Programmakrant City2Cities 2013

City2Citiesinternationale literatuurdagen Utrecht

co

ncep

t en

on

twerp

: A

liki

van

de

r K

ruij

s &

Le

na S

tein

bo

rn f

oto

gra

fie: A

nn

eke

Hym

me

n

2

De VreDe VAn UtrecHt

Precies driehonderd jaar geleden was Utrecht het politieke middelpunt van Europa. Vertegenwoordigers van alle grote mogendheden van Euro-pa schoven in het stadhuis aan tafel om de vernietigende Successieoor-log tussen Spanje en Groot-Brittannië tot een einde te brengen. Om de heren (want dames deden toen nog niet mee) na de zware onderhande-lingen enig vertier te brengen draaiden de café’s, theaters en bordelen overuren. De gesprekken hadden resultaat: na anderhalf jaar lag er een ‘Verdrag van Utrecht’ dat door alle aanwezigen werd ondertekend. Het was voor het eerst dat een oorlog niet door eindeloos bloedvergieten maar aan een onderhandelingstafel werd beëindigd.

In het voorjaar van 2013 komen de thema’s ‘oorlog’ en ‘vrede’ veelvuldig terug in de programma’s van Utrechtse musea en festivals. Vlak na de historische datum waarop De Vrede van Utrecht werd gesloten (11 april 1713), starten de Internationale Literatuurdagen Utrecht, City2Cities. Net als toen is Utrecht dan het ontmoetingspunt van verschillende nationa-liteiten. De twee steden die we dit jaar in City2Cities hebben verenigd zijn Berlijn en Lissabon; twee steden waarmee we de thema’s ‘oorlog’ en ‘vrede’ moeiteloos kunnen verbinden. Lissabon was ooit het kosmopo-litische centrum van het Portugese wereldrijk, dat met een groot aantal bloedige oorlogen werd verworven en verdedigd. De vrede werd be-taald met een sterke indamming van dat wereldrijk, totdat Portugal he-den ten dage op economisch en politiek vlak totaal gemarginaliseerd is. De imperialistische ambities van het nazi-hoofdkwartier in Berlijn zijn in het geheel nooit gerealiseerd, maar veroorzaakten wel de grootste we-reldoorlog van de twintigste eeuw. Dit jaar staat City2Cities in het teken van de hoofdsteden van een verdwenen en een nooit gerealiseerd we-reldrijk. Twee steden die op twee totaal verschillende plekken in Europa een volstrekt eigenzinnige bijdrage leverden aan de wereldliteratuur.

Michaël Stoker,Directeur van Het Literatuurhuis FiLmcycLUS in ‘t Hoogt

Sneak preview City2CitieSIn de weken voorafgaand aan de Internationale Literatuurdagen: City2Ci-ties kunt u in ’t Hoogt al genieten van drie films met Berlijn en Lissabon in de hoofdrol. Alle films hebben een literair tintje.

Wo 3 AprilFilm: Film der rusteloosheidPessoa’s Boek der Rusteloosheid verfilmd

In 2011 verscheen de Film der Ruste-loosheid, een ambitieuze poging van regisseur João Botelho om Pessoa’s Boek der Rusteloosheid op het witte doek te krijgen. Het Boek der Ruste-loosheid is na Pessoa’s dood samen-gesteld uit duizenden velletjes, on-dertekend door Pessoa’s heteroniem Bernardo Soares. Botelho filmde het hoofdpersonage Soares in schitteren-de stadsscènes. Een melancholieke, wonderschone film met een hoofdrol voor Lissabon.

Inleiding: Pessoakenner Michaël Stoker

18.30 - 21.00Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4Voertaal: Portugees (NL ondertiteld)Toegang: ¤8,50

Wo 10 AprilFilm: Stadt als BeuteDrieluik over het stadsleven van Ber-lijn, gebaseerd op het gelijknamige theaterstuk van René Pollesch, een van de belangrijkste hedendaagse toneelschrijvers in Duitsland. De film verhaalt over drie acteurs, die samen met theaterregisseur René (gespeeld door Pollesch zelf) repeteren voor het stuk Stadt als Beute (Stad als Prooi). Een boeiende vertelling over de sa-menhang tussen kunst en realiteit. Inleiding: Germanist Ewout van der Knaap

19.00 - 21.00Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4Voertaal: Duits (Engels ondertiteld)Toegang: ¤8,50

Wo 17 AprilFilm: night train to LisbonExclusieve voorvertoning verfilming ‘Nachttrein naar Lissabon’

In 2004 schreef Pascal Mercier de veelgeprezen roman Nachttrein naar Lissabon, waarin de leraar Raimund Gregorius zijn leven in Bern achterlaat om in Lissabon al reizend onderzoek te doen naar het leven van Amadeu de Prado, de dokter van de Portugese dictator Salazar. In 2013 heeft Billie August deze prachtige roman ver-filmd, met Jeremy Irons als Gregorius. De officiële première is op 18 april, maar ’t Hoogt heeft speciaal voor City2Cities de voorpremière.

Inleiding: toneelregisseur Ursul de Geer.

18.30 - 21.00Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4Voertaal: Engels (Nederlandsondertiteld)Toegang: ¤8,50

Zo 21 AprilFilm: Die Vermessung der WeltDe verfilming van Daniel Kehlmanns roman Het meten van de wereld sluit tijdens het festival de filmcyclus af. Zie pagina 5 voor meer informatie over deze film.

KAArtVerKooPKaarten voor de evenementen van City2Cities bestelt ugemakkelijk online op de website van City2Cities via iDeal.

Hoe werkt online kaarten beStellen?

1. Ga naar www.city2cities.nl

2. Selecteer uit de lijst met evenementen het programma van uw keuze en klik op ‘Koop tickets voor dit evenement’.

3. Nu komt u in de winkelwagen. Deze kunt u elk moment inzien door linksbo-ven te klikken op ‘naar winkelwagen’. Meerdere evenementen bezoeken? Klik op ‘Verder winkelen/Terug naar website’.

Kaarten voor meerdere personen bestel-len? Klik op ‘+’ naast het aantal (door het aantal op 0 te zetten annuleert u de reservering voor dat evenement).

4. Klaar? Klik op ‘Bestelling afronden’. Volg de aanwijzingen op het scherm om uw bestelling af te rekenen.U ontvangt uw toegangskaart(en) direct per e-mail in de vorm van een e-ticket met een uniek nummer.

Print dit e-ticket uit en neem het mee naar het evenement. Zonder uitdraai of juiste toegangscode kunnen wij u helaas geen toegang verschaffen.

kortingStudenten, leden van de Bibliotheek Utrecht, U-pas- of CJP-pashouders kunnen kaarten kopen tegen kortings-tarief. Vergeet niet de juiste pas mee te nemen naar de voorstelling.

Contant aFrekenenWilt u liever contant of per pin afreke-nen en uw kaarten direct meenemen? Dan kunt u terecht bij antiquariaat Hinderickx & Winderickx. Zij bestellen voor u uw kaarten en u kunt gewoon aan de balie afrekenen. Hinderickx & Winderickx Oudegracht 234, Utrecht(di t/m za 11:00-18:00 uur)

tijdenS Het FeStivalKaarten zijn tijdens het festival ook verkrijgbaar in de City2Cities Spiegel-tent vanaf drie kwartier voorafgaand aan de voorstelling. De Spiegeltent bevindt zich op het plein voor het Utrechts Archief (Korte Nieuwstraat 24), op steenworp afstand van de Dom.

Duitsland bestond ten tijde van De Vrede van Utrecht nog niet in

zijn huidige vorm en Berlijn was nog niet de Europese grootstad

die het nu is geworden. Duitsland heette toen het Heilige Roomse

Rijk en was nauwelijks één rijk te noemen. Het bestond uit een

lappendeken van honderden grote en kleine staten. Deze staten

waren gebonden aan het keizerlijke bestuur, maar kenden grote

mate van soevereiniteit. Een aantal grote, belangrijke staten

stond onder leiding van een keurvorst; de - in totaal - negen keur-

vorsten kozen de nieuwe keizer. Sommige staten voerden een zeer

eigenzinnige buitenlandse politiek en kwamen zo in het geweer

tegen de Oostenrijkse Habsburgers, die een groot deel van het

Heilige Roomse Rijk in hun bezit hadden. Zo sloot Beieren zich in

de Spaanse Successieoorlog bijvoorbeeld aan bij Frankrijk. Voor

de verschillende staten had de Vrede van Utrecht dus verschillen-

de gevolgen. Savoye kreeg Piemonte-Savoye toebedeeld, en ook

nog het eiland Sicilië. Pruisen kreeg er gebieden in Oppergelre

bij. Voor de viering van het welslagen van het verdrag schreef de

Duitse componist Friedrich Händel het ‘Utrecht Te Deum’.

Voor Lissabon betekende De Vrede een einde aan het ‘Asiento

de negros’, een voor Portugal uitermate lucratief slavenmono-

polie. De wortels van dit verdrag stammen uit 1494 toen Span-

je en Portugal een overeenkomst sloten om de slaven-export

uit de niet-westerse wereld samen te verdelen. Die verdeling

verhinderde Spanje zich te bemoeien met de Afrikaanse sla-

venhandel, die in handen was van de Portugezen. Om te kun-

nen voorzien in de Spaanse vraag naar slaven besloot men in

1595 tot het ‘Asiento de negros’, het alleenrecht op het leveren

van slaven aan Spaanse koloniën. In eerste instantie werd dat

alleenrecht gegund aan Portugal, maar bij het uitbreken van

de Portugese Restauratieoorlog in 1640 kwam deze handel stil

te liggen. Via twee Italiaanse kooplieden kwam de licentie in

handen van De Republiek der Verenigde Nederlanden, die veel

winst uit de slavenhandel wist te slepen. Er waren ook kapers

op de kust, zoals de Britten. Met de uitbraak van de Spaanse

Successieoorlog in 1701 kwam de handel volledig stil te liggen.

Tijdens de onderhandelingen in Utrecht werd besloten de Brit-

ten het ‘Asiento de negros’ te verlenen.

