Programma

NNo goes Usa

pri j s €1,50

Vrienden NNO grat is

dir igent stefaN asbUry

P iano ralPh vaN raat

n n o g o e s U s a | N N o 2

NNo goes Usa!

> donderdag 24 mei|20.15uur*Groningen|DeOosterpoort> vrijdag 25 mei|20.15uur*Leeuwarden|DeHarmonie> zaterdag 26 mei|20.00uur*Drachten|DeLawei

Dirigent Stefan AsburyPiano Ralph van Raat

Zappa Dupree’sParadise(ThePerfectStranger)Barber AdagioforStringsGershwin RhapsodyinBlueWilliams HarryPotterSuiteBernstein SymfonischedansenuitWestSideStory

*Gratisinleidingéénuurvooraanvangconcert.InGroningenbegintdeinleidingom19.00uur.

het NoorD NeDerlaNDs orKest

HetNoordNederlandsOrkest(NNO)ishetgrootsteregionalesymfonieorkestinNederland.StefanAsburyismetingangvanseptember2011chef-dirigentenneemtdaarmeehetstokjeovervanMichelTabachnik,dievanaf2005dezelfdefunctiebekleedde.HetNNO,inclusiefzijnvoorgangers,viertin2012zijn150-jarigbestaan.HetkandaarmeealshetoudstenogbestaandesymfonieorkestvanNederlandgezienworden.HetNNOverzorgtzo’n140concertenperseizoenindedrienoordelijkeprovincies,maarookopbelangrijkepodiainderestvanNederland.Hetorkesttreedtregelmatigopinhetbuitenland,zoalsin2007indeSallePleyelendeCitédelaMusiqueinParijsenin2009inPerugia,Italië,tijdensde64eSagraMusicaleUmbra.HetNNOisgeregeldtebeluisterentijdensradio-uitzendingenenheeftdeafgelopenjarendiversecd’sopgerenommeerdelabelsuitgebracht.Deprogrammeringvanhetorkestonderscheidtzichdoordurfenoriginaliteit.Elkseizoenbiedtcross-oversmetanderemuziekstijlenzoalsjazzenpopmuziek,naastbijzondersamengesteldeprogramma’svanmuziekuitdebaroktotde21eeeuw.VerderorganiseerthetNNOsamenmetdiversepartnerselkjaareenfestivalrondomeenprominentehedendaagsecomponist.Kijkvoordemeestactueleinformatieoveronzeconcertenopwww.nno.nu.

N N o | n n o g o e s U s a3

StefanAsbury,sinds2011chef-dirigentvanhetNNO,iseenveelgevraagddirigentbijgroteorkesten,ensemblesenfestivalsoverdehelewereld.Van2001tot2005washijchef-dirigentvanhetRemixEnsembleinPortoensindshetseizoen2007-2008ishijvastegastdirigentvanhetTapiolaSinfonietta(Finland).AsburydirigeerdedeafgelopenseizoenenbijhetKoninklijkConcertgebouworkest,hetSymphonieorchesterdesBayerischenRundfunks,hetLondonSymphonyOrchestra,deDresdnerPhilharmonie,hetFilharmonischOrkestvanSeoelenhetLosAngelesPhilharmonic.Verderwerktehijmetradio-orkestenalshetWDRSinfonieorchesterKöln,hethr-SinfonieorchesterinFrankfurt,hetNDRSinfonieorchesterinHamburg,hetOrchestraSinfonicaNazionaledellaRAIinTurijn,hetSWRSinfonieorchesterBaden-BadenundFreiburgenhetORFRadio-SymphonieorchesterWien.AsburytreedtregelmatigopalsgastdirigenttijdensfestivalsalsAutomneenNormandie,deMünchenerBiennale,WienModern,deWienerFestwochen,deSalzburgerFestspieleenLaBiennalediVenezia.TijdenshetPerthInternationalArtsFestivalin2009dirigeerdehijJohnAdams’operaA Flowering Tree.

