Proces Wateroverlast Boskoopgreenportboskoop.nl/wp-content/uploads/2018/09/Eindrapport_Water... ·...

PR3634.10 april 2018

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Rijnland en Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop

Proces Wateroverlast Boskoop

Eindrapport

PR3634.10 april 2018

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Rijnland en Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop

Proces Wateroverlast Boskoop

Eindrapport

Auteur Susanne Groot

april 2018 Proces Wateroverlast Boskoop

HKV lijn in water PR3634.10 i

Samenvatting

Aanleiding en proces

In 2016 is in de regio Boskoop het Proces Waterbeschikbaarheid afgerond. Dit was een pilot in het traject Waterbeschikbaarheid vanuit het Deltaprogramma 2015, waarin de dialoog tussen overheden en gebruikers centraal staat. Dit proces is zeer succesvol geweest. De dialoog heeft geleid tot wederzijds begrip en bewustwording, en een snelle inschatting van haalbaarheid van en draagvlak voor optimalisatiemogelijkheden. Vanuit het succes van het Proces Waterbeschikbaarheid is in Boskoop het Proces Wateroverlast gestart. Het proces is gevoerd door een werkgroep bestaande uit het Hoogheemraadschap van Rijnland, de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop (SBGB), Gemeente Alphen aan den Rijn en de Dorpsraad van Boskoop. Er zijn acht werksessies gehouden om tot de vaststelling van het uitvoeringsprogramma te komen. In deze werksessies is veel kennis uitgewisseld, die is vastgelegd in dit rapport. Vanuit deze gedeelde kennis heeft de werkgroep via een brede inventarisatie uiteindelijk 32 mogelijke maatregelen gedefinieerd. Veertien hiervan hebben te maken met het creëren van extra berging.

Resultaat

Van de 32 gedefinieerde mogelijke maatregelen zijn in overleg 25 maatregelen opgenomen in een uitvoeringsprogramma. Tabel 1 geeft deze maatregelen. In Tabel 2 zijn de maatregelen opgenomen waarmee we niet verder gaan, met een korte toelichting waarom deze maatregelen nu afvallen. Mogelijk wordt in een toekomstige situatie een andere afweging gemaakt en kunnen één of meerdere van deze maatregelen wel als geschikt worden beoordeeld. Maatregel Toelichting

1 streefpeil aanpassen De afgelopen 50 jaar is er geen peilaanpassing geweest. De bodem is gemiddeld genomen 20 cm gedaald. Peilverlaging geeft het watersysteem iets meer ruimte.

2 calamiteitenberging in de polder Berging moet relatief groot zijn om significant effect te hebben. Hier moet gezocht worden naar meekoppelkansen. Actueel is het voorbeeld van berging in combinatie met zonnepanelen (in onderzoek).

3 minder gesloten verharding Vraagt geen extra ruimte en heeft wel effect doordat snelle afvoer vertraagd wordt.

4 water stapelen In geval van nood een laag gebied inzetten als berging, door middel van een overstroombare drempel. Er lijkt een mogelijkheid te zijn in de Middelburg-Tempelpolder.

5 zandzakken en schotten Kan lokaal schade voorkomen tegen lage kosten.

6 basisonderhoud op orde Vanzelfsprekend, het systeem moet op orde zijn om hevige neerslag zo goed mogelijk te verwerken.

7 Regenton Kleine maatregel die echter wel per huis genomen kan worden en daarmee ook bij kan dragen in bewustwording. Samen met andere maatregelen aanbieden als keuzepakket.

Tabel 1-deel 1 Maatregelen die zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma

Proces Wateroverlast Boskoop april 2018

ii PR3634.10 HKV lijn in water

Maatregel Toelichting

8 overloopgebieden/overhoeken Haalbaar en effectief, wel relatief duur. Benutten van de ruimte die er is.

9 accepteren Accepteren van water op straat bijvoorbeeld. Dit leidt niet zozeer tot schade en kan tuinen en bedrijven ontlasten. Niet bedoeld wordt het accepteren van schade.

10 bewustwording en voorlichting We vinden het belangrijk dat bewoners en telers weten wat er kan gebeuren en hoe hun handelen eventuele overlast beïnvloedt.

11 kennis en onderzoek Voor het beter ontwerpen en inrichten en beter anticiperen, vanwege bijvoorbeeld beter weersvoorspellingen.

12 dijkleger Betrekken van de ingelanden bij het waterbeheer, vergroting van waterbewustzijn.

13 waterzakken voor tijdelijke opslag Vergroten van waterbewustzijn. Indien toegepast op grote schaal is dit effectief. Samen met andere maatregelen aanbieden als keuzepakket.

14 berging op straten en pleinen Is kansrijk in gebieden die (op)nieuw worden ingericht. Tijdelijke ruimte voor water.

15 noodpompenplan/noodcapaciteit Een noodpompenplan (calamiteitenplan) is er. Rijnland kan hier meer of beter over communiceren.

16 flauwe taluds van sloten Bij planvorming kan aandacht worden besteed aan flauwe taluds (natuurvriendelijke overs) voor meer berging en afvoercapaciteit. Klein effect, wel haalbaar.

17 berging buiten de polder Kost tijd en ruimte maar is effectief. Vraagt om meekoppelkansen en bijvoorbeeld het afspreken van ‘service level agreements’ met agrariërs.

18 tuin/perceel op hoogte Afgesproken in gebiedsnorm dat iedereen zijn perceel op 35 cm boven streefpeil brengt of houdt. Op lagere percelen is Rijnland niet verantwoordelijk voor schade. Een groot deel van het gebied haalt deze norm momenteel niet.

19 duikers/ riool op hoogte Herstel van verzakte duikers en riolen om geen knelpunten in de afvoer te veroorzaken. Vooral in het riool is dit kostbaar, hiervoor zal de uitvoeringstermijn lang zijn.

20 eerder aan tafel bij planontwikkeling Noodzakelijk om het watersysteem goed mee te nemen in plannen en ontwikkelingen.

21 voormalen/anticiperen/berichtgeving Het waterschap doet dit al en moet eraan blijven werken hier duidelijk over te communiceren.

22 retentievijver in tuin of kwekerij Vergroten van waterbewustzijn. Indien toegepast op grote schaal is dit effectief. Samen met andere maatregelen aanbieden als keuzepakket.

23 waterkelder of berging onder terras (waterblocks)

Vergroten van waterbewustzijn. Indien toegepast op grote schaal is dit effectief. Samen met andere maatregelen aanbieden als keuzepakket.

24 ondergrondse berging in kruipruimte Vergroten van waterbewustzijn. Indien toegepast op grote schaal is dit effectief. Samen met andere maatregelen aanbieden als keuzepakket.

25 drijvende teeltvloer Door gebruik te maken van een drijvende teeltvloer ontstaat ruimte voor waterberging en bassin. Effect is groot, haalbaarheid is vanwege de kosten niet groot.

Tabel 1-deel 2 Maatregelen die zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma


HKV lijn in water PR3634.10 iii

Maatregel Toelichting bij afwijzing

26 bemalen drainage als berging Resulteert erin dat het perceel te nat wordt voor teelt, er treedt dus evengoed schade op. Daarbij is dit alleen effectief als het grondwater op peil is.

27 gescheiden afvoer riool/straatwater Heeft een relatief klein effect en een lange realisatietermijn. Mogelijk is gescheiden afvoer deels al een feit.

28 vergroten bassins Relatief duur en heeft weinig draagvlak. Kan wel gebeuren als gevolg van bedrijfseconomische ontwikkelingen.

29 berging op kasdek Klein effect en hoge kosten om een kasdek sterk genoeg te maken. Hier is geen draagvlak voor.

30 bassins legen Heeft een relatief klein effect en is langdurig zeer nadelig voor waterkwaliteit. Mochten er gescheiden bassins komen (een voor ‘first flush’ en een voor ‘schoon’ regenwater), dan is het legen van het schone bassin wel een optie.

31 eigen onderbemaling Nadelig voor watersysteem als geheel (afwenteling en versnippering) en versnelt bodemdaling.

32 afvoercapaciteit vergroten Zorgt voor extra belasting op de boezem (afwentelen). Daarbij is de afvoercapaciteit in het gebied na uitvoering van het watergebiedsplan relatief groot.

Tabel 2 Maatregelen die niet zijn opgenomen in het uitvoeringsprogramma

Conclusies

De deelnemers aan het Proces Wateroverlast Greenport Boskoop waren zeer betrokken. Bij alle acht bijeenkomsten was de opkomst hoog. Het resultaat is dat er een uitgebreide set maatregelen is gedefinieerd, die is opgenomen in het uitvoeringsprogramma met heldere afspraken. Daarnaast is er in de werkgroep een gedragen begrip ontstaan van wat wateroverlast betekent en is er veel kennis en ervaring omtrent het watersysteem en wateroverlast gedeeld. Om het waterbewustzijn in het hele gebied te vergroten streven we naar meerdere communicatiemomenten die waarop de omgeving over dit proces wordt geinformeerd. Voorbeelden van communicatiemomenten zijn: Op 1 november 2017 is het convenant Waterbeschikbaarheid ondertekend. Daarbij heeft

Susanne Groot als voorzitter van het Proces Wateroverlast een presentatie gegeven over het Proces Wateroverlast en de vorderingen tot dan toe.

De Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop plant een avondbijeenkomst om haar leden te informeren over dit proces.

We concluderen dat het Proces Wateroverlast geslaagd is. We hebben er vertrouwen in dat het uitvoeringsprogramma leidt tot concrete acties om het risico op wateroverlast te verkleinen. Daarbij hebben we de overtuiging dat de gesprekken en discussies tijdens de werksessies voor alle partijen bijdragen aan kennis en begrip, en daarmee ook resulteren in de motivatie om het uitvoeringsprogramma te laten slagen.


