Programma

Steve vai meets StravinSky

pri j s €1,50

Vrienden NNO grat is

dir igent michel tabachnik

P iano hanneS minnaar

V a i m e e t s s t r a V i n s k y | n n o 2

Steve vai meetS StravinSky

> donderdag 17 november|20.15uur*Groningen|DeOosterpoort> zaterdag 19 november|20.00uur*Drachten|DeLawei

Dirigent Michel TabachnikPiano Hannes Minnaar

Vai TheMiddleofEverywhere(wereldpremière)Rachmaninov Pianoconcertnr.3inDgr.t.,opus30

pauze

Stravinsky Pétrouchka,Burlesqueenquatretableaux-versie1911

*Gratisinleiding19.00uur.

het noorD neDerlanDS orkeSt

HetNNOishetgrootsteregionalesymfonieorkestinNederland.StefanAsburyismetingangvanseptember2011chef-dirigentvanhetorkest.HetNNO,inclusiefzijnvoorgangers,viertin2012zijn150-jarigbestaan.HetkandaarmeealshetoudstenogbestaandesymfonieorkestvanNederlandgezienworden.HetNNOverzorgtzo’n140concertenperseizoenindedrienoordelijkeprovincies,maarookopbelangrijkepodiainderestvanNederland.Hetorkesttreedtregelmatigopinhetbuitenland,zoalsin2007indeSallePleyelendeCitédelaMusiqueinParijsenin2009inPerugia,Italië,tijdensde64eSagraMusicaleUmbra.HetNNOisgeregeldtebeluisterentijdensradio-uitzendingenenheeftdeafgelopenjarendiversecd’sopgerenommeerdelabelsuitgebracht.Deprogrammeringvanhetorkestonderscheidtzichdoordurfenoriginaliteit.Elkseizoenbiedtcross-oversmetanderemuziekstijlenzoalsjazzenpopmuziek,naastbijzondersamengesteldeprogramma’svanmuziekuitdebaroktotde21eeeuw.VerderorganiseerthetNNOsamenmetdiversepartnerselkjaareenfestivalrondomeenprominentehedendaagsecomponist.Kijkvoordemeestactueleinformatieoveronzeconcertenopwww.nno.nu.

n n o | V a i m e e t s s t r a V i n s k y3

MichelTabachnik,honorairdirigentvanhetNNO,studeerdepiano,compositieenorkestdirectieinGenèveenwerdgecoachtdoorgrotedirigentenalsIgorMarkevitsj,HerbertvonKarajanenPierreBoulez.Vierjaarlangwashijassistent-dirigentvanBoulez.MichelTabachnikwaschef-dirigentvanhetOrquestraGulbenkianinLissabon,hetOrchestreNationaldeLorraineinMetzenhetEnsembleInterContemporaininParijs.Van2005tot2011washijchef-dirigentvanhetNNO.HetcvvanTabachniktoontverderengagementenbijdeBerlinerPhilharmoniker,hetFilharmonischOrkestvanSint-Petersburg,hetOrchestredeParisenhetKoninklijkConcertgebouworkest.BijdeCanadianOperaCompanyinTorontodirigeerdehijLohengrin,Madama Butterfly,CarmenenThe Rake’s Progress.MichelTabachniktreedtregelmatigopinhetCitédelaMusiqueendeSallePleyelteParijs.IndeafgelopenseizoenendirigeerdehijerdePraguePhilharmoniaenhetBrusselsPhilharmonic,waarvanhijsindshetseizoen2008-2009chef-dirigentenartistiekdirecteuris.