VerderdirigeerdehijondermeerdeoperaJakob LenzvanWolfgangRhimtijdensdeWienerFestwochenin2008.Asburygeeftsinds1995lesophetTanglewoodMusicCenterinBoston,waarhijopditmomenthoofddocentisopdefaculteitvoordirectie.Bovendienwashijervan1999tot2005mededirecteurvandeNewMusicActivities.

stefaN asbUrydir igent

n n o g o e s U s a | N N o 4

NahetbehalenvanhetInternationalBaccalaureate-diplomastudeerdeRalphvanRaatpianoaanhetConservatoriumvanAmsterdambijTonHartsuikerenWillemBronsenmuziekwetenschapaandeUniversiteitvanAmsterdam.Tijdenszijnconservatoriumstudie,diehijin2002cumlaudeafsloot,werdRalphvanRaattoegelatentotdeVoorzieningvoorExcellerendeJongeMusici.HijstudeerdevervolgensbijClaudeHelfferinParijs,UrsulaOppensinChicago(NorthwesternUniversity)enbijPierre-LaurentAimardinKeulen(MusikhochschuleKöln).Bovendienvolgdehijvelemasterclassesinbinnen-enbuitenland,eenaantaldaarvanmogelijkgemaaktdooreenbeursvanhetPrinsBernhardCultuurfonds.

RalphvanRaatbehaaldeprijzenbijdiverseconcoursen:hijontvingondermeerdePhilipMorrisKunstprijs(2003),deElisabethEvertsPrijs(2004)enhetBorletti-BuitoniFellowship(2005).DaarnaastgeeftVanRaatsolorecitalsinEuropa,hetMidden-Oosten,AziëendeVerenigdeStatenenhijspeeldealssolistmetdiverseensemblesennationaleeninternationaleorkesten,waaronderhetNieuwEnsemble,hetRadioSymfonieOrkest,hetRadioKamerOrkest,hetRadio-Sinfonie-OrchesterFrankfurtendeLondonSinfonietta.RalphvanRaatwerktregelmatigsamenmetcomponisteneneenaantalvanhenheeftcompositiesaanhemopgedragen.Sinds2003voertVanRaatdetitelSteinwayArtist.

ralPh vaN ra atP iano

s t e u n h e t o r k e s tw o r d v r i e n d v a n h e t n n om e e r in fo ve rkri jgba ar bi j de vrie n de n balie e n op www.nno.nu

N N o | n n o g o e s U s a5

LosvandezetraditiekendeAmerikanatuurlijkalheeleigenmuziekstijlen,zoalsdebluesendejazz,ontstaanonderdearmezwartebevolkingvanLouisiana.PastoendebruggeslagenwerdtussendeklassiekemuziekvolgensEuropeesreceptendezetypischAmerikaansemuziekstijlen,begonnendeVerenigdeStateneenbelangrijkebijdrageteleverenaandeklassiekemuziekgeschiedenis.DevermengingvanstijlenpastegoedinhetaloudeideevanAmerikaalssmeltkroesvanculturen,enhetlagmisschienookwelindeAmerikaanseaardomgeenaltegrootverschiltewillenmakentussen‘hoge’en

WatisAmerikaansemuziek?Totindevroegetwintigsteeeuwwerdde‘klassieke’muziekvandevoormaligekoloniegrotendeelsgedomineerddoorEuropesevoorbeelden.AmerikaansmuzikaaltalenttoogsteevastnaarEuropavooreengedegenopleidingenkostennogmoeitewerdengespaardomberoemdeEuropesesolistenoverdeoceaantelokken.EindnegentiendeeeuwbezochtengrotecomponistenalsDvor̆ákenTsjaikovskivoorheteerstdenieuwewereld,eneenlaatstegroteimpulsuitEuropakreegdeAmerikaansemuziektoenindejaren1920en’30veelEuropesemusiciencomponistenzichindeVerenigdeStatenvestigden,opzoeknaarpolitiekeofartistiekevrijheid.