HKV lijn in water PR3634.10 v

Inhoudsopgave

Samenvatting ................................................................................................. i

1 Introductie .............................................................................................. 1 1.1 Aanleiding ...................................................................................................................... 1

1.2 Doel ............................................................................................................................... 4

1.3 Beschrijving van het watersysteem .................................................................................... 4

2 Proces ..................................................................................................... 7 2.1 Inrichting van het proces .................................................................................................. 7

2.2 Bijeenkomsten werkgroep ................................................................................................ 7

3 Achtergrondkennis .................................................................................. 9

4 Inventarisatie en indeling van maatregelen ........................................... 11 4.1 Inventarisatie van maatregelen ....................................................................................... 11

4.2 Indeling van maatregelen ............................................................................................... 11

4.3 Maatregelen voor uitvoeringsprogramma .......................................................................... 12

4.4 Maatregelen waarmee de werkgroep nu niet verder gaat .................................................... 18

5 Uitvoeringsprogramma .......................................................................... 21 5.1 Opzet ........................................................................................................................... 21

5.2 Maatregelen per categorie met actiehouder ...................................................................... 21

5.3 Financiering .................................................................................................................. 24

5.4 Afspraken ..................................................................................................................... 24

6 Conclusie ............................................................................................... 25

7 Colofon .................................................................................................. 27

Bijlage A: Maatregelen uit watergebiedsplan ............................................... 31

Bijlage B: Basisbegrippen water/overlast/Boskoop ..................................... 33

Bijlage C: Naar een klimaatbestendige Greenport ........................................ 35

Bijlage D: Taken en verantwoordelijkheden in het grondwater .................... 37

Bijlage E: Toelichting op functioneren watersysteem ................................... 39

Bijlage F: Statistiek van extreme neerslag ................................................... 41

Bijlage G: Matrix onderzochte maatregelen .................................................. 43

ap

HK

1

1

Kw

HedrinnoMebowaco EeGebeStbopoto Diwavovo

Fig

Kl

Wklbubedu

1 h

ril 2018

KV lijn in water

1 Int

.1 Aan

wetsbaar g

et watersystrooglegging houden. Bijvormaal in eeet andere wooomkwekerijatergebiedsponform Natio

en ander vooelukkig viel eelde massaatichting Belaoomkwekerijortefeuillehooen is gemaa

it zijn slechtateroverlast oorkwam) enoor.

guur 1 Pot- enB

limaatveran

Wateroverlastimaatveranduien vaker oeïnvloedt ookuidelijk te zie

https://www.rijn

troduc

nleiding

gebied

teem in de Gin combinativoorbeeld: inn maand. ‘Doorden, de bjproducten zplan Boskooonaal Bestuu

orbeeld: in jer minder rel met Rijnlanngenbehartijsector) heefuder van Rij

akt, is het op

s twee voorbervaren, zo

n in 1998. Zw

n containerteeBoskoop, Inve

ndering

t is in het vedering neemp. Klimaatvek al ons huiden dat er nu

nland.net/plann

ctie

Greenport regie met hoogwn juli 2014 is

De potjes drebedrijven stozoals buxus ep1 (Rijnlands

ursakkoord W

uni 2016 waegen dan in 2nd om hoge iging Greenpft toen met djnland, gesppstarten van

beelden van als in 2010 ware neersla

elt (links) en ventarisatierapp

erdere en rect de hoeveeerandering bdige weer. In vaker veel

nen/wateroverla

PR3634

gio Boskoopwaardige tees in 24 uur meven over monden dusdaen coniferens plan om in

Water), is toe

as er opnieuw2014, maar waterstande

port Boskoopde Dijkgraafroken over d een proces

wateroverla(toen er oveag die niet g

vollegronds teport, 2012)

cente verledelheid neersla

beïnvloedt hon metingen vneerslag val

st-en-peilbehee

4.10

is kwetsbaaelt maakt damet 107 mmijn bedrijf’, z

anig onder wn ronddrevenn de Greenpoen versneld

w sprake vande schrik za

en te meldenp (SBGB; def en Sjaak Lade gebeurtenom waterov

ast in Boskooerigens ook egoed afgevoe

eelt (rechts) (b

en al vaker vag in extremoe het weer van neerslaglt dan bijvoo

er/greenport-bo

ar voor wateat zware reg

m meer neerszeiden boom

water dat de n. De uitvoerort regio te vvan start ge

n behoorlijk at er behoorln. Een afvaa belangenbeangeslag, venissen. Eén verlast bespr

op. Ook in veen lange peerd kan word

bron: Waterge

voorgekomeme buien toe,

er in de toeghoeveelhedorbeeld in 19

oskoop

Proces Waterov

eroverlast. Denbuien eenslag gevallen

mkwekers ovcontainers mring van het voldoen aan egaan.

zware neerslijk in en hetardiging van ehartiger vooerantwoordevan de afsprreekbaar te

voorgaande jeriode van dden komt du

ebiedsplan reg

en. Door , en treden ekomst uitzie

den vanaf 19950 of 1980.

verlast Boskoop

1

e geringe n risico n dan er die dag. met

de opgave

slag. t gebied de

or de lijke raken die maken.

aren is er roogte

us vaker

gio Greenport

extreme et, maar 900 is Dit is

p

1

t

Proces Watero

2

geïllustreerneerslag (men dat dit in

Figuur 2

Waterbehe

Rijnland woproblemen tuinen of wof problemesoorten wathet riool omholle erven voor nodig. Rijnland heWaterbeheewatertaken onderdelen Rijnland Rijnland

(gevolg Rijnland In reactie oInterprovinzich in het Nwateroverla

2http://stowa.

ssen_nemen3 www.rijnland

verlast Boskoop

d in Figuur 2meer dan 10,n de toekom

Reeds waarvaker voor

eer door Ri

ordt gezien aop te lossenegen) komt en met wateteroverlast,

mhoogkomt, of percelen In dit proce

eft een aanterplan 53. Di goed te kunopgenomen

d beschermtd adviseert ogbeperking);d bereidt zic

op de landelijciaal OverlegNationaal Beast bij hevige

nl/publicaties/pn_toe_en_komed.net/plannen/w

p

2. Hierin is e, 20 en 30 m

mst nog door

rgenomen klimdan in bijvoor

jnland en i

als de organin. Voor watete staan is d

er dat over ddie minstenwater op stblijft staan,

es is dan ook

tal verantwoit is het plannnen uitvoern: t tegen oversover het bep h goed voor

jke wateroveg, Unie van estuursakkooe neerslag. H

publicaties/nieuwen_vaker_voor waterbeheerplan

PR3

een toenamemm op een d

zal zetten,

maatveranderirbeeld 19802

ngelanden

isatie die alsr dat vanuitdat ook zo. Oe kades loops evenveel sraat dat nietworden niet

k een geïnte

ordelijkheden waarin het ren zijn besc

stromingen perken van d

r op een cala

erlast van 19Waterschapord Water (NHierin wordt

we_neerslagstat

n

3634.10

e te zien in hdag). Het feitbetekent dat

ring in neersla(rode lijn: link

s waterbeheede sloten op

Ook beperkinpt moeten dschade kunnt via de riolet opgelost dogreerde aan

en en ambitiRijnlandse b

chreven. Hie

(preventie);de gevolgen

amiteit.

998 hebben pen en VereNBW) gecomt ook rekenin

tistieken_voor_

het aantal dat dat klimaatt de problem

gmetingen: ekeras, blauwe

erder aan dep het maaivengen van deoor Rijnlanden oplevere

ering weg kaoor Rijnland

npak gehante

es, die zijn bbeleid en de ronder zijn k

van overstro

de waterpaeniging van Nmmitteerd aang gehouden

het_waterbehee

agen met exttverandering

men urgent z

extreme neerse en groene lij

e lat staat omeld (percelene afvoer naar worden opgn, zoals watn stromen o. Hier zijn aneerd.

beschreven aanpak om

kort de mees

omingen

rtners (Rijk,Nederlandse an de aanpakn met

er__extreme_ne

april 20

HKV lijn in wa

treme g al optreedtzijn.

slag komt nu ajn: rechteras)

m de n, erven, r het gemaagelost. Andeter dat vanuiof water dat ndere partije

in het de

st relevante

Gemeenten

k van

eerslaggebeurte

018

ater

t,

al

l ere it op en

n)

eni


HKV lijn in water PR3634.10 3

klimaatontwikkeling. Via de Waterwet is in 2009 een normering doorgevoerd met een functiespecifiek beschermingsniveau. De functiespecifieke beschermingsniveaus zijn opgenomen in de provinciale verordening (2009) en de uitvoering ligt grotendeels bij de waterschappen. Rijnland heeft in 2007 het kaderbeleid vastgesteld om aan deze beschermingsniveaus te voldoen (Masterplan wateroverlast). Hierbij is aangegeven dat de benodigde maatregelen op basis van kosteneffectiviteit worden vastgesteld. Ook is de gedeelde verantwoordelijkheid met de RO partners benadrukt. In 2011 heeft Rijnland het beleid geactualiseerd in het Beleidskader normering wateroverlast4. Binnen Rijnland gelden de normen uit Tabel 3 waarbij de tuinen in de Greenport regio Boskoop onder beschermingsnorm eens per 50 jaar vallen (glastuinbouw/hoogwaardige land- en tuinbouw). Landgebruik Beschermingsnorm % laagste maaiveld dat

niet wordt beschouwd

Binnen bebouwde kom

Bebouwing 1/100 jaar 0%

Glastuinbouw 1/50 jaar 1%

Overig 1/10 jaar 5%

Buiten bebouwde kom

Hoofdinfrastructuur 1/100 jaar 0%

Glastuinbouw/hoogwaardige land- en tuinbouw 1/50 jaar 1%

Akkerbouw 1/25 jaar 1%

Grasland 1/10 jaar 10%

Tabel 3 NBW norm zoals toegepast binnen Rijnland

Met uitvoering van het watergebiedsplan zorgt Rijnland dat deze normen gehaald worden. In Bijlage A is een overzicht van alle maatregelen uit het watergebiedsplan opgenomen. Het nemen van de maatregelen uit het watergebiedsplan en het halen van de normen betekent echter niet dat er nooit meer wateroverlast zal ontstaan. Extreme gebeurtenissen kunnen ook als het watersysteem op orde is overlast veroorzaken. Naast maatregelen die Rijnland kan nemen, zijn er mogelijk ook maatregelen die door particulieren en gemeenten genomen kunnen worden.

Proces Wateroverlast

In 2016 is na een periode van anderhalf jaar het proces Waterbeschikbaarheid (instrument binnen het Deltaprogramma Zoetwater) afgerond. Hierbij waren de provincie Zuid-Holland, de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop (SBGB) en Rijnland samen met enkele individuele telers en de betreffende gemeenten betrokken. De gevoerde gesprekken zijn door alle partijen als prettig ervaren. Het bleek zeer nuttig om de dialoog tussen beheerders en gebruikers op gang te brengen. Dit heeft veel wederzijds begrip en bewustwording opgeleverd. Door de aanwezigheid van betrokken beheerders en gebruikers was er bovendien snel een beeld te bepalen van de haalbaarheid van en het draagvlak voor de verschillende optimalisaties. Vanwege het succes van dit proces is het idee ontstaan om een dergelijke dialoog ook voor andere thema’s te voeren. Vanuit dit idee is het Proces Wateroverlast opgestart. Het Proces Wateroverlast is gevoerd door een werkgroep bestaande uit het Hoogheemraadschap van Rijnland, de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop (SBGB), Gemeente Alphen aan den Rijn en de Dorpsraad van Boskoop. Onder de deelnemers zijn ook enkele telers. Vanaf

4 https://www.rijnland.net/plannen/downloads-plannen/beleidskader-normering-wateroverlast.pdf

Proces Watero

4

de derde biHet doel vamogelijk dr

Partijen in he

1.2 Do

De doelen v1. Een doo2. Een zo

getoets3. Een uitv4. Een aan5. Vergrot De resultatewe terug inde volgendeproces en in

1.3 Be

We begonnkwetsbaar idroogleggintoont het gekassen erop

Figuur 3

Het studiegstudiegebie

verlast Boskoop

jeenkomst isan deze begeraagvlak. In

et Proces Wat

oel

van het Procor de werkgrcompleet m

st aan een gevoeringsprogntal communten waterbew

en voor doe de conclusie paragraaf n hoofdstuk

eschrijv

en dit hoofdis voor (schang en hoogwebied vanuitp en veel op

Satellietfoto

gebied is de Ged is ongevee

p

s het proceseleiding is hehoofdstuk 7

teroverlast

ces Wateroveroep gedragogelijke lijstezamenlijk agramma metnicatiemomewustzijn hele

len 2 en 3 zie, hoofdstuk(1.3) het wa1 is beknop

ving van

stuk met te ade door) wa

waardige teelt de lucht been water.