Zie ook www.vredevanutrecht.nl

3

11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00

A tALe oF tWo citieS(oPening) Zie pagina 4

SPIEGELTENT: 20.00-22.00

WereLDBoeKenDAg Zie pagina 8

AWAterVertAALDSPIEGELTENT17.00 - 18.00Zie pagina 8

StrAAt VAn De LiterAtUUr Zie p. 13 TIENTALLEN SCHRIJVERS IN HUISKAMERS,

MUSEA EN UNIEKE LOCATIES 13.00 - 18.30

Vrou

wju

tten

hof

Elige

nstra

at

oudegracht

BLOKKENSCHEMA CITy2CITIES 2013

FiLm: Die VermeSSUng Der WeLt Zie pagina 5

‘T HOOGT: 18.30-21.00

DAnieL KeHLmAnn meetS AntÓnio LoBo AntUneS Zie pagina 6


KUnSt & WetenScHAPSLeZing

PAUL ScHnABeL Zie pagina 8

ACADEMIEGEBOUW: 20.00-21.30

FiLter VertAALPrijS SPIEGELTENT: 20.00-22.00Zie pagina 8

BeLLe VAn ZUijLenLeZing 2013

ULF StoLterFoHt: A PUrSUit oF HAPPineSSZie pagina 9


LiterAire nAcHtcLUBSPIEGELTENT: 20.00-22.00Zie pagina 10

LiterAir tHeAter: BrecHt Zie pagina 10 SALON SAffIER: 20.15-21.45

De AVonD VAn PeSSoASPIEGELTENT: 20.00-22.00Zie pagina 11


Het BerLijnVAn ArmAnDoZie pagina 5


eXPo cArVALHo(opening) Zie p. 4

GALLERIE NIEKWATERBOLK 16.00-17.00 UUR

LeZing

neLLeKe noorDer-VLiet CATHA-RIJNECONVENT 14.00 - 15.00

yoUng PoetS SocietySPIEGELTENT 16.00 - 18.00Zie pagina 10

BUnDeLPreSentAtie

HAnneKe VAn eijKenSPIEGELTENT15.00 - 17.30Zie pagina 12

LiterAire WAnDeLing

DirKje KUiKSTARTPUNT NIEUWEGRACHT10.30 - 13.00Zie pagina 13

SLotconcert

ceLeSte roDrigUeS & nAtHALie PireSLUTHERSE KERK

17.30 - 18.30

ScHrijFWorKSHoP

LeVenSVer-HALenSPIEGELTENT15.30 - 17.30Zie pagina 11

De AnDrieS-SenSZie pagina 5


KnetterenDeLetterenZie pagina 9


eXPo StÖtZer(opening) Zie p. 4

GALLERIE NIEKWATERBOLK 14.00-15.00 UUR

LeZing

WiLLem jAn otten CA-THARIJNECON-VENT 14.00 - 15.00 Zie p. 11

LeZing

gUUS KUij-er CATHA-RIJNECONVENT 14.00 - 15.00 Zie p. 12


LeZing

AnA LUiSA AmArAL UNIVERSITEIT UTRECHT 15.30 - 17.30 Zie p. 11

aat

Vrou

wju

tten

straa

tABC

straa

t

Gro

enes

traa

t

ange Nieuwstr

oudegracht oudegracht oudegracht

Domplein

Trans

Wed

Ham

burg

erstr

aat

Ham

burg

erstr

aat

Cath

arijn

este

eg

Zuile

nstra

atKo

rte Sm

eestr

aat

Regu

lierst

eeg

Korte Nieuwstraat Lange Nieuwstraat Lange Nieuwstraat

1 2 3

4

5

1 ACADEMIEGEBOUW

2 SPIEGELTENT

3 MUSEUM CATHARIjNECONVENT

4 LUTHERSE KERK

5 HINDERICKx & WINDERICKx

HINDERICKX & WINDERICKX Oude Gracht 234 antiquariaat 3511 NT Utrecht ma t/m di 030 2322771 11.00u – 18.00u Al dertig jaar het adres voor literatuur in eerste en bijzondere uitgaven.

www.hinderickxenwinderickx.nl

Advertentie

4

F. StarikFoto: Bob Bronshoff

City2CitieS abroad Jaarlijks gaan twee Nederlandse auteurs op reis naar de Europese steden die centraal staan tijdens het festival. Dichter F. Starik vertrok voor deze derde editie van City2Cities naar Lis-sabon en romanschrijver Philip Huff bezocht Berlijn. Daar ontmoetten ze lokale schrijvers, droegen hun eigen werk voor en bezochten de literaire hotspots. De twee schrijvers maakten elk een filmreportage van de stad die ze bezochten en schreven een verslag voor de festivalbundel ‘Het verhaal van twee steden’ die tijdens het festival verschijnt.

a tale oF two CitieSF. Starik, Philip Huff en Ulf Stol-terfoht introduceren Lissabon en Berlijn. Denise Jannah zingt Brecht en Pessoa.

In het hart van het festival, de Spie-geltent bij het Utrechts Archief, vindt de officiële opening van City2Cities plaats. Op deze avond stellen diverse auteurs de twee gaststeden, Lissabon en Berlijn, aan u voor in filmfragmen-ten, voordrachten en interviews.

F. Starik en Philip Huff gidsen ons door de steden aan de hand van de filmreportages die ze daar maakten. Starik ontdekte het fascinerende Lis-sabon van grootmeesters als Pessoa en Saramago, terwijl Huff in het brui-sende literaire leven van Berlijn dook. Beide auteurs spraken met collega-schrijvers die hen inwijdden in deze veelzijdige steden en traden op met eigen werk.

Writer in Residence dit jaar is de Duit-se dichter Ulf Stolterfoht. Hij geldt als één van de meest interessante Duitse dichters van het moment. In zijn werk experimenteert hij met syntaxis en ei-genzinnige zinsconstructies, waarmee hij zijn taalwetenschappelijke achter-grond en poëtische drive op unieke wijze verenigt.

Zangeres Denise jannah maakte in 2004 de cd Gedicht Gezongen, waarop ze teksten van dichters tot jazznummers maakte. Vanavond zingt ze geheel in de geest van het festival teksten van fernando Pessoa en Ber-tolt Brecht, met gitaarbegeleiding van Wolf Martini.

Philip HuffFoto: Keke Keukelaar

20.00 – 22.00Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: Engels en NederlandsToegang: Gratis (reserveren verplicht via www.city2cities.nl)

lichaam niet. Haar werk is te zien in de tentoonstelling ‘Galerie im flur’, die de sfeer van de vroegere exposi-tieruimte ademt.

Voordrachtskunstenaar Bernhard Christiansen draagt voor bij de ope-ning van de expositie op 20 april.

opening 20 april, 14.00 Verder nog: 20 t/m 28 april, 14.00-19.00 uur, Kunsthandel Niek Waterbolk,Schoutenstraat 10Toegang: Gratis

From wHat eSCapeS meFoto’s van Berlijn in galerie Heleen Schuttevaer

De in Berlijn woonachtige Elsa Thorp toont foto’s die zij tussen 2007 en 2012 in Duitsland, Nieuw-Zeeland en Noorwegen maakte. Thorp is de hele maand april in Utrecht aanwezig ter gelegenheid van haar expositie in de etalage van Lange Nieuwstraat 61 en in het tekenatelier van de Utrechtse schilder Jan Mulder.

Tijdens de Straat van de Literatuur op 28 april (zie blz. 13) kunnen de foto’s ook bewonderd worden in de woonkamer van Heleen Schuttevaer en Jan Mulder.

From What Escapes Me is te zienza/zo 6 en 7 april en za/zo 13 en 14 april van 13-18 uur, in aanwezigheid van de fotograaf.

Etalage Heleen Schuttevaer/ Atelier Jan Mulder,Lange Nieuwstraat 61/ Oudegracht 38Toegang: Gratis

Ana Carvalho maakte foto’s van de twee gaststeden. De combinatie Lissabon en Berlijn is de Portugees-Nederlandse fotografe op het lijf geschreven: ze werd geboren in Porto en heeft onder meer ge-woond en gewerkt als vertaalster en docente Portugees in Lissabon, Leipzig en, toen nog DDR, Oost-Berlijn. Ana Carvalho vangt beelden, bij voorkeur in steden. Ongewone, onverwachte beelden. Ze schildert met licht.

Schrijfster Rudi Wester opent de expositie ‘Licht en tijd’ op 20 april.

opening 20 april, 16.00Verder nog: 20 t/m 28 april, 14.00-19.00 uur, Kunsthandel Niek Water-bolk, Schoutenstraat 10Toegang: Gratis

gabriele Stötzer – galerie im FlurGevangeniservaringen in Berlijn

Gabriele Stötzer studeerde kunst-geschiedenis en Duits. In 1976 bestempelt de overheid haar als ‘staatsgevaarlijk’ en veroordeelt haar tot een jaar gevangenisstraf. Daarna houdt de Stasi haar permanent in het oog. In 1980 krijgt Gabriele de leiding over de avant-gardistische ‘Galerie im flur’. Een verbod volgt in 1981. Gabriele wordt lid van de kunstenaarsbeweging Prenzlauer Berg-Szene die tot 1989 actief is. In haar fotoseries en filmperformances verwerkt zij het unheimische ge-voel dat niets van jezelf is, zelfs je

3 tHemA-eXPo’S BerLijn en LiSSABon

© Ana Carvalho

Beeld uit Galerie im Flur Foto: Gabriele Stötzer

liCHt en tijd DE fOTO’S VAN ANA CARVALHOLissabon en Berlijn met licht geschilderd

Foto’s van Elsa Thorp

Denise JannahFoto: Merijn van der Vliet

5

armandoDichter en beeldend kunstenaarArmando vertelt over Berlijn

Een middag in het teken van de grote schrijver en beeldend kunstenaar Armando.

De schrijver vertelt over zijn boek Berlijn (2009), waarin hij zijn ervarin-gen in het Berlijn van de jaren tachtig beschrijft. Armando draagt voor en wordt geïnterviewd over zijn verblijf in Berlijn. Met muziek van het be-faamde orkest tomy Váradi.

Armando publiceerde vorig jaar de dichtbundel Ze Kwamen. Zijn naam bereikte wereldfaam door zijn om-vangrijke oeuvre en zijn betrokken-heid bij de Nieuwe Stijl en Gard Sivik. In de zomer 2013 opent het museum Oud-Amelisweerd zijn deuren, met daarin een permanente collectie van Armando’s werk.

Het Orkest Tomy Váradi speelt de pareltjes van eeuwenoude zigeu-nermuziek die haar roots vindt in Boedapest. De prachtige melodieën klinken mysterieus en intrigerend. Het orkest laat door middel van walsen, swingende dansen en opzwepende csárdássen oude tijden herleven.

15.00 – 17.00Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: ¤10 / ¤7,50

de andrieSSenSWandeling en lunchlezing + concert over de kunstenaarsfamilie Andries-sen: Voetstappen op de notenbalk.

Musicologe Agnes van der Horst leidt een bijzondere wandeling door het Utrecht van de Andriessens: een kleurrijke familie van muzikanten en kunstenaars. Zij schreef de familiebio-grafie De Andriessens en aan de hand daarvan vertelt zij over de plekken in de stad waar de familie haar sporen heeft nagelaten.

De familie Andriessen bevatte, be-halve drie belangrijke Nederlandse componisten - Hendrik, Jurriaan en Louis Andriessen - veel meer bijzon-dere talenten, zoals Mari Andriessen, de schepper van het beeld de Dok-werker in Amsterdam. Het verhaal van de familie wordt verteld aan de hand van ingrijpende gebeurtenissen, zoals bijvoorbeeld Hendriks gijzeling in de Tweede Wereldoorlog en Mari’s grote rol in het verzet. De biografie toont een anarchistische, vrijgevochten, maar ook beschaafde familie voor wie het leven in dienst stond van schoon-heid in de muziek en kunst.

Film: die vermeSSung der weltVerfilming van de gelijknamige roman van Daniel Kehlmann

Grootse verfilming van de filosofische avonturenroman over het leven van twee genieën. In Het meten van de wereld vatten twee mannen, tegen het einde van de achttiende eeuw, onafhankelijk van elkaar, het absurde plan op om de wereld op te meten. De ene, Alexander von Humboldt, baant zich een weg door jungle en woestijn, vaart over de Orinoco, test gif uit op zichzelf, kruipt in de diep-ste spelonken, beklimt vulkanen en ontmoet kannibalen. De andere, de wiskundige en astronoom Carl frie-drich Gauß, die niet zonder vrouwen kan leven maar zelfs in zijn huwe-lijksnacht uit bed springt om een formule te noteren, verkrijgt dezelfde meetresultaten, al verlaat hij zelden zijn geboorteplaats. Oud, beroemd en ook een beetje zonderling geworden, ontmoeten ze elkaar in 1828 op een conferentie in Berlijn. Gauß is nog amper uit zijn koets gestegen, of het bekvechten neemt een aanvang.

