ProF. Dr. Mehmet BnHiOtSLU V. Dog. Dr. Mecit (elik

Jrrt Nara- w ,

-l- NoBEL AKADEMIK yAytNCtLtK rGirlu DAN|$MANUT riC. LT0, gri.

YAYIN NU : 7 l lTeknik-Miihendislik Nu : 62ISBN : 978-605-t3$6t2-1

@ l. Bostm, Eyltil2013

uUnenoisr.ER igitN ExcEr uycurAMArARlProf. 0r. Mehmet BAKi06tUY. Dog. Dr. Mecit gEtiK

copvrisht 2013, NOBEL AKADEM|K YAYtNctLtK EGiTiM DANT$MANuK Tic. LTD. STi. sERTiFiKA NU 20779Bu baskmm biitiin haklan Nobel Akademik Yaymcil* E[itim DantEmanltk Tic. Ltd. $ti.ne aittir. Yaymevinin yazrh izniolmalcstTtn, kitabtn tiimiiniln veya bir ktsmmtn elektronih mekanik ya dafotokopi yoluyla bastmt, yaytmr, gigalnmt vedaptttmt yapilamaz.

Genel Yayn Yiinetmeni: Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com-Teknik-Miihendislik Editiirii: Dog. Dr. Timur Aydemir -aydemir@nobelyayin.com-

Redaksiyon: Emre Giirbiiz -emregurbuz@nobelyayin.com-Sayfa Tasanm: $erikan Kara -serikan@nobelyayin.com-Kapak Tasanm: ilknur Giiglii -ilknur@nobelyayin.comBask Sorumlusu: Halil Yegil

Dagrtm: Volkan Kurt -volkankurt@nobelyayin.com- + g0 3l Z 4l g 20 I 0Emrah Dursun -emrah@nobelyayin.com-

Tan[m: Sadrk Kiig0kakman -sadik@nobelyayin,com-Yavuz $ahin -yavuz@nobelyayin.com-0nur Uysal -onur@nobelyayin.com-

Qetin Erdofan -cetin@nobelyayin.com-Serdar Diifer -serdar@nobelyayin.com-Serhat -Gegkaldr -serhat@nobelyayin.com-

e-satis: Volkan Ozdemir -esatis@nobelkitap.com-Siparig: siparis@nobelkitap.com-

KtITPHANE BiLGi KARTI

BakioElu, Mehmet, Qelik, Mecit.M0TTENDiSLER iqiN nxcer, ITGULAMALARr / prof. Dr. Mehmzt BAK\OGTU - yra. Dos. Dr. Mecit QEL\K1. Bastm, VIII + 294 s., 160x235 mmKayalgave dizinvar.rsBN 978-605 - I 3 3 -6 I 2- II. Excel 2. Elelctronik Tablo 3. Bilgisayar Uygulamalan

OxsOz

Bu kitap. u:hendislikte Ikitap halinesldr ve ders :

ABET kuralBu nedenle Iile ilgili konbilgisayar ilile ilgili den

Ofrs prograrBilgisayarlalanmn yerilarag halinelerini fapmr

Elektronik Itiniinde bulrtadrr. Bunkdrir mantr-k

ElektronikMicrosoft isMultiplan (

sisteminde1985 yrhndtadrr. 15 sii13. siirtim i2007 (12. SOfisin di[e:

Excel 2007'prlmrgtrr. Ianda iki kive gevrimi(

ito8Et AtcD$itk yAy{mn r $tdu omtSMAr{tK Ih. Lm. $Tl.ltur h&m eit|t n{'Q$ hd t|I il B.ttuor lrrry/Atx [^tt 6ll all l0 l0 h: tBll fl E S Af /wfit tt.|i6 eot roradlr}irmurrnhrrffi 6qbi H rtn zA Onh/r|f,An ldtu 6lt !06 m 91

fknobelkitap.com

wo

NU 20779ittir. Yaytnevinin yaah iznirustmt, yayrmt, golalnmt ve

'd Dog. Dr. Mecit QELLK

oNsoz

Bu kitap, uzun yrllar iTU ingaat Faki.iltesinde lisans seviyesinde verdiiLmrz Mii-

hend,islikte Bitgisayar (Iygularnalarl dersine ait notlann Excel ytintinde genigletilip

kitap haline getirilmesiai". Bilgisayarlarda olan hrzh deiigim ders notlanna da yan-

srd.r ve ders notlan da aynr hrzla deiigti'

