2

1. Probleemstelling

Als we lekkere pannenkoeken of een ander warm gerechtje willen

maken hebben we keukenapparaten nodig.

Schrijf er hier eens een aantal op:

- ………………………………………………….

- ………………………………………………….

- …………………………………………………

Voor een oven of kookplaten hebben we natuurlijk dure elektriciteit

(of gas) nodig.

Elektriciteit kunnen we opwekken op drie manieren:

1. Langs chemische weg = elektrische energie uit een batterij.

2. Met mechanische of bewegingsenergie = elektriciteit uit een

generator zoals de dynamo of alternator.

3. Met licht = elektrische energie langs de zonnecel.

www.spreekbeurten.info/elektriciteit.html

www.electrabel.nl

www.elektriciteit.2link.be

3

2. Zelf elektriciteit opwekken

De elektrische energie die in het vorige punt besproken werd kunnen

we ook zelf opwekken.

1. Langs chemische weg

Plaats twee plaatjes van verschillende metalen,

liefst zink en koper, in een geleidende vloeistof.

Hoe zuurder de vloeistof hoe beter.

We prikken de twee plaatjes in een aardappel of

citroen en verbinden deze dan met een voltmeter.

Lees af op de voltmeter hoeveel spanning we kunnen

opwekken: …………………………….. volt

Let er wel op dat je de rode geleider van de voltmeter met

het koperen plaatje verbindt en de zwarte geleider met het

zinken plaatje.

Hierbij maken we gelijkstroom = we hebben een vaste + en

een vaste – pool. (vgl met een batterij)

2. Langs mechanische weg

a. een fietsdynamo

b. een generator om een GSM op te laden.

Een soortgelijk toestel zit onder de motorkap van een

wagen, maar daar ontstaat dan wisselstroom .

Dit toestel noemen we een alternator.

3. Met zonlicht

We plaatsen onze rekenmachine

in het licht.

Dat levert gelijkspanning op.

a. b.

4

Wij maken tijdens de les TO zelf een oventje dat geen elektriciteit

nodig heeft maar de warmte van de zon gebruikt.

Zo’n oven noemen we een zonneoven en wordt gebruikt in

ontwikkelingslanden om te koken en te bakken gedurende de dag.

Er zijn verschillende types van zonneovens: de rondvormige modellen

met een paraboolspiegel of de meer rechthoekige modellen met

warmte opvang.

Opdracht: (groepswerk)

Geef 3 voordelen die een zonneoven

geeft t.o.v. andere manieren van voedsel bereiden.

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

Geef ook twee nadelen

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

www.09722.07sc.thinkquest.nl/index.php?id=32

www.vluchteling.org/pagina/buthnan-koken-op-zonne-energie

In dit project maken

we een rechthoekige

zonneoven met

warmteopvang

5

3. Zonne-energie

De zon is een milieuvriendelijke energiebron.

Leg uit (groepswerk)

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Van de zon kunnen we zowel het licht als de warmte gebruiken.

1. Het zonlicht gebruiken we om elektriciteit te maken via

zonnecellen of fotovoltaïsche cellen.

Het zonlicht wordt direct omgezet in elektriciteit.

Wanneer er licht op de zonnecel valt wordt het geheel een :

wisselstroombron/gelijkstroombron (schrap wat fout is)

Het zonlicht wordt niet alleen gebruikt om elektriciteit op

te wekken.

Waarvoor nog?

a. ……………………………………………………………

b. ……………………………………………………………

Opdracht

Geef drie voorbeelden waar men zonnecellen gebruikt :

a. …………………………………………………………………….

b. …………………………………………………………………….

c. …………………………………………………………………….

6

2. De zonnewarmte gebruiken we om (water) op te warmen.

Denk maar eens aan een tuinslang met water die een paar uur in

de tuin op het gras ligt.

Zo een systeem om water op te warmen met de zon noemen we

een zonnecollector.

De meest toegepaste vorm van collector is de zonneboiler.

Dat is een installatie die water verwarmt met de zon.

De installatie bestaat uit een zonnecollector die op het dak van

een woning wordt geplaatst en de warmte opvangt.

De collector is een grote zwarte bak waarin kleine buisjes met

een transportvloeistof lopen. Die vloeistof wordt door de zon

opgewarmd en stroomt door het opslagvat. De transportvloeistof

geeft haar warmte af aan het water in het vat zodat het water

opgewarmd wordt en in de badkamer of keuken kan gebruikt

worden.

7

Met een zonneoven gebruiken we de warmte rechtstreeks om

voedsel op te warmen.

www.zonne-energie.com

www.zonne-energie.startkabel.nl

www.top50solar.nl

8

Innovatief project in Nepal: koken op zonne-energie!