Inleiding: germanist Jerker Spits.

18.30 - 21.00Filmtheater ’t Hoogt,Hoogt 4Voertaal: Duits (met Engelse onder-titels)Toegang: ¤8,50

ArmAnDo

bon, 1942) geldt als één van de grootste hedendaagse Por-tugese auteurs. Na het succes van zijn debuutroman De herinnering van de olifant, besloot de psychiater van schrij-ven zijn beroep te maken. Lobo Antunes’ oeuvre is enorm veelzijdig met onder meer romans, essays en columns. Con-stante in zijn werk is de meerstemmigheid en het desoriën-terende karakter.

Armando wordt beschouwd als de grootste nog levende neder-landse kunstenaar. met zijn uitge-breide kennis van en unieke visie op Berlijn is hij een onmisbare eregast tijdens het festival city2cities.

In ieder krantenartikel dat de persoon Armando in beroepen tracht te vangen staat er weer een andere opsomming: dichter, schrijver, beeldhouwer, schilder, violist, acteur, bokser … Armando is het allemaal en nog veel meer. De overeenkomst tussen al deze bezigheden is misschien wel dat het pogingen zijn de wereld te vangen, naar zijn hand te zetten.

Armando werd in 1928 in Amster-dam geboren met een naam die hij schrapte uit zijn paspoort en liet vervangen door één woord: Armando. Het is de Italiaanse verbastering van Herman en een eerbetoon aan zijn Italiaanse grootmoeder. Een geboren Amsterdammer dus… Toch zullen velen hem as-sociëren met Amersfoort, de Utrechtse stad waar hij zijn jeugd doorbracht en die een basis vormde voor zijn latere Gesamt-kunstwerk. De omgeving van Kamp Amersfoort was voor hem een plek waar daders en slachtof-fers, een belangrijk thema in zijn oeuvre, samenkwamen. Hij was al volwassen toen hij de plekken uit zijn jeugd weer be-zocht. Tot zijn ontzetting bleken de sporen van geweld – de ba-rakken, de wachttorens- uitge-wist. De natuur had de overhand gekregen, alle uitingen van men-selijke agressie en dominantie bleken met bladeren bedekt. Het maakte het landschap schuldig in

zijn ogen, omdat het weigerde te getuigen van de verschrikkingen. In 1979 vertrok Armando naar wat hij zelf ‘het hol van de leeuw’ noemde: Berlijn. In deze stad vol schuldige plekken ervoer hij de geschiedenis aan den lijve. Het nazikwaad van de Tweede Wereldoorlog ligt er onder de grasvelden, schuilt tussen boom-wortels en dient bedwongen te worden. De wetenschap dat ergens iets gebeurd is, ervaart hij als iets moois. “Schoonheid is niet pluis,” constateert Armando. Om die reden probeert hij symbolen van schuld en kwaad te vatten in kunst. Door vlaggen en kruizen te vatten in verf verliezen ze hun im-morele en schadelijke boodschap.

Tijdens City2Cities spreekt Ar-mando over Berlijn, de stad waar hij twintig jaar woonde om de “vijand te bestuderen, gade te slaan”. Uiteraard komen in dit gesprek ook de kunstwerken die hij maakte aan bod, evenals zijn liefde voor zigeunermuziek. Deze wordt kracht bijgezet met een optreden van het fameuze Orkest Tomy Váradi.

Kijk voor meer informatie en prachtige filmpjes op www.ar-mandomuseum.nl en www.moa.nl.

15.00 – 17.00Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: Nederlands

HET BERLIjN VAN

11.00-12.00: wandelingWandeling door het Utrecht van de Andriessens: een kleurrijke familie van muzikanten en kunstenaars.Startpunt: SpiegeltentKorte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: ¤8,50

12.00-13.00: lunchlezingLezing (incl. lunch) over de familie Andriessen met vele familie-anekdo-tes, afgewisseld met beelden en mu-ziek van de componisten Hendrik, Jurriaan en Louis Andriessen, uitge-voerd door het frottola Quintet.Locatie: SpiegeltentVoertaal: NederlandsToegang: ¤8,50

Combinatieticket:Wandeling + lunchlezing: ¤15

ArmandoFoto: Conny Meslier

IN SAMENWERKING MET:

Frottola Quintet

6

António Lobo Antunes (Lissabon, 1942) geldt als één van de grootste hedendaagse Portugese auteurs. Na het succes van zijn debuutroman ‘De herinnering van de olifant’, besloot de psychiater van het schrijven zijn beroep te maken. Lobo Antunes’ oeuvre is met romans, essays en columns enorm veelzijdig. Constante in zijn werk is de meerstemmigheid en het desoriënterende karakter.

António Lobo Antunes is psychia-ter en diende als arts tijdens Portu-gals koloniale oorlog met Angola. Nadat hij in 1973 naar zijn vader-land terugkeerde, ging hij aan de slag op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis in Lissabon en werkte een tijdlang in Duits-land en België. In 1979 verscheen zijn debuut Memória de Elefante. Na zijn tweede roman Os Cus de Judas (De judaskus), brak hij ook internationaal door. “Opeens had ik een agent, een uitgeverij, ver-talers, en lezers. Dat was allemaal erg vreemd voor mij.” Hij besloot van het schrijverschap zijn beroep te maken.

De dood is een constante aanwe-zigheid in al zijn romans. Antunes: “Dat klopt, maar het leven ook, hoop ik! Het is zinloos je tegen de dood te verzetten, evenals tegen het leven. De dood is een hoer. Vergeef me de formulering, maar ik vind geen beter woord. Toen mijn vader stierf, zei de pa-ter die de mis leidde dat hij daar een hekel aan had omdat wij niet gemaakt zijn voor de dood. Daar heeft hij gelijk in.” Enkele jaren terug stond de dood ook bij Lobo Antunes zelf voor de deur. Er werd een ernstige vorm van kanker bij de schrijver gecon-stateerd. “De dood rent sneller dan wie van ons kan bijbenen. Het eni-ge wat ik kon doen om haar buiten

de deur te houden was schrijven. Ik leefde steeds voor de duur van mijn boeken. Het was een vorm van onderhandelen met de dood: laat me nog één boek schrijven, nog twee boeken, nog drie... Inmiddels speel ik met al mijn kaar-ten open op tafel. Dat is de enige manier.”

Lobo Antunes publiceerde ruim twintig romans (waaronder Dans der verdoemden, Fado Alexandri-no, Het handboek van de inquisi-teurs en Preek tot de krokodillen), en wordt beschouwd als een van de belangrijkste Europese auteurs van zijn generatie. Al jarenlang prijkt Lobo Antunes steevast op het kandidatenlijstje voor de Nobelprijs. Zijn stijl is gesloten en soms desoriënterend. Verschil-lende personages voeren vaak tegelijk het woord - vechtend voor een plaatsje op die ene pagina – iets wat in zijn laatste romans gemarkeerd wordt door de vele alinea’s die zonder hoofdletters beginnen. Zijn romans componeert hij als muziekstukken door ‘flarden monologen te schrijven en die als het ware over elkaar heen te leg-gen’. Met een bijna burleske humor schetst Lobo Antunes psychologi-sche portretten van de kleine man in de oude wijken van Lissabon, de stad die hij vaak als personage opvoert in zijn romans.

António Lobo AntunesFoto: Marc Brester

20.00 – 22.00Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: EngelsToegang: ¤10 / ¤7,50

daniel keHlmann meetSantónio lobo antuneS

Een ontmoeting tussen de groot-ste schrijver van Portugal en een van de meest succesvolle schrij-vers uit Duitsland. Kehlmann en Lobo Antunes spreken over de kracht van de verbeelding, die zelfs in staat is om nationale my-thes te creëren of te ontkrachten.

Na afloop signeren de auteurs in de City2Cities boekenkraam van Savannah Bay.

AntÓnio LoBo AntUneS

“Souvenir from lisbon

wat zou ik verloren hebben in de rua dos baldaques?

ik ken die straat nauwelijks

(af en toe rijd ik er met de auto doorheen)

en toch, ik weet niet waarom, heb ik nergens anders

die zekerheid dat er iets weg is, die twijfel, die zin mijn han-

den in mijn jaszakken te steken en mezelf af te tasten, die

rappe handpalmen over mijn jack, die vage onrust, dat voor-

gevoel dat ik iets mis zonder te weten wat, misschien geen

dingen

(sleutels, portemonnee, bril)

misschien iets wat geen ding is, ergens waar ik naar

had moeten kijken en niet naar heb gekeken, wat ik zou moe-

ten voelen en niet voel, twee hoog op een hoek hangt een

mevrouw wasgoed op aan een lijn, met haar handen boven

haar hoofd alsof ze een onzichtbare kruik vasthoudt, maar dat

is het niet, een oude man praat op de stoep tegen een blinde

hond

(ik heb altijd gedacht dat blinden van spiegels houden,

dat ze voor spiegels blijven staan en zichzelf door het glas

heen bekijken) (...)

om aan de kant zonder huizen te beschrijven en naar

de familie thuis te sturen, moet je zien hoe klein lissabon is,

hoe armoedig en zonder bomen, let op die man daar, waar ik

een pijltje bij heb gezet, op zoek naar wat hij verloren heeft

in de rua dos baldaques, en die blinde hond, en dat winkeltje

dat even goed een restaurant kan zijn als een fourniturenzaak,

en die duif

twee duiven

die zo meteen wegvliegen van de foto, je kunt de po-

pulieren van het kerkhof verderop zowat zien door een huive-

ring in de muren, het is niet de weerspiegeling van het water

van de taag, het zijn kalkstenen engelen die huilen.”

(Uit: Het verhaal van twee steden: Lissabon en Berlijn, Festivalbundel City2Cities

2013, vertaling: Harrie Lemmens)

7

Daniel KehlmannFoto: Billy and Higgs

DAnieL KeHLmAnnHij schreef twaalf prozawerken, een zeer succesvol theater-stuk, zijn werk is in vele talen vertaald en hij werd bekroond met diverse binnen- en buitenlandse literaire onderscheidin-gen. Daniel Kehlmann (1975) verwierf grote bekendheid in Duitsland en daarbuiten met de roman ‘Ik en Kaminski’, de verhalenbundel ‘Roem’ en zijn bestseller ‘Het meten van de wereld’, die in 2012 werd verfilmd.

Daniel Kehlmann werd geboren in München en studeerde filosofie en literatuurwetenschap in Wenen. Hij woont thans afwisselend in Wenen en Berlijn. In 1997 debuteerde hij met de roman Beerholms Vorstel-lung, In 1998 gevolgd door de verhalenbundel Unter der Sonne, en in 1999 door de roman Mahlers Zeit. Zijn grote internationale door-brak bereikte hij met de romans Ik en Kaminski en Het meten van de wereld.