ABET kurallannd.an biri de derslerde bilgisayar kullanlmrnrn teqvik edilmesidir'

Bu nedenle birgok d.ers kitabrnrn sonuna, bilhassa yabancr tilkelerde, saylsal analtz

ite ilgili konular eklendi ve gciziimti riirenciye brrakrlan problemlerin bir krsmrnrn

bilsisayar ile yaprlmasr istendi. Dolayrsryla sayrsal analizin ve bilgisayar kullamml

lelgiii derslerin cinemi arttr ve giin geqtikqe de artmaktadrr'

Ofis programlanmn iginde Excel'in Miihend.islik bakrmrndan cinemli bir yeri vardrr'

Bilgisayarlaln tagrnir hale gelmesiyle Elektronik tablolar artrk el hesap makina-

la'nrn yerini almiq olup riirencilerin ev ridevlerini hazrrlamasrnda gok faydah bir

araghaiine gelmigtir .gir"i,lisans programrnrn alt srmfla'ndaki ciirencilere tidev-

lerini yapmasr igin 3 saatlik basit Excel kurslan yaprlmaktadrr'

Elektronik tablolasn diier bitgisayar programlanndan farkr biiti.in ara iglemler goz

riniinde bulunduiundan hata tohv tutunmakta ve hesaba hakimiyet sailanmak-

tadrr. Bunlara ek olarak tablo mantrir mtihend.islerin birgok hesaplarrnda kullan-

drS mantrktrr.

Elektronik tablonun ilk uygulamasr 1979 yrhnd,a VisiCalc olarak piyasaya siiriildii'

Microsoft ise elektronik t.ftoyn 1982 yrhnda Muttiplan ismiyle piyasaya grkardr'

Multiplan Cp/lVI igletim sistemind.e gok popiiler olmasrna kargrn MS-DOS igletim-

sisteminde poptilaritesini Lotus L-z-g programrna kaptrrdr. Excel'in ilk siiriimti

lggb yrhnda piyuruyu siiriildii ve bugtin 15. siiriimii olan Excel 2013 kullanrlmak-

tadrr. 1b siiriimtin iginde 6. stiriim Olis'in difer elemanlanna uyum sa$lamak igin,

18. siiriim ise batrl inangtan dolayr bulunmamaktadrr. Son stiriimlerin iginde Excel

2007 (12. Siiriim),de geitt Menti sistemi ile krikli.i de['igiklikler yaprldr. $erit sistemi

ofisin diier bilegenlerinde de kullamlmaktadrr.

Excel 2007,den sonraki siirtimlerde gerit sistemi drgrnda bagka deliqiklikler de ya-

prlmrgtrr. Bunlardan; her gahgma kitabrnrn kendi penceresinin bulunmasl' aynl

anda iki kiginin aym tabloda ialrgmasr gibi. Bunlar drgrnda programda gtirselliEe

ve gevrimigi kullamma daha fazla tinem verilmeye baglandr.

l*"nobelkitap.

Miihendisler igin Excel [Iygulumulan iv

Kitapta konular temel elemanlara cincelik verilerek incelendi. Ayrrca incelemed,ecince Excel bilgilerinin hepsi verilip sonra uygulamalara gegilmedi; Excel bilgileriile uygulamaya ait cjrnekler ig ige verildi. Dolayrsryla anlatrmda tekdiizelikten kur-tanldr.

Kitapta Excel2013 siiriimti kullanrlmrgtrr. Bu stiriime ait bilgiler genig cilgilde diiersiirtimler igin de gegerlidir.