o van het geb

Greenport reer 1800 ha g

PR3

s begeleid doet borgen va zijn de dee

erlast zijn: en begrip vat met mogeliafgesproken t afspraken enten die de e gebied (be

ijn beschrevk 6. Voordat atersysteemt achtergron

n het wa

stellen dat hateroverlast,lt. We gaan ezien. Het zie

ied met lange

egio Boskoopgroot en bes

3634.10

oor een onafan een gezamlnemers aan

an wat waterijke maatregset criteria;voor alle paomgeving o

edrijven en b

en in hoofdswe ingaan o. In hoofdstu

ndkennis opg

atersyste

het watersys, door de cohier iets veret er kenme

e, smalle perc

p. Figuur 4 tstaat uit drie

fhankelijke pmenlijk eindpn de werkgro

roverlast betgelen om wa rtijen;

over dit procbewoners).

stuk 4 en 5. op de maatruk 2 schetsegenomen.

eem

steem in de mbinatie vanrder in op herkend uit: la

elen en brede

toont het stue waterhuish

partij (adviesproduct en zoep opgenom

tekent; teroverlast t

es informere

Op doel 1, 4egelen, bescen we het do

Greenport rn een geringet watersysteange, smalle

e watergangen

udiegebied. Houdkundige

april 20

HKV lijn in wa

sbureau HKVzoveel men.

tegen te gaa

en;

4 en 5 komechrijven we oorlopen

regio Boskooge eem. Figuur percelen me

n

Het eenheden:

018

ater

V).

an,

en in

op

3 et

ap

HK

1.

2.

3.

HeGoGomwoalzijwemoppo Pozijnahihe

Fig

ril 2018

KV lijn in water

De Gouweblokbema

BemalingsLaag Bosk

Een deel vpolder Ten

et percentagouwepolder ouwepolder aaiveldligginordt afgevoegemeen het jn tijdens eneggepompt tee dat de ov

pgestuwd vaolder tot 20

older Laag Bjtak van de Gaar polder Her geldt dat et watergebi

guur 4 Sp

epolder (ten lingen, namsgebied Laagkoop, de Rietvan bemalingn Heuvelhofw

ge open watevan 1000 haliggen meerng een lagererd bij gemalaagst. Verd

n kort na eente krijgen enverheersendan het gemaacm hoger zij

oskoop voerGouwe. Ten et Zaans Rieer in de poledsplan leve

Studiegebied: peilbeheer/gre

oosten van elijk Spoelwg Boskoop (ttveldse Poldgsgebied Heweg en de N

er in het geba, die naar drdere peilafwr peil dan poaal Th.Brans,der bovenstrn hevige buin er verhange windrichtinal weg. Tijdejn dan bij he

rt af naar deHeuvelhofw

etveld, die nders verhanert dit bij ma

Greenport Boeenport-bosko

PR3634

de Gouwe). ijk, Berkenbten westen ver en de Pap

et Zaanse RieNessepolder.

bied is bijna de Gouwe afwwijkingen (blolderpeil word, zijn de watrooms in de , omdat er tg nodig is omng zuidwesteens deze situet gemaal.

e Gouwe via weg en de Neaar de Gouwg op kan treaatgevende

oskoop (httpsoop)

4.10

In de Gouwbroek, Gouwevan de Gouwpenvaart. etveld (ten w

20%. De grwatert via gokbemalingedt gehandhaterstanden inpolder kunnijd nodig is a

m water bij helijk is. Bij zuaties kunne

gemaal Laagessepolder vwe afvoert vieden als er vsituaties nie

://www.rijnlan

wepolder liggedreef en Ko

we). Dit gebi

westen van d

ootste poldeemaal Th.Bren), waar vaaafd. Omdat n de buurt vnen de wateral het water het gemaal tzuidwestenwen de waters

g Boskoop ovoeren via auia gemaal he

veel neerslaget tot problem

nd.net/planne

Proces Waterov

en vier zogeoetsveld. ed bestaat u

de Gouwe).

er in het gebrans. In de anwege de la

het water uan het gemarstanden tijdbij het geme krijgen. Hind wordt wastanden loka

op de Otweteutomatische et Zaanse Rig is. Na uitvomen.

en/wateroverla

verlast Boskoop

5

enaamde

uit de polder

Dit betreft

bied is de

age it de polder aal in het delijk hoger aal ier speelt in ater

aal in de

ering, een stuwen af

ietveld. Ook oering van

ast-en-

p

5

r

Proces Watero

6

De kernactivanuit de lawaterschapte voldoen betekent niaan te wijze Er kunn

zwaardzorgen.

De neeroppervl

Er is ergligt relapeilstijg

Figuur 5

verlast Boskoop

iviteit in de Gandelijke norp is bezig meaan deze noet dat er geen: nen extremeer zijn dan w. rslagintensitlaktewater kg veel open

atief laag. Degingen zijn v

Gemaal Bra

p

Greenport Rrmen voor wet de uitvoerormen tegen en overlast

buien vallenwaar het wat

teit kan hogekan worden awater in het

e gebiedsnorvoldoende om

ans (links) en

PR3

egio Boskoowateroverlastring van maa

wateroverlameer op kan

n, vaak maatersysteem o

er zijn dan wafgevoerd ent gebied (onrm van 35 cm de laagste

brede waterg

3634.10

op is boomsiet een relatieatregelen dieast. Dit biedtn treden. Hie

ar op een kleop berekend

wat door of on zodoende tgeveer 20%m drooglegge delen van h

gang langs boo

erteelt. Hierdf strenge bee volgen uit t een bepaalervoor zijn d

ein gebied. Dd is en dus lo

over de bodetot overlast

% van het opging wordt nhet gebied a

omteeltpercee

door heeft hescherming. het watergelde beschermrie belangrij

Deze buien kokaal voor ov

em richting leiden. pervlak), eniet overal ge

al onder wate

el (rechts)

april 20

HKV lijn in wa

het gebied Het

ebiedsplan omming, maar jke oorzaken

kunnen verlast

het maaiveehaald. Kleiner te zetten.

018

ater

m

n

ld ne



2 Proces

2.1 Inrichting van het proces

Het Proces Wateroverlast bestond uit acht bijeenkomsten met de werkgroep. Tijdens deze bijeenkomsten zijn inhoudelijke onderwerpen besproken, die zijn voorbereid door de verschillende betrokkenen. In hoofdstuk 7 (Colofon) is opgenomen wie deel hebben genomen aan de werkgroep. Naast de bijeenkomsten met de werkgroep zijn er meerdere overleggen en communicatiemomenten geweest rond dit proces: De Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop koppelde de bijeenkomsten terug met

haar leden; Rijnland heeft intern overlegd over mogelijke oplossingen; Op 1 november is de Intentieovereenkomst Waterbeschikbaarheid Boskoop ondertekend

door de betrokken partijen. Bij deze gelegenheid zijn de vorderingen van het proces Wateroverlast gepresenteerd.

2.2 Bijeenkomsten werkgroep

De werkgroep heeft de volgende bijeenkomsten gehad: 1. Kennismaking en probleemstelling. 2. Verdere uitdieping probleem, bewustwording van de werkgroep, inclusief

- presentatie ‘Basisbegrippen water/overlast/Boskoop’ door Rijnland - presentatie ‘Naar een klimaatbestendige Greenport’ door SBGB.

3. Brainstormsessie maatregelen, inclusief - presentatie ‘Taken en verantwoordelijkheden in het grondwaterbeheer’ door Rijnland.

4. Ranking van de maatregelen deel 1. 5. Ranking van de maatregelen deel 2. 6. Consensus over effectieve maatregelen. 7. Afronding project, afspraken, verder communicatie. 8. Bespreking rapport. De bijeenkomsten zijn goed bezocht en de deelnemers waren zeer betrokken. Dit leverde veel discussie en inhoudelijke vragen op. Vooral in de beginfase van het proces is er veel aandacht geweest voor de inhoudelijke vraagstukken, waarop is ingegaan in de genoemde presentaties. Tijdens de latere bijeenkomsten is veel aandacht geweest voor inhoudelijke vragen als terugkoppeling van gedefinieerde acties. De deelnemers aan de werkgroep hebben veel informatie en kennis uitgewisseld. In bijlagen B tot en met F bij dit rapport is deze informatie zoveel mogelijk opgenomen: Bijlage B: Basisbegrippen water/overlast/Boskoop; Bijlage C: Naar een klimaatbestendige Greenport; Bijlage D: Taken en verantwoordelijkheden in het grondwaterbeheer; Bijlage E: Toelichting op functioneren watersysteem; Bijlage F: Statistiek van extreme neerslag. In hoofdstuk 1 geven we de belangrijkste conclusies uit de inhoudelijke presentaties en discussies. In hoofdstuk 4 bespreken we de inventarisatie en beoordeling van de maatregelen.



3 Achtergrondkennis

Hier geven we de belangrijkste punten uit de presentaties en discussies. Dit is de samenvatting van de kennis die is gedeeld voorafgaand aan en tijdens het inventariseren en beoordelen van maatregelen, en vormt daarmee de achtergrond voor het resultaat van deze inventarisatie en beoordeling. De belangrijkste punten waarover kennis is gedeeld: Het watersysteem is na uitvoering van de maatregelen uit het watergebiedsplan op orde. Dit

betekent dat het systeem voldoet aan de norm voor wateroverlast als vastgelegd in de provinciale verordening en de specifieke gebiedsnorm voor Boskoop (zie het volgende punt).

Het maaiveld in de polder ligt laag ten opzichte van het waterpeil. De bodem daalt, met gemiddeld zo’n 20 cm in de afgelopen 50 jaar. Het peil is, om verdere bodemdaling zoveel mogelijk tegen te gaan, al die 50 jaar niet meegedaald. Dit resulteert in een kleine drooglegging (afstand tussen maaiveld en oppervlaktewaterpeil) in een groot deel van het gebied. In een gebiedsproces heeft Rijnland met de belanghebbenden na goedkeuring door de Provincie de zogeheten gebiedsnorm afgesproken: iedereen is er zelf verantwoordelijk voor zijn grond minimaal 35 cm boven het oppervlaktewaterpeil te houden of te brengen. Men moet zoveel mogelijk, waar dit kan, ophogen. Rijnland is niet verantwoordelijk voor de schade als er niet voldoende is opgehoogd. De gebiedsnorm komt voort uit het gegeven dat in dit gebied grond met de planten wordt afgevoerd. Hierdoor ligt er een verantwoordelijkheid bij de gebruikers om hun percelen op niveau te houden. Ophoging van het maaiveld tot 35 cm boven het streefpeil geeft enige ruimte voor peilstijgingen in de watergangen, zonder dat er direct percelen onder water lopen. Uit Figuur 6 blijkt dat een groot deel van het gebied niet voldoet aan deze gebiedsnorm. Al deze laag gelegen delen (de blauwe gebieden in de figuur) zijn relatief kwetsbaar voor wateroverlast.