Stichting vluchteling steunt in Nepal een innovatief project

waarbij Bhutanese

vluchtelingen koken op zonne-

energie. De vluchtelingen

krijgen daarvoor een

zogenoemde zonneoven: een

kooktoestel dat er uitziet als

een enorme satellietschotel

waarmee je kunt koken zonder

petroleum, hout of kolen te

gebruiken. Dus geen houtkap

meer, geen giftige dampen en

vluchtelingen hoeven geen

brandstof meer te kopen voor

het koken. dat is beter voor het milieu en beter voor de

vluchtelingen Na een korte training kunnen rijst klaarmaken in

slechts 20 minuten en eieren en aardappels koken zonder water.

Het grootste deel van de bevolking van Nepal kookt op hout. In

totaal komt 80% van de verbruikte energie uit de bossen. En

door de gestage bevolkingsgroei wordt dat alleen maar meer

waardoor er veel bos met erosie verdwijnt. Het eindresultaat

is dat Nepal één van de snelst ontbossende landen ter wereld

is geworden. Hout is schaars en petroleum en kolen zijn duur.

De meeste vluchtelingen kunnen dat niet betalen en gassen die

vrijkomen bij het opstoken van deze brandstoffen zijn

schadelijk voor het milieu en de gezondheid: de luchtwegen en

de ogen worden er door aangetast.

De zonneoven is een goed alternatief.

In het zuidoosten van Nepal leven 106 000 Buthanese

vluchtelingen in kampen. Dankzij Europese steun krijgen deze

mensen zonneovens zodat ze op klimaatverantwoorde wijze gezond

kunnen koken.

Zo werkt de zonneoven

De werking van deze oven is gebaseerd op reflectie en

absorptie van zonnestraling. Twee vluchtelingengezinnen maken

Lees het onderstaande

krantenartikel eens

aandachtig.

9

samen gebruik van één zonneoven. Daarnaast krijgen ze twee

grote zwarte pannen. De pan met eten komt op een ijzeren

plateau te staan in het middelpunt van de oven waar alle

opgevangen zonnestralen worden geconcentreerd. De temperatuur

kan hierbij tot meer dan 200°C oplopen. Tijdens het koken kun

je van de pan weglopen en iets anders gaan doen. Om de tien

minuten moet je wel controleren of de zonneoven nog optimaal

naar de zon gedraaid is. Volgens de eerste ruwe berekeningen

kan de zonneoven gemiddeld ongeveer 60% van de tijd worden

gebruikt. In Nepal regent het ook wel eens en ’s ochtends

staat de zon niet hoog genoeg waardoor er alleen ’s middags en

’s avonds op gekookt kan worden.

Opdracht: (groepswerk)

Haal uit het bovenstaande artikel 5 voordelen die een zonneoven

geeft t.o.v. andere manieren van voedsel bereiden.

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………………………………………………

www.09722.07sc.thinkquest.nl/index.php?id=32

www.vluchteling.org/pagina/buthnan-koken-op-zonne-energie

10

4. Zonneoven

1. Materiaal

Wat hebben we nodig?

1. platte pizza of patisseriedoos

2. aluminiumfolie

3. huishoudfolie

4. zwart karton

5. breekmes, schaar

6. lijm

7. satéstokje of rietje

2. bewerkingen

Om onze zonneoven te maken moeten we een aantal bewerkingen

uitvoeren in de juiste volgorde.

De tekeningen laten de verschillende bewerkingen en volgorde

zien, de tekst geeft een juiste beschrijving van wat je moet doen.

- Meet op het deksel een snijlijn

op 2cm van de rand af.

- Snij of knip op de afgemeten lijn een

bovenflap uit het deksel.

- Kleef aluminiumfolie op de bovenflap en

de binnenkant van de doos.

- Plaats een zwarte ondergrond op de

bodem van de doos.

11

- Span huishoudfolie over het gat in het

deksel van de doos. Doe dit aan de

binnenzijde en kleef vast met plakband

(vraag iemand om je te helpen).

- Maak een klein gaatje in het deksel en de

bovenflap van je zonneoven.

- Hierin plaats je het satéstokje, je kan nu

de bovenspiegel onder de gewenste hoek

plaatsen.

5. Een woordje uitleg

De energie van de zon bestaat uit licht en warmte. De sterkte van

de straling kan op de middag tot 1000 watt per vierkante meter

bedragen. Dat is dus twintig keer meer dan een gewone gloeilamp van

50 watt.

Door spiegel te gebruiken, wordt al de energie weerkaatst naar het

centrum van de doos. Het zwarte oppervlak slorpt de warmte

op,daardoor stijgt de temperatuur aanzienlijk. De huishoudfolie

zorgt er dan nog eens voor dat de warmte gevangen blijft in de doos.

Met onze zelfgemaakte

zonneoven kunnen we op

zeer zonnige dagen

temperaturen halen die

meer dan 90°c bedragen.

Opgepast dus!!

Professionele

zonneovens bereiken

een temperatuur

tussen 120°C en

160°C

12

6. Wist je dat

Vandaag wordt de zonneoven in ontwikkelingslanden gebruikt ter

vervanging van andere energiebronnen zoals brandhout en butaangas.