Kitapta gcizden kagan hatalann bulunma olasrhir vardrr. Bu hatalardan dolayr oku-yuculardan gimdiden cjzi.ir dileriz.

YazarlarMaslak, Aiustos 2013

bakioglu@itu.edu.trgelikmec@itu.edu.tu

iqixnnriu

ONSOZ

iqixnBxiLnn... . .

g6I,UNI r

TE}IEL ELE}L{.\1 1 cinis.i .2 FARE.. .3 S I } IGE.i . . r P E N C E R E . . . . . .i . ; } IENU SISTE]' - 6 $ERirLER . . .:.; ILETI$III KL-..E KES. KOPY.\L

EOLUNI Z

D(CEL PROGR.{21 c in i$ .2.2 q-\u$\L\ s-\1] .3 HUCRE SECI ]2.1 \ 'ERi GIR\IE.2.5 AqIKL\\L\ E2.6 KOP\-.\LL\L\2.7 HUCRELERI}2.8 conu:l-rt..2.9 SA}TA DLZE2.10 KIS.\YOL TT'i2 .11 BUL. DEGIST

EOI,UM g

TEMEL MUHE\'I3 . 1 G I R I $ . : . . . . . . . . "3.2 FOR}IT-L GIR3.3 }L{TRiS HES3.4 FO\-I\SNO\-I3.5 GR\FIK CIZI

:elendi. Ayrrca incelemeder gegilmedi; Excel bitgileriattmda tekdtizelikten kur-

. bilgiler genig cilgride diier

Bu hatalardan dolavr oku-

iCixnErirER

ONSOZ L L L

ie ixonri lpn.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . u

EOL,UNI T

TEMEL ELEMANLAR1.1 c in i$ . . . . . . . . . 1r . 2 F A R E . . . . . . . . . . 11 . 3 s i M G E . . - . . . 27.4 PENCERE.. . . . 31.5 MENU Sistpnni 1 1

1.6 $ERITLER.. . . . 13

r .7 i lo r ig tnn KUTULARI . . . . . . . . . . . . . . .L4

1.8 KES, KOPYALA, YAPI$TIR.... ..- 20

eOL,Un[ z

EXCEL PROGRAMINDA TEMEI-, i$lnnnl,ER2.7 c in i$ . . . . . . . . . - 232.2 QAlr-$nta SAYFASI i$lOUl,BRi...... ......- 262 . 3 H U C R E S E Q i M i . . . . . . . . . . 3 1

2.4 vERi CinUB. ... 32

2.5 AQIKLAMA EKLEME ..-.4O

2.6 KOPYALAMA, TA$IMA (KESME) ve YAPI$TIRMA. """"'4I2.7 HUCRELERiN eiQiNOini l l tnsi- t . . . . . . . . .432.8 conuNuM... . . . . . . . . . - '462.s SAYFA OUZnNi. . . . . . . . .482.ro KISAYOL TU$IARI .....512.r1 BUL, OBCi$t iR, GiT. . . . . . . .55

EOL,UNT g

TEME L TVTUHPNIiSI-,I X PROBLEMLERi3.1 c in i$ . : . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . .573.2 FORMUL Cintgt. ......573.3 MATRIS HESAPIARI . . . . . . . . . . . . . - . . 61

8.4 FONKS|yONLARIN TABLO $EKL|NDE HESAPLANMASI...... ....... 66

3.5 GRAFIK Qizinnloni.... 73

Miihendisler igin Excel Uygulamalart vi

g6LUM A

nONCUSEL BA$VURU, HEDEF ARA, QOzUCU ve LTYGULAMALARI4. r c in i$ . . . . . ' . 83

i3 il3tf"?1H;BiaiMi;ffiiRilffiJi.; :: :: : : Zi95

4.6 QOZUCU ee

sor,Unfi r

sAYrsAr, iNtncRASYoNb.1 c in i$ . . . . . .111s.2 TEK KATLI iNtncnesYoN. 1115.s cAUSS iNtpcnRSYoNU. LL4s.4 ixt xetlt iNtpcnasYoN. ......... 116