Kehlmann gebruikt in zijn werk zo-wel verwijzingen naar het moderne technologische en digitale tijdperk, als naar de rijke Duitse geschiede-nis. In zijn verhalenbundel Roem uit 2009 gaat de niet te negeren dominantie van mobiele telefonie hand in hand met modernistische identiteitsvraagstukken en –ver-wisselingen. In dit boek schetst hij het doemscenario waarin moderne communicatietechnologieën het leven van mensen ontwrichten. Zijn grootste succes dateert echter van drie jaar daarvoor: de roman Het meten van de wereld, waarin Kehl-mann speelt met de roemruchte

Duitse geschiedenis.In dit boek spelen de ontdekkings-reiziger Alexander von Humboldt (1769 – 1859) en wiskundige Carl friedrich Gauß (1777 – 1855) de hoofdrollen. Von Humboldt was volgens Charles Darwin de be-langrijkste wetenschappelijke reiziger aller tijden. Hij deed zowel astronomisch als antropologisch onderzoek. Gauß was behalve wiskundige ook astronoom en natuurkundige. Hij had een uitge-breide kennis van allerlei vlakken van de natuurwetenschappen. Over Von Humboldt zegt Kehl-mann: ‘Ik vond hem – onbedoeld – een erg komisch karakter. Hij is zo typisch Duits, neemt alles te serieus en is geobsedeerd met het meten van dingen’. Beide heren reizen op geheel eigen wijze over de wereld. ‘Von Humboldt reisde de hele wereld over, maar nam zijn Duits-zijn overal mee. Gauß reisde nooit, maar trok in zijn hoofd naar nieuwe, onbekende werelden.’ Aan het slot van het boek ontmoeten de twee Duitse grootheden elkaar – in Berlijn.

“ze bereikten berlijn de volgende

dag aan het eind van de middag.

duizenden kleine huisjes zonder

middelpunt en zonder enige or-

dening, een uitdijende nederzet-

ting op de moerassigste plek van

europa. men was juist begon-

nen met de bouw van luister-

rijke gebouwen: een dom, enkele

paleizen, een museum voor de

vondsten van Humboldts grote

expeditie.

over een paar jaar, zei eugen,

werd dit hier een metropool zoals

rome, parijs of Sint-petersburg.

nooit, zei gauß. een rotstad!

de koets ratelde over de slechte

bestrating. tweemaal werden de

paarden door grommende hon-

den opgeschrikt, in de zijstra-

ten bleven de wielen bijna in het

natte zand steken. Hun gastheer

woonde in het packhof nummer

vier, middenin de stad, vlak achter

het bouwterrein van het nieuwe

museum. om te voorkomen dat

ze het adres zouden missen, had

hij met een dunne pen een heel

nauwkeurige situatieschets gete-

kend. iemand moest hen van veraf

gezien en aangekondigd hebben,

want enkele seconden nadat ze de

binnenplaats op gereden waren,

vloog de huisdeur open en kwa-

men vier mannen hen tegemoet.”

(Uit: Het meten van de wereld (2005), ver-

taling: Jacq Vogelaar)

Proef dit ‘nsook liefhebber van koffie of

thee? Bij simon Lévelt vindt u

altijd iets leuks. Van theepot

tot espressomachine. en van

de meest uiteenlopende

theesoorten tot bijzondere

koffie. Kom ‘ns langs. snuif

de geur van versgemalen

koffie en theemelanges en

ontdek andere smaken.

simon Lévelt UtrechtVismarkt 21, 030-231 88 11

www.simonlevelt.nl

AdvertentieAdvertentie

8

nijHoFFS awatervertaaldMeesterwerk uit deNederlandse literatuurvertaald

Met Thomas Möhlmann, Ard Post-huma en Fernando Venâncio

Tot één van de City2Cities-tradities behoort de vertaling van Nijhoffs gedicht Awater naar de talen van de gaststeden. Het sterk aan Utrecht ver-bonden gedicht werd dit jaar vertaald naar het Duits en het Portugees.

Tijdens deze presentatie spreken vertalers Ard Postuma (Duits) en fer-nando Venâncio (Portugees) over de uitdaging om het 273 regels tellende gedicht Awater te vertalen.

Gastheer is Thomas Möhlmann, dich-ter en poëziemedewerker van het Nederlands Letterenfonds, die in 2010 een uitgave met alle vertalingen van Awater in het Engels samenstelde.

17.00 – 18.00Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: EngelsToegang: Gratis

Thomas MöhlmannFoto: Sterre Parigger

WereLDBoeKenDAg

Ard Posthuma

Paul Schnabel

kunSt- en weten-SCHapSlezing:paul SCHnabelUtrechtse caravaggistenonder de loep

Socioloog en kunstliefhebber prof. dr. Paul Schnabel houdt dit jaar de kunst- en wetenschapslezing van Studium Generale.

Centraal in deze jaarlijkse lezing staat de relatie tussen kunst en weten-schap. Nieuwsgierigheid en creativiteit kenmerken pioniers, zowel in het lab als in het atelier. Op het moment dat kennis, schoonheid, werkelijkheid en fictie verweven raken en kunstenaars en wetenschappers buiten de gebaande paden treden, is onderzoek misschien wel op zijn best. Kunst en wetenschap vullen elkaar aan.

In zijn lezing neemt Schnabel de Utrechtse caravaggisten onder de loep. Tijdens hun opleiding reisden zij door steden in Europa en raakten beïnvloed door Caravaggio. Welke rol spelen knooppunten van wetenschap en kunst bij het verspreiden van cultureel erfgoed?

wereldboekendagAlleen op 23 april een gratis e-book voor iedereen

Op 23 april wordt wereldwijd Wereld-boekendag gevierd. In Barcelona vie-ren ze ook het feest van Sant Jordi: al eeuwenlang geven de mannen op 23 april een roos aan hun vrouw en de vrouwen een boek aan hun man. Barcelona was vorig jaar één van de gaststeden van City2Cities.

Sindsdien hebben we de Catalaanse traditie naar Nederland gebracht.

Geef een digitale roos én een boek aan een vriend(in), geliefde of fa-milielid. Alleen op 23 april kunt u de exclusieve bloemlezing van City2Cities gratis downloaden en/of cadeau doen.

Zo werd winnaar Marcel Otten vorig jaar geprezen om zijn moed: hij ver-taalde de 13e-eeuwse Edda uit het Oudijslands en maakte het boek toe-gankelijk voor hedendaagse Neder-landse lezers, zonder het origineel te kort te doen. Dan moeten er knopen worden doorgehakt en soms lastige keuzes gemaakt. Dat deed hij met veel vindingrijkheid en trefzekerheid.

Ook dit jaar wordt er een meeslepen-de vertaling bekroond en daarmee een vertaler in de spotlights gezet.

Alle genomineerden spreken kort over het door hen vertaalde werk. Aan het eind van de avond wordt de winnaar van de filter Vertaalprijs 2013 bekendgemaakt.

genomineerd zijn:

Hafid bouazzaNiets dan zonde. Liefde, Lyriek & Lie-derlijkheid - bloemlezing van Arabi-sche poëzie(Prometheus)

mirjam de vethSolange van Marie Darrieussecq(Meulenhoff)

karol lesmanSteen op steen van Wiesław Mysliwski (Querido)

Silvia marijnissen Berg en water - bloemlezing van klas-sieke Chinese landschapsgedichten (De Arbeiderspers)

arie posDe Lusiaden van Luis de Camões(Atlas Contact)

aai prins Verzamelde Werken DeeI I van Gogol(Van Oorschot)

uitreiking Filter vertaalprijSFeestelijke uitreiking prijs voor de meestopvallende vertaling van het jaar

20.00 – 22.00Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: Gratis (reserveren verplicht via www.city2cities.nl)

de uitreiking van de Filter vertaalprijs vindt voor het tweede jaar op rij plaats in de Spiegeltent van City2Cities. de prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een vertaler die een bijzondere en opvallende vertaling maakte.

20.00 – 21.30Academiegebouw (Aula),Domplein 29Voertaal: NederlandsToegang: Gratis

Meldt u aan voor de nieuwsbrief op www.city2cities.nl, dan ontvangt u op Wereldboekendag automatisch het e-book.

Advertentie

9

Nelleke Noordervliet over goddelijke inspiratie

Foto: Ernie Enkelaar

Na verschillende publicaties in literaire tijdschriften en bloemle-zingen debuteerde Stolterfoht in 1998 met de bundel fachsprachen I-IX. In 2002 verscheen fachspra-chen X-XVIII, in 2004 gevolgd door fachsprachen XIX-XXVII. Verschil-lende recensenten en analytici noemen zijn werk taalkritisch;Stolterfoht vindt dat zijn werk eigenlijk een kritiek vormt op de wereld en hoe we haar voor waar aannemen. “Ik ervaar het als volgt: ik weet niet wat ‘wereld’ is, ik weet niet eens wat ‘wereld’ betekent! Waarschijnlijk een radicaal scep-tisch perspectief. In poëzie is het probleem niet de verwijzing naar de wereld, maar de wereld zelf: je kunt niet zeker weten of zij be-staat – en als er al iets is, dan weet je niet wat, en als je dat wel weet, kun je het een ander niet vertel-len.”

Ulf StolterfohtFoto: Ayse Yavas

ULF StoLterFoHt: VerFijnDe,KritiScHe, PoëtiScHe geeSt

knetterende letteren:literatuur en identiteitKenneth van Zijl interviewt Joost Vandecasteele, Margot Dijkgraaf e.a.

een speciale uitzending van Knet-terende Letteren over literatuur en identiteit.

In de jaren ’90 was de oprichting van de EU een logische vervolgstap in de eenwording van Europa. Deze Europese eenwording strekt verder dan alleen economische verbonden-heid, ook het vraagstuk rond culturele identiteit speelt een rol in het debat.

Hoe zit het met de literatuur; bestaat er zoiets als een gemeenschappelijke Eu-ropese literaire traditie? Is de politieke situatie in een land bepalend? Welke rol speelt de geografische ligging? Hoe is de relatie tussen Oost- en West-Europa? En waarom houden Neder-landse schrijvers meer van Amerikaan-se dan van Duitse literatuur?

15.30 – 16.30Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: Gratis (reserveren verplicht via www.city2cities.nl)

goddelijke inSpiratie in de wereldliteratuur:nelleke noordervliet

eerste aflevering van een lezingen-reeks over goddelijke inspiratie in de mondiale letteren in het kader van Goddelijke inspiratie - Russische ikonen ontmoeten westerse kunst in museum catharijneconvent.

Nelleke Noordervliet stelt zich in haar lezing de vraag ‘Wat betekent godde-lijke inspiratie voor een ongelovige?’ Het creatieve proces is nog door geen psycholoog ontrafeld. Daarvoor zijn de wegen van de menselijke geest te ondoorgrondelijk. Veel mensen wil-len graag het product van kunst zien als het resultaat van indaling van de heilige geest. Deze vorm van mystiek spreekt haar niet aan. Noordervliet gaat op zoek naar nuchterder en misschien menselijker en ook wonder-baarlijker bronnen dan God.

14.00 - 15.00Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38Voertaal: NederlandsToegang: gratis i.c.m. kaartje museum

belle van zuylen-lezing 2013: ulF StolterFoHt‘A Pursuit of Happiness’

Het Literatuurhuis en de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht organiseren jaarlijks de Belle van Zuylenlezing. Deze wordt uitgesproken door een toonaangevende literator in de geest van de Utrechtse auteur en humanis-tisch denker Belle van Zuylen, over thema’s die raken aan literatuur en maatschappij.

Dit jaar spreekt de Duitse dichter Ulf Stolterfoht die tijdens City2Cities ook als Writer in Residence in Utrecht zal verblijven. In zijn lezing spreekt Stolterfoht over Oskar Pastior, de ex-perimentele Roemeense (Duitstalige) dichter die in 2010 beschuldigd werd van spioneren voor de Securitate. De kritiek in de Duitse pers luidde: dat is geen wonder want experimentele literatuur is per definitie immoreel (unmoralisch) en conspiratief. Voor Stolterfoht een visie met gevolgen, want ook in zijn eigen poëzie experi-menteert hij met syntaxis en eigenzin-nige taalconstructies.