NNO goes USA!

frank Zappa (1940-1993)Dupree’s Paradise (1984)

samuel barber (1910-1981)Adagio for Strings (1936)

george gershwin (1898-1937)Rhapsody in Blue (1924),arr.FerdeGrofé

leonard bernstein (1918-1990)Symfonische dansen uit de West Side Story (1957),arr.IrwinKostalenSidRaminPrologueSomewhereScherzoMamboCha-ChaMeetingSceneCoolRumbleFinale

John Williams (1932)Harry Potter Suite (2001),arr.JerryBrubaker

>

n n o g o e s U s a | N N o 6

dezemusicalvermengdehijzijnklassiekemuzikaleeruditiemetelementenuitdeAmerikaansevolkscultuurenLatijns-Amerikaansedansmuziek.Deonsterfelijkesongs,gecompliceerderitmesensubliemeorkestraties,maarookdefocusopsocialethema’stildenhetgenre,vanoorsprongeenreekseenvoudigeshownummers,naareenheelanderniveau.HetismisschienveelzeggenddatBernstein,eencomponist,pianistendirigentvanwereldformaat,alséénvandeeersteinternationaletopmusicizijnopleidinghelemaalindeVerenigdeStatendoorliep.DeWestSideStoryverplaatsthetverhaalvanShakespeares‘RomeoandJuliet’naarhetNewYorkvandejaren’50.DerivaliteittussendefamiliesCapuletenMontagueinVeronamaaktplaatsvoordietussentweetienerstraatbendesmeteenverschillendeetnischeachtergrond:deJets,jongerenuitdewittearbeidersklasse,endeSharks,eengroepimmigrantenuitPuertoRico.IrwinKostalenSidRaminbewerkteneenaantalpopulairenummersvoorgrootsymfonieorkestonderdetitelSymfonischedansenuitdeWestSideStory.

Hetpost-romantischewerkvanSamuelBarbervertoontgeenenkeleinvloedvanpopulairecultuurendecomponistvoeldegeenspecialebehoeftewatvoorkloofdanooktedichten.MaarzijnAdagioforStringsheeftzichalshetwarelosgemaaktuitdehogecultuurenisgemeengoedvandemassageworden.Hetwerktoontaandatvrijeenvoudigeideeëninsommigegevallenhetbestezijn.Barberschreefhetoorspronkelijkalshettweededeelvaneenstrijkkwartetenwerktehetlateromvoorstrijkorkest.Indienieuwegedaantegroeide

‘lage’cultuur.WatdatbetreftisereenlijntetrekkenvandejazzinvloedenbijGershwinviadehoogwaardigemusicalsvanBernsteintotdeminimalmusicvanPhilipGlass.Maarookdebeterefilmmuziekpastgoedinditbeeld.

GershwinzelfbeschouwdezijnRhapsodyinBluedaadwerkelijkalseenmuzikalecaleidoscoopvanAmerika,eenvertalinginklankenvandelegendarischeAmerikaansesmeltkroes.Metditstukvoorpianoenjazzbandmettoegevoegdestrijkersslaagdehijeralseersteindeklooftussendeklassiekemuziekendejazzopeenovertuigendemaniertedichten.Gershwin,dieelkbuitenmuzikaalgeluidgretiginzettealsinspiratiebron,kreeghetideevoordeRhapsodyinBluetijdenseentreinreis,gestimuleerddoorhetritmischegebonkengeratelvanhetvoortdenderendestaal.BijaankomstinBostonhadhijhethelewerkinschemaklaar.Maarhetsuccesvaneenpionierswerkalsditisondenkbaarzonderdebijdragevanenkelemedestandersengeestverwanten:bandleiderPaulWhiteman,diehemdeopdrachtgafvoordezecompositieophetsnijpuntvantweemuziekstijlen,WhitemansklarinettistRossGormandiedesuggestiedeedvoorhetberoemdeopeningsglissando,arrangeurFerdeGrofédiehetwerkuitvoerbaarmaaktevoorgrootsymfonieorkest.GezamenlijkwarenzijerverantwoordelijkvoordateennieuwhoofdstukindeAmerikaansemuziekkonwordengeschreven.

