Prijs € 1,- | Vrienden NNO gratis

NEDERLAND - RUSLAND

werk als een geslaagd voorbeeld van actuele Russische lyriek; “niet zozeer Sovjet-muziek”, vond een Amerikaanse krant, “als wel een symfonie in de Slavische traditie van Moessorgski, Tsjaikovski en Borodin”. Ook Sjostakovitsj’ altijd wat ongrijpbare collega Prokofjev was enthousiast, al meende deze dat de meeste mensen niet eens begrepen

waaróm het zo’n goed stuk was: “Pas later zal ook de wezenlijke kern van deze symfonie begrepen worden.” Met andere woorden: deze muziek is meer dan ze lijkt.

Michiel Cley

NNO . NU

PROGRAMMA

Stefan Asbury | Chef-dirigentStefan Asbury, sinds 2011 chef-dirigent van het NNO, is een veelgevraagd dirigent bij grote orkesten, ensembles en festivals over de hele wereld. Van 2001 tot 2005 was hij chef-dirigent van het Remix Ensemble in Porto en sinds het seizoen 2007-2008 is hij vaste gastdirigent van het Tapiola Sinfonietta (Finland). Asbury dirigeerde de afgelopen seizoenen bij het Koninklijk Concertgebouworkest, het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het London Symphony Orchestra, de Dresdner Philharmonie, het Filharmonisch Orkest van Seoel en het Los Angeles Philharmonic. Verder werkte hij met radio-orkesten als het WDR Sinfonieorchester Köln, het hr-Sinfonieorchester in Frankfurt, het NDR Sinfonieorchester in Hamburg, het Orchestra Sinfonica Nazionale della RAI in Turijn, het SWR Sinfonieorchester Baden-Baden und Freiburg en het ORF Radio-Symphonieorchester Wien. Asbury treedt regelmatig op als gastdirigent tijdens festivals als Automne en Normandie, de Münchener Biennale, Wien Modern, de Wiener Festwochen, de Salzburger Festspiele en La Biennale di Venezia. Tijdens het Perth International Arts Festival in 2009 dirigeerde hij John Adams’ opera A Flowering Tree. Verder dirigeerde hij onder meer de opera Jakob Lenz van Wolfgang Rihm tijdens de Wiener Festwochen in 2008. Asbury geeft sinds 1995 les op het Tanglewood Music Center in Boston, waar hij op dit moment hoofddocent is op de faculteit voor directie. Bovendien was hij er van 1999 tot 2005 mededirecteur van de New Music Activities.

Charlie Siem | VioolCharlie Siem studeerde aan de Guildhall School of Music en het Royal College of Music bij Itzhak Rashkovsky en Shlomo Mintz. Hij is een veelgevraagd violist en speelde op festivals in St. Moritz, Gstaad, Spoleto, Windsor, op het Proms Festival en in de concertreeks European Night of the Proms. Hij trad op met het Royal Philharmonic Orchestra, de London Mozart Players, Israël Camerata, het English Chamber Orchestra, het Filharmonisch Orkest van Moskou, het Nationaal Symfonieorkest van Tsjechië en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Charlie Siem heeft een grote interesse in mode en verscheen in de Italiaanse ‘Vogue’. Lady Gaga vroeg hem haar Fashion Icon Award party in New York op te luisteren. Zijn debuut-cd met vioolsonates van Grieg en Elgar kwam uit in 2008. Vervolgens verschenen cd’s met werken van Paganini, Sarasate, Wieniawski en Kreisler en met vioolconcerten van Bruch, Wieniawski en Ole Bull. Hij speelt op Menuhins meest geliefde viool, de Guarneri del Gesu d’Egville uit 1735.

DonDerDag 14 Maart | 20.00 uurInleIDIng 19.00 uur

Drachten | De Lawei

VrIjDag 15 Maart | 20.15 uurInleIDIng 19.00 uur

Groningen | De Oosterpoort

ZonDag 17 Maart | 15.00 uur

Utrecht | Vredenburg Leidsche Rijn

Dirigent Stefan AsburyViool Charlie Siem

Sergej Prokofjev: Vioolconcert nr. 2“Sergej Prokofjev”, schreef de muziekcriticus Leonid Sabanejev, “sloeg de parfumflesjes van de late romantici aan diggelen”. Was Prokofjev zo’n woesteling? Aanvankelijk leek dat zo. Zijn vroege werk zit vol razernij en dissonantie die voor heel wat Russen te modern was, maar die het buitenlandse publiek ‘opwindend’ vond. In de jaren ‘20 reisde hij door Europa en Amerika, verbijstering en respect oogstend met zijn bizarre composities en zijn virtuoze pianospel - maar nadien keerde hij terug naar zijn geboorteland (‘Een Rus blijft een Rus’) en daar bleef hij.Die latere, Russische Prokofjev is melodieuzer en kalmer: schokken uitdelen hoefde niet meer zo, mooie muziek schrijven (voor zijn eigen volk) was belangrijker.Het Tweede vioolconcert is een overgangs-stuk: delen ervan ontstonden nog in het

Westen, maar het werd in Rusland voltooid. De ruige gestiek van weleer duikt nog geregeld op, maar het is bovenal een lyrisch werk. Qua vorm volgt het de traditionele klassieke vorm; onder zijn harmonische en ritmische grilligheid ligt altijd een keurige classicistische structuur die verraadt dat - tot verrassing van velen - Haydn zijn favoriete componist was.Prokofjev schreef dit werk in opdracht van de Belgische vioolvirtuoos Robert Soetens; een lastige opdracht als je al een vioolconcert van een griezelige schoonheid en perfectie hebt geschreven. De sfeer en expressie zijn ditmaal dan ook nadrukkelijk anders. Terwijl het Eerste vioolconcert klinkt als een etherische engelenzang is het Tweede eerder als een reisverslag, waarin de voortdurende toonsoortwisselingen - een karakteristiek Prokofjev-trekje - de luisteraar steeds een nieuwe richting in lijken te

sturen. Na de (zeer Russisch aandoende) openingsmonoloog van de solist passeren verschillende sferen en klankdecors de revue, van Slavisch-melancholiek tot jazzy-westers. En waar de reis ook gaat, de koers blijft strak: nergens vervaagt de melodische lijn in een nevel van ‘romantische parfums’. De flesjes waren al stuk.