Het maximale verhang in de Gouwepolder (het maximale verschil tussen de waterstand bij het gemaal en de hoogte waterstand in de polder) bij voor de norm maatgevende omstandigheden is 20 cm. Dit volgt uit berekeningen waarbij rekening is gehouden met windopzet, en in de metingen is het verhang niet groter geweest dan 18 cm.

De verwachting is dat als gevolg van de klimaatverandering (die nu al merkbaar is) de extreme neerslag extremer wordt. Dit houdt in dat er meer neerslag valt in de bui die bijvoorbeeld gemiddeld eens per jaar en eens per tien jaar valt. Bijlage F geeft statistiek van extreme neerslag, voor het huidig klimaat en de verwachting voor de toekomst. Rijnland houdt rekening met extremer wordende neerslag in het ontwerp van de maatregelen die worden genomen. De verwachting is echter ook dat extreme zomerbuien zoals die bijvoorbeeld in 2014 en 2016 zijn opgetreden, zich vaker voordoen. Deze buien zijn zeer lokaal en belasten een relatief klein deel van een gebied. Op dat gebied valt echter wel extreem veel neerslag, dat vaak niet direct door het watersysteem kan worden afgevoerd. De uitdaging om om te gaan met de veranderende neerslag, ligt er voor iedereen.

Proces Watero

10

Figuur 6

verlast Boskoop

Drooglegginwaterpeil

p

ng in het gebi

PR3

ied – grote de

3634.10

elen van het mmaaiveld liggenn binnen 35 c

april 20

HKV lijn in wa

cm boven het

018

ater



4 Inventarisatie en indeling van maatregelen

4.1 Inventarisatie van maatregelen

De inventarisatie van maatregelen is gestart door iedereen voorafgaand aan de bijeenkomst te vragen na te denken over mogelijke maatregelen. Daarbij is gevraagd onderscheid te maken in verschillende typen: maatregelen die genomen kunnen worden door de deelnemers; maatregelen die genomen kunnen worden op boomkwekerijen; maatregelen die genomen kunnen worden door bewoners; maatregelen die genomen kunnen worden in de polder; maatregelen die genomen kunnen worden in het watersysteem. Dit leverde een lijst van 128 mogelijke maatregelen, in alle typen. Figuur 7 toont als voorbeeld een kleine selectie.

Figuur 7 Voorbeeld van genoemde maatregelen

4.2 Indeling van maatregelen

Deze maatregelen hebben deels overlap en zijn samengevoegd tot 30 maatregelen, waarvan er zestien te maken hebben met het creëren van extra berging. De werkgroep heeft de 30 maatregelen in twee werksessies ingedeeld op orde grootte van het effect en op haalbaarheid. Hierbij zijn kosten en positieve of negatieve neveneffecten besproken. Figuur 8 toont het resultaat hiervan voor maatregelen allerlei. Deze indeling is indicatief. Er zijn geen uitgebreide analyses of berekeningen gedaan naar de haalbaarheid of het effect van maatregelen. De indeling is gebaseerd op de inschatting van de werkgroep. De matrix waarin de maatregelen zijn ingedeeld is opgenomen in bijlage G. Uitgaande van deze indeling is per maatregel beoordeeld of deze in het uitvoeringsprogramma moet worden opgenomen. Zowel de maatregelen die in het uitvoeringsprogramma worden opgenomen als de maatregelen waarmee de werkgroep nu niet verder gaat zijn hieronder toegelicht. We maken per maatregel duidelijk welke keus is gemaakt en waarom. Mogelijk zijn maatregelen waarmee de werkgroep nu niet verder gaat in de toekomst, onder andere omstandigheden, wel kansrijk.

Zelf Boomkwekerij Bewoners(perceel, erf, bassins, waterkant) (tuin, erf, huis)

Bron/Oorzaak wegnemen : energieneutrale

woning, zonnepanelen

Op tijd ophogen tot gewenste drooglegging Voldoende berging op eigen terrein

Elektrisch rijden Voldoende berging op perceelsniveau

(bovenwettelijk)

Gebruik maken van grijs water

Water opvangen voor grijs water Doorlatende verharding

Minder bestrating Bassins voor opvang Minder verharding

Waterzakken op kwekerij, bijvoorbeeld op

pleinen/parkeerplaatsen etc.

Waterton

Vrije ruimtes onder de huizen/gebouwen


12 PR3634.10 HKV lijn in water

Figuur 8 Indeling maatregelen allerlei

4.3 Maatregelen voor uitvoeringsprogramma

In deze paragraaf zijn alle maatregelen die de werkgroep opneemt in het uitvoeringsprogramma beschreven, met de redenatie van de werkgroep erbij. De maatregelen zijn ingedeeld in groepen op haalbaarheid en effect. Elke maatregel is hieronder opgenomen in een schema met de beoordeling per maatregel. We geven hier de criteria waarop beoordeeld is en hoe dit is weergegeven per maatregel:

criteriakosten 1 t/m 5 (waarin 1 = laag en 5 = hoog)draagvlak klein redelijk grootrealisatietermijn langer dan vijf jaar tussen 2-5 jaar korter dan twee jaarruimtebeslag veel buiten polder veel binnen polder kan op eigen terrein

ap

HK

Deeehemenui

M

Di

ril 2018

KV lijn in water

e kostenschaen maatregeet algemeen aatregelen d

n wegen vantvoeringspro

aatregelen

it betreft de

atting is grofel honderden

niet als bepdie in het uitn kosten en bogramma.

n met grote

volgende el

f. Hier zijn gn, duizenden palend beschtvoeringsprobaten per m

haalbaarh

f maatregele

PR3634

geen kentalletot miljoene

houwd in de ogramma zijnaatregel. Dit

eid en groo

en:

4.10

en bij gebruien euro zou beoordeling n opgenomet wordt opge

ot effect

ikt, maar is kosten. De van de maa

en is de volgeeplakt in de

Proces Waterov

grofweg beokostenschatatregelen. Voende stap heuitvoering v

verlast Boskoop

13

oordeeld of ting is in oor de et bepalen an het

p

3



* Dit betekent dat het kansrijk is om een haalbaarheidsstudie te doen. Voorbeelden van praktische

bezwaren tegen daadwerkelijke peilaanpassing staan in rood aangegeven.

Deze maatregelen zijn kansrijk vanwege het voorziene effect en hun haalbaarheid. We lichten er een aantal specifiek toe: De maatregel ‘peil aanpassen’ (nr. 1)wordt voor het eerst door zowel Rijnland als de SBGB

als serieuze optie beschouwd. Tot nu toe heeft men het peil niet willen verlagen om verdere bodemdaling te voorkomen. Nu is duidelijk dat de bodem toch al wel zover gedaald is dat het maaiveld in grote delen van het gebied relatief dicht boven het oppervlaktewaterpeil ligt. Hierdoor wordt peilverandering als optie gezien. Dit kan worden meegenomen bij de volgende vernieuwing van peilbesluit.

‘Calamiteitenberging in de polder’ (nr. 2) is een relatief dure maatregel die veel ruimte vraagt. Omdat er al veel open water is in het gebied, is het effect van meer open water relatief klein – en moet de berging dus relatief groot zijn om een groter effect te hebben. Er wordt echter actief gezocht naar meekoppelkansen, waardoor mogelijkheden ontstaan. Zo wordt nu door de SBGB en Stichting EnergieTransitie Alphen aan den Rijn onderzocht of

peil aanpassen

haalbaarheidsstudie*

niet in een keer

bodemdaling

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

1

calamiteitenberging in de polder

prioriteit

interessant bij >5ha

kosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

2

minder gesloten verharding

onkruid

kosten: 3

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

3

water stapelen (uitdiepen en drempel)

kans in MT-polder?

kosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

4 zandzakken en schotten

lokaal effect

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

5

basisonderhoud op orde (zowel Rijnland als overig)

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

6

overloopgebieden / overhoeken

kosten: 4

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

8

accepteren

kosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

9bewustwording en voorlichting

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

10kennis en onderzoek

ontwerpen maatregelen

beter anticiperen

kosten: 3

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

11

ap

HK

M

Di

Deweui

d

m

ko

d

re

ru

be

ko

d

re

ru

ril 2018

KV lijn in water

inrichting Rijnland oonderhoudVoor de mvanwege dDe maatreeffect op bof een regregenen. iedereen, op bewust

aatregelen

it betreft de

eze maatregerkgroep hetvoeringspro

‘Dijkleger’situatie ineffect in his de bela‘Waterzakkruipruimtmogelijk kDergelijkemen uit ka‘Berging oLeg bepaa

dijkleger

minder afsta

osten: 1

raagvlak

ealisatieterm

uimtebeslag

berging op sen pleinen

osten: 2

raagvlak

ealisatieterm

uimtebeslag

van een calaonderzoekt wd is.

maatregel ‘wade ruimtevraegel ‘regentobewustwordgenton wel leMaar het feitmaakt dat dtwording gew

n met grote

volgende vij

gelen schat deft de volgeogramma: ’ (nr. 12) be het gebied

het vermindengrijkste red

kken’ (nr. 13te (opslag vklein, maar ae maatregelean kiezen. Dop straten enalde delen ve

nd tot wate

mijn

g

straten

mijn

g

14 p(

k

d

re

r

amiteitenberwat de impac

ater stapelenaag. Er lijkt on’ (nr. 7) ising. Per regeeeg is en dut dat deze mde werkgroewaardeerd a

haalbaarh

jf maatregel

de werkgroende overweg

edoelt de werin de gaten

eren van watden dat de w) is net zo’nan water buals iedereen en zouden aaDe waterzakkn pleinen’ (nerdiept aan e

erbeheer

12

pompenplan(noodcapac

kosten: 1

draagvlak

ealisatieterm

uimtebeslag

PR3634

rging in comct van drijve

n’ (nr. 4) ziewel een mog

s ingedeeld ienton is het s water op k

maatregel opp het effect

als op daadw

eid en klein

len:

p allemaal ingingen om d

rkgroep als ghoudt bij drteroverlast,

werkgroep di soort maatiten het wathier iets me

angeboden mken zijn bijvor.14) is kansen zorg dat

waterzakk

lokaal effec

kosten: 2

draagvlak

realisatiete

ruimtebesla

n citeit)

mijn

g

15

4.10

mbinatie met ende zonnepa

et de werkgrgelijkheid ten de groep “effect natuu

kan vangen op grote schaaals groot he

werkelijke op

n effect

n als dat ze de maatrege

groep ingelareigende watmaar een grt als een waregel als wattersysteem):ee zou doen moeten wordoorbeeld in dsrijk in gebiehet water da

ken

ct (bijv van k

ermijn

ag

zonnepanelanelen op de

roep weinig ke zijn in de M“groot effecturlijk klein, eop het momal toegepast eeft beoordeep te vangen h

een relatief len op te ne

anden die (ateroverlast. root effect vaardevolle mterkelder of : het effect pis er wel ee

den als een de kruipruimeden die opnaar na een b

kasdek of lo

Proces Waterov

en een moge waterkwal

kans in de pMT polder. t” op basis ven het is ookent dat het kan worden

eld. Dit is zehoeveelheid

klein effect men in een

ls vrijwilligerDit heeft eenan bewustw

maatregel besberging in d

per maatregn totaal effepakket aan o

mte te leggennieuw wordebui door mid

oods)

13

verlast Boskoop

15

elijkheid is. iteit en het

older

an het k de vraag gaat

n, door eker zozeer water.

hebben. De

r) de n klein ording. Dit schouwen. de el is

ect. opties, waarn. en ingericht. del van

p

5

r



pompen bijvoorbeeld snel weer weg kan. Als er goed over wordt gecommuniceerd hoeft dit geen overlast te veroorzaken.