BOLUM 6

NCNi IryDURMA

125

gOI,UNI Z

TIYGUI,AMAI,AR7.r cinig... 1317.2 OUZl,nnnDE KUWBtlpniN eiLn$XnSiUiN BULUNMASI..... 1317.s UZAr KUwETlBniNiN ein NOx'iAva iuoinCnuunsi... 1337.4 AI,AN, GEOMETNIT UPNKEZ, STRTIT VC EYLEMSiZT,IX

MoMENTLsniNiN HESABI. ...... 1347 .b cnnilnno pRoBLEui.. .. .. . .. 1387.6 Bcni EKSENLi QugUKLARIN ncilunsi... ...... 1437.7 sUnnxli rcini$lER... ...-....-..... r477.8 KALIN cinARl,t sit iNninLER. r497 .g ooNnN oisxr,nn ......... 1537.10 isriNar DWARLARI....... .... 1557.rr QEKME cpnilunsi alnnavaN MALZEME......... .........15e

BOLUM A

ADi oirEnr-xlE . 1 G I R I S . . . . . . .E.2 RL\GE.KIE.3 ooGnc srs.4 ATI$ YoSE.5 SO\-I-U FIE.6 EL\STII\ I8.7 EL.\STIK 'E.8 OznEGEn

tn-GL-I-\\

EOLUM g

KISM TUNTT's .1 c in i$ . . . . . .9.2 PAR\BOL

PROBLL\:e.B HipeReo

PROBLE}]e.{ nliPttx t9.5 BURL'I.\Le.6 eill\R\tce.7 isce Pr^r9.6 AIRY GEF

BOL,UM TO

FORMULLER10.1 c in i$ . . . . .10.2 FO\-I\-qI)-10.3 TA\-I}LI10.4 ronrr[r

EOL,UftI TT

vERi axartz11 .1 c in t$ . . . . .TI.2 SIR{LI\11 .3 nLTnEl7I.4 ALT TOP11.b vgnirnn11.6 IVIET\-I SLr.T DI$ \TRl11.8 ARA,}L\ r11.e ou$gr -:

ITYGUI,AMAI,ARI. . . . 8 3, 8 4. 8 7

9 195

. . . . 1 1 1. . 1 1 1

174. . . 1 1 6

725

filci: :: ::: i3i' IESI. 133ZI.JK

.. r34. . 138.. 743,. 147

r49. 153. 155, . . 1 5 9

igindekiler vii

BOI,UNT S

ADi OiTNNANSIYEL DENKLEMLER8.1 cinig. """" 1658.2 RUNGE-KUIIa YoNtpvti.. 165a.g oocnusar, ivun y0Nrpnni........d........:... r7ra.+ ATI9 vONtnnni....... """" 1738.5 sotil,u FARKLAR y0XtBnni....... L75s.e nmsdr ncni....:... "" ' 178;:.+ o1a,srix znuiNn oruRAN rini$1nR..... """' 782;:; OTOEENi PROBLEMI ve BURKULMA PROBINUIXN

uYGULANMASI..... """ 1e0

eol,unfi g

KISMI IUNNVIi OiTNRANSiYEL DENKLEMLERe.1 cini$. . """" ' 1e3s.z pARABO1,if< UpNKLEM ve QUBUKTA SICAKLIX neCtlIUr

PROBLEMI.. . . . . . """""""" 1e4e.B Hipnneoiix ppNKLEM ve B9RU iQiNnnxi BASINQ oecu,rut

PRoBLEui... " 2oBs.4 pl,iptix onNru,nM rg LEVHADA SICAKLIT oRcrlIMI PRoBlnui.. 2079.b BURULMA PRoBLEvti.... ""' 2trg.o eiHanl,IoNit< DENKLEM.... "" 2r4s.t iNcp PLAKLARIx pcil,ttrtpsi.. ""2L5e.6 AIRY cnnilun FoNKSIYoNU. 222