20.00 - 22.00Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: Engels

writer in reSidenCe 2013 Ulf Stolterfoht (1963) geldt als één van de meest kritische

Duitse dichters van het moment. In zijn werk experimenteert hij met syntaxis en eigenzinnige zinsconstructies – een praxis

waarin hij zijn taalwetenschappelijke achtergrond en poëtische drive op unieke wijze verenigt. Stolterfoht woont en werkt in Berlijn: ‘Dichters in Berlijn leren van elkaar, poëzie is er geen

overlevingsstrijd. Ik denk dat het zelfs zo is dat Berlijn me een betere dichter maakt.’

Stolterfoht onderhoudt een ambi-valente relatie met zijn woonplaats Berlijn. “Berlijn is geen belangrijk onderdeel van mijn werk, absoluut niet. Maar Berlijn is wel de enige Duitse en waarschijnlijke de enige Duitstalige stad waar ik kan leven van de poëzie. De huren zijn er nog steeds vrij laag, je hebt veel kansen om betaald voor te dragen, je hebt geen auto nodig en er is een heel vangnet aan mensen die je helpen als je in de shit zit. De scene is solidair. En er zijn veel programma’s rondom cultuuruit-wisseling waardoor je dichters van over de hele wereld ontmoet. Je kunt je blijven ontwikkelen. Het gaat allemaal erg snel. Voordrach-ten, voordrachten, voordrachten. Veel, heel veel jonge en heel jonge dichters. En ze zijn bijzonder goed.”

op 20 april stelt dichter én vertaler Ulf Stolterfoht zich aan hetnederlandse publiek voor tijdens de feestelijke opening van city2cities. op 24 april houdt hij de jaarlijkse Belle van Zuylenlezing.

Belle van Zuylen (1740-1805) is ongetwijfeld één van Utrechts in-ternationaal meest gewaardeerde schrijfsters. Tegen de conventies in verdiepte zij zich in de wetenschap en bevrijdde zich in haar geschrif-ten van het juk van de gevestigde orde. De Belle van Zuylenlezing is in het leven geroepen om het gedachtegoed van Utrechts inter-nationaal meest vermaarde auteur levend te houden en een blijvende bron van inspiratie te laten zijn. Eerdere sprekers waren onder meer Hans Magnus Enzensberger, Jeanette Winterson, Azar Nafisi, Michel faber en Mercedes Abad. Sinds 2011 is deze lezing onderdeel van City2Cities.

belle van zuylen

10

Maarten van der GraaffFoto: Nadine Ancher

Tatiana FaiaFoto: Nadine Ancher

young poetS SoCietyMet Max Czollek, Tatiana Faia, Maar-ten van der Graaff en Ellen Deckwitz

Speciaal voor City2Cities vertalen drie jonge dichters uit Berlijn, Lissabon en Utrecht elkaars gedichten. Met behulp van jonge vertalers uit Nederland onderzoeken ze waar hun culturen en talen overeenkomsten vertonen of juist ver uit elkaar liggen. In februari ontmoetten ze elkaar voor het eerst in Utrecht tijdens het C2C Vertaal-weekend. Tijdens het festival treden zij op met vertalingen van elkaars

Max CzollekFoto: Nadine Ancher

In een collageachtig programma worden bekende en minder bekende verhalen en gedichten van Bertolt Brecht (1898-1956) - een van de meest veelzijdige en belangrijkste auteurs van de 20ste eeuw - tot leven gebracht.

Een begenadigd kunstenaar, enfant terrible, communistisch geëngageerd schrijver, vooral bekend door zijn to-neelstukken. In zijn werk neemt hij het op voor de onderdrukten in de maat-schappij en kent hij aan het ‘hogere’ en het ‘lagere’ een gelijkwaardige positie toe: ontroering en tederheid in combi-natie met het scabreuze en platvoerse. Brecht is en blijft indringend en verrast nog steeds.Acteur Boris van den Wijngaard, die voor City2Cities eerder succesvolle pro-

ducties maakte van werk van August Strindberg en franz Kafka, brengt met zijn keuze uit het proza en de poëzie van Brecht - in een intiem literair thea-ter - een hommage aan een onvergete-lijk, spraakmakend schrijver uit Berlijn.

deze voorstelling speelt tevens op vrijdag 26 en zaterdag 27 april.

20.15 - 21.45 (try-out)Literair theater Salon Saffier,Herenstraat 29 (poortje naast 27)Voertaal: Nederlands Toegang: ¤13 / ¤11 (try-out do 25/4)¤16 / ¤14 (vr 26 en za 27 april)

BROUWERIJ MAXIMUS

Nieuwsgierig naar onze bieren Brutus en Pandora?

Dit zijn prachtige, smaakvolle speciaalbieren waar je

van blijft genieten. Probeer ook eens onze Stout 6 en 8,

Highhops of één van onze seizoensbieren.

Proost!

Pratumplaats 2b - 3454 NA Utrecht (De Meern)

Maximus Brouwerij adv 130x97.indd 2 21-03-13 12:15

LiterAir tHeAter nAAr BertoLt BrecHt

een engeL VerLeiD je niet

yoUng PoetS Society

LiterAire nAcHtcLUB

gedichten. Maarten van der Graaff vertegenwoordigt Utrecht, uit Lissa-bon komt Tatiana faia en Max Czollek reist af vanuit Berlijn. De Young Poets gaan deze middag in gesprek met ex-Young Poet Ellen Deckwitz en het publiek.

16.00 - 17:00 Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: Nederlands, Duits, Portu-gees en EngelsToegang: Gratis

Lilian Hak, Judith Naber, Max Czol-lek, Tatiana Faia, Maarten van der Graaff, Diana Ozon e.a.

Wie aan het nachtleven in Berlijn denkt, denkt aan ijzeren-gordijn-elec-tro-techno, punkdichters, droefgees-tige dronkemansdans, ondergrondse dichters die het experiment niet schuwen. We hebben het allemaal in onze Literaire Nachtclub. Lilian Hak trok naar Berlijn en liet zich inspireren door de muziekscene ter plaatse. Weer terug in Utrecht maakte ze een plaat die der Großstadt ademt. Diana ozon is een bevlogen podi-umfenomeen. Ze zette haar eerste schreden als dichter in de punk- en kraakscene van de jaren zeventig. In de vijfentwintig jaar daarna veroverde ze alle literaire podia.Als danseres judith naber danst, waan je je in een volkskroeg, waar de schnaps je om de oren vliegen. Na haar studie in het buitenland richtte zij in 2006 samen met twee danseres-sen het Arnhemse danstheatergezel-schap Dansstorm Oost op; een gezel-schap voor hedendaagse dans.

maarten van der graaff, tatiana Faia en max czollek: deze drie jonge talenten vormen samen the Young Poets Society, een gelegenheidstrio uit Utrecht, Lissabon en Berlijn. Ze vertaalden elkaars werk en dragen voor.De Utrechtse dichter Anne Broeksma presenteert de avond.

20.00 - 22.00Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: Nederlands en EngelsToegang: ¤10 / ¤7,50

tHeater: een engel verleid je nietVerhalen en gedichten van Bertolt Brecht Do 25 t/m za 27 april, 20.15 uur

Advertentie

11

tHeater: een engel verleid je nietLiterair theater van Boris van den Wijngaard met verhalen en gedich-ten van Bertolt Brecht

Acteur Boris van den Wijngaard brengt met zijn keuze uit het proza en de poëzie van Bertolt Brecht - in een intiem literair theater - een hommage aan een onver-getelijk, spraakmakend schrijver uit Ber-lijn. Deze voorstelling speelt tevens op donderdag 25 en zaterdag 27 april.Zie pagina 10 en 12.

20.15 - 21.45 (première)Literair theater Salon Saffier,Herenstraat 29 (poortje naast 27)Voertaal: Nederlands Toegang: ¤16 / ¤14

goddelijke inSpiratie in de wereldliteratuur: willem jan otten

Willem Jan Otten (1951) onderzoekt in zijn lezingen en colleges in hoeverre een christelijke literatuur mogelijk is en of deze ondergeschikt is aan de seculiere literatuur. In zijn Albert Verweylezing (2012) sprak hij o.m. over de bestaansredenen van kunst en literatuur en de religieuze ver-beelding. Otten meent dat we via de kunst meer over onszelf en onze plaats in de schepping te weten kun-nen komen. Otten: “Religie en kunst zijn twee wegen die elkaar in het oneindige snijden. Voor mij zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

14.00 – 15.00Museum Catharijneconvent,Lange Nieuwstraat 38Voertaal: NederlandsToegang: gratis i.c.m. kaartje museum

Fernando Pessoa (1888-1935) wordt alom beschouwd als één van de groot-ste Europese dichters van de twintig-ste eeuw. Ter gelegenheid van het 125ste geboortejaar van Pessoa vindt in de Lissaboneditie van City2Cities een speciale avond plaats, gewijd aan Pessoa en zijn werk.

Vanavond staat de presentatie cen-traal van De Bedelaar, een bundeling van twaalf verhalen, opgeduikeld uit de beroemde ‘kist van Pessoa.’ Daarin bewaarde de schrijver zijn 30.000 manuscripten die grotendeels pas na zijn dood zijn gepubliceerd. Harrie Lemmens vertaalde De bedelaar en andere verhalen; een bundeling van tot dusver minder bekende verhalen van Pessoa. Een moordenares, een bedelaar, een postzegelverzamelaar en een pelgrim zijn enkele van de curieuze personages die deze verha-lenbundel bevolken.Michaël Stoker, zelf bezig met een proefschrift over Pessoa, spreekt met Harrie Lemmens over deze opvallen-de nieuwe publicatie. Diverse spre-kers buigen zich over het fenomeen Pessoa. Daarnaast zijn er voor het eerst fragmenten te zien uit de film Ophiussa: A cidade de Pessoa (De stad van Pessoa).

20.00 - 22.00 Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: ¤10 / ¤7,50

SCHrijFworkSHopFamilie- en levenS-verHalen in de Stad

Sieneke de Rooij is schrijfster, redac-teur en docent creatief schrijven. Zij schreef vele kinderboeken en werk voor volwassenen, waaronder de Gouden boekjes Yindee en Een jaar in Artis en haar familiegeschiedenis De boot naar Lemmer. Tijdens City2Cities geeft Sieneke een schrijfworkshop, waarin ze vertelt hoe zij zelf te werk gaat en schrijfoefeningen begeleidt. Voorafgaand aan de workshop kun-nen de cursisten gratis de lezing van Willem Jan Otten bijwonen. Max. 15 deelnemers. Zie ook Sienekes web-site: www.doorleefd.nl

15.30 – 17.30Spiegeltent,Korte Nieuwstraat 24 (op het plein)Voertaal: NederlandsToegang: ¤15 (incl. drankje)

PeSSoAFernando Pessoa

125 jaar: 1888-2013

cUrSUS: PeSSoA LeZen

Pessoa’s meesterwerk het Boek der Rusteloosheid is een inspirerend en complex boek vol overpeinzingen, observaties, gedachtenkron-kels. In deze cursus leest u het Boek der Rusteloosheid in tien avonden, met uitstap-

Advertentie

jes naar Pessoa’s poëzie, zijn toneelwerk en verwante schrijvers als Beckett en Proust. Dit alles aangevuld met beeld en geluidsmateri-aal. De cursus wordt gege-ven door Pessoakenner Mi-chaël Stoker die in juli 2013 promoveert op het Boek der Rusteloosheid.