Tabachnikheeftgroteaffiniteitmetjongemusiciendirigeerdeverschillendeinternationalejeugdorkesten.HijwasartistiekdirecteurvanhetOrchestredesjeunesduQuébecenhetOrchestredesJeunesdelaMéditerranée.Hijgafvelemasterclasses,onderanderebijdeNOSinHilversum,deGulbenkianStichtinginLissabonenaandeconservatoriavanParijs,StockholmenKopenhagen.MichelTabachnikisbovendieneengerespecteerdcomponist.

michel tabachnikdir igent

V a i m e e t s s t r a V i n s k y | n n o 4

HannesMinnaarkreeglesvanMarienvanNieukerkenenvervolgdezijnstudiebijJanWijnaanhetConservatoriumvanAmsterdam,waarhijmeteen10metonderscheidingafstudeerde.MasterclassesvolgdeHannesbijonderanderenWillemBrons,PascalDevoyon,MenahemPresslerenFerencRados.ZijnbachelororgelbijJacquesvanOortmerssenaanhetConservatoriumvanAmsterdamslootHannesMinnaareveneensmeteen10metonderscheidingaf.

HannesMinnaarwoneersteprijzenbijdeRotterdamsePianodriedaagseenhetPrinsesChristinaConcours,tweedeprijzenbijhetYPFNationaalPianoconcoursenhetinternationaleConcoursdeGenèveeneenderdeprijsbijdeKoninginElisabethwedstrijdteBrussel.In2011ishemdoordeBorletti-BuitoniTrusteenbeurstoegekend.

MinnaargafeenrecitalmetpianowerkenvanSimeontenHolt.DitleiddetotrecitalsindeBernardHaitinkzaal,MuziekgebouwFritsPhilips,Paleis’tLooenbijhetGrachtenfestival,alsmedetoteenspectaculairinternationaaldebuutalssolopianistinhetGewandhausteLeipzigen

eenrecitaltijdenshetBahreinInternationalMusicFestival2010.NogminderjarigdebuteerdeMinnaarbijhetOrkestvanhetOosten,inhetConcertinovanHenriëtteBosmans,onderleidingvanAlessandrodeMarchi.ZijninternationaledebuutmaakteMinnaar,metSaint-Saëns’Vijfde pianoconcertbijhetOrchestredelaSuisseRomande.HannesMinnaarspeeldemethetorkestvanhetConservatoriumvanAmsterdam,hetNationaalOrkestvanBelgië,deFilharmonieinAntwerpen,hetRadioFilharmonischOrkest,hetLimburgsSymfonieOrkestenHetBrabantsOrkest.In2011treedthijondermeeropinhetfestivalPianoauxJacobinsinToulouse.HannesMinnaarzalzijnsolodebuutmakenindeserieJongeNederlandersvanHetConcertgebouwenzijndebuutbijhetKoninklijkConcertgebouworkestinseizoen2012-2013metBeethovensVierde pianoconcertonderleidingvanHerbertBlomstedt.DitnajaarbrengtMinnaarzijndebuut-cd(labelEtcetera)uitmetwerkenvanRavelenRachmaninov.

hanneS minna arP iano

n n o | V a i m e e t s s t r a V i n s k y5

gedachtenmoethoudenwatikzelfkanspelen,alsgitarist.Alsikinzo’nstuknietmeedoe,gaathetschrijvenheelanders.Organischer,jazelfsbevrijdender.”

HetontstaanvanThe Middle of Everywherebegonmetdetitel.Hetachterliggendeideeisdatdeoneindigheidvanhetfysischeuniversumvandienaardisdatelkpuntinderuimteeenplekinneemtdiehetcentrumvandegehelescheppingvormt.Vaiheeftgetrachtomdatconceptineenmelodischweefseltevertalen.Heteerstedeelisgebaseerdopdelineairewaarnemingvantijdenruimte.OmdieinmuziekomtezettenheeftVaiafgezienvandetoepassingvaneenritmischcontrapunt,metalsgevolgdatgeenenkelenootlangerisdaneenandere.Daarnaastheeftdecomponistverschillendemotievengebaseerdopzijnvoorliefdevoormelodievermengdmetdissonantie.Diemotievenwordendoorhetstukheenalsdimensionalestatementsgebruikt.InhettweededeelheeftVaihetritmischcontrapuntwelweertoegepastomhetsamengaanvandieverschillendedimensiesuittebeelden.

