1

Projectverslag

Preventie van fysiek en seksueel geweld

‘Weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen’

September – december 2015

(F)empower vzw Driesstraat 19 3724 Vliermaal Suzanne.Cautaert @telenet.be 0486-68 45 57 Rekeningnummer: BE71 0016 2581 4269

2

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING

2. SAMENVATTING

3. VERLOOP VAN HET PROJECT A. BASISMODULE

a) Samenstelling groepen b) Motivatie c) Programma

- Uitgangspunten - Methode - Standaardonderdelen basismodule

d) Belangrijkste thema’s e) Resultaten f) Conclusies en aanbevelingen

B. TRAIN-DE-TRAINERS MODULE

a) Samenstelling groep b) Motivatie c) Programma d) Belangrijkste thema’s e) Resultaten f) Conclusies en aanbevelingen

C. FINANCIEEL

3

1. Inleiding

Op 4 juni 2015 besliste de Provincieraad van de Provincie Oost-Vlaanderen een toelage toe te

kennen aan de vzw (F)empower van € 9.500 voor het inrichten van basismodules

weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen in Gent, Aalst en Ronse, gevolgd door een train-de-

trainersaanbod in Gent.

De motivatie om in de provincie Oost-Vlaanderen weerbaarheidstrainingen voor vrouwen in te

richten, werd ingegeven door een vraag vanuit de regio Ronse. Hulpverleners werden in hun

dagelijkse praktijk regelmatig geconfronteerd met – soms verregaande vormen van – seksuele

intimidatie van jonge vrouwen die verbleven in residentiële opvang. Uit de oorspronkelijke

vraag naar vorming en ondersteuning van de hulpverleners, groeide na overleg dit project . Er

werd geopteerd voor een weerbaarheidstraining die zowel verbale/mentale als fysieke

componenten bevatte en waarvan de focus zou liggen op preventie/omgaan met lichte en zware

vormen van seksuele intimidatie en geweld tegenover vrouwen en meisjes, op publieke plaatsen

en door onbekenden en bekenden. In eerste instantie zouden er basismodules

weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen worden aangeboden aan een breed publiek van

vrouwen + 18. Daarna zou een train-de-trainerscursus worden aangeboden aan

hulpverleensters die de basismodule hadden gevolgd en die de materie in hun eigen werk wilden

integreren en doorgeven aan hun cliënten.

2. Samenvatting

Tijdens de maanden september, oktober en november 2015 werden in verschillende steden

basismodules weerbaarheid met groot succes georganiseerd en bijgewoond door in totaal 61

vrouwen. Alhoewel het project slechts in beperkte kring werd bekend gemaakt, was de

belangstelling groot en ontstonden er vrij snel wachtlijsten.

Voor de basismodules kozen we voor een korte ‘stoomcursus’ die liep over 10u (dag- en

avondformule) en 12u (zaterdagformule) waarin een aantal basisvaardigheden werden

aangeleerd. Voor de train-de-trainers module kozen we voor een dagformule (21u).

Beide cursussen werden begeleid door Suzanne Cautaert, docente weerbaarheid/zelfverdediging

met 30 jaar ervaring en oprichtster van Refleks Weerbaarheidscentrum v.z.w., gespecialiseerd in

preventie van gendergerelateerd geweld en grensoverschrijdend gedrag. Deze organisatie gaf

van 1981 tot 2002 vorming en opleiding rond weerbaarheid/zelfverdediging in heel Vlaanderen.

In het feministische gedachtegoed van Refleks wordt het ‘vrouw zijn’ in een door mannelijke

waarden en normen gedomineerde en op patriarchale leest gestoeide samenleving,

meegenomen als de belangrijkste factor voor geweld en grensoverschrijdend gedrag tegenover

vrouwen en meisjes. De inhoud van deze vorming was gebaseerd op het Refleksmodel dat in de

periode 1981-2002 ontwikkeld werd door Refleks Weerbaarheidscentrum

Uit zowel mondelinge als schriftelijke evaluaties (zie bijlagen) blijkt dat de deelneemsters aan de

basismodules zeer tevreden waren over de vorming die ze kregen. Ze geven aan dat ze zich door

4

de bijzondere combinatie van mentale weerbaarheid met verbale en fysieke vaardigheden veel

sterker en weerbaarder voelden dan voorheen, ook al gaven de meesten aan dat de cursussen

langer hadden mogen duren. De vraag naar opvolgdagen of vervolgcursussen was ook erg groot.