BOLUM 10

FORMULLERro. r c in ig . . : . . . . . . . . . : . . . . . . i . . . . . . r . r . i : : . 227Lo.z FoNKSIYoN (i$l,orD ritnpllct. """' 23010.3 TANIMLI ADI,AR.. .,...". ' 24L

io.; ronnnur, DENETLEME. ""' 243

BOI,UNT TT

VERi ANALIZirH cini$. 247IT.2 SIRAIAMA "' 248

ir.g n'iltnBlEMn. 252IT.4 ALT TOPLAM.. 255

ii.r vpnilpniN ooGnuLANMASI.... 256ii.e nnnmi suruNr,ene oouu$ruRME. """" 267i.+ o$ vnni al. " 26411.8 ARAMA ve BA$VURU FONKSiyONlenI...... """" 267

ir.g nu$Bv ARA. " 268

Miihendisler igin Excel Uygulamalart viii

11.10 YATAYARA. .. . . . . 27011.11 KAQTNCI . . .27rr r . r2 INDIS. . . . . . .27311.13 HrZLr QoZuVtt EME. .. . .275

BOLUNI TZ

Oznf,r,P$TIRME ve KAPANI$r2.r GIRI$. 27772.2 }JrZLr ER$IM ARAQ QUBUGU ......... 27712.3 DOSYA SEKMESI. . . . . . . . . .279r2.4 YENI, AQ, KAYDET. .. . . . . . . .280T2.5 FARKLI KAYDET .......287T2.6 PAYI,A$, DI$ARI AKTAR, KAPATr2.7 YMDIR. . . . .286

287

289

291

nortiM 1

TEMEL ELEN

1.1 ciRis

Bu boltimde Windo'temel elemanlannrmanlardan baqlanlgibi ileride grkacakyan detaylar oireni

Windows igletim si,

ier biitiin programoirenilmesi Windorciirenilmesini sailabir simge yr$rnr ohzi.imlenir. t-

Windows altrnda g,neiin, Ofis prograntemel elamanlan drtintiq olarak az da

1.2 FARE

Avug igine sriabileettirildiiinde bu hrbenzer qekil ile ekrisareti", "Fare igarverilmektedirlFarrasrnda arkasrndakundrirGare imle,r a s r n d a 6 ' ,

P € D

ayarlanmast su'asl

!J&-L,}|4 -

MUHENDiSITn iciN EXCEL UYGULAMALARIProf. Dr. Mehmet BRHIOGLU V. Dog. Dr. Mecit (elilt

ABET kurallanndan biri de derslerde bilgisa,pr kullanrmrnrn tqvik edilmesidir. Bu nedenle birgok ders kitabrnrnsonuna,. bilhassa- .;nbancr filkelerde. sa)4sal analiz ile ilgili konular eklendi ve Edzfrmfi d$renciye brrakrlanproblemlerin bir ksmrnrn bilgisa,pr ile;aprlmasr istendi. Dolaysgda rysd analizin ve bilgisalai kullinrmr ile ilgiliderslerin rinemi arttl ve g0n geEtikEe de artmaktadrr-

Ofis programlanntn iEinde Excel'in Mfrhendislik bakrmrndan dnemli bir yeri rardlr. Bi$qyarlann tagrnrr hilegelmeslyle Elektronik tablolar artrk el hesap .makinalannrn yerini almrg olup O$rencilerin ev Odevlerinihazrrlamasrnda gok fa.ydah bir arag hiline gelmigtir.

Elektronik tablolann di$er bilgiqyar programlanndan farkr, bfitiln ara iElemler gdz dnfrnde bulundu$undan hatakolay bulunma\la ve hesaba hakimiyet sailanmaktadrr Bunlara ek olarak, tablo mantrlr muhendiiierin birgokhesaplannda kullandlir manilktrr.

