Processiecultuur in

VlaanderenNienke Roelants

Katholieke processies

° christelijk begrafenisritueel ten tijde van

het Romeinse Rijk

Wereldwijde verspreiding door

missionering en kolonisering

Wereldwijde verspreiding

Manilla, Filipijnen

Lagos, Nigeria

Manilla, Filipijnen

Quito, Ecuador

Katholieke processies in Vlaanderen

Boetprocessie Veurne, 1907

Uiteenlopende vormen

• Boeteprocessie

• Paardenprocessie

• Bidprocessie

• Rozenkransprocessie

Sint-Veroonprocessie Lembeek

Rozenkransprocessie

• Tractorprocessie

• Kaarsenprocessie

• Sacramentsprocessie

• Palmezelprocessie

• …

Typologie

(1) Cyclische processies

A. Gedachtenisprocessies (kerkelijke

kalender)

B. Heiligingsprocessies (agrarische kalender)B. Heiligingsprocessies (agrarische kalender)

(2) Incidentele processies

Typologie

(1) Cyclische processies

A. Gedachtenisprocessies 1. Goede week

* Palmzondag

* Witte Donderdag en Goede Vrijdag

2. Paastijd2. Paastijd* Pasen

* Onze-Heer-Hemelvaart

* Pinksteren

3. Drievuldigheidszondag

4. Sacramentsdag

5. Heiligen* Patroonsprocessies

* Mariale processies

* Allerheiligen

Palmprocessie Hoegaarden, 1947

Typologie

(1) Cyclische processies

A. Gedachtenisprocessies 1. Goede week

* Palmzondag

* Witte Donderdag en Goede Vrijdag

2. Paastijd2. Paastijd* Pasen

* Onze-Heer-Hemelvaart

* Pinksteren

3. Drievuldigheidszondag

4. Sacramentsdag

5. Heiligen* Patroonsprocessies

* Mariale processies

* Allerheiligen

Processie ter ere van OLV van Steenbergen,

Oud-Heverlee, 2007

Typologie

(1) Cyclische processies

B. Heiligingsprocessies

Voorbeeld: Voorbeeld:

kruisprocessies tijdens

kruisdagen

Tractorprocessie Orsmaal,

2007

Typologie

(2) Incidentele processies

A. Smeek- en

dankprocessiesdankprocessies

Kaarskensprocessie Scherpenheuvel

Typologie

(2) Incidentele processies

A. Smeek- en

dankprocessiesdankprocessies

B. Feest- of

jubelprocessies

Kroning OLV ter Koorts Leuven, 1907

Een rijke geschiedenis

Eén processie vertelt vele verhalen

• Ontstaansgeschiedenis

• Historische levensloop

Verhaal van een gelovige gemeenschap, maar

ook van een sociale, culturele en politieke

gemeenschap

Ontstaansgeschiedenis

• Hoogdagen op

kerkelijke kalender

• Vereren patroonheilige

• Epidemieën, oorlogen,

hongersnood

• …

Sint-Rochus

Historische levensloop

Link tussen lokale processies en geschiedenis

van Vlaanderen:

Voor 1830 drukken verschillende buitenlandse Voor 1830 drukken verschillende buitenlandse

overheersers hun stempel op de lokale

processiecultuur

Bourgondische tijd

(14de, 15de eeuw)

• Levendige religieuze

feestcultuur tijdens

middeleeuwen

• Bourgondische

hertogen introduceren

de zgn. generale

processies

Spaanse tijd

(16de eeuw)

• Sacramentsprocessie als

strijdmiddel in conflict

protestanten

• Spaanse “sporen”

- verkleden beelden

- boete- en

geselprocessies

- nieuwe heilige plaatsen

Filips II (1527-1598)

Franse tijd

(1795-1815)

• 1795-1801: eerstfeitelijk en nadienwettelijkprocessieverbodprocessieverbod

• Geestelijken op de vlucht, relieken en beelden verborgen

Drogo-ommegang Bellingen

Rijke Roomse Leven

(late 19de eeuw - ca.1960)

• Grootse opgezette religieuze feestelijkheden

• Maria-devotie

• Wereldoorlog I en II

- onderbreking

- smeek- en dankprocessies

Drastische neergang vanaf jaren 1960

• Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965)

• Gebrek aan enthousiasme bij deelnemers en pastoorspastoors

• Vooruitgang geneeskunde

• Uitbreidend verkeersnet

• …Sint-Apollonia

21ste eeuw

• Processierevival?

• Nieuwe pistes• Nieuwe pistes

- (Im)Materieel erfgoed

- Religieus toerisme

Boeteprocessie

OLV van Perk,

2007