Inhoud5 INTRO7 HOOFDSTUK 1 Gebruiksaanwijzing boek - Bereidingswijzen9 INTERVIEW Paul Fagel10 HOOFDSTUK 2 Wat is de Moerman voedingswijze? - Natuurrijk Leven - Volwaardige voeding in de moerman voedingswijze - Wat wel en niet binnen de Moerman voedingswijze15 INTERVIEW Jeannette Moors16 INTERVIEW Denise Snoeijen17 HOOFDSTUK 3 Vitamines en supplementen - De signalen van ons lichaam - Kruiden - Kiemen21 HOOFDSTUK 4 Gezond eten rond chemotherapie en bestraling23 INTERVIEW Dini Klaasse24 INTERVIEW Wim van de Ijsel25 HOOFDSTUK 5 Onbijt41 HOOFDSTUK 6 Lunch55 HOOFDSTUK 7 Diner69 HOOFDSTUK 8 Dessert79 HOOFDSTUK 9 Tussendoor en dranken89 HOOFDSTUK 10 Soepen en rauwkost103 HOOFDSTUK 11 High Tea111 INTERVIEW Dieuwertje Verschoor112 LIJST MET LINKS EN QR113 REGISTER

Voeding draagt bij aan een goede gezondheid. Dat weet u waarschijnlijk. Maar weet u ook dat gezonde voeding heel lekker kan zijn? Dit kookboek laat ziet dat gezond en natuurrijk eten uitstekend samen kunnen gaan met genieten.

De Natuurrijke Keuken bevat recepten plus tips en achtergrondinformatie over de ‘Moerman voedingsstijl’. Dat is een eigentijdse, pure en gezonde voedingswijze die mensen met kanker helpt hun natuurlijke weerstand te verhogen. Ook gezonde mensen helpt het hun immuunsysteem op peil te houden zodat ze gezond blijven. De voedingswijze is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten.

Naast 65 recepten bevat het kookboek interviews met mensen die vertellen wat een gezonde leefstijl voor hen betekent. Onder hen topkok Paul Fagel.

www.mmv.nl

De Natuurrijke Keukensmaakvolle recepten voor mensen

die gezond willen worden of blijven

54

Introductie

‘De Natuurrijke Keuken’, heet dit kookboek. Daar staat het ook voor, ‘natuur-rijk’ eten. Met smakelijke, niet (te) moeilijke recepten, speciaal samengesteld voor kankerpatiënten en hun naaste omgeving. Maar je hoeft geen patiënt te zijn om gebruik te maken van de rijkdom die de natuur biedt. Eigenlijk kan iedereen aan de slag met de recepten in dit boek. Gewoon, omdat gezonde en natuurrijke voeding heel belangrijk is om gezond te blijven of te worden.

MOERMANDIEETVoor mensen met kanker zijn 45 recepten samengesteld die passen in het zogenaamde ‘Moermandieet’. Dit dieet hoort bij de Moermantherapie en helpt de natuurlijke weerstand te versterken. In dit kookboek vindt u onder andere achtergrondinformatie over de Moermantherapie. Ook de do’s en dont’s van het Moermandieet komen aan bod en het dringende advies om de Moermantherapie altijd te volgen onder begeleiding van een arts.

De recepten die passen in het Moermandieet zijn gemarkeerd met een speciaal icoontje (zie de legenda op pagina …). Omdat de dieetrecepten stuk voor stuk smaakvolle composities zijn, kunnen familie en vrienden van mensen die het Moermandieet volgen er ook van meegenieten.

NATUURRIJK LEVENKiest u uit voorzorg voor een zo gezond mogelijk leefstijl, dan biedt dit kookboek ook twintig recepten die niet strikt zijn afgestemd op de richtlijnen van het Moermandieet. Deze ‘Natuurrijk Levenrecepten’ zijn ook heerlijk en bevorderen bovendien een sterk immuunsysteem. Dat is nodig om ziekten zo lang mogelijk op afstand te houden. Er wordt in alle recepten optimaal gebruik gemaakt van het goede dat de natuur te bieden heeft, maar zonder smaakversterkers, E-nummers en allerlei andere belastende toevoegingen.