EenidealeverbindingtussenhogeenlagecultuurbereikteBernsteinenkeledecennialatermetzijnWestSideStory.In

N N o | n n o g o e s U s a7

evenwichthouden.Zowordeninzijnmuziekgrotemassa’svaneenbepaaldmateriaalinevenwichtgehoudendoorkleinere,dichteremassa’svaneenandermateriaal.

Hetgrootstevakmanschapindienstvandemassa:JohnWilliamsisverantwoordelijkvoordemuziekvanfilmsals‘StarWars’,‘Jaws’,‘Superman’,‘IndianaJones’,‘E.T.’,‘JurassicPark’endeeerstedrieHarryPotterfilms.Toendegeluidsfilmdoorbrak,werdaanvankelijkgebruikgemaaktvanbestaandemuziekomscènesaanelkaarterijgen,maaralsnelwerdduidelijkdatgoedefilmmuziekspeciaalgecomponeerdmoestworden.Zijmoestdeactieendeemotieondersteunenenzorgenvoorhetjuisteeffectophetjuistemoment.Filmcomponistenwerdenechtespecialisten,waaranderecomponistennogalopneerkekenomdathuncommerciëlemuziekvolledigdienstbaarmoestzijnaanhetverhaal.Williamsgaatechterzoongekendvirtuoosmetelkemuziekstijlomenweetzofeillooselkesituatietetreffen,dathijhetgenreeenbeterereputatieheeftbezorgd.Zijnvoornaamsteinstrumentisaltijdhetsymfonieorkestgebleven.Tochkanzijnfilmmuzieknietéénopéénovergebrachtwordennaardeconcertzaal.OmdemuziekvandemateloospopulaireHarryPotterfilmsvoordeconcertgangeraantrekkelijktemaken,smeeddearrangeurJerryBrubakerdebelangrijkstethema’senfragmentenaaneentoteenlogischgeheel,deHarryPotterSuite.

Pepijn van Doesburg

hetstukuittotdeofficieuzerouwmuziekvandeVerenigdeStaten,diegespeeldwerdnadedoodvanpresidentenRooseveltenKennedy.DoorluisteraarsvandeBBCwerdhettotdroevigstemuziekstukallertijdenuitgeroepen.Barberputtezijninspiratieuiteenpassageuitde‘Georgica’vanVergilius,eenleerdichtoverdelandbouwwaarinbeschrevenwordthoeeenkleinstroompjelangzaamaanzwelttoteenbrederivier.Ditideedektdeemotioneleladingnatuurlijkniet,maarbepaaldeweldevormvanhetwerk:zachtbeginnend,aanzwellendtoteenclimaxenweerterugkerendtoteenrustigslot.

EenwelheeleigenzinnigemixvanstijlenvindenwebijFrankZappa.Hijvermengderockmuziekmetpsychedelische,experimenteleeneigentijdsklassiekemuziek.Hijgroeideopmetrhythmandblues,maarlaterwerdzijngrootsteheldEdgardVarèse,misschiendegrootsteavant-gardistallertijden.Dupree’sParadise,afkomstigvanhetalbum‘ThePerfectStranger’,stelteenjamsessievoorineenbarinLosAngelesopeenvroegezondagochtendin1964:‘Zo’nzevenminutenlangdoendeklanten(zuiplappen,musici,zwerversenagenten)dedingendiehenbuitendemaatschappijstellen.’Naareigenzeggenwashetenigedoelvanzijnmuziekomdeluisteraartevermaken,maardiebeweringgaatvoorbijaandecomplexiteitvanzijncomposities.Zappagebruiktevoorzijnorkestwerkenhetprincipevan‘matenengewichten’,dathijvergeleekmetdemobilesvanAlexanderCalder:veelkleurigeobjectenvanverschillendformaatdieinderuimtezwevenendieelkaaropwonderlijkemanierin

n n o g o e s U s a | N N o 8