Ook de deelneemsters aan de train-de-trainers module waren over de hele lijn enthousiast. Zij

geven unaniem aan dat ze de geleerde vaardigheden in hun directe praktijk als hulpverleenster

kunnen en zullen gebruiken. Ook zij waren vragende partij voor verdere opvolging via uitdieping

en ondersteunende coaching.

3. Verloop van het project

A. BASISMODULES

Plaats Data 2015 Uren Aantal deelneemsters

Drongen 14-21-28/9 en 5/10 19u30-22u (4 x 2,5u) 17

Gentbrugge 15-22-29/9-6/10 9u30-12u (4 x 2,5u) 15

Ronse 12-19/10 10u-15u (2 x 5u) 16

Aalst 31/10- 14/11 10u-16u (2 x 6u) 13

61 totaal

a) Samenstelling groepen

De deelneemsters aan de verschillende basismodules vormden een diverse groep. Er waren

redelijk wat studenten (+ twintigers) maar ook de leeftijdsgroep 30-40 was flink

vertegenwoordigd. Ook de leeftijdscategorie 50 plus was vertegenwoordigd. De meeste

deelneemsters waren van Vlaamse origine maar in enkele groepen zaten ook deelneemsters van

allochtone afkomst. (+ 7). Voor zover bekend waren er zowel studenten als vrouwen uit

verschillende beroepscategorieën) vertegenwoordigd (hulpverlening, arts, advocate,

onthaalbedienden, zelfstandige, administratie , zorg…) en enkele vrouwen met een beperkt

inkomen.

b) Motivatie

Bij de vraag waarom ze aan de cursus deelnamen, waren de antwoorden divers, al gingen ze toch

in de dezelfde richting. Heel wat deelneemsters gaven aan dat ze de cursus volgden omdat ze

minder bang wilden zijn, omdat ze zich veiliger wilden voelen ( gericht naar onbekende agressors

op publieke plaatsen) . Heel wat andere vrouwen gaven aan dat ze zich sterker wilden voelen,

meer weerbaarder wilden worden (vb. in relaties of in werksituaties waarin bekenden hun

grenzen overschreden).

Tijdens de lessen bleek dat de meeste vrouwen al eerder in meerdere of mindere mate met

‘lichtere’ vormen van grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd werden. Lastiggevallen

worden op straat of op publieke plaatsen door onbekenden komt veelvuldig voor. Daarnaast

werden ook veel ervaringen gedeeld over grensoverschrijdend gedrag, intimidatie tot geweld

door bekenden, vb. in werksituaties. Enkele vrouwen spraken openlijk over de mishandeling

door hun partner of het seksueel misbruik door bekenden in de kindertijd waar ze het

slachtoffer van waren geweest.

5

Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook

bijlagen).

Vraag: Waarom ben je voor deze cursus ingeschreven?

- Omdat ik gebrek had aan zelfverdediging en interesse had

- In eerste instantie als preventie

- Ik was al lang op zoek naar een weerbaarheidstraining

- Groter veiligheidsgevoel krijgen

- Weerbaarheid (meer, beter) vertonen in diverse (werk)situaties

- Vanuit professioneel oogpunt

- Ik voel mij angstig, heb nood aan zelfverdediging

- Omdat ik al een paar keer ben lastig gevallen

- Als vrouw voel ik me onveilig dus is zo’n cursus zeker nodig.

- Weerbaarder worden

- In verleden reeds met grensoverschrijdend gedrag te maken gehad.

- Wegens verschillende (in hoge mate) grensoverschrijdende situaties op reis

- Omdat ik me onveilig voel op straat

c) Programma

De basismodule zoals ze in dit project in een verkorte versie gegeven werd, werd ontwikkeld

door Refleks Weerbaarheidscentrum op basis van jarenlange ervaring en onderzoek.

Gedurende meer dan twee decennia waren vele duizenden vrouwen enthousiast over de

kennis en vaardigheden die ze tijdens deze cursus aangereikt kregen. Dat was ook het geval

in dit project.