Gezond eten is geen kwestie van afzien. Integendeel. Dit kookboek laat zien dat natuurrijke voeding behalve waardevol voor de gezondheid ook smaakvol is!

Voorwoord van Paul Fagel

‘Voeding en gezondheid:

logische combinatie’

Voeding en gezondheid vormen een logische combinatie. Ik geloof er heilig in dat die twee dingen iets met elkaar te maken hebben. Je bent wat je eet. Ik kan me niet voorstellen dat er geen verband bestaat tussen de slechte voeding die geproduceerd wordt door de voedingsindustrie en de welvaartsziektes waar we mee te maken hebben.

Als kok ben ik altijd bezig geweest met gezond eten. Dat betekent in mijn optiek: geen pakjes, geen toevoegingen, geen e-nummers. Gewoon alles zelf maken, lekker puur en vers. Het betekent ook: gezonde producten, veel fruit en groente en veel vis. Allemaal vers en goed klaargemaakt. Aardappels stoven en groente kort bereiden zodat ze nog lekker beetgaar is. Naarmate je dingen meer bewust klaarmaakt, eet je vanzelf gezonder.

Maar gezond alleen is niet genoeg. Het moet ook lekker zijn. Je moet wel kunnen genieten. Iets eten wat je maar met moeite naar binnen krijgt, heeft geen zin. Die weerstand werkt tegen je. Ik ben daarom een groot voorstander van gezond en lekker eten. Dat kan prima samengaan.

Ik vind het belangrijk dat mensen bewust bezig zijn met wat ze eten en hoe ze eten.

Kanker is een verschrikkelijke ziekte, dat weet ik uit eigen ervaring. Je kunt het niet altijd voorkomen, maar je kunt wel de kans dat je het krijgt een beetje verminderen door te letten op wat je eet.

In mijn vorige restaurant had ik gasten die veel baat hebben gehad bij het Moermandieet. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Ik ben geen wetenschapper, maar het lijkt me logisch dat er een verband bestaat tussen wat je eet en hoe dat uitwerkt in je lichaam. Dus is het verstandig om kritisch te kijken wat je in je mond stopt. Uit gezondheidsoogpunt juich ik dit kookboek ‘De Natuurrijke Keuken’ dan ook toe.

En wat ‘lekker’ betreft? Ik weet nog dat ik destijds dacht dat je in het Moermandieet heel erg moest afzien omdat je van alles niet mocht. Maar het viel me heel erg mee wat deze gasten in mijn restaurant mochten eten. Dit kookboek laat dat ook zien.

Ik wens de lezers toe dat zij veel inspiratie en motivatie mogen halen uit de recepten in dit kookboek.

Paul Fagel

Kruiden:Onmisbaar in de

Natuurrijke Keuken

Kruiden spelen een belangrijke rol in de Natuurrijke Keuken en ook in het Moermandieet. Dat is niet voor niets. Kruiden doen niet alleen veel met de smaak en geur van gerechten, maar zitten ook boordevol vitamines, mineralen en sporenelementen: dat zijn noodzakelijke voedingsstoffen waarvan heel kleine hoeveelheden (sporen) al voldoende zijn. Lekker en gezond gaan bij kruiden vaak hand in hand.

‘Schoonmakers’Afhankelijk van hun samenstelling vervullen kruiden diverse functies. Zo zijn er echte ‘schoonmakers’ als weegbree, vlier, bijvoet en brandnetel. Andere kruiden hebben vooral een antioxidatieve of ontstekingsremmende werking (oregano, tijm, paardenbloem, rozemarijn, laurier, citroenmelisse).

Patiënten die de Moermantherapie volgen, wordt aangeraden over het gebruik van kruiden altijd te overleggen met hun NTTT-arts. Omdat veel kruiden een medicinale werking hebben, is ten tijde van ziekte en behandelingen dit advies van een arts over kruidengebruik heel belangrijk.