SteveVaigeldtalseenvandegrootstegitaarvirtuozenvanzijngeneratie.Hijwerkteindesfeervandeprogressieverock(FrankZappa!)enhardrockenbrachteenaantalbejubeldesoloalbumsuit.MaarhijisookgefascineerddoorcomponistenalsStravinsky,Berio,CarterenVarèseenbegonalvroegzelfmuziekoppapiertezetten.“Componerenisdespeeltuinvoormijnverbeelding.Jedenktnaoverharmonischescenario’senmelodischeideeën.Jekrijgteenideeinjehoofdensteltjevoorhoehetgaatklinken.Enalseenstukuiteindelijkuitgevoerdwordt,maandenofsomszelfsjarenlater,isheteenfantastischereisterugnaarjeverbeeldingopdateerderemoment.”

VaischreefhetorkestwerkThe Middle of EverywherespeciaalvoorhetNNOenhetbeleefterzijnwereldpremière.Maarerisnogeenprimeur:ditisdeeerstecompositiedieVaischreefzonderzijngitaarerintebetrekken.“Alsikietsschrijfwaarinmijneigengitaarspelvoorkomt,vereistdateenheelanderedenkwijze.Danhebiktemakenmetbepaaldebegrenzingen,omdatikin

Steve vai (1960)

The Middle of Everywhere (wereldpremière)

Sergej rachmaninov (1873 - 1943)

Pianoconcert nr. 3 in D gr.t., opus 30(1908/09)Allegro ma non tanto Intermezzo: Adagio Finale: Allegro (alla breve)

VandevierpianoconcertenvandeRussischecomponistSergejRachmaninovishetDerdezondertwijfelhetmeestambitieuze.Dit

zowelwatdeenormetechnischeeisenalsdeproportiesbetreft.Inzekerezinisditwerkdeconcertanteevenknievandemonumen-

>

V a i m e e t s s t r a V i n s k y | n n o 6

taleTweede symfonie,diewasgeconcipieerdmethetoogopdeeerstegrotetourneein1909vanRachmaninovnaarAmerikawaarookopus 30voorbedoeldwas.NuwasRachmaninov,zoalsbekend,eenmeerdanbegaafdpianist.Sterkernog:inzijntijdstondhijteboekalsdéinterpreetvandepianomuziekvanChopin,LisztenSkrjabin.HetDerde pianoconcertisopgedragenaanéénvanRachmaninovsboezemvrienden,depianistJosefHofmann.Dezeheeftooittreffendhetvolgendeopgemerkt:“Rachma-ninovisgemaaktvangoudenstaal.Zijnarmenzijnuitstaal,hijheefteenhartvangoud.Ikslaagermaarnietinaandezegrandiozemanterugtedenkenzondertraneninmijnogentekrijgen.”Hoehetookzij,ookRachmaninovzelfschrokterugvoordehogemoeilijkheidsgraadvanzijnDerde pianoconcert,waarvanhijnadienheeftbeweerddathet‘voorolifanten’wasgeschreven.Hetisdusnietvreemddatergeruimetijdeenkolossalefascinatievandezecompositieisuitgegaan.HetzijnbovenaldeinterpretatiesvandegrotepianofenomenenVladimirHorowitzenWalterGiesekinggeweestdiehebbengeleidtotdeinlijvingvanhetwerkbijhetgroterepertoire.HieraanzijtoegevoegddathunduizelingwekkendevertolkingenervanniemandminderdandepianistArthurRubinstein,diebepaaldvoorgeenkleintjevervaardwas,dermatehebbenontmoedigddatdezezichgedwongenzageentoentertijdgeplandevertolkingteelfderureteannuleren!Devuurdoopvanhetwerkhadevenwelplaatsop28november1909teNewYorkmetdecomponistzelfachterdepianoenWalterDamroschalsdirigent.Degenevoorwiehetconcertwasgeschreven,JosefHofmann,speeldehetnietlangdaarnamethetNewYorkPhilharmonicondersupervisievanGustavMahler.