Dmitri Sjostakovitsj: Symfonie nr. 5Dmitri Sjostakovitsj’ Vijfde symfonie kreeg bij de première een onthaal dat heel wat twintigste-eeuwse componisten jaloers had kunnen maken. Na de slotmaten brandde het Leningradse publiek los in een staande ovatie die een half uur onverminderd doorging en pas verstomde toen het dovende zaallicht de concertgangers huiswaarts maande. Velen van hen betuigden niet alleen hun enthousiasme over de muziek, maar ook hun solidariteit met de componist; een jaar eerder had de staat hel en verdoemenis uitgesproken over Sjostakovitsj’ “gevaarlijke, chaotische en onnatuurlijke” muziek. Bureaucratische willekeur en een wurgende greep op het culturele en intellectuele leven zorgden dat zo’n waarschuwing ter harte genomen werd. Sjostakovitsj voorzag zijn nieuwe symfonie van de ondertitel ‘Het creatieve antwoord van een Sovjetkunstenaar op gerechtvaardigde kritiek’. Dat klinkt gedwee en zo was het ook bedoeld - maar de muziek zelf wijst in een andere richting.Dit werk is de eerste symfonie waarin Sjostakovitsj’ typische dubbelzinnigheid zich doet gelden - een dubbelzinnigheid die als ‘Sjostakovitsj’ geheime agenda’ de geschiedenis is ingegaan. Musicologen zijn nog steeds niet uitgediscussieerd over de mate waarin Sjostakovitsj het staatsbestel in zijn muziek uitlachte, bekritiseerde en beschuldigde - maar het is een feit dat veel van zijn werken geboren werden uit een soort geestelijke kramp, veroorzaakt door het balanceren tussen staatsdoctrines en artistieke vrijheid.Wat wilde de staat? Heroïsche, verheffende muziek die aansloot bij de cultuur van het volk. Praktisch hield dat in dat er een hoop níet mocht: een stuk werd al snel verketterd als te intellectueel, te abstract, te westers

of te pessimistisch. De muzikale taal van de Vijfde is inderdaad toegankelijker dan die van de Tweede en Derde symfonie - maar een knieval is het niet. Het stuk bevat geen nationalistische en folkloristische elementen, het stoelt op westerse klassieke formules, in de langzame delen heerst een verpletterende somberheid en het tweede deel herneemt materiaal uit de door de staat verguisde Vierde symfonie.Wél gaf Sjostakovitsj het werk een (min of meer) heroïsche uitstraling. Niet toevallig is dit werk sterk verwant aan de Vijfde symfonie van Beethoven, de aartsvader van het ‘heroïsche’ componeren: de componist is de hoofdpersoon in een betoog dat dreiging, worsteling en triomf omspant. Bij de première bleek weer eens hoe gevoelig het Russische publiek was voor zo’n dramatische spanningsboog: Rusland heeft een rijke traditie op het gebied van muziek die iets vertelt of uitbeeldt, zodat het de aanwezigen weinig moeite kostte om zelfs in zo’n abstracte symfonie een ‘verhaallijn’ te horen.Maar ook wat dat triomf-element betreft heeft de Vijfde twee gezichten: de Finale bevat voldoende energie en retteketet om voor een overwinning door te gaan, maar ontspoort later in mechanische, dissonante patronen. Die passage vormt een sterk argument voor degenen die Sjostakovitsj altijd als een heimelijk dissident zijn blijven zien, want het effect is ontluisterend, op het cynische af. Cellist/dirigent Msistlav Rostropovitsj merkte hierover op: “Die snijdende, herhaalde noten aan het slot klinken als speren die een gemarteld lichaam doorboren... Wie deze Finale als een apotheose ziet is een idioot. De triomf van de idioten.”Opmerkelijk is dat deze symfonie Sjostakovitsj’ voor- en tegenstanders (tijdelijk) op één lijn bracht. Moeiteloos voegt de muziek zich naar uiteenlopende interpretaties. De partijbonzen waren gepaaid door de makheid die Sjostakovitsj in de ondertitel etaleerde en door het ‘laagdrempelige’ idioom van de muziek. Anderen prezen de componist omdat hij, ondanks een zeker compromis, volkomen zichzelf was gebleven. In het Westen, waar de symfonie spoedig eveneens furore oogstte, ervoer men het

BiOGRAfiEëN

Voor De PauZe

Sergej Prokofjev (1891-1953)Vioolconcert nr. 2 in g, opus 63 (1935)- Allegro moderato- Andante assai- Finale: Allegro ben marcato

na De PauZe

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1976) Symfonie nr. 5 in in d, opus 47 (1937)I. Moderato - Allegro non troppo - Largamente - ModeratoII. AllegrettoIII. LargoIV. Allegro non troppo

NEDERLAND - RUSLAND