Cursus: Pessoa Lezen (Het Boek der Rusteloosheid en andere teksten van Pessoa) 10 bijeenkomsten à 2 uur in het najaar van 2013 in Utrecht en/of Amsterdam. Organisator: Het Literatuur-huisInschrijven: cursus.hetlitera-tuurhuis.nl(max. 30 cursisten).

Advertentie

De AVonD VAn

lezing ana luÍSa amaral Literature and the world in ‘New Por-tuguese Letters’

De Portugese dichter Amaral spreekt over de noties ‘compassie’ en ‘pact’ in het befaamde feministische boek New Portuguese Letters, dat verscheen tijdens de dictatuur van Salazar en destijds een groot schandaal veroor-zaakte.

15.30 - 17.30Kromme Nieuwegracht 80 (UU)Voertaal: Engels, Toegang: gratis

12

Guus KuijerFoto: Jaco Klamer

goddelijke inSpiratie in de wereldliteratuur: guuS kuijerSlotlezing in een reeks over goddelij-ke inspiratie in de mondiale letteren.

Guus Kuijer is vooral bekend van zijn bekroonde verhalen over de eigenzin-nige Madelief, Polleke en de avonturen van Tin Toeval. In het Catharijneconvent treedt Kuijer echter niet op als kinder-boekenschrijver, maar als de auteur van de Bijbel voor ongelovigen. In Genesis staat een aantal van de mooiste verha-len uit de wereldliteratuur. Kuijer vertelt ze opnieuw en steekt ze in een modern jasje, waardoor de bekende verhalen nieuw en verrassend worden. Tijdens dit programma draagt hij voor uit zijn Bijbel voor ongelovigen en beantwoordt vragen uit het publiek. Met aansluitend signeersessie.

14.00 - 15.00Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38Voertaal: NederlandsToegang: gratis i.c.m. kaartje museum

bundelpreSentatie Hanneke van eijkenPresentatie van de debuutbundel ‘Papieren Veulens’ van Hanneke van Eijken met o.a. Esther Jansma en Thomas Möhlmann.

De Utrechtse dichter Han-neke van Eijken presenteert haar langver-wachte debuut-bundel Papieren Veulens. Het be-looft een fees-telijke presen-tatie te worden, met uiteraard voordracht van Hanneke Van Eijken. Ook dichters Esther Jansma, Tho-mas Möhlmann, Willem Thies en Nadine Ancher betreden het toneel. De leuk-ste presentator van Utrecht, Alexis de Roode, presenteert de middag. Jo-Anne Vissers en Jaap Bouma zorgen voor ontroerende en vrolijke noten.

Hanneke van Eijken publiceerde reeds in verschillende literaire tijdschriften (o.a. Tirade en Het Liegend Konijn). Ze droeg haar werk voor op menig literair podium, stond op de bühne van het Con-certgebouw en op festivals als Lowlands en De Parade. Haar poëzie is klank-rijk, muzikaal en licht van toon, maar

schuwt nachtdieren niet. In Papieren veulens zoekt Van Eijken de grenzen op van deze wereld en creëert een nieuwe werkelijkheid, vol beesten en vreemde steden. De ijzersterke zinnen uit dit de-buut galopperen deze middag vanuit de Spiegeltent de wijde wereld in.

15.00 - 17.30Spiegeltent, Korte Nieuwstraat 24 (op het plein) Voertaal: NederlandsToegang: Gratis

tHeater: een engel verleid je nietVerhalen en gedichten van Bertolt Brecht

Acteur Boris van den Wijngaard brengt met zijn keuze uit het proza en de poëzie van Bertolt Brecht - in een intiem literair theater - een hommage aan een onverge-telijk, spraakmakend schrijver uit Berlijn. Deze voorstelling speelt tevens op don-derdag 25 en vrijdag 26 april (zie pagina 10 en 11).

20.15 - 21.45Literair theater Salon Saffier, Heren-straat 29 (poortje naast 27)Voertaal: Nederlands Toegang: ¤16 / ¤14

Hanneke van EijkenFoto: Nadine Ancher

Gonçalo M. TavaresFoto: Marc Brester

Door Marc Brester en Vivian de Gier

Romans, essays, gedichten, ver-halen, toneelwerk… schrijver en filosoof Gonçalo M. Tavares (1970), daarnaast ook nog docent weten-schapsfilosofie aan de universiteit van Lissabon, beheerst vele genres en publiceert in een razend tempo. In Nederland zijn twee romans van hem vertaald: in 2011 verscheen het veelbekroonde Jeruzalem, het afgelopen jaar kwam het sterke Leren bidden in het tijdperk van de techniek uit.

Beide romans behoren tot de serie ‘zwarte boeken’, oftewel ‘Het Rijk’ (O Reino), zoals Tavares ze ook noemt. Het zijn indringende, zake-lijk geschreven verhalen over onder meer goed en kwaad, en natuur versus techniek. Ze spelen zich af tegen een dreigende achtergrond en sfeer, in een niet nader genoem-de tijd en stad, waardoor het voor lezers voelt alsof het in hun omge-ving gebeurd zou kunnen zijn.

Als tegenhanger is er ook een serie ‘witte boeken’, ofwel ‘De Wijk’ (O Bairro), die een speelsere en licht-voetiger kant van Gonçalo Tavares’ schrijverschap laat zien. Het zijn komische verhalen over een buurtje waarin schrijvers en kunstenaars die Tavares bewondert als personage optreden, zoals bijvoorbeeld Ber-told Brecht, Italo Calvino, Virgina Woolf en Paul Valéry.

gonçALo m. tAVAreS‘de Stad iS een geweldige uitvinding’

Zijn werk wordt in 46 landen uitgegeven, hij heeft al tientallen literaire prijzen gewonnen en geldt als de

‘troonopvolger’ van de twee reuzen van de Portugese literatuur, António Lobo Antunes en José Saramago.

Een gesprek met Gonçalo M. Tavares, een van de meest veelzijdige en fascinerende schrijvers van

Portugal van dit moment.

‘Ik probeer mensen en hun gedrag te doorgronden. Naar mijn idee worden we geboren met het kwaad in ons. We zijn allemaal organis-men, dieren, cellen zelfs, en wat voor ons bovenaan staat is: ik wil leven. Als we met meerderen zijn, en het er echt op aankomt, wil-len we liever dat iemand anders doodgaat dan wijzelf. Als de keuze gaat tussen doden of sterven, dan zullen de meesten van ons doden. Een aardige man die je vader of moeder wil vermoorden, wordt ineens je vijand. Dat is iets anders dan wanneer iemand er plezier in heeft om kwaad te doen of het leuk vindt om een ander te zien lijden. Dat kan ik niet begrijpen. Het tegenovergestelde – dat sommige mensen zichzelf opofferen voor een ander – vind ik trouwens net zo onbegrijpelijk. In Jeruzalem brengt Mylia zo’n offer; ze bekent schuld aan een misdaad die ze niet heeft gepleegd uit liefde voor een man. Ik wil daar meer over gaan schrijven, over altruïsme en zelfopoffering. De mens vertegenwoordigt zowel de slechtste als de nobelste kwalitei-ten. Extreme humaniteit en extreme slechtheid zijn beide een mysterie.’

Steden zorgen ervoor dat de mens beter met zijn soortgenoten sa-menleeft, denkt Tavares.

‘De stad is een geweldige uitvin-

ding, een heel goed uitgevoerde machine. Steden, met hun wet-ten, brengen miljoenen mensen bij elkaar zonder dat ze elkaar allemaal willen vermoorden. Hoe kan het dat mensen die totaal verschillend zijn, die verschillende wensen, verlan-gens en angsten hebben, die met soms wel twintig miljoen anderen een stad delen, elkaar níét willen doden? Ik vind het een wonder.’

Voor de schrijver zelf is de stad ook onmisbaar. Voor hem geen hutje op de hei – Tavares heeft de inspiratie nodig van tentoonstellingen, films, muziek, literatuur. En de aanwezig-

heid van mensen. Vroeger schreef hij in een buurtcafé, nu doet hij dat thuis. ‘Ik schrijf altijd in de ochtend, zeker drie uur non-stop achter el-kaar. ’s Middags werk ik aan een oud manuscript of ga ik naar buiten, dan wandel ik door de stad, observeer mensen, ontmoet mensen. Dat heb ik nodig; als ik alleen maar koeien en groene weilanden zou zien, zou ik de volgende dag geen energie heb-ben om te schrijven.’

Gonçalo M. Tavares treedt op tijdens de Straat van de Literatuur op 28 april (zie pagina 14).

13

Zondag 28 april sluit City2Cities feestelijk af met de Straat van de Literatuur: drie literaire citytrips op één middag!

Auteursoptredens, lezingen en concerten vin-den op allerlei bijzondere locaties plaats: het Utrechts Archief, Museum Catharijneconvent, de Spiegeltent en zelfs in woonkamers bij be-woners thuis. Ook zijn er tal van buitenactivitei-ten, waaronder een gezellige markt met boeken en Duitse en Portugese producten rond de Spiegeltent. Extra fijne bijkomstigheid: al deze locaties bevinden zich aan één straat, namelijk de Lange Nieuwstraat, tussen de Dom en Mu-seum Catharijneconvent.

13.00 - 18.30

Diverse locaties langs de Lange Nieuwstraat,Voertaal: Nederlands, Duits en EngelsToegang Passepartout: ¤16 / ¤12,50

Locaties en tijden op de Straat van de Literatuur worden nog bekend gemaakt. Op de dag zelf ont-vangt iedere bezoeker het definitieve tijdschema met plattegrond. Het tijdschema is enkele dagen voor het evenement al online via www.city2cities.nl raadpleegbaar.

Voor alle bezoekers van de Straat van de Lite-ratuur: een goodiebag met literaire juweeltjes, voorpublicaties en boekennieuws!

literaire wandeling: in de voetSporen van dirkje kuikLangs woningen, ateliers en literaire plekken van de Utrechtse schrijfster en beeldend kunstenares

Door en door Utrechts is Dirkje Kuik (1929-2008), als beeldend kunste-naar en als schrijfster. Bekend door haar rol, toen nog als William Kuik, in Grafisch genootschap De Luis, later als auteur van een veelkleurig en veelvuldig bekroond oeuvre. In haar beeldend werk toonde ze vaak de stad Utrecht en in haar literair werk greep ze terug op herinneringen aan haar leven in de stad, maar ook op haar fascinatie voor onder andere Napoleon en de Italiaanse cultuur. Verval en teloorgang van al wat haar omringt is zowel in haar beeldend als literair werk een belangrijk thema.

Deze literaire wandeling eindigt met beeldmateriaal, voordracht en een kopje koffie in ‘De Engelenzang’ (Nieuwegracht). Deze Utrechtse sociëteit voor kunstenaars en kunst-lievenden bevindt zich op steenworp afstand van het festivalterrein van de Straat van de Literatuur, het sloteve-nement van City2Cities dat om 13.00 van start gaat.

Geleid door Marijke van Dorst, litera-tuurkenner. Voordracht door Boris van den Wijngaard, acteur.