Een pompenplan (nr.15) is er, welke noodcapaciteit wanneer en waar wordt ingezet. Rijnland kan hier meer over communiceren.

‘Flauwe taluds van sloten’ (nr. 16) ofwel natuurvriendelijke oevers creëren meer afvoercapaciteit en bergingsruimte op de begroeide oevers. Het volume dat hier geborgen kan worden is beperkt en de afvoercapaciteit is in principe al voldoende, waardoor het effect van deze maatregel klein is. Wanneer de vormgeving van de oevers wordt meegenomen in planvorming, in overleg met gemeente, is de maatregel wel haalbaar.

Maatregelen met kleine haalbaarheid en groot effect

Dit betreft de volgende negen maatregelen:

Ondanks dat de werkgroep deze maatregelen niet heel erg haalbaar acht, zijn ze de moeite waard. Een toelichting per maatregel: ‘Berging buiten de polder’ (nr.17) kost tijd om te realiseren en vraagt veel ruimte, en zelfs

buiten de eigen polder. Het zoeken naar meekoppelkansen (zoals verbetering van de waterkwaliteit of mogelijkheden voor recreatie) vergroot de haalbaarheid. Ook wordt er gedacht aan het afspreken van zogenaamde service level agreements met betreffende agrariërs. Deze maatregel kan veel effect hebben en is daarom wel opgenomen. Geopperd worden mogelijkheden in de Boterpolder, MT-polder en regionaal in de Nieuwe

berging buiten de polder

Haalbaarheidsonderzoek groen

kosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

17

tuin/ percelen op hoogte

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

18duikers / riool op hoogte

kosten: 4

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

19

eerder aan tafel bij planontwikkeling

kosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

20voormalen/anticiperen/berichtgeving

kosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

21retentievijver in tuin of kwekerij

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

22

waterkelder of onder terras (waterblocks)

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

23ondergrondse berging in kruipruimte

kosten: 2

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

24 drijvende teeltvloer

vorstbestendigheid

kosten: 4

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

25



Driemanspolder. Hier moet een haalbaarheidsstudie naar worden gedaan. Een ander voorbeeld is berging in Bentwoud, om overlast in de Snijdelwijk te voorkomen (dit geldt echter alleen voor overlast vanuit het oppervlaktewatersysteem; grondwateroverlast of problemen met het rioolstelsel worden hiermee niet opgelost). Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een recreatieplas waarvan het peil kan worden opgezet. Het beeld bij een deel van de werkgroep is dat bewoners en kwekers bereid zijn om voor een dergelijke berging te betalen.

‘Ophogen van tuinen en percelen’ (nr. 18) lijkt in eerste instantie relatief duur en minder goed haalbaar. De reden hiervoor is dat het om grote oppervlakken en dus grote volumes ophoogmateriaal gaat. Onder deze maatregel vallen zowel particuliere tuinen als bedrijven. In de praktijk wordt de gebiedsnorm van 35 cm drooglegging in een groot deel van het gebied niet gehaald (zie Figuur 6). Als de bodem blijft dalen wordt het waterbeheer steeds moeizamer en zal er schade ontstaan door wateroverlast. Daarbij levert een geringe drooglegging een slechte bodemstructuur. Afgezet tegen deze schade en verslechtering van de bodemstructuur schat de werkgroep in dat de kosten van ophogen niet zo hoog zijn. Daarbij kunnen de kosten beperkt worden door op te hogen met licht materiaal, wat ook de bodemdaling als gevolg van de ophoging beperkt. Op de lange termijn is een keer ophogen niet effectief, dit zal herhaald moeten worden. Er moet ook blijvende communicatie zijn over het belang van hoogte op orde houden.

‘Duikers en riool op hoogte’ (nr. 19) houdt in dat verzakte duikers en riolen hersteld moeten worden. Deze hinderen de afvoer van water. Vooral voor riolen geldt echter dat de uitvoeringstermijn lang kan zijn, omdat het herstellen van een riool relatief duur is en dus alleen opgepakt zal worden als er grootschalig aan het riool gewerkt gaat worden.

‘Eerder aan tafel bij planontwikkeling’ (nr. 20) zou aandacht voor de belangen van het watersysteem en een goede berging en afvoer moeten borgen. In theorie moet dit al gebeuren, maar in de praktijk blijkt het lastig. Het is een expliciete wens van de betrokken partijen dat hier aandacht voor is.

‘Voormalen en anticiperen’ (nr. 21) op verwachte neerslag biedt extra ruimte om de neerslag op te vangen. Het waterschap doet dit al en moet eraan blijven werken hier duidelijk over te communiceren.

‘Retentievijvers’ (nr. 22), ‘waterkelders’ (nr. 23) of ‘ondergrondse berging in kruipruimtes’ (nr. 24) zijn goede opties om het waterbewustzijn te vergroten. Het effect is per maatregel klein, maar als iedereen hier iets mee zou doen is er wel een totaal effect. Dergelijke maatregelen zouden aangeboden moeten worden als een pakket aan opties, waar men uit kan kiezen. Aandachtspunt hierbij zijn eventueel negatieve gezondheidseffecten van vochtige kruipruimtes.

‘Drijvende teeltvloer’ (nr. 25) is een manier om water te bergen en een bassin te creëren onder de teeltvloer. Dit kost geen extra ruimte. De vloer kan bijvoorbeeld van tempex of polystyreen zijn. Door grond af te graven tot net boven slootpeil verlaagt de statische belasting en kan deze maatregel bodemdaling verminderen. Een nadeel is dat een drijvende teelvloer minder vorstbestendig is. Vanwege de hoge kosten heeft deze maatregel vooralsnog een kleine haalbaarheid.

Maatregel met kleine haalbaarheid en klein effect

Geen van de maatregelen in deze groep wordt opgenomen in het uitvoeringsprogramma.



4.4 Maatregelen waarmee de werkgroep nu niet verder gaat

Hier zijn alle maatregelen waarmee de werkgroep niet verder gaan beschreven, met de redenatie daarbij. Elke maatregel is opgenomen in een schema met de beoordeling. We geven hier nogmaals de criteria waarop beoordeeld is en hoe dit is weergegeven per maatregel:

criteriakosten 1 t/m 5 (waarin 1 = laag en 5 = hoog)draagvlak klein redelijk grootrealisatietermijn langer dan vijf jaar tussen 2-5 jaar korter dan twee jaarruimtebeslag veel buiten polder veel binnen polder kan op eigen terrein

maatregel

neveneffect, rood is negatief en groen is positief

afvoercapaciteit vergroten

afwentelenkosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag



Maatregel met kleine haalbaarheid en klein effect

Dit betreft de volgende vijf maatregelen:

Voor alle vijf de maatregelen in deze groep geldt dat ze als niet of nauwelijks haalbaar en weinig effectief zijn beoordeeld. Maatregel nummer 27, gescheiden afvoer van riool en straatwater gebeurt mogelijk al (deels).

Maatregelen met kleine haalbaarheid en groot effect

Dit betreft de volgende twee maatregelen:

Hierbij heeft de werkgroep de volgende toelichting: De maatregel ‘eigen onderbemaling’ (nr. 31)valt af vanwege de negatieve neveneffecten.

De kans dat een onderbemaling het aangrenzende watersysteem extra belast is groot en de bodemdaling wordt versneld. Versnippering van het watersysteem gaat de beheersbaarheid door het waterschap tegen.

drainage als berging

te nat voor teelt

alleen effectief als

grondwater op peil is

kosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

26

gescheiden afvoer riool / straatwater

kosten: 4

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

27vergroten bassins (reservecapaciteit)

kosten: 3

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

28

berging op kasdek

kosten: 3

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

29 bassins legen

effect op waterkwaliteit

kosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

30

eigen onderbemaling

afwenteling

versnippering

niet beheersbaar

kosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

31


afwentelen

kosten: 5

draagvlak

realisatietermijn

ruimtebeslag

32



Het ‘vergroten van de afvoercapaciteit’ (nr. 32) zorgt voor extra belasting op de boezem. In beginsel is de afvoercapaciteit van het gebied op orde als de maatregelen uit het watergebiedsplan zijn uitgevoerd. De aanwezige bemalingscapaciteit in de Gouwepolder is 2x125 m3/minuut en daarmee bijna twee keer groter dan de richtlijncapaciteit (op basis van hoge richtlijn voor stedelijk gebied en hoogwaardige teelt en lage richtlijn voor grasland is de capaciteit 126,6 m³/minuut).

Maatregelen met grote haalbaarheid en klein effect

Alle maatregelen in deze groep worden opgenomen in het uitvoeringsprogramma.

Maatregelen met grote haalbaarheid en groot effect

Alle maatregelen in deze groep worden opgenomen in het uitvoeringsprogramma.



5 Uitvoeringsprogramma

5.1 Opzet

De maatregelen waar de werkgroep verder mee wil nemen de werkgroep op in een uitvoeringsprogramma. Hierin zijn alle vier bij het Proces Wateroverlast betrokken partijen actoren: Hoogheemraadschap van Rijnland; Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop (SBGB); Dorpsraad Boskoop; Gemeente Alphen aan den Rijn. Er zijn 25 maatregelen die de werkgroep opneemt in het uitvoeringsprogramma. De werkgroep heeft deze ingedeeld in vijf categorieën: 1. Communicatie ; 2. Korte termijn; 3. Middellange termijn; 4. Lange termijn; 5. Pakket – concrete maatregelen die in een keuzepakket worden aangeboden. Per maatregel is een van de actoren aangewezen als actiehouder. Dit betekent niet dat deze partij de maatregelen verder uit moet zoeken of uit moet voeren, maar wel dat deze partij ervoor zorgt dat de maatregel verder onderzocht of uitgevoerd wordt. De actiehouder is niet per se de uitvoerder van de maatregel. Dit uitvoeringsprogramma biedt niet alleen kant- en klare oplossingen. Voor veel van de maatregelen is een kosten- en batenanalyse nodig, en daarom ook onderzoek naar het precieze effect. Eventuele voor- en nadelen moeten worden onderzocht en gewogen. Het kan zijn dat een deel van de maatregelen niet tot uitvoering zal komen. Maar van alle maatregelen wordt ten minste onderzocht of ze ten uitvoering zouden moeten komen.

5.2 Maatregelen per categorie met actiehouder

Hier geven we voor elk van de vijf categorieën aan welke maatregelen eronder vallen, welke partij is aangewezen als actiehouder en voor welke partijen we een rol zien in de uitvoering van de maatregel.



Communicatie

Maatregel Actiehouder Rol voor

15 pompenplan/noodcapaciteit Rijnland Rijnland

21 voormalen/anticiperen/berichtgeving Rijnland Rijnland

6 basisonderhoud op orde (informeren) Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

9 accepteren (van overlast, niet van schade) Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

10 bewustwording en voorlichting (informeren) Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

11 kennis en onderzoek Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

12 dijkleger Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

18 tuin/perceel op hoogte (informeren over gebiedsnorm)

Rijnland Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

De maatregelen in deze categorie moeten bijdragen aan het waterbewustzijn en reeds bestaande maatregelen beter voor het voetlicht brengen. Tijdens het proces is bijvoorbeeld gebleken dat Rijnland meer doet aan anticiperen en voormalen dan er in het gebied bekend was. Voor de streek is het goed om te weten dat dit gebeurt.