Uitgangspunten

Vrouwen leren als jong meisje om onbekende , ‘rare’ mannen te wantrouwen, zeker als ze

alleen zijn op afgelegen plekken (bossen, parken, stranden… ) of in de publieke ruimte (’s

avonds op straat, openbaar vervoer, dubieuze buurten … . ) Ze leren ‘problemen te

vermijden’ wat vaak neer komt op het zoveel mogelijk vermijden van die situaties.

Vrouwen leren dat ze als vrouw per definitie machteloos zijn tegenover de (fysieke) kracht

van mannen en dat verzet het alleen maar erger maakt. Daarom leren ze onbekende

mannen die opdringerig /lastig/vervelend zijn vooral te negeren en als dat niet lukt, hulp te

vragen aan derden. Vrouwen en meisjes leren daarenboven om ‘bekende mannen’

onvoorwaardelijk te vertrouwen zodat ze signalen van grensoverschrijdend gedrag vaak veel

te laat opmerken. Uit alle onderzoek blijkt dat vrouwen veel meer kans hebben om te

maken te krijgen met bekenden die over grenzen gaan of die overgaan tot geweld. Uit

onderzoek blijkt ook dat vrouwen die zich in een vroege fase en op een duidelijke manier

verzetten wanneer hun grenzen overschreden worden, veel meer kans hebben om het

ongewenste gedrag stop te zetten/escalatie te voorkomen. Met andere woorden: meisjes

leren al jong inefficiënte strategieën die de kans dat ze slachtoffer worden alleen maar

verhoogt. Weerbaarheidstrainingen die vanuit een feministische kadering vertrekken

doorbreken deze foute vooronderstellingen en bieden een reëel en efficiënt alternatief voor

vanzelfsprekend slachtofferschap.

6

Methode

De lessen zijn interactief en sterk gestructureerd volgens een bepaald ritme. Het is geen

praatgroep, geen therapie en geen gevechtssport maar een unieke mix waarin theorie wordt

geleerd via zelf ervaren, oefeningen en groepsgesprekken. Er zijn telkens twee delen

(weerbaarheid en zelfverdediging) waarbij het accent ligt op mentale en verbale

weerbaarheid. De fysieke technieken vormen wel een essentieel onderdeel maar worden

aangeleerd als ‘laatste redmiddel’ . De maatschappelijke kadering waarin inzicht wordt

gegeven in de verbanden tussen gendergerelateerd grensoverschrijdend gedrag/geweld en

de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in de samenleving vormt tevens een

wezenlijk en onmisbaar onderdeel van de basismodule.

Standaardonderdelen van een basismodule

Basisinformatie over gendergerelateerd grensoverschrijdend gedrag/geweld Hoe vaak komt het voor? Wie zijn de daders, slachtoffers? Wat zijn de

gevolgen? Hoe gaat het in zijn werk?

Weerbaarheid De fundamenten van weerbaarheid: eigenwaarde/zelfrespect Verschil tussen assertiviteit en weerbaarheid Voelen, niet verschuiven, duidelijk aangeven van grenzen Efficiënte versus niet-efficiënte verzetstrategieën Grenzen stellen/confronteren in plaats van negeren/hulp vragen Verbaal en non-verbale communicatie: leren duidelijk nee zeggen Ongecontroleerde angst (paniek) leren omzetten naar gecontroleerde en

gerechtvaardigde woede

Fysieke zelfverdediging Mythes en feiten rond fysieke zelfverdediging Doorprikken van de mythe van de mannelijke onkwetsbaarheid Ontdekken van de eigen mentale en fysieke kracht en mogelijkheden Slachtoffer-dader dynamiek Fysieke verdedigingstechnieken (basis)

d) Belangrijkste thema’s die aan bod kwamen

Bij de vraag naar wat voor de deelneemsters de belangrijkste thema’s waren, vallen enkele zaken

op. Heel wat deelneemsters gaven aan dat het mogen voelen van grenzen en het mogen nee

zeggen nieuw en zeer belangrijk waren. Nog steeds gaan veel vrouwen voorbij aan de eigen

behoeften en hebben ze de neiging om verregaand empatisch, vriendelijk en beleefd te blijven

bij grensoverschrijdend gedrag/intimidatie, zeker wanneer dat gebeurt door bekenden. Mogen

en kunnen kiezen voor het aangaan van confrontaties in plaats van voor het inefficiënte ‘negeren

of hulp vragen ’ is voor veel vrouwen een ‘eyeopener’. Wat ook vaak terugkomt is het leren

onderscheid maken tussen reële angst en aangeleerde angst, en het omzetten van angst naar

woede. Nog steeds worden vrouwen eerder bang dan boos/verontwaardigd wanneer ze

geconfronteerd worden met seksisme, grensoverschrijdend gedrag, intimidatie en geweld. Het

aanleren van efficiënte fysieke verdedigingstechnieken tenslotte werd ook algemeen ervaren als

enorm bevrijdend. Zoals meermaals werd opgemerkt: het helpt om iets achter de hand hebben

voor wanneer woorden niet meer werken.