In 1870 al gebruikte het Franse vreemdelingenlegioen dergelijke

toestellen om voedsel te bereiden.

7. De voedingsdriehoek

De voedingsdriehoek is een piramide waar we al ons voedsel kunnen in

onderbrengen.

Het belangrijkste voedsel vormt de basis van de piramide en is

onmisbaar (we moeten het zeker dagelijks gebruiken), hoe meer het

voedsel naar boven gerangschikt is hoe minder belangrijk.

Helemaal bovenaan staat de restgroep, dit voedsel is niet zo gezond

en je mag er niet te veel van eten.

De driehoek bestaat uit acht groepen.

We beginnen bovenaan.

1. restgroep : zoetigheden, snoepjes, frisdranken, mayonaise, …

2. vetstoffen : margarine, boter, olie,…

3. vlees, vis, eieren of vervangproducten

4. melkproducten : melk, kaas, yoghurt,…

5. fruit : banaan, appel, peer, kiwi, …

6. groenten : sla, tomaat, erwten, …

7. graanproducten een aardappelen : brood, ontbijtgranen, pasta, …

8. water : thee, koffie, soep, water, …

13

De eigenlijke basis is geen voedingsgroep maar wel de

lichaamsbeweging.

Met onze zonneoven kunnen we rijst koken, een eitje bakken, een

kleine pannenkoek bereiden, chocolade over speksnoepjes laten

smelten, een stukje pizza opwarmen, …

Opdracht

Deel de voedingsmiddelen van hierboven eens in volgens de

voedingsdriehoek.

Voedingsmiddel groep

……………………………….. ……………………………

……………………………….. …………………………..

……………………………….. …………………………..

……………………………….. …………………………...

……………………………….. ……………………………

www.vig.be

14

8. Gezondheid

De lekkernij die we met onze zonnebarbecue kunnen maken zijn niet

altijd zo gezond voor de tanden, we moeten ze dus heel goed

verzorgen.

Hoe doen we dat?

1. goede mondhygiëne: - gebruik tandpasta met fluor

- poets na elke maaltijd je tanden

- poets je tanden vooral van boven naar beneden

2. suikerverbruik beperken: elk snoepje valt je tanden 45 min lang aan

3. bezoek je tandarts minstens twee maal per jaar

Probeer ook eens een gezond gerechtje te bedenken voor in je

zonnekoker.

Vb: ………………………………………………………………………………………………

www.gezondheid.be

15

9. Bespreking

Bespreek eens in groep hoe je de temperatuur van je

zonneoven nog zou kunnen verhogen.

Maak hieronder eerst een schets en pas dan je zonneoven

aan of maak een ander model.

Welke maximum

temperatuur haal

je?

………………… °C

Plaats je

zonneoven in de

zon met daarin

een thermometer

ipv een stuk

voedsel.

16

10. Beroepen

Opdracht

Geef 3 beroepen die met zonne-energie te maken hebben.

- …………………………………………………………………………………..

- …………………………………………………………………………………

- ………………………………………………………………………………..

Opdracht

Kleef hieronder of op een A4 blad 3 prentjes van beroepen

die met elektriciteit of zonne-energie te maken hebben.

Welke richtingen op school (of een andere school) kan je volgen

om één van bovenstaande beroepen te kunnen uitoefenen?

…………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………….

17

11. Kruiswoordraadsel

Horizontaal 2. Zonlicht zet men om in elektriciteit dmv ...

3. Toestel om langs mechanische weg elektriciteit op te wekken.

4. Stof in tandpasta aanwezig om onze tanden te beschermen.

6. Voorwerp om gelijkstroom op te wekken.

7. Welke strijdmacht gebruikt reeds lang zonnebarbecue's om hun voedsel op te warmen?

8. Toestel om zonnewarmte om te zetten in warm water.

9. Andere benaming voor piramide die ons voedsel naar belangrijkheid rangschikt.

10. Onze grootste energiebron.

Verticaal 1. Een zonnecel produceert ... stroom.

5. Wat vormt de basis van onze voedingspiramide?

18

12. Evaluatie

Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling en zet

een kruisje onder een gezichtje.

Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats

innemen.

Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen gaat het

zeker nog beter.

Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken,

veel oefenen is de boodschap.

Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet

eens met de leerkracht praten over een extra oefening.

Ik kan vertellen op welke

drie manieren dat je

energie kan opwekken.

Ik kan vertellen welke 2

energievormen we van de

zon kunnen gebruiken.

Ik kan zelfstandig een

eenvoudig stappenplan

volgen om een zonneoven

te maken

Ik kan een

voedingsdriehoek

gebruiken.

Opmerkingen leerkracht:

19

Moeilijk woord

Woordverklaring

13. Moeilijke woorden

Moeilijke woorden die je niet begrijpt schrijf je in de eerste

kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een

woordenboek of op het internet naar een verklaring, je

bevindingen schrijf je in een groene kleur in de

verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden zijn

leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken we in een

zwarte kleur.