Korte termijn


20 eerder aan tafel bij planontwikkeling (nieuwe omgevingswet verankert overleg lagere-hogere overheden)

Rijnland, SBGB en Gemeente

Rijnland, SBGB en Gemeente

18 tuin/perceel op hoogte (uitvoeren) Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

2, 4 en 8

calamiteitenberging in de polder, water stapelen en overloopgebieden/overhoeken

SBGB Rijnland en SBGB

Voor de maatregel tuin/perceel op hoogte is geen van de partijen actiehouder. Dit moet door ingelanden en bedrijven worden uitgevoerd. Wat wij wel doen is erover informeren, dit is opgenomen in de categorie Communicatie. De maatregel calamiteitenberging in de polder staat in de categorie korte termijn vanwege een concreet idee bij de SBGB over onder andere inzet van een onderbemaling van 3 ha. Dit is nu weiland en zou door het invoeren blauwe diensten en een vergoeding bij inzet als calamiteitenberging ingezet kunnen worden. Er zouden passende afspraken gemaakt moeten worden en de sierteeltbestemming die het perceel heeft moet er dan af (dit betreft percelen die niet meer renderen). We nemen deze maatregel samen met ‘water stapelen’ en ‘overloopgebieden/overhoeken’ als het creëren van bergingsruimte voor geval van nood, binnen de polder.



Middellange termijn


1 peil aanpassen Rijnland Rijnland en SBGB

6 basisonderhoud op orde (uitvoeren) Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

Rijnland, SBGB, Dorpsraad en Gemeente

16 flauwe taluds van sloten Gemeente Rijnland, Gemeente

25 drijvende teeltvloer SBGB SBGB

Voor de maatregel peil aanpassen is voorbereiding nodig. Door bodemdaling te monitoren en te onderzoeken en te werken aan draagvlak bij kwekers, kan bij een volgend peilbesluit het peil mogelijk worden verlaagd. Hoewel dit een maatregel voor de middellange termijn is, vraagt dit dus al op kortere termijn aandacht. Bij de maatregel basisonderhoud op orde is de SBGB voor individuele kwekers en de Dorpsraad voor individuele bewoners opgenomen als actiehouders. De SBGB en Dorpsraad zelf hebben geen onderhoud uit te voeren aan het watersysteem.

Lange termijn


14 berging op straten en pleinen Gemeente Gemeente

19 duikers/ riool op hoogte Gemeente Gemeente

17 berging buiten de polder SBGB Rijnland, SBGB en Gemeente

Als actiehouder voor de maatregel berging buiten de polder is na discussie de SBGB benoemd. Rijnland geeft aan op dit moment geen behoefte te hebben aan het creëren van berging buiten de polder en zal hier dus geen initiatief nemen. Juist door de noodzaak van het benutten van meekoppelkansen moet dit wel door meerdere partijen gedragen worden. Ook de provincie moet hier een rol in hebben. De SBGB zal deze maatregel agenderen.

Pakket – concrete maatregelen die in een keuzepakket worden aangeboden


3 minder gesloten verharding Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

5 zandzakken en schotten Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

7 Regenton Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

13 Waterzakken Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

22 retentievijver in tuin of kwekerij Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

23 waterkelder of berging onder terras (waterblocks)

Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

24 ondergrondse berging in kruipruimte Gemeente Rijnland, SBGB, Dorpsraad, Gemeente

De maatregelen in dit ‘Pakket’ kunnen in principe op korte termijn worden uitgevoerd zonder dat daar een proces voor nodig is. Door ingelanden en bedrijven te informeren over mogelijkheden, welke maatregel waar kan, hoeveel water dit bergt, wat het kost en eventueel



subsidies te verstrekken, kan het uitvoeren van deze maatregelen worden gefaciliteerd en gestimuleerd. Alle partijen hebben hier een rol in, en de gemeente is actiehouder. Hierbij verwijzen we naar programma’s als Amsterdam Rainproof5, waarin partijen samen streven naar een klimaatrobuust gebied. Binnen dit pakket zijn meer maatregelen mogelijk, zoals bijvoorbeeld groene daken.

5.3 Financiering

De financiering van de maatregelen wordt per maatregel uitgewerkt en georganiseerd. Hierbij kan mogelijk gebruik worden gemaakt van subsidieprogramma’s als POP3 (plattelands ontwikkelingsprogramma POP3). Daarnaast moet er financiering komen voor de organisatie van het uitvoeringsprogramma. In vervolggesprekken met de partijen uit de werkgroep moet hieraan invulling gegeven worden. Rijnland en de SBGB zullen in hun reguliere overleg hierover een startgesprek voeren.

5.4 Afspraken

Om de maatregelen tot verder onderzoek en uitvoering te krijgen hebben we de volgende afspraken gemaakt: De uitvoerende partijen schatten per maatregel in hoe de maatregel uitgevoerd moet

worden (bijvoorbeeld door onderzoek, opname in plannen, maken informatiefolder) en wat de termijn van uitvoering is. Actiehouders zorgen dat dit binnen zes maanden gebeurt.

We komen minimaal jaarlijks plenair bij elkaar om de voortgang te bespreken. Het uitvoeringsprogramma wordt opgenomen in ESV 2020, de Economische Strategie van

Greenport Boskoop.

5 https://www.rainproof.nl/



6 Conclusie

Het Proces Wateroverlast Greenport Boskoop is doorlopen met vertegenwoordigers van Hoogheemraadschap van Rijnland, de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop, de Dorpsraad en Gemeente Alphen aan den Rijn. Ondanks dat er twee werksessies meer zijn gehouden dan oorspronkelijk was voorzien (acht in totaal) bleef de opkomst zeer goed. Dit tekent de betrokkenheid van de deelnemers bij het proces. Deze betrokkenheid resulteert ook in de uitgebreide set maatregelen die is opgenomen in het uitvoeringsprogramma en de heldere afspraken hierover. In paragraaf 1.2 beschrijven we vijf doelen van het Proces Wateroverlast. Hier gaan we in op elk van de doelen, met een beoordeling in hoeverre dit doel gehaald is. 1. Een door de werkgroep gedragen begrip van wat wateroverlast betekent.

We hebben uitgebreid met elkaar besproken wat wateroverlast is en wat oorzaken zijn. Hier komt ook de maatregelen ‘accepteren' uit voort: we vinden dan niet alle water op maaiveld als overlast hoeft te worden beschouwd.

2. Een zo compleet mogelijke lijst met mogelijke maatregelen om wateroverlast tegen te gaan, getoetst aan een gezamenlijk afgesproken set criteria. Er is een zeer groot aantal maatregelen bedacht en samengevat tot 30 maatregelen. Deze zijn aan de hand van gezamenlijk afgestemde criteria beoordeeld en al dan niet opgenomen in het uitvoeringsprogramma.

3. Een uitvoeringsprogramma met afspraken voor alle partijen. Het uitvoeringsprogramma is er, dit is opgenomen in hoofdstuk 5. Hierbij zijn afspraken gemaakt met alle vier betrokken partijen, en ieder is als actiehouder verantwoordelijk voor de uitwerking van een of meerdere maatregelen.

4. Een aantal communicatiemomenten die de omgeving over dit proces informeren. Voorbeelden van communicatiemomenten: Op 1 november 2017 is het convenant Waterbeschikbaarheid ondertekend. Daarbij heeft

Susanne Groot als voorzitter van het Proces Wateroverlast een presentatie gegeven over het Proces Wateroverlast en de vorderingen tot dan toe.

De Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop plant een avondbijeenkomst om haar leden te informeren over dit proces.

Het blijft het streven dat ook de Dorpsraad en de Gemeente hier aandacht aan besteden. 5. Vergroten waterbewustzijn hele gebied (bedrijven en bewoners).

Binnen de werkgroep is dit gebeurd. Middels de bijeenkomst van de SBGB in februari en uitvoering van de maatregelen in de categorie Communicatie wordt dit gedeeld met het gebied.

We concluderen dat het Proces Wateroverlast geslaagd is. We hebben er vertrouwen in dat het uitvoeringsprogramma leidt tot concrete acties om het risico op wateroverlast te verkleinen. Daarbij hebben we de overtuiging dat de gesprekken en discussies tijdens de werksessies voor alle partijen bijdragen aan kennis en begrip, en daarmee ook resulteren in de motivatie om het uitvoeringsprogramma te laten slagen.



7 Colofon

Deelnemers aan het de werkgroep Wateroverlast Greenport regio Boskoop op alfabetische volgorde van achternaam: Theo Aendekerk - Dorpsraad

Bewoner uit de Snijdelwijk, tevens gepensioneerd onderzoeker Bodem, water en bemesting in de boomkwekerij bij Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO).

Jan de Bruin – Dorpsraad en Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop Kweker van de Halve Raak en tevens bestuurslid van de SBGB

Karl Grootendorst - Dorpsraad Ex-kweker aan het Rijneveld en aanbieder van de ‘gele kaart’ aan Rijnlands bestuurslid Sjaak Langeslag in juli 2016 als protest tegen wateroverlast

Ernst-Jan de Jong - Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop Bestuurslid en kweker in Hazerswoude

Ron Kervezee - Gemeente Alphen aan den Rijn Secretaris van de Stichting Greenport regio Boskoop

Carina Lammers - Gemeente Alphen aan den Rijn Als vervanging van Ron Kervezee

Mark Kramer - Hoogheemraadschap van Rijnland Adviseur waterkwantiteit en grondwater

Aafke Krol - Hoogheemraadschap van Rijnland Relatiebeheerder voor de Greenport regio Boskoop en de Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop

Jos van Rooden - Hoogheemraadschap van Rijnland Adviseur waterkwaliteit en waterkwantiteit

Henk van der Smit - Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop Secretaris en portefeuillehouder water

Jan de Vries - Stichting Belangenbehartiging Greenport Boskoop Eigenaar Boot en Dart, Rijneveld Boskoop en VV-lid bij Rijnland voor de agrarische fractie

Bijlagen



Bijlage A: Maatregelen uit watergebiedsplan

Polder (peilvak) Maatregel

Laag Boskoop Aanpassen stuw instelling (sturen op peilstijging)

Rietveldse polder Duiker met schot voor piekafvoer naar Zaanse Rietveld

Nessepolder 2 duikers vervangen

Baggeren en watergang opwaarderen Zaanse Rietveld

Gouwepolder Minimaal 3 duikers aanleggen onder wegen (Rijneveld en Halve Raak) en deze verbindingen opwaarderen naar hoofdwatergang

4 knellende duikers vervangen

Waterbergingsgebied in zuiden op juiste peil instellen

Gouwepolder (Spoelwijk) Aanleggen 2 ha open water

Ophogen deel peilvakscheiding

Gouwepolder (Koetsveld) 3 duikers verbreden

Watergang opwaarderen naar hoofdwatergang

Ophogen deel peilvakscheiding

Gouwepolder (Berkenbroek noord) Ophogen deel peilvakscheiding

Gouwepolder (Berkenbroek zuid) Ophogen deel peilvakscheiding

Gouwepolder (Randenburg-Gouwedreef) Ophogen deel peilvakscheiding

Maatregelen per polder (Tabel 6.1 uit Watergebiedsplan6)