Kitapta konular temel elemanlara oncelik verilerek incelendi- {ynca incelemede 6nce Excel bilgilerinin hepsi verilipsonra uygulamalara-gcgilmedi: Excel bilgileri ile grgulamqya ait drnekler ig iEe verildi.-Dolaysgdi anlatrmtekd0zelikten kurtanldr.

Prof. Dr. Mehmet Bakio$lu

Mehmet lakioSlu, 1961 yrlmda istanbul Teknik Universitesi, inqaat Faktiltesine girdi ve l!)66 yhndaInqaat Fakiiltesi, Tatbiki Mekanik Kolundan Yiik. inE Miih. iinvam ile mezun oldu. Aym yrl TeknikMekanik ve Genel Mukavemet Kiirsusu'ne asistan olarak atandr. l97l yilrnda Tatbiki Mekanik bilimdahnda doktorasrm verdi. 1973-1976, yrllannda ilg yrl Amerika Birleqik Devletleri'nde bulunan l-ehighUniversitesinde krnlma mekanifi konusundq doktbra sonrasr gahEmasr yap$. lg77 yrhnda Mukavemetbilimdahndandogentli$ini aldr. l99l yrhnda inqaatFakiiltesi, MekanikAnaBilimDah'naprofesorolarakatandr. 2005 yrhnda Mekanik Ana Bilim Dah Baqkam oldu. 20ll yrhnda emekli oldu. MehmetRskioElu'nun ara$tlrma yaph!,r konular; elastisite teorisi, sayrsal analiz, lrnkna mekanifii ve akrlh yaprlarolup bu konularda uluslararasr yaynlan bulunmaktadrr. Yazann; statik, dinamik, mukavemet, sayrsalanaliz ve bilgisayar konqlanlda kitaplan bulunmaktadrr. Mehmet Bakiof.lu'nun Miihcndislik MekaniEi-Srarik isimli kitabr, Tiirkiye Bilimler Akademisi'nin 2008 yrhnda verdifi Aniversite Ders Kitaplan Tetifve Qevii Eser Odiiliinii aldr.

Y.Dog.Dr.MecitQelik

Mecit Qelik, 1984 yrhnda istanbul Teknik Universitesi, ihqaat Fakiiltesinden mezun oldu.1985 yrhndaayn fakiiltenin Yapr StaqEi Qahqma grubuna g5!rya giirevlisi olarak atandr. 1996 yrhnda YaprAnabilimde "Plak Sonlu Elemanlarda Kayma $ekil De[igtirmelerinin Giiz Onune Ahnmasr ve ikiParametreli Elastik Zemine Oturan Plaklar" isimli doktorasrm verdi. 196-1999 Dr. Ara$hrma Gdrevlisiolarak giirev yapan Mecit Qelik 1999, yrhnda yardrmcr.dogenttile arandr. Sciention index ve Engineeringindex'e giren makaleleri bulunan, istanbul Teknik Universitesi inqaat Fakiiltesi ihqaat MufendisliflB0liimii'ade Yapt Statipi derslerinin yarunda Miihendislikte Bilgisayar Kullanrmrna Girig ve YaprMiihendisli[inde Bilgisayar Kullarumrna GiriE derslerini de veren Mecit Qelik hdlen bu gdreviytiriitmektedir.

www,facebook.com/nobelyayintwitter. com/Nobel Kitapffi,,'-ry

[4*r ":"=

r{oBEr AxADEilit( yAnilcruK EGiTiil DAil$ilAilUK riC. rm 5nANKAM oaGmM KUltiir Mah. Mithatraga cad. No: 74 B-0t02Tel: 0312 418 20 t0 Faks: 0312 418 30 20 Krzlay / ANKARAwww.nobelpyin.com nobel@nobelyafln.comMERKEZ iOSA ebdukaAir Gevlani Cad. No: 2/ATel/Faks: 0312 386 00 9l Nim / ANKAM

tr@

lsBN 97860s-133{12-l

ililxJIltltililffiililililvrmarv. nobelkitap. com