10.30 – 13.00Hoek Nieuwegracht/Herenstraat (vertrekpunt)Voertaal: NederlandsToegang: ¤8,50

De St(r)AAt VAn De LiterAtUUr

goodies!

BenALi’S mArAtHonAbdelkader Benali spreekt aaneenge-sloten met zeven internationale gas-ten van het festival. Geen promotie-praatjes over hun laatste boek of de waan van de dag, maar over hun pas-sies als mens en als schrijver. Waarom grijpen ze naar de pen? Wanneer ontdekten ze dat ze schrijver waren? Hoe groot is de noodzaak van het schrijven? Door korte, persoonlijke gesprekken probeert Benali een beeld te krijgen van wat het betekent om schrijver te zijn en hoe auteurs uit diverse windstreken met hun roeping omgaan.

jAn BroKKen

Simone en wim van der vlugt PORTUGAL IN WOORD EN BEELD

Een lezing van schrijfster Simone van der Vlugt, geïllustreerd met foto’s ge-maakt door haar man Wim, over hun in maart verschenen boek: Fado e Festa. Sinds hun eerste vakantie naar Portugal zijn ze al verliefd op dit land. Samen reisden ze door Portugal, Simone gewapend met een pen, Wim met een fototoestel. Ze verdiepten zich in de geschiedenis, genoten van de Portuge-se keuken en bezochten verschillende steden. Het resultaat van deze reizen is een sfeerboek, reisboek, dagboek en historisch naslagwerk in één.

FADo e FeStA

terrAS Terras, tijdschrift voor internationale literatuur, presenteert nummer 04 Berlijn, vol literatuur uit de Duitse hoofdstad. In het tijdschrift zijn bij-dragen opgenomen van tien dichters, onder wie Elke Erb, Monika Rinck en Ulf Stolterfoht, prozaschrijfster Herta Müller en diverse essays die inzicht geven in de stand van zaken in de Duitse literatuur. Online is het tijdschrift te vinden op www.tijdschriftterras.nl. Offline wordt Terras tweemaal per jaar in boekvorm gepubliceerd. Bij de presentatie treden op: Monika Rinck, Anneke Brassinga, K. Michel en Miek Zwamborn. Het tijdschrift volgt pas in juni a.s., maar alle bezoekers van deze presentatie ontvangen een unieke gelegenheidsuitgave van Terras.

Abdelkader BenaliFoto: Lilian de Rooij

Tientallen schrijvers in huiskamers en musea

De vergelding, het meest recente boek van Jan Brokken (1949) staat wekenlang in de bestsellerlijsten. Vóór deze succesroman schreef Brok-ken al een indrukwekkend oeuvre bij-een dat niet alleen romans en literaire non-fictie omvat, maar ook reisver-halen waarin hij de lezer onder meer langs Berlijn en Lissabon voert. Jan Brokken vertelt vanmiddag over de totstandkoming van zijn facinerende documentaire De vergelding en zijn eigen ervaringen in de steden Berlijn en Lissabon.

14

Globetrotter en schrijver Guus Bauer geeft een lezing met een perfecte C2C insteek: Duitsland met een vleugje Portugal. Grenzen verleggen, groepsdenken versus het individu, Bauer vertelt deze middag over zijn nieuwe boek en de invloed van Berlijn en Duitsland op zijn werk. De stad Lis-sabon is de schrijver ook niet vreemd, op dit moment schrijft hij een boek over Portugal en Spanje.

BAUer in BerLijn

De St(r)AAt VAn De LiterAtUUr

Dulce Maria Cardoso (1964) groeide de afgelopen jaren in Portugal uit tot een literair fenomeen. In Nederland verscheen Violeta en de engelen in de vertaling van Harrie Lemmens. Haar romans kenmerken zich - in de tradi-tie van Saramago en Lobo Antunes - door een zeer eigenzinnige stijl. “Een onalledaagse, onvergetelijke leeser-varing,” schreef Het Parool. Oordeelt u zelf.

José Eduardo Agualusa (1960) werd geboren in Angola en woont afwis-selend in Lissabon en Rio de Janeiro. Zijn werk - romans, verhalen, gedich-ten en kinderboeken - wordt in ruim vijftien talen uitgebracht. In zijn werk speelt hij vaak met het onderscheid tussen fictie en werkelijkheid, en tus-sen leugen en waarheid.

moniKA rincKMonika Rinck (1969) is dichter en es-sayist. Ze werkt op artistiek gebied in de meest uiteenlopende gebieden, en combineert moeiteloos linguisti-sche reflecties, romantiek, populaire cultuur, Rilke, Johnny Cash en fietsen. Rincks poëzie geeft emoties weer met een scherpe vurigheid, maar ook met lichtzinnige uitspraken.

Simon UrBAnPlan D is de veelgeprezen debuutro-man van de Duitse schrijver Simon Urban (1975). Uitgangspunt is de vraag ‘Wat als de Berlijnse Muur er anno 2011 nog stond?’. Plan D ver-schijnt komend najaar pas in Neder-land, bij City2Cities vast een vooruit-blik met de auteur zelf. Elke bezoeker krijgt bovendien een voorpublicatie met een fragment uit deze razend-knappe roman.

joSÉ eDUArDo AgUALUSA

DULce mAriA cArDoSo

Monika RinckFoto: Ute Rinck

Dulce Maria CardosoFoto: Pedro Loureiro / UP magazine

Guus BauerFoto: Janus van den Eijnden

tHÉ tjong- KHingThé Tjong-Khing is in 1933 geboren in Indonesië. Als klein jongetje was tekenen al zijn lust en zijn leven. In 1956 kwam hij naar Nederland. Sinds 1971 werkt hij full time als illustra-tor. Op De Straat van de Literatuur leest hij voor uit zijn eigen boek De Sprookjesverteller, waarin hij wereld-beroemde sprookjes in de traditie van de gebroeders Grimm hervertelt. Thé Tjong-Khing ís de sprookjesverteller.

citytriP BerLijnMarjolijn Uitzinger (1947) is Neder-lands journalist en voormalig radio- en televisiepresentator. Sinds de jaren tachtig presenteerde ze informa-tieve programma’s, zoals In de Rooie Haan, Haagse Bluf en Met het oog op morgen. Tijdens de Straat vindt de presentatie plaats van haar boek Ci-tytrip Berlijn, een literaire thriller die zich afspeelt in de stad waar ze mo-menteel woont.

gonçALo m. tAVAreSGonçalo M. Tavares (1970) is een in Angola geboren Portugese schrijver. Hij debuteerde in 2001 en heeft sinds-dien meer dan vijfentwintig boeken gepubliceerd, waaronder Jeruzalem. In zijn werken brengt Tavares de wereld terug tot kleine deeltjes en gebruikt deze om haar opnieuw op te bouwen alsof hij haar zelf heeft geschapen.

AnA LUÍSA AmArALDichter Ana Luísa Amaral (1956) brak in 1990 door met Minha Senhora de Quê? en er verschenen daarna nog vele andere bundels van haar hand. Uit haar werk spreekt een eigenzin-nige stem die feministische thema’s en beelden verweeft met subversieve bewerkingen van Bijbelse en mytho-logische stof.

UWe timmUwe Timm (1940) promoveerde in 1971 in de filosofie en is sindsdien schrijver. Zijn werk werd veelvuldig bekroond. Zijn roman Mijn broer bijvoorbeeld (2003) werd door NRC Handelsblad geselecteerd als een van de beste boeken van 2003. Timm probeert in zijn werk alledaagse vertelvormen na te bootsen, en gebruikt daarbij sim-pele zinnen en alledaags taalgebruik.

otto De KAtOtto de Kat (1946) leest voor en spreekt over zijn internationaal erkende roman Bericht uit Berlijn. In dit boek weet De Kat een intrige-rende blik te geven op het alledaagse leven in de oorlog. Met meesterhand schildert Otto de Kat zijn personages, die hun leven en liefde voor elkaar moeten bevechten in een wereld die wordt meegesleurd in een meedo-genloze oorlog.

moniKA PeetZMonika Peetz (1963) studeerde aan de Universiteit van München en woont vandaag de dag in Neder-land. Ze schrijft scenario’s voor grote tv-producties, onder andere voor de krimiserie Tatort. Met haar debuut-roman De dinsdagvrouwen brak ze internationaal door. Het beschrijft de louterende pelgrimstocht van vijf hartsvriendinnen. Inmiddels is het ver-volg verschenen: Zeven dagen zonder.

Ana Luisa AmaralFoto: Onbekend

Gonçalo M. TavaresFoto: José Carlos de Vasconcelos

Uwe TimmFoto: Isolde Ohlbaum

Otto de KatFoto: Michiel Goudsblom

José Eduardo AgualusaFoto: Christian Ries

15

SLotconcert

FADoDiVA ceLeSte roDrigUeS & nAtHALie PireS

uniek ConCert van de oudSte FadozangereS van portugal: CeleSte, de zuS van legende amália rodrigueS. Samen met natHalie pireS: een van de jongSte talenten die nu al wordt vergeleken met de wereldberoemde zangereS mariza.

Decennialang stond ze in de schaduw van haar zus, Amália, die wereldwijd was uitgegroeid tot het icoon van de Portugese fado. Bij Amália zat alles mee: ze was knap, ze had een impo-sante stem, ze kreeg platencontract na filmrol en reisde de hele wereld over. Intussen stond Celeste thuis in Lissabon in de havenkroegen te zingen en bouwde aldaar haar eigen naam op. Nu is ze oud, maar liefst negentig jaar. Als je bedenkt dat de

fado zoals wij die kennen slechts 150 jaar oud is, dan heeft zij een groot deel van de hele geschiedenis van de fado meegemaakt. Bijna was ze zelf ook geschiedenis geworden, totdat ze een paar jaar geleden nog een laatste cd opnam: Fado Celeste. Er gebeurde iets soortgelijks wat Johnny Cash was overkomen toen hij op het eind van z’n leven - ziek, broos en kwetsbaar - nog een plaat met ingetogen uitvoe-ringen van bekende countryliedjes uitbracht: de plaat werd een door-slaand succes. Celeste’s uitvoeringen van overbekende fado’s raakten door haar door de drank, de sigaretten en het leven aangetaste stem precies de juiste snaar. De plaat Fado Celeste maakte dat ze herontdekt werd door een generatie jonge fadomuzikanten, wederom het Carré van Lissabon kon bestijgen en in 2012 - net als

Amália ooit - werd uitgenodigd voor een optreden in de Carnegie Hall in New York. Broos, zeker, een beetje knarsend en knerpend ook, maar nog altijd intens en vol overgave. Voor City2Cities komt ze nog eenmaal naar Nederland.

Het voorprogramma wordt verzorgd door Nathalie Pires, een van de jong-ste talenten in de fado. Na het succes van zangeressen als Dulce Pontes, Cristina Branco en Ana Moura pro-beren tientallen zangeresjes per jaar hun geluk te beproeven. Een enkeling slechts stijgt boven de middelmaat uit. Nathalie Pires is zo’n natuurta-lent; in de pers wordt ze de nieuwe Mariza genoemd. Pires is inderdaad uitgerust met een even imposante stem en put uit hetzelfde repertoire als de befaamde Mariza. Het zal niet

lang duren voordat ook zij de wereld-wijde podia zal bestijgen. In Portugal ontving ze onlangs al de medaille van verdiensten van de Fundatie Amália Rodrigues en ook De Verenigde Sta-ten zijn inmiddels om: daar werd ze uitgenodigd om in een stadion met vijftigduizend toeschouwers de Star Spangled Banner te zingen, vooraf-gaand aan een wedstrijd van de Red Bulls. Kortom, Pires is er een om in de gaten te houden. Zo iemand over wie je over vijf jaar, als ze optreedt in Vredenburg en Carré kunt zeggen: ik was erbij! Toen! In dat kerkje! Bij dat eerste optreden in Utrecht...