6 https://www.rijnland.net/plannen/wateroverlast-en-peilbeheer/greenport-boskoop

Proces Watero

32

verlast Boskoopp

PR33634.10

april 20

HKV lijn in wa

018

ater



Bijlage B: Basisbegrippen water/overlast/Boskoop

www.topotijdreis.nl

berging

• Op verhard• In oppervlaktewater• In onverhard

verhard 1011 m²

capaciteit 1 mm 0.001 m

berging 1.011 m³

lengte 341breedte 6.16stijging 0.35

m³ 735.196

Bodemsamenstelling:Vaste delenPoriënvolume (korrelschikking)

luchtwater

0,7340

28

perceellengte 340breedte 28ontwatering 0.7

porien 21

berging 1399.44

A (ha) 1000

van mm/d naar m3/s mm/d m3/d m3/s m3/min21.60 216000.00 2.50 150.00 richtlijncapaciteit

van m3/s naar mm/d m3/s m3/d mm/d4.17 360000.00 36.00 250.00 capaciteit gemaal brans

Wat is het verschil tussen vollegrond en een containerveld?A (ha) 0.952

van mm/d naar m3/s mm/d m3/d m3/s m3/min90.00 856.80 0.01 0.60

oppervlakte 9520 m²dikte ontwaterde zone 70 cmporievolume met lucht 21 %bassin -

a ruimte in bassin -b berging op veld 1399.44 m³

c = a+ b bergingscapaciteit 1399.44 m³

d neerslag 856 m³d - c direct naar sloot -543.44 m³ dus niets

Indien dit bedrijf een gesloten containerveld betreft met een bassin van500 m³/ha, welke voor 70% gevuld is:

A (ha) 0.952

van mm/d naar m3/s mm/d m3/d m3/s m3/min90.00 856.80 0.01 0.60

oppervlakte veld (340 * 28) 9520 m²dikte veld 10 cmporievolume met lucht 30%bassin 476 m³

a ruimte in bassin (70% gevuld) 142.8b berging op veld 285.6

c = a+b bergingscapaciteit 428.4 m³

d neerslag 856 m³d - c direct naar de sloot 427.6 m³

oppervlak watergang (341 * 6.16) 2100 m²peilstijging (m³/opp) 0.20 meter

Wat gebeurt er in de watergang?

lengte 341breedte 5toelaatbare stijging 0.35

596.75



Bijlage C: Naar een klimaatbestendige Greenport

1

Naar een klimaatbestendige Greenport Boskoop

26 oktober 2016

Wat kunnen onze watersystemen aan?

• Onder normale omstandigheden geen problemen

• Bij peiloverschrijdingen van meer dan 20 cm ontstaan er problemen

• Systemen zijn niet bestand tegen hevige (tropische) buien in de zomer

2

Maatregelen om wateroverlast te voorkomen

• Niet duurzame maatregelen

• Duurzame maatregelen

• Maatregelen die een beperkt effect hebben

3

Niet duurzame maatregelen

• Vergroten van de bemalingscapaciteit

• Verlaging van het polderpeil

• Overhevelen naar andere peilgebieden

4

Duurzame maatregelen

• Verbreden van hoofdwatergangen

• Ophogen van percelen

• Piekbergingen

• Vergroten van het wateroppervlak(20% water)

5

Maatregelen met een beperkt effect

• Voormalen

• Calamiteitenberging

• Gebruik maken van waterbassins

• Vergroten burgerbetrokkenheid

6

Vragen voor de discussie

• Zijn er meer maatregelen te bedenken?

• Zijn we het eens met de indeling?

7

Wat stellen we voor?

• Studie naar het meer klimaatbestendig maken van de Greenport Boskoop

• Zoeken naar mee-koppel projecten

• Meer aandacht voor bewustwording van klimaatsverandering

• Innovatief denken

8



Bijlage D: Taken en verantwoordelijkheden in het grondwater

Taken en verantwoordelijkheden in het

grondwaterbeheer Overleg wateroverlast Boskoop 27 juni 2017

http://www.rijnland.net/

Waterwet

Twee grondwaterbeheerders:

Rijkswaterstaat en Waterschappen

Specifieke taken

• Gemeenten: zorgplicht grond- en hemelwater

• Grondwaterkwaliteit Wbb (provincie)

Particuliere eigendommen

• Bouwbesluit: eisen kwaliteit woningen

• Eigenaar is zelf verantwoordelijk!

– Goede staat van het eigendom

– Inzameling en afvoer overtollig water op eigen terrein

Gemeenten

Zorgplicht

• maatregelen tegen structureel nadelige gevolgen

• inzamelen en afvoer overtollig grond- en hemelwater op openbaar terrein

- voor zover doelmatig en

- voor zover niet tot zorg provincie of waterschap

Grondwaterloket

Adequaat bouw- en woningtoezicht

Waterschap

Goed peilbeheer, afgestemd op functies

Reguleren grondwateronttrekkingen

Adviserende rol bij vGRP en watertoets

Adviesnota



Bijlage E: Toelichting op functioneren watersysteem

Invloed van baggeren op afvoercapaciteit en berging

afvoercapaciteit

In de presentatie in de werkgroep over “wateroverlast begrippen” is het effect van

baggeren op de afvoercapaciteit aan de orde geweest.

Om water van punt A naar punt B te krijgen is energie nodig. In een poldersysteem met

een gemaal wordt die energie geleverd door de zwaartekracht; met een pomp wordt een

“kuil” gecreëerd zodat hoogteverschil ontstaat. Zolang er hoogteverschil is zal het water

van hoog naar laag stromen. De toestroom van hoog naar laag gaat makkelijk wanneer

veel ruimte aanwezig is en weinig weerstand en moeilijker wanneer minder ruimte

aanwezig is en meer weerstand. Bij voldoende ruimte en weinig weerstand is een klein

hoogteverschil voldoende om een groot debiet van A naar B te laten stromen. Evident dat

bij weinig ruimte en veel weerstand het moeilijker is om dat debiet van A naar B te

krijgen. In dit geval is meer energie nodig om het debiet van A naar B te krijgen. Meer

energie houdt in meer hoogteverschil.

In drie plaatjes licht ik dat toe:

In het bovenste figuur is het profiel weergegeven van een beschoeide watergang van

5,10 meter breed welke 0,9 meter diep is en perfect onderhouden. Wanneer door deze

watergang 30 m³/minuut wordt afgevoerd (0,5 m³/seconde) dan gaat dat met een

stroomsnelheid van 0,136 m/s. Om het water verplaatst te krijgen is het verhang in deze

watergang 3,3 cm per kilometer.

Wanneer de watergang dichtgroeit neemt de weerstand toe. Stel een volledig begroeid

profiel voor: de stroomsnelheid blijft 0,136 m/seconde maar om dat voor elkaar te

krijgen is meer energie nodig: het benodigde verhang is 12,4 cm per kilometer

Dan de variant met bagger. Wanneer een baggerlaag van 0,4 meter aanwezig is, neemt

de ruimte voor het water af. Het doorstroomd oppervlak neemt af en om het gelijke

debiet te bereiken is een hogere stroomsnelheid nodig. Om dat te onderhouden is een

nog meer energie = groter hoogteverschil nodig van hier ruim 20 cm per kilometer.

berging

Berging is opslagruimte. Opslagruimte is nodig wanneer aanvoer en afvoer niet perfect

op elkaar passen. Dat geldt voor potgrond, voor het afleveren aan een klant maar ook

voor water. Opslagruimte is lengte x breedte x hoogte. Opslagruimte welke al gevuld is,

is niet meer beschikbaar.

In termen van een watergang: een watergang heeft lengte en breedte en is alreeds

gevuld met water vanaf de waterbodem tot het waterpeil. Nog beschikbaar voor berging

is de hoogte tussen het actueel peil en de perceelhoogte (toelaatbare peilstijging). Wat

doet baggeren dan voor de berging? Het vergroot de hoeveelheid water welke in het

systeem aanwezig is, maar let op, het waterpeil is exact dezelfde en de perceelhoogte is

gelijk. Dus is de hoeveelheid water welke kan worden geborgen bij neerslag precies

gelijk.

Invloed van windwerking op afvoercapaciteit

Windwerking is te interpreteren als toevoer van energie. Wanneer de wind van het

afvoerpunt naar de randen van de polder waait is dat te interpreteren als tegenwerking

van de toegevoerde energie van de zwaartekracht. Om die tegenwerking te compenseren

is nog meer hoogteverschil nodig om het debiet te verzorgen. Andersom geldt ook, dat

wanneer de wind naar het gemaal blaast minder hoogteverschil nodig is om het debiet te

verzorgen.

aspecten voorleging bassins op watersysteem te Boskoop

Advies

Een oproep om de met meststoffen en bestrijdingsmiddelen verontreinigde bassininhoud

te laten lozen frustreert de inspanningen om de waterkwaliteit op orde te krijgen.

Het lozen van met meststoffen en bestrijdingsmiddelen verontreinigd bassinwater is

vanuit formele regels van het Activiteitenbesluit gehouden aan voorwaarden.

Wateroverlast is geen geldige reden om te mogen lozen.

Bij een peilstijging van 20 cm in de Gouwepolder treedt wateroverlast op bij percelen

welke niet voldoen aan de afgesproken inspanning om een drooglegging van 35 cm aan

te houden. De bergingscapaciteit van de bassins is bij 75% beschikbaarheid ca. 3,8 cm.

Gezien de beperkte bijdrage aan berging, het negatief effect op de waterkwaliteit en de

aanzet tot niet toegestaan gedrag is het advies om niet op te roepen tot het legen van

bassins bij boomteeltbedrijven.

Aanleiding

In juni 2016 is in het vooruitzicht van veel neerslag naar de boomteeltsector in Boskoop

gecommuniceerd om de gietwatervoorzieningen te legen om daarmee extra

opvangcapaciteit te creëren, waarmee wateroverlast kan worden beperkt. Gevraagd is

naar het effect van de inzet van de gietwatervoorzieningen.

Kwantitatieve aspecten

De effecten zijn bepaald voor de situatie in de Gouwepolder, een polder met als

overwegend landgebruik de boomteelt.

De Gouwepolder is afgerond 1000 ha groot. Na afstemming met handhaving is gesteld

dat in de polder ongeveer 120 ha aan containervelden aanwezig is, waarvan 60 %

gesloten met een opslagvoorziening van 1200 m³/ha containerveld. De totale

opslagcapaciteit in de Gouwepolder is 120 * 0,6 * 1200 = 86400 m³

1 mm neerslag in de Gouwepolder: 0,001 * 1000 * 10000 = 10000 m³

Theoretisch kan daarom 86400 / 10000 = 8,6 mm aan neerslag worden geborgen in de

opslagvoorzieningen. We hebben geen informatie over de opvolging van de oproep, maar

wel dat er links en rechts gevolg aan is gegeven. Wanneer de beschikbaarheid door

vooraf te legen tussen 25% en 75% ligt is de berging daarom 2,15 tot 6,5 mm.