Scherp van de snedeHetopusvaltmeteenbevalligenschijnbaarontspannentypischSlavischenwiegendgegeveninhuis.OndanksdeonmiskenbaarRussischesignatuurvandezemelodie,betrefthetgeenletterlijkcitaatuitonverschilligwelkefolkloristischemuziek.Metterugwerkendekrachtzalditthemaechtervancrucialebetekenisblijkentezijnvoorhethelewerk,speciaalwatdeformidabeleontknopingenindemeeslependefinalebetreft.QuainhouddoetditgegevenaandeeveneensbevalligetweedethemagroepuithetopeningsdeelvandereedshiervoorgenoemdeTweede symfoniedenken.Opvallendisvoortsdewijzewaaropzichindepianoeenbijkans‘unendlicheMelodie’meteenlengtevanmaarliefst24matenontvouwt.Totaandedoorwerkingbeperkthetaandeelvanhetsolo-instrumenttotzicheenlyrischeomspelingenverfraaiingvanhetorkestralebetoog,waarbinnenondermeerdankbarerollenvoordehoornendealtviolenzijnweggelegd.Indedoorwerkingzelfliggendezakenomgekeerdenstaandeschijnwerpersnadrukkelijkopdepianistgericht,wiensstatusbelangrijkaanvirtuositeitwint,metalsculminatiepuntdesolocadens.Hiervanbestaantweeversies:deeerstevaltopdooreenvederlichte,kwikzilverachtigeverfijning,deanderedooreenmassieve,omniettezeggenbijnaletterlijkoverdonderendepracht.Omhetevenaanwelkevandebeidecadensendezekeerdevoorkeurwordtgegeven,opeenverschillendemanierdagenzedepianistuittotophetscherpvandesnede.

n n o | V a i m e e t s s t r a V i n s k y7

oogverblindende schitteringRachmaninovdemelancholicus‘parexcellence’komtinhetIntermezzoaanhetwoord.UitdesubliemeorkestinleidingblijktRachmaninovsgroteaffiniteitmetdetoonkunstvanzijncollegaSkrjabinuitdiensvroegeenmiddenperiode.VerderdoethetsomsnaarhetsombereneigendeklimaatvanditdeeldenkenaanhetlangzamegedeelteuitdeTweede symfonie.Alscontrastinditfraaiebrokmuziek,gegotenindevormvaneenthemametvariaties,fungeerteenlevendigewalsachtigeepisodedieassociatieswektmethetPrestissimouithettweededeelvanTsjaikovski’sEerste pianoconcert,eenvandelievelingsstukkenvanRachmaninov.Meteenkortecadensachtigesectievoordepianowordteenbruggeslagennaardefinale,

waarineenoogverblindendeschitteringenextaseomhetvoorstegelidstrijden.HierinschuiltoverigensopnieuweenduidelijkeverwantschapmetdeTweede symfonie,waarbijspeciaalzijverwezennaardecoda’svanbeidewerken,waarindeeigenlijke,bruuskeen‘schwungvolle’afsluitingwordtvoorafgegaandooreenpassagevaneenbijnageëxalteerdelyrischeschoonheid.Vankardinalebetekenisisverderheteerstethemavanhetopeningsdeeldatnueenonverhuldmartialeinslagheeftgekregenenbijmachtedaarvanisbevorderdtotspilenmotorvanenergiekekrachtsont-plooiingen.

Maarten Brandt

igor Stravinsky (1882 - 1971)

Pétrouchka, Burlesque en quatre tableaux(1911)Eerste tafereel: Vierde tafereel:Het carnaval Het carnaval tegen de avondDe menigten Dans van de kindermeisjesDe kraam van de poppenbaas Dans van de boer en de beerRussische dans Dans van de zigeunermeisjes Dans van de koetsiers en de stalknechtenTweede tafereel: De gemaskerdenBij Petroesjka Eind (dood van Petroesjka) Derde tafereel: Bij de MoorDans van de ballerinaWals (de ballerina en de Moor)