SmaakmakersBehalve gezond zijn veel kruiden ook erg lekker, hoewel smaken ook in dit geval verschillen natuurlijk. Sommige kruiden, zoals majoraan, tijm, rozemarijn, oranjebloesem of munt, staan bekend om hun aromatische werking. Alleen al door de geur kun je trek krijgen.Mensen met verminderde weerstand kunnen baat hebben bij kruiden met heiligennamen als Mariadistel (herstelt het leverweefsel) en engelwortel (werkt op de bijnierschors en is een echt antistress kruid).

SOEPKruiden zijn ook een belangrijk ingrediënt voor soepen. Soep staat of valt met een krachtige bouillon. Die hoeft niet per se uit vlees of botten getrokken te worden. Je kunt ook prima een smaakvolle en gezonde bouillon maken van kruiden, bijvoorbeeld selderij, peterselie, rozemarijn, maggikruid en laurier.

Voor mensen die geen zin of energie hebben om lang in de keuken te staan of zich het hoofd te breken over de juiste kruiden, is een bouillon van een ‘bouquet garni’ (een bosje van diverse kruiden) een goede oplossing. Het recept hiervoor vindt u op pagina 91. Mensen die het Moermandieet volgen wordt geadviseerd met hun NTTT-arts te overleggen welke kruiden zij eventueel uit het ‘bouquet garni’ moeten weglaten of er juist aan toevoegen.

VEELGEBRUIKTE KRUIDEN IN HET MOERMANDIEETPeterselie, tijm, rozemarijn, brandnetel, bijvoet, laurier, selderij, vlier, weegbree, wilg, citroenmelisse, majoraan, paardenbloem en Mariadistel.

Voor de eigenschappen en werking van kruiden die onder meer gebruikt worden in het Moermandieet kunt u terecht op www.mmv.nl/voedingsmiddelenlijst.

Kiemen:Uiterst gezon

d én lekker

Kiemen zijn de jonge, groene plantjes die ontspruiten uit zaden, noten, pitten, granen, peulvruchten of grassen. Ze worden veel gebruikt in gerechten uit de Natuurrijke Keuken. Kiemen zitten namelijk boordevol voedingsstoffen. Door het ontspruiten van de zaden vermeerderen deze stoffen zich explosief, waardoor kiemen echte ‘gezondheidsbommetjes’ worden. Een wonder van de natuur.

IMMUUNSYSTEEM VERSTERKENOoit wel eens kiemen gekweekt? Dan weet u hoe razendsnel de jonge sprietjes uit de zaden opschieten. Tijdens het ontspruiten worden grote hoeveelheden enzymen aangemaakt en neemt de voedingswaarde enorm toe. Kiemen, zoals taugé of rode bietenkiemen, bevatten grote hoeveelheden antioxidanten, mineralen, eiwitten, enzymen, vezels, vitamines en nucleïnezuren. Allemaal levende stoffen die actief de gezondheid ondersteunen en het immuunsysteem versterken. Kiemen bevorderen bovendien de spijsvertering en vergemakkelijken de opname van voedingsstoffen in het lichaam.

Er is geen andere manier om in korte tijd zoveel vitamines, mineralen, sporenelementen en enzymen binnen te krijgen dan via een lekker fris hapje kiemgroente. Voor mensen die een druk leven hebben, is het eten van kiemen een uitstekende manier om toch aan de noodzakelijke voedingsstoffen te komen. Maar ook voor bijvoorbeeld kankerpatiënten die weinig energie hebben om uitgebreid te koken, zijn kiemen onmisbaar.

VAN SALADE TOT SOEPHet mooie van kiemen is dat ze zeer gezond zijn, overal bij passen en zich ook nog eens makkelijk laten verwerken in de keuken. Van op de boterham tot in een lekkere gezonde salade, van bij de warme maaltijd tot bovenop de soep.

Het is wel belangrijk om de kiemen vlak voor gebruik goed af te spoelen. Dankzij de sterke groei-eigenschappen vormen kiemen namelijk een perfecte voedingsbodem voor schimmels.

VEELGEBRUIKTE KIEMEN IN DE MOERMANKEUKEN:Alfalfa, broccolikiemen, fenegriekkiemen, gierstkiemen, groene erwtenkiemen, kiemmix, kikkererwtenkiemen, klaverkiemen, linzenkiemen, preikiemen, quinoa, radijssla, rettichkiemen, rode bietenkiemen, tarwekiemen, taugé, zonnebloemkiemen.