17.30 - 18.30Lutherse Kerk (Hamburgerstr. 9)Toegang: toegankelijk met het passe partout voor De Straat van de Litera-tuur)

prijSuitreiking City2CitieS SCHrijFwedStrijd voor reiS-verHalen

De dertig beste verhalen worden opgenomen in een speciale bundel. Enkele inzenders mogen hun inzending voorlezen en een vakkundige jury kiest de winnaar. Die wint o.a. de reisverha-lenreeks van Oog in het Zeil!

ScHrijF-WeDStrijD

VorLeSe-BüHne De Utrechtse Vorlesebühne kiest voor kort vreemd proza. Geen felrealisti-sche beschrijvingen van het dagelijks leven of moeilijk verteerbare literatuur maar verfrissend absurdisme. Verwar-rend, bijtend, grappig, ontroerend. Met: Bernhard Christiansen, Jan Veld-man, Sylvia Hubers en Kasper C. Jan-sen. Muziek van Bas Marée en Anouk Abels. www.kortvreemdproza.nl.

nA De mUUrMaartje Laterveer (1976) en Pieter de Buysser (1972) komen samen in het programma Na de Muur. In Later-veers roman De mooiste kleur die niet bestaat is de Berlijnse Muur net gevallen, Pieter de Beuysser blikt na een periode van 75 jaar terug op de Muur in zijn boek De Keisnijders. Wat betekent in hun visie de val voor de toekomst van Duitsland en wat maakt de Muur (en het doorbreken ervan) tot stevig materiaal voor een roman?

KUrt tUcHoLSKy Boris van den Wijngaard leest ver-halen van Kurt Tucholsky, 1890-1935. Tucholsky, geboren in Berlijn, had een passie voor politiek, vrouwen en variété. Een schrijver in het Duitsland van de jaren twintig, een man met een profetische blik en een vlijmscherpe pen. Befaamd om zijn satirische verha-len. Optreden in combinatie met jazzy improvisaties van Heleen Schuttevaer op de vleugel.

UtrecHt AAn Zee De serie korte filmdocumentaires Utrecht aan Zee van filmmaker Jan van den Berg vertelt het verhaal van Utrecht als bron van cultuur en kunst. Aan de hand van persoonlijke verhalen van Utrechtse kunstenaars wordt er een plattegrond geschetst van Utrecht als kunststad. In de serie komen gevestigde kunstenaars aan bod als Dick Bruna, Gerrit Rietveld en Sybold van Ravesteyn, maar ook jongeren als de Palestijnse filmma-ker Mahmoud al Massad, die Utrecht in zijn film Shatter Hassan als een geheimzinnige sprookjesstad in beeld wist te brengen.

Tijdens de Straat van de Literatuur wordt voor het eerst de hele serie van achttien korte films vertoond. Eén film gaat bovendien in première: het portret van de van oorsprong Turkse kunstenares Semiramis Öner-Mühür-daroglu. Van Den Berg volgde Se-miramis tijdens het werken aan haar imposante ruim twee bij vijf meter grote schilderij dat de ondertekening van De Vrede van Utrecht verbeeldt.

Leo BLoKHUiSLeo Blokhuis schreef het luisterboek-geschenk 2013 Electrifying Berlijn. Hij draagt voor en geeft ons een minicol-lege Berlijnse popmuziek, geïllustreerd met bijpassende muziekfragmenten. Blokhuis neemt de lezer mee vanaf de levendige jazzscene in de jaren 20 via de muzikale stilstand in Tweede Wereldoorlog naar elektronische expe-rimenten.

teeKArte Galerie Jaap Sleper heeft stevige ban-den met Berlijn. De lopende expositie Teekarte bevat werk van de Berlijnse kunstenaars Sebastiaan Schlicher, Nathan Menglesis en Christoph Krön-ke. Tijdens de Straat van de Literatuur kunt u in Galerie Jaap Sleper genieten van zowel de expositie als voordrach-ten van de Utrechtse dichters Nadine Ancher, Daniël Vis, Merijn Schipper, Jonathan Griffioen, Hanneke van Eijken en Anne Broeksma. Met voor iedere bezoeker een glaasje Schnaps!

Nathalie PiresCeleste RodriguesFoto: João Vasco

16

coLoFonCity2Cities is sinds 1 januari 2013 onder-deel van Stichting Het Literatuurhuis

beStuur Ari Doeser, Jos W. Lemaier, Willem Stol-wijk, Geneviève Waldmann, Rudi Wester, Wiljan van den Akker

StaFProgrammering en productie: Michaël Stoker, Anouk Prins, Gina van den Berg, Wieke StravensPubliciteit: Joska Berg, Tyche van BommelProjectmedewerkers: Taco Schreij, Alain Balistreri, Sophie Kok, Jette van den EijndenStage: Mayra van der Waal, Alexandra Mol, Doreen ter Beest

raad van advieSLissabon: Harrie Lemmens, Paulo de Medeiros Berlijn: Ton Naaijkens, Peter Bijl

overige medewerkerS en vrijwilligerSNadine Ancher, Anne Broeksma, Hanneke van Eijken, fleur van Greuningen, Alexis de Roode, Merijn Schipper

ontwerp Campagnebeeld en deCorAliki van der Kruis, Lena Steinborn en Marly Nijssen

vormgeving programmakrantBart Bral

meDiAPArtnerCultura24

Het literatuurHuiS, City2CitieSLange Nieuwstraat 21, 3512 PB Utrecht030 - 231 83 [email protected]: www.city2cities.nl / www.hetliteratuur-huis.nlf: www.facebook.com/city2citiesT: www.twitter.com/slautrecht

met dank aanAnnabelle Arntz, David Baumgarten, Monique van Beek, Rory van den Berg, Ruth Bergman, Joana Bértholo, Thijs van Blitterswijk, Mark Blonk, Jaco Boer, Joop Boezeman, Ana Bordalo, Rosemarie Boone, Rosi Braidotti, Conchita van Breu-kelen, Charlotte Broersma, Sarah Cunha, Arend-Jan van Dieën, Roel van Diepen, Ricardo Domeneck, Marijke van Dorst, Roland fagel, Dominique fraanje, Nel-leke Geel, Tomas Geiger, felice Ghering, Jeffrey Grote, Maurits Harmsen, Esther Hendriks, Hinderickx en Winderickx, Barbara Honrath, Mariska Houtman, Piet Joostens, Viviana Kammel, Doinja Karmelk, Marnieke Klarus, Ewout van der Knaap, Kirsten Krooman, Tomas Lieske, Erik Lind-ner, Henning Luther, Helga Marx, Carolien

FeStiVALBUnDeLHet VerHAAL VAn tWee SteDen Jaarlijks brengt City2Cities een bloemlezing uit met werk van heden-daagse en klassieke auteurs uit de gaststeden. Met dit jaar teksten van schrijvers uit en over Berlijn en Lissabon.

De festivalbundel laat zien dat er door de jaren heen ontzettend veel in en over Lissabon en Berlijn is geschreven. fragmenten van klassieke auteurs als Pessoa en Brecht worden afgewisseld met werk van heden-daagse auteurs die op het festival aanwezig zijn. De bundel bevat voor het eerst vertaalde teksten van António Lobo Antunes, José Saramago, Kurt Tucholsky en Writer In Residence Ulf Stolterfoht. Het resultaat van al deze verschillende teksten bij elkaar is een gevarieerd beeld van de literaire productie uit en over Lissabon en Berlijn, zowel in het heden als in het verleden.

En ook dit jaar is er weer veel speciaal voor City2Cities vertaald werk te ontdekken. Zo bevat het boek het gedicht Awater van Martinus Nijhoff, zowel in het Nederlands als in de Duitse en Portugese vertalingen. Ook het resultaat van de vertaalsessies van de Young Poets Society is in de festivalbundel terug te vinden: van elke Young Poet is een gedicht in zowel het Nederlands als de Portugese en Duitse vertaling opgenomen.

tijDenS city2citieS ZenDt cULtUrA24 een WeeK LAng FiLmS, DocUmentAireS enrePortAgeS Uit oVer BerLijn & LiSSABon.Met o.a. fado uit Lissabon en afle-veringen uit de onvolprezen serie City Folk over Lissabon en Porto, waarin gewone mensen vertellen over hun uitzonderlijke fascinaties.

Adriaan van Dis spreekt met de Portugees J. Rentes de Carvalho en in de De gelukkige Schizo kunt u kijken naar het leven en werk van de in 2012 overleden dichter / schrijver / polemist Gerrit Komrij.

Natuurlijk ook aandacht voor de rijke undergroundscene, architec-tuur, popmuziek, het uitgaans-leven én de grensverleggende mode van (oost)Berlijn.

En als kers op de taart: Himmel über Berlin, de prijswinnende film van Wim Wenders.

Kijk voor meer informatie en uitzendtijden op www.cultura.nl.

De festivalbundel is tijdens het festival verkrijgbaar bij de boekenstand van Savannah Bay in de Spiegeltent.

Nijhuis, Marly Nijssen, Peter Nijssen, Toon Nijssen, Helena Overkleeft, Melanie Peeters, Janina Pigaht, Yvonne Ploum, Ed Pouw, Geert Procee, Quiosque Galveias, Marianne Reijnders, Ana Reis, Sieneke de Rooij, Gabrielle Rozing, Martin Scharfe, Remco Scheenjes, Ulrich Schreiber, Hel-een Schuttevaer, Jaap Sleper, Roxanne Stam, Paulo Tavares, Erik Tichelaar, Sarah Teerlinck, Titia Vaags, Ewald Visser, Ma-rischka Verbeek, Liesbeth de Vries, Jessie Waalwijk, Hetty van der Wal, Niek Wa-terbolk, Jos te Water Mulder, friederieke Weissner, Eric Wiegel, Douwe Wigersma, Thea de Wit, Jeroen van Wolferen, Ri-chard Zenith, Kenneth van Zijl en onze vele vrijwilligers.

met dank aan de volgende uitgeverijenAmbo|Anthos, De Arbeiderspers, Arte-mis, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Atlas- Contact, Augustus, De Bezige Bij, A.W. Bruna, De Geus, Gheringbooks, IJzer, Lias, Luitingh-Sijthoff, Meulenhoff, Nieuw Amsterdam, Nijgh en Van Ditmar, Podium, Prometheus, Querido, Signatuur, Unieboek|Spectrum, Van Oorschot, Van Tilt, Wereldbibliotheek

Bij de samenstelling van deze festivalkrant hebben de makers getracht alle rechthebben-den te achterhalen. Diegenen die desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht contact met ons op te nemen om alsnog in een regeling te voorzien. Niets in deze krant mag worden verveelvoudigd of open-baar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs/rechthebbenden.

Savannah Bay heeft een speciale boe-

kenstand in de Spiegeltent, geopend

voorafgaand aan en tijdens voorstellin-

gen. Hier kunt u boeken kopen van de

optredende auteurs en ze laten signeren.

Advertentie

Programmakrant City2Cities 2013

Documents

Transcript of Programmakrant City2Cities 2013