducerendeapparatuurenleveranciersachterhalen.

Bovenstaandegrafiektoontduidelijkaandatdebeheersingvandeblootstellingaankwartsstofindebouwnogeen-grootprobleemis.Ditondankshetafgeslotenconvenantwaarindeblootstellingaankwartséénvandeonderwerpenwas.Invoorlichtingenontwikkelingvanstofreducerendeapparatuurisdoordesectorveelenergiegestoken.Hoewelbijallegeïnspecteerdewerkzaamhedenhetbeeldvandeaanwezigheidvanstofreducerendeapparatuurnietpositiefisspringen‘hetzagenvandakpannen’en‘hetschoonmakenvanruwebetonvloeren’erextranegatiefuit.Voorhetzagenvandakpannenkangesteldwordendatinzetvanstofreducerendeapparatuurbetekentdatzijvoorhetopmaatzageninprincipemetiederedakpannaareensteigermoetenomdatdehanteerbaarheidophetdakzelfvandezeapparatuurergbeperktis.

Aanwezigheid van stofreducerende apparatuur

35,2

51,3

66,7

7,4

56,4

31,6

57,1

23,5

64,8

48,8

33,3

92,6

43,6

68,4

42,9

76,5

0 20 40 60 80 100

Zagenvanbaksteen

Zagenvanbetonsteen

Zagenvannatuursteen

Zagenvandakpannen

Zagenofknippenvankalkzandsteen

Slijpenvanvoegen

Reinigenvangevels

Schoonmakenvanruwebetonvloeren

Afwezig

Aanwezig

1� Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

Hetschoonmakenvanruwebetonvloerenwordtopgroteschaalgedaandoordezeaantevegen.Daarbijkomtveel(kwarts)stofvrij.Tochwordendehiervoorbeschikbareindustriëlestofzuigersnogvrijwelnietge-bruikt.Veelwerkgevershebbeninditverbandooknognooitvandezestofreducerendemaatregelgehoord.

Indesituatiedatbijéénvandebovengenoemdeactivi-teitengeenstofreducerendeapparatuuropdelocatieaanwezigwasisookgevraagdnaarderedenhiervoor.

Redenen voor het ontbreken van stofreduceren-de apparatuur:

Onwetendheid 148

Nietovertuigdvandenoodzaak 39

Financiëlereden 3

Overigeredenen 55

Totaal 245

Opvallendisdat,ondanksdeuitgebreidepubliciteitoverditonderwerp,binnendebedrijfstaknogzoveelwerkgeversenwerknemersonvoldoendekennisblekentehebbenoverdemogelijkhedenvandestofreduce-rendeapparatuur.

Opde135locatieswaarwelstofreducerendeappara-tuuraanwezigwasisonderzochtofdezeookwerdgebruikt.Ditbleekbij80%vandelocatieshetgevaltezijn.Debelangrijksteredenvoorhetnietgebruikenvandeapparatuurwasdatdebetrokkenwerknemersonvoldoendeovertuigdwarenvandenoodzaakvoorhetgebruikenvandezeapparatuur.

Naaststofreducerendeapparatuurishetsomsooknognoodzakelijkdatpersoonlijkebeschermingsmiddelenwordengebruiktomhetinademenvanrespirabelkwartstevoorkomen.Inmeerdandehelftvanhetaantalgevallen,waaringeenpersoonlijkebeschermings-middelenwerdengebruikt,wasgebrekaankennisoverhetrisicovankwartsblootstellingdaarvoordeoorzaak.

1�

�Conclusies en aanbevelingen

Conclusies en aanbevelingen

3.1 Algemene conclusies

Deresultatenvanditinspectieprojectlateneenteleur-stellendbeeldzienvandewijzewaaropindebouwmetdekwartsproblematiekwordtomgegaan.Erisindebouwaljarengeledeneenconvenantafgeslotenwaarindeambitiesvandebouwm.b.t.ditonderwerpzijnneergelegd.Eriseenuitgebreidepubliciteitgeweestoverhetonderwerpenerzijnnieuwetechniekenontwikkeldomhetkwartsrisicotebeheersen.OpdeKeuzewijzerStofvrijWerkenvandeStichtingArbouwenopdewebsitevanTNOkunnenwerkgeversopeeneenvoudigewijzegeschiktestofreducerendeapparatuurenleveranciersachterhalen.Tochblijktopruim64%vandegeïnspecteerdelocatiesdergelijkeapparatuurnietaanwezigtezijn.Vooralbijhetdoorzagenvandakpanneneninwatminderematebijhetschoonma-kenvanruwebetonvloerenwaskennisoverhetrisicovankwartstofenoverdebeschikbaretechniekenomditrisicotebeheersennauwelijksaanwezig.Bijdeinspectiesisookgeblekendathetvoorhetzagenvandakpannennietdoenlijkisstofreducerendeapparatuurophetdaktegebruiken.Feitelijkzoudaaromiederedakpanopeensteigergezaagdmoetenworden.Dezeoplossingisnietrealistischomdatdewerknemerdansteedsopnieuwhetdakopenafmoetwaardoornieuwerisico’sontstaan.InoverlegmetdebetreffendebrancheorganisatiesisdaaromafgesprokendatinafwachtingvannieuwteontwikkelentechniekendeArbeidsinspectievoorlopigaccepteertdathetzagenvandakpannengebeurtmetgebruikmakingvaneenhalfgelaatsmaskermeteenP3-filter.

3.2 Beleidsaanbevelingen voor de branche

Ondanksalleinspanningendiedebranchezichgetroostheeftomhetrisicovanblootstellingaankwartsbijwerkgeversenwerknemerstussendeorentekrijgenblijkendezetochnogonvoldoendeeffecttehebbengehad.Werkgeversenwerknemerszijnonvoldoendedoordrongenvandegezondheidsrisico’s;waarschijnlijkomdatdezeniet,zoalsbijvalgevaar,directoptredenmaarpasoptermijnzichtbaarworden.Deresultatenvanditinspectieprojectzullendanookvoordebetreffendebrancheorganisatiesaanleidingmoetenzijneennieuwepubliciteitscampagneoverdegezondheidsrisico’svandeblootstellingaanrespirabelkwartsstoftegaanvoerenmetspecialeaandachtvoordeachterblijvendesectoren.Indezepubliciteitscampagnezalnognadrukkelijkerge-wezenmoetenwordenopdeschadelijkegevolgenvanblootstellingaankwartsenwelkemaatregelengetrof-fenkunnenwordenomdezeblootstellingtevoorko-men.Decampagnemoeteropzijngerichtwerkgeverstebewegentotdeaanschafvangoedebeschermendetechnieken,totvoorlichtingvanhunwerknemersoverderisico’sendegevolgenvanblootstellingaankwarts,entottoezichtophettoepassenvandebeheersmaat-regelen.DeArbeidsinspectiezaldesectoractiefblijvenvolgenomtezieninhoeverreinspanningenvandebrancheor-ganisatiestotpositieveresultatenhebbengeleid.

Colofon

Projectnummer: A808

ProjectleiderF.M.Leerkes

ProjectsecretarisP.Terstall

Oudenoord6Postbus8203500AVUtrechtTelefoon030-2305600

16 Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007

SZW

74O

560

Postbus 115632502 AN Den Haagwww.arbeidsinspectie.nl

Projectrapportage Kwarts in de bouw 2007De Arbeidsinspectie maakt deel uit van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en is toezichthouder en handhaver van de wetten op het terrein van arbeidsbescherming, arbeidsmarktfraude en arbeidstijden.