In de Gouwepolder is eind juni cumulatief 54 mm neerslag gevallen.

Het aandeel oppervlaktewater in de polder is 17% => 170 ha.

Gegeven, dat de containervelden volledig verzadigd zijn, betekent de voorleging een

beperking van de peilstijging van 1,3 tot 3,8 cm.

Kwalitatieve aspecten

Aan de voorleging zit tevens een kwaliteitsaspect. De bassins zijn vanuit het

activiteitenbesluit voorgeschreven om de emissie van bestrijdingsmiddelen en de

meststoffen stikstof en fosfaat naar oppervlaktewater te beperken

Anders dan bij glastuinbouw passeert al het regenwater bij boomteeltbedrijven, dat

wordt opgevangen eerst de teeltvloer, bezet met product voorzien van meststoffen en

bedekt met bestrijdingsmiddelen. In de afstroom naar het bassin worden deze stoffen

meegenomen. Het bassin vormt de opvang van dit water, zodat emissie naar

oppervlaktewater wordt beperkt.

Meetgegevens uit het monitoringsprogramma laten het volgende beeld zien, eveneens

toegespitst op de Gouwepolder.

In de periode 2009-2014 zijn vijf bassins (3 afgedamde sloten en 2 bassins) bemonsterd.

De nutriëntconcentraties in de afgedamde sloten zijn beduidend lager dan in de bassins.

Voor bestrijdingsmiddelen is geen duidelijk verschil in concentraties tussen afgedamde

sloot en bassin gemeten (zie tabel).

De waterkwaliteit in de 5 ‘bassins’ van de Gouwepolder is slecht.

Toetsing aan de norm voor oppervlaktewater levert de volgende overschrijdingen op:

Stikstofconcentraties liggen een factor 1,2 (afgedamde sloot) tot 27 (bassins) boven de

norm. Fosforconcentraties zitten een factor 10 (afgedamde sloot) tot 82 (bassins) boven

de norm.

Bestrijdingsmiddelen imidacloprid en metazachloor overschrijden de norm met een factor

4-70 voor jaargemiddelde en factor 2-33 voor mac-waarde.

Situatie:

De peilstijging in juni was ca 20 cm, de met de sector afgesproken gebiedsnorm is een

drooglegging van 35 cm. Een bijdrage van de opslag in bassins is in praktijk tot 3,8 cm,

wanneer 75% van de capaciteit beschikbaar is. De situatie in de zomerperiode is, dat de

bassins aangesproken worden om de planten op het veld van voldoende vocht te

voorzien. De bassins zullen dus niet volledig gevuld zijn en de 75% opslagcapaciteit is

snel al aanwezig in deze periode zonder vooraf te legen. Het effect van extra legen is dus

per definitie beperkt op de extra bergingscapaciteit.

In de bassins is water opgeslagen met concentraties meststoffen en bestrijdingsmiddelen

tot tientallen keren boven de norm. De idee om deze stoffen binnen het bedrijf te houden

werkt. In het Activiteitenbelsuit is lozing van bassinwater gehouden aan voorwaarden.

Het lozen vanwege wateroverlast is geen toegestane reden.

Waar hangt de peilschaal van de Halve Raak

Peilschalen worden regelmatig afgelezen.

Loggers registreren het peil automatisch elke 10 minuten.

Bij gemalen en veel stuwen in hoofdwatergangen is automatische peilregistratie per 10

minuten aan beide zijden.

Peilen bij participatieve meetpunten worden door ingelanden regelmatig gemeld en direct

verwerkt in het registratiesysteem.

Gegevens gemaal brans in periode rond 23 juni 2016:

Bovenste grafiek: gemaal aan- of uit op 10 minuten basis

Middelste grafiek: peilverloop per 10 minuten

Onderste grafiek: neerslag in mm op uurbasis

Stroomsnelheid tussen koetsveld en gemaal Brans in m/s

optredende peilen bij aantal bijzondere momenten tussen Koetsveld en Brans:

juli 2011 (ca. 18 cm)

Oktober 2013 (ca. 11 cm)

Juli 2014 (ca. 10 cm)

23 juni 2016 (ca. 11 cm)

Het gemeten peilverschil tussen gemaal Brans en Koetsveld bij grote

neerslaghoeveelheden is 11 tot 18 cm. In de metingen is de windsnelheid verdisconteerd.

De maximaal optredende peilen worden afgevlakt doordat percelen gaan inunderen.

Het effect van de maatregel lijkt beperkt, maar het betreft de combinatiemaatregel

vergroten van afvoercapaciteit en ophogen van percelen tot 35 cm.

Noodbemaling en functioneren Brans

Wanneer noodbemaling opgesteld staat bij de sluis bij Rijneveld is het in geen van de

grote neerslagperiodes voorgekomen, dat Brans uitschakeld of zelfs maar minder gaat

draaien. Wat wel gebeurt is dat nadat de piek afgemalen is, dat de noodbemaling nog

blijft draaien en de diesel bij Brans uitschakeld. Maar dat is vanwege het feit, dat de

diesel bemand moet draaien. Die bezetting kan dan andere dingen gaan doen,

bijvoorbeeld slaap inhalen.

Snijdelwijk heb ik uitstaan maar nog niets op ontvangen

Drooglegging en hoogtekaart boomteeltpolders

Drooglegging in 20 klassen: bijlage 1

Drooglegging groter – kleiner dan 35 cm (gebiedsnorm): bijlage 2

In bijlagen mv_I, mv_II en mv_III is de hoogte volgens ahn3 geprojecteerd op de

hoogtemeting van enige tijd terug. het jaartal van de historische meting is als label

toegevoegd. Een donkerder kleine stip houdt maaiveldaling in.

ap

HK

B

Br

Ta

Bobowage

Fig

ril 2018

KV lijn in water

Bijlage

ronnen: http://sto_extreme_www.meteActualisatJ. en T. Brpublicatie

abel 4 N

ovenstaandeovenstaandeaarin meer oelden de volg

Laag GemiddeldHoog Hoog+

guur 9 N

F: Stat

wa.nl/public_neerslaggeeobase.nl ie meteogegrandsma (KN2015-10. ST

Neerslagstatis

e statistiek ise puntstatistiof juist mindgende verme

0,93; d 1,11;

1,08; 1,14.

Neerslagregio’

tistiek

caties/publicebeurtenissen

gevens voor NMI), VersteTOWA, Utrec

stiek uit histor

s gemiddeld iek geregion

der neerslag enigvuldigin

’s

PR3634

van ex

aties/nieuwen_nemen_to

waterbeheeeeg, R. en Hcht.)

rische data, vo

voor heel Nnaliseerd worvalt. Deze rgsfactoren v

4.10

xtreme

e_neerslagstoe_en_kome

er 2015, dee. Hakvoort (

oor de huidige

ederland. Vorden. Er zijnregio’s zijn gvoor de lande

neersl

tatistieken_ven_vaker_vo

l 1&2. BeersHKV Lijn in w

e periode en d

oor duren va vier regio’s etoond in Fielijke neersl

Proces Waterov

lag

voor_het_waoor

sma, J., Besswater), Stow

de verwachting

anaf 24 urente onderschguur 9. Vooragstatistiek:

verlast Boskoop

41

aterbeheer_

simbinder, wa

g rond 2050

n moet heiden r de regio’s :

p

1



Bijlage G: Matrix onderzochte maatregelen

tuin op hoogte (volle grond)

meer zetting

peil aanpassen tempex?


Groen als haalbaarheidsstudie dragende vloer

afwentelentuin/ percelen op hoogte niet in een keer

kosten: 2

kosten: 5berging buiten de polder

kosten: 2 duikers / riool op hoogte bodemdaling

draagvlakzandzakken en schotten

draagvlak Haalbaarheidsonderzoek groen

draagvlak kosten: 4 kosten: 2 realisatietermijnlokaal effect

realisatietermijn kosten: 5 realisatietermijn draagvlak draagvlak ruimtebeslag kosten: 2

ruimtebeslag draagvlak ruimtebeslag realisatietermijn realisatietermijn minder gesloten verharding

draagvlak basisonderhoud op orde (zowel Rijnland als overig)realisatietermijn

eigen onderbemalingruimtebeslag ruimtebeslag

onkruidrealisatietermijn kosten: 2

ruimtebeslagafwenteling

calamiteitenberging in de polder

kosten: 3 ruimtebeslag draagvlak

versnipperingeerder aan tafel bij planontwikkeling prioriteit

draagvlak realisatietermijn

niet beheersbaarkosten: 1

interessant bij >5harealisatietermijn ruimtebeslag

kosten: 5 draagvlak kosten: 5 ruimtebeslag

draagvlak realisatietermijn draagvlak water stapelen (uitdiepen en drempel)

realisatietermijn ruimtebeslag realisatietermijnkans in MT-polder?

ruimtebeslag ruimtebeslag kosten: 5

draagvlak overloopgebieden / overhoeken

realisatietermijn kosten: 4

voormalen/anticiperen/berichtgeving

ruimtebeslag draagvlak

kosten: 1 realisatietermijn

draagvlak ruimtebeslagregenton

realisatietermijnmuggen

ruimtebeslag bewustwording en voorlichting bewustwording kennis en onderzoek

accepterenkosten: 2

waterbeschikbaarheid ontwerpen maatregelen

retentievijver in tuin of kwekerij

waterkelder of onder terras (waterblocks)

ondergrondse berging in kruipruimte

kosten: 1 draagvlak kosten: 2beter anticiperen

kosten: 2 kosten: 2 kosten: 2 draagvlak realisatietermijn draagvlak kosten: 3

draagvlak draagvlak draagvlak realisatietermijn ruimtebeslag realisatietermijn draagvlak

realisatietermijn realisatietermijn realisatietermijn ruimtebeslag ruimtebeslag realisatietermijn

Haalbaarheidruimtebeslag ruimtebeslag ruimtebeslag ruimtebeslag

dijkleger

minder afstand tot waterbeheerkosten: 1

draagvlak

realisatietermijn

drainage als berging waterzakkenruimtebeslag

te nat voor teeltlokaal effect (bijv van kasdek of loods)

alleen effectief als grondwater op peil is

kosten: 2 berging op straten en pleinen

kosten: 1 draagvlak kosten: 2

draagvlak vergroten bassins (reservecapaciteit)

realisatietermijn draagvlak

realisatietermijn kosten: 3 ruimtebeslag realisatietermijn

ruimtebeslag draagvlak ruimtebeslag

realisatietermijn

gescheiden afvoer riool / straatwater

ruimtebeslag pompenplan (noodcapaciteit)

kosten: 4 kosten: 1

draagvlakberging op kasdek bassins legen

draagvlak

realisatietermijn kosten: 3effect op waterkwaliteit

realisatietermijn

ruimtebeslag draagvlak kosten: 1 ruimtebeslag

realisatietermijn draagvlak

ruimtebeslag realisatietermijn

ruimtebeslag Effect

Proces Wateroverlast Boskoopgreenportboskoop.nl/wp-content/uploads/2018/09/Eindrapport_Water... ·...

Documents

Transcript of Proces Wateroverlast Boskoopgreenportboskoop.nl/wp-content/uploads/2018/09/Eindrapport_Water... ·...