In1910kreegIgorStravinskydeopdrachttothetballetLe sacre du printemps.Hetbeloofdeeentijdrovendeninspannendkarweiteworden.Alvorenszichdaartoetezetten,zochtdecomponistverstrooiingin

hetschrijvenvaneenorkestwerkwaarindepianoeenleidenderolzouhebben.LaterschreefStravinskydaarover:“Bijhetcomponerenvandezemuziekstondhetbeeldvaneenplotselingtotlevengewekteharlekijn

>

V a i m e e t s s t r a V i n s k y | n n o 8

mijhaarscherpvoorogen.Erontstaateenverschrikkelijktumultdatophethoogtepunteindigtmetdedroevigeenklagelijkeondergangvandearmeharlekijn.Ikzochteentiteldieinéénwoordhetkaraktervanmijnmuziekendusookhetkenmerkendevanmijnpersonagekonweergeven.Opeendagsprongikvanvreugdeeengatindelucht:Pétrouchka,deeeuwigetreurigeheldvanallekermissen,inallelanden!Datwashet,ikhadmijntitelgevonden!”OpdrachtgeverSergejDiaghilevkreegdusvooralsnoggeenSacre,maareenonverwacht,nieuwconceptvoorgelegd,enzagonmiddellijkdetheatralemogelijkheden.AlduswerdhetrepertoirevandeBalletsRusses(endaarmeedemuziekgeschiedenis)verrijktmeteenvandemeestkleurrijkeenindringendeballettenooitgeschreven.Nadeaanvankelijkesfeerschilderingvandeplaatsvanhandeling,eenkermismeteenpoppenkraam,volgtdemuziekdelotgevallenvandepoppenPétrouchka,dedanseresendeMoor,waarbijdepoppenbaasvantijdtottijdingrijpt.Pétrouchka isverliefdopdedanseres,maarzijwijsthemaf.Datveroorzaaktpoppenjaloezie,maarhunmeestermaaktmethardehandeeneindeaandeschermutselingenensluitdepoppenopinhunhokjes.WeerishetPétrouchka,lijdendonderzijngevangenschapeneenzaamheid,dieaanhetkortsteeindtrekt,terwijldedanseresdeMoorverleidt.HetverschrikkelijketumultdatStravinskyzichvoorstelde,isgereserveerdvoordefinaledieopnieuweenoverzichtvandekermis

biedt,ditmaalinclusiefeendansendebeer.Hiervermengtzichhetpoppendramamethettafereelvanfeestendekermisgangers:Pétrouchka,uitbrekend,wordtdooreenwoedendeMoorachtervolgdendoodgestoken.OpditpuntgeeftStravinskyhetverhaalnogeenaardigewending:depoppenbaas,diedoordepolitieverantwoordelijkwordtgesteld,bagatelliseertPétrouchka’sdood-hetwasmaareenpop-maarkrijgtdeschrikvanzijnlevenalsPétrouchka’sgeestverschijnt,dreigendenlangeneuzentrekkend.“DiegeestzieikalsdeechtePétrouchka”,verklaardeStravinskyachteraf.“EenPétrouchkadiedetoeschouwersuitlachtomdatzezichaldietijdhebbenlatenmeeslependooreenhoutenpop.”Hoenauwdepartituurookmethetscenarioverbondenis,hetisvooraldemuziekdieoverrompelt.Watdestijdsvooralverbijsterde,wasdemontage-encollagetechniekdieStravinskyhiertoepastendieopdatmomentookwerdgehanteerddoorschildersalsPicassoenJuanGris:verschillendesoortenmateriaal-kermisliedjes,imitatiesvangeschreeuw,dansmuziek-wordennaast,doorenoverelkaargebruikt.MetPétrouchkaleekdeklassiekewestersemuziektraditieineensheelverwegtezijn-eenverdwijntrucdieStravinskyspoediginSacrenogveelextremerzoutoepassen.

Michiel Cley

s t e u n h e t o r k e s tw o r d v r i e n d v a n h e t n n om e e r in fo ve rkri jgba ar bi j de vrie n de n balie e n op www.nno.nu