HOE KWEEK IK ZELF KIEMEN?

In de winkel zijn kiemen behoorlijk prijzig, maar je kunt ze ook makkelijk zelf kweken. Leuk om te doen en een stuk goedkoper. Goed om te weten: de meeste zaden hebben zo’n drie tot zes dagen nodig om te ontkiemen. Dat kunnen ze prima zonder direct zonlicht.

Nodig: een glazen pot, doek (bijvoorbeeld kaasdoek), een elastiek, water en zaden.

STAP 1 Doe de zaden in de pot en laat ze minimaal zes uur weken in een klein laagje water.STAP 2 Sluit de pot af met doek en elastiek. STAP 3 Spoel de zaden/kiemen twee- tot driemaal per dag en laat ze steeds goed uitlekken door het doek. Herhaal dit tot je de kiemgroente groot genoeg vindt om te gebruiken.STAP 4 Spoel de kiemen schoon en ze zijn klaar voor gebruik.

1918

‘Samen eten is olie voor de vriendschap’

-Felix Timmermans

Diner

2858 59

Rijst met

broccoli en kruiden

INGREDIËNTEN• 350 gram biologische zilvervliesrijst• 2 stronken broccoli• diverse groenten naar keuze en smaak (bijv. courgette,

aubergine, wortels, prei)• diverse kruiden naar smaak (bijv. kurkuma, kerrie,

bieslook en selderij)

BEREIDEN1. Kook de rijst volgens de beschrijving op de verpakking. 2. Snijd ondertussen de verschillende groenten klein en stoom ze in

ongeveer 7 minuten gaar. 3. Kruid de groenten naar smaak met diverse kruiden. De kruiden

zijn de smaakmakers van dit gerecht, dus gebruik de kruiden royaal.

4. Als de rijst gaar is deze afgieten, en de groenten erdoorheen roeren.

Voor 4 personen

Notitie

Volkoren-pastasalade

met ananas

INGREDIËNTEN• 250 gram biologische volkoren pasta • 1,5 liter water• ½ eetlepel vegetarische bouillonpoeder• takje lavas • 1 rijpe mango, geschild en in stukjes• 250 gram verse ananas, geschild en in stukjes • 250 gram knolselderij• 3 eetlepels extra vierge olijfolie• 4 eetlepels bieslook• snufje peper• 1 theelepel kurkuma

BEREIDEN1. Het water samen met de bouillonpoeder en lavas aan de kook

brengen.2. Schil de knolselderij en snijd deze in plakken. Doe deze in de bouillon

wanneer deze kookt. Laat 5 minuten koken, haal vervolgens de plakken eruit en leg ze in koud water.

4. Kook de pasta in de bouillon in de tijd die aangegeven is op de verpakking.

5. Verwijder de lavas uit de bouillon en giet de pasta af.7. Snijd de knolselderijplakken in dobbelsteentjes, doe deze bij de

pasta. Meng de olijfolie erdoor zodat de pasta niet aan elkaar plakt en laat dit afkoelen.

11. Meng de pasta met de stukjes mango en ananas en de kruiden en laat alles ongeveer een halfuur afgedekt in de koelkast staan om de smaken te laten intrekken.

12. Garneer voor het opdienen de pastasalade met stukjes fruit, bijvoorbeeld wat mango of stukjes ananas.

13. 14.

Voor 4 personen

• Volkorenpasta is binnen het Moerman-dieet toegestaan, maar alleen in beperkte mate en mits het volkoren pasta is. Het wordtafgeraden om vaak of veel volkoren pasta te eten.• Het harde middenstuk van de ananas is zeer rijk aan bromelaïne,een belangrijk spijsverteringsenzym. Eet dit zo of gebruik in desapcentrifuge voor een groente- of fruitsap.

Meer over kruiden op pagina 17. Meer over bereidingswijzen op pagina 6.

2860 61

Rijstschoteltje

met rozijnen

INGREDIËNTEN• 200 gram zilvervliesrijst• 1 dikke winterwortel• ½ knolselderij• 3 stengels bleekselderij• 1 kleine ui• 2 eetlepels rozijnen• 2 eetlepels gehakte walnoten• snufje majoraan• verse kruiden, zoals tijm en rozemarijn

BEREIDEN1. Kook de zilvervliesrijst met de majoraan gaar.2. Week de rozijnen in water. 3. Was ondertussen de groenten en snijd deze in stukjes.4. Kook de groenten, maar niet te lang. Zorg dat ze beetgaar zijn.5. Meng de groenten met de geweekte rozijnen. Garneer het gerecht

met de walnoten.6. Voeg naar smaak verse kruiden toe.

Notitie

Voor 2 personen

Knolselderijpuree

INGREDIËNTEN• ¾ liter groentebouillon • 1 grote knolselderij ± 1kg (geschild ± 750 gram)• 30 gram roomboter• ½ theelepel zwarte peper• ½ theelepel versgemalen nootmuskaat• 1 eidooier

BEREIDEN1. Maak ¾ liter groentebouillon volgens het recept op pagina XX en

breng deze aan de kook.2. Schil de knolselderij en snijd deze in plakken.3. Doe knolselderijplakken in de bouillon die aan de kook is en kook ze

in ca. 10 minuten gaar.4. Schep de plakken uit de bouillon.5. Doe de roomboter, eidooier, peper en nootmuskaat in

keukenmachine of blender en laat deze even draaien. 6. Voeg de gare knolselderij toe, evenals 2 dl. bouillon en maak er met

keukenmachine of blender een puree van.

Notitie

Voor 4 personen

Tip: Serveer bij de puree een rauwkostsalade. De puree is ook heerlijk op volkorenbrood, met een plakje jonge kaas eroverheen.De groentebouillon is nog prima te gebruiken na het koken van de knolselderij. Wel direct nuttigen, in combinatie met het volkorenbrood bijvoorbeeld.

‘Vele mensen eten slechts opdat de mond ook wat

te doen zou hebben terwijl zij hun krant lezen’

-Helmut Arntzen

Tussendooren dranken

2882 83

Aardbeien- of

frambozen sorbet

INGREDIËNTEN• 1 pond rijpe aardbeien of frambozen• 2 eetlepels honing• ½ theelepel kaneel• 2 eetlepels gemalen zilvervliesrijst• 4 muntblaadjes• 4 aardbeien of frambozen voor de garnering

BEREIDEN1. Was het fruit en ontdoe het van de kroontjes.2. Doe het fruit, de kaneel en honing in de keukenmachine of blender

en gebruik de pulse stand om dit fijn te maken. 3. Maal de zilvervliesrijst (het bindmiddel in dit recept) fijn.4. Strooi de zilvervliesrijst bij het vruchtenmengsel en pulse nogmaals.5. Verdeel het mengsel over vier schaaltjes en zet deze een uurtje in

de koelkast om op te stijven. 6. Garneer voor het opdienen de schaaltjes met een vrucht en een

muntblaadje.

Voor 4 personen

Notitie

Kleine appeltaartjes

INGREDIËNTEN• 250 gram volkoren speltmeel• 1 dessertlepel honing of 6 druppels Stevia• 5 dessertlepels biogarde yoghurt• 2 biologische appels met schil• 3 eetlepels biologische rozijnen• 10 ongezwavelde abrikozen• snufje zout• 2 theelepels wijnsteenzuur bakpoeder• 1 theelepel kaneel• naar wens en smaak zonnepitten en andere noten

BEREIDEN1. Verwarm de oven voor op 160 °C. 2. Laat de rozijnen eerst wellen in kokend water. 3. Snijd de abrikozen fijn. 4. Droog de rozijnen zacht af met een schone theedoek, die u na

gebruik dient te wassen. 5. Meng alle ingrediënten in de keukenmachine, broodbakmachine of

met de hand. 6. Verdeel het beslag over de muffinvormpjes en bak ze in een half

uur in het midden van de oven gaar.

Voor 4 personen

Notitie