7

Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook

bijlagen).

Vraag: wat zijn voor jou de belangrijkste thema’s die aan bod zijn gekomen in de cursus?

- Grenzen aangeven, grenzen bewaken

- Inzicht in waar ligt je grens

- Woede voelen mag, kordaat reageren is een must. Niet altijd vriendelijk zijn!!!

- Zelfverdedigingstechnieken

- Fysieke technieken maken mentaal ook sterker

- Angst en woede als werkbare emoties

- Grenzen stellen, opkomen voor jezelf, brullen!

- De kracht van stem en lichaam, sterkte van een handpalm

- Mentale weerbaarheid, op tijd stop zeggen, grenzen trekken

- Vrouwen mogen publiekelijk opkomen voor zichzelf

- Het mag! Grenzen stellen is ok!

- Jezelf de moeite waard vinden.

e) Resultaten

Uit zowel de mondelinge als de schriftelijke evaluaties blijkt duidelijk dat de cursus door vrijwel

alle deelneemsters als verrassend, leerrijk en verrijkend werd ervaren. Vrijwel iedereen gaf aan

zich weerbaarder te voelen dan voorheen, meer inzicht te hebben gekregen in het belang van

grenzen stellen en het geloof in zichzelf en het recht om nee te zeggen tegen

grensoverschrijdend gedrag. Meer dan een deelneemster gaf aan dat haar verwachtingen

ruimschoots overtroffen werden. De opmerking dat de cursus te kort was en dat er nood was

aan meer (opvolgdagen, een langere cursus…) kwam herhaaldelijk terug.

Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook

bijlagen).

Vraag: wat heb je aan de cursus gehad? Voel je je sterker/weerbaarder tegenover

grensoverschrijdend gedrag dan voorheen?

- Absoluut. Voel me echt weerbaar. Mentaal, verbaal gesterkt.

- Ja amaai!. Veel inzichten, mentale processen die beginnen.

- Voor mij is de cursus heel erg nuttig geweest. Zelfs na vier lessen voel ik me enorm veel

sterker en heb ik meer zelfvertrouwen. Dit is een cursus die elke vrouw/meisje zou moeten

krijgen.

- Ja! Zeer waardevolle snelcursus!!! Ik voel mij mentaal en fysiek sterker dan een maand

geleden. Goede combinatie van theorie en praktijk.

- Heel veel, mooie ervaring. Confronterend met mezelf, mezelf nog beter leren kennen.

- Heel positieve ervaring. Helpt zeker om beter voorbereid te zijn, om te weten hoe

best/gepast reageren en hoe zeker niet reageren. Ik voel mij effectief weerbaarder.

- Confronteren en kwaad worden zal ik nooit meer vergeten.

- Moed en veerkracht uit gehaald.

- Veel aan gehad. Zeer verrijkend op vlak van zelfkennis en inschatten van situaties.

8

Vraag: Beantwoordde deze cursus aan je verwachtingen? Wat heb je eventueel gemist?

- Het doet meer met me dan ik had gedacht.

- Meer gekregen dan ik verwachtte. Fysiek ondersteunt de mentale weerbaarheid op vele

verschillende manieren.

- Volledig. De cursus was interactief en bleef elke les heel boeiend.

- Meer dan de verwachtingen. Vooral ook de mentale kant was indrukwekkend.

- Overstijgt zelfs mijn verwachtingen. Mocht uitgebreider, zeer snel voorbij.

- Ja. Inspirerende training en trainster.

f) Conclusies en aanbevelingen

Grote nood bij een breed publiek

Uit dit project blijkt duidelijk dat er bij een breed publiek (van alle leeftijden) een grote nood

bestaat aan weerbaarheidstrainingen waarbij mentale, verbale en fysieke vaardigheden

maatschappelijk worden gekaderd. Vrijwel alle deelneemsters gaven aan dat ze zelf diverse

vrouwen kenden (vriendinnen, collega’s , zussen …) die de trainingen zouden volgen, indien ze

opnieuw zouden worden aangeboden. Precies omdat dit project slechts via enkele kanalen en

zeer beperkt werd aangekondigd, en omdat er slechts een 60tal plaatsen beschikbaar waren,

hebben we veel belangstellenden moeten teleurstellen. Momenteel worden cursussen zoals ze

in het kader van dit project gegeven worden nergens in Vlaanderen nog aangeboden. Sedert de

stopzetting van Refleks Weerbaarheidscentrum v.z.w. is er op dit vlak een groot hiaat ontstaan in

het Vlaamse landsgedeelte. Indien er opnieuw basismodules zouden worden gepland en indien

deze op grotere schaal bekend zouden worden gemaakt, is het zeer waarschijnlijk dat de

belangstelling zeer groot zou zijn.

Nood aan inoefening en verdieping

Omwille van het feit dat het hier om een ‘stoomformule ‘ging die slechts 10-12u omvatten, was

er ook grote vraag naar terugkomdagen/een vervolgcursus om de geleerde vaardigheden verder

in te oefenen en uit te breiden. In een basismodule wordt er ‘geproefd’ van een voor velen

nieuw ideeëngoed en vaardigheden en het spreekt voor zich dat dit voor velen ‘smaakte naar

meer’.

Nood aan aparte modules voor specifieke doelgroepen

Verder waren ook vrij veel vragen voor bijzondere doelgroepen zoals jonge meisjes, vrouwelijke

senioren, vrouwen met een handicap, slachtoffers van ernstig geweld zoals mishandeling,

verkrachting … Al deze groepen vragen om een aparte aanpak. Jonge meisjes hebben eerder

nood aan uitwisseling met leeftijdgenoten en minder aan de - soms schokkende - verhalen van

oudere vrouwen. Voor senioren en vrouwen met een handicap kan het nodig zijn om het niveau

van de fysieke technieken aan te passen. Vrouwen die (recent) slachtoffer van ernstig geweld

werden, kunnen meer nood hebben aan een traag tempo waarbij veel ruimte is voor bespreken

van ervaringen.

Lage drempel behouden

Het feit dat de basismodules zeer goedkoop – en voor sommige doelgroepen volledig gratis –

werden aangeboden, maakte dat ook een zeer divers publiek bereikt werd. Groepen die anders

9

moeilijk bereikbaar zijn (vb. laaggeschoolden, werklozen) of die omwille van het

inschrijvingsgeld zouden afhaken (vb. studenten) werden nu wel bereikt.

Omkadering

Met uitzondering van de zaal in Aalst, waren alle zalen geschikt voor de cursussen

weerbaarheid/zelfverdediging. Ze waren ruim genoeg en voldoende verwarmd.

Omwille van het vaak grote onveiligheidsgevoel dat bij potentiële cursistes aanwezig is,

verdient het aanbeveling om toekomstige cursussen op locaties op goed bereikbare plaatsen

(ook met openbaar vervoer/fiets) in te richten.

B. TRAIN-DE-TRAINERSCURSUS

Plaats Data 2015 Uren Aantal deelneemsters

Gentbrugge 20-27 november 2015 4 december 2015

9u – 16u 10

a) Samenstelling groep

Aan deze cursus namen vrouwen deel uit verschillende organisaties en instellingen. Alle

deelneemsters hadden vooraf een basismodule gevolgd.

- Vluchthuis (CAW )(2)

- Jongerenopvang (1)

- Rode Kruis – opvangcentrum asielzoekers (1)

- Geweldconsulente (1)

- Preventieambtenaar (1)

- Drugpreventie (2)

- Stalkingdienst (1)

- Opvang niet-begeleide minderjarigen ( 1)

b) Motivatie

In eerste instantie hadden alle deelneemsters voor de train-de-trainersmodule vooral de intentie

om inzichten en vaardigheden rond weerbaarheid (voor vrouwen en meisjes) in te zetten bij hun

hulpverlening aan de cliënten waar ze mee werkten. Tijdens het volgen van de basismodules

kwam daar de ervaring bij dat ze het geleerde ook in het eigen leven, op persoonlijk vlak konden

gebruiken. Bij de start van de train-de-trainersmodule waren alle deelneemsters dan ook zeer

gemotiveerd om de kracht van het Refleks gedachtegoed, zoals ze dat zelf tijdens de

basismodule ervaren hadden, door te kunnen geven.

10

c) Programma

In tegenstelling tot de basismodules die volgens een beproefd patroon en vrij taakgericht

gegeven worden, was de train-de-trainers module meer procesmatig opgezet. Precies omdat de

deelneemsters uit verschillende sectoren van de hulpverleningssector kwamen was het

belangrijk om het programma voldoende af te stemmen op de behoeftes. Dit zijn een aantal van

de belangrijkste vragen/leerpunten bij aanvang van de cursus.

Rolmodel

Hoe kun je een sterk rolmodel voor anderen zijn.

Hoe kun je anderen stimuleren om voor zichzelf op te komen.

Eigen grenzen kunnen aftasten en anderen begeleiden rond het thema grenzen.

Hoe straal je als lesgeefster zowel kracht als kwetsbaarheid uit?

Hoe breng ik vol enthousiasme en overtuiging de boodschap over?

Groepen begeleiden

Hoe bouw ik vertrouwen op? Hoe creëer ik een veilige groep?

Hoe bekom ik wederzijds respect en luisterbereidheid bij de deelneemsters?

Hoe ga ik om met weerstanden en ‘moeilijke’ verhalen?

Meer info over groepsdynamiek.

Parate kennis en vaardigheden en kennis

Hoe werk ik aan eigenwaarde & zelfvertrouwen bij vrouwen?

Nood aan luisteren naar ervaringen/concrete tips van docente en anderen.

Wat maakt iemand een ‘goede’ trainer?

Wat is essentieel om door te geven?

Hoe bouw je een goed evenwicht in tussen de mentale/verbale en de fysieke oefeningen?

Oefeningen (mentaal/verbaal/fysiek): zelf inoefenen en doorgeven aan anderen.

Praktisch

Hoe pak je het in de praktijk aan?

Concreet programma voor een basismodule.

In deze train-de-trainersmodule werd gedurende drie dagen kennis gedeeld via intensieve vraag-

en antwoordrondes, aanbieden van cursusmateriaal, boekenstand, een gastdocente. Daarnaast

werd er ruim aandacht besteed aan diverse aspecten van het begeleiden van groepen rond dit

thema en de praktische en concrete uitwerking van een cursus. Via talrijke oefeningen en

rollenspelen werden tevens alle basisvaardigheden in getraind. Tot slot maakte iedere

deelneemster een individuele toekomstplanning op, waarin zij aangaf op welke manier zij het

geleerde wou toepassen in de eigen organisatie. De volgende onderwerpen werden behandeld:

Omgaan met eigen twijfels en onzekerheden bij het doorgeven/aanbieden van deze materie

Opbouwen van vertrouwen en het creëren van een veilige sfeer in een groep/groepsdynamiek

Herhalen en inoefenen van alle aspecten van het Refleksmodel

11

Kennen en beheersen van achtergrondtheorie via de aangeboden cursusteksten en het boek ‘Werken aan weerbaarheid van jongeren’ .

Innemen van de lesgeefsterpositie via rollenspelen met bekende en onbekenden agressors.

Begeleiden van (kwetsbare) groepen rond weerbaarheid, zoals vrouwen/meisjes die al slachtoffer werden van ernstige vormen van geweld ( vb. mishandeling, verkrachting, stalking)

Bijdrage door gastdocente Mvr. I. Ideler, op basis van haar thesis rond dit onderwerp en de ruime ervaring die zij met deze groepen als lesgeefster weerbaarheid heeft.

Praktisch opzetten van een trainingsreeks Tips en tools voor het inrichten en begeleiden van basismodules

weerbaarheid voor diverse groepen.

d) Belangrijkste thema’s die aan bod kwamen

De kracht van vrouwen

De rode draad “de kracht van vrouwen” die doorheen zowel de basismodules als de train-de-

trainersmodule liep werd door de deelneemsters herkend als het belangrijkste thema waaruit

alle andere thema’s voortvloeien. In deze cursussen krijgen de deelneemsters – vaak voor het

eerste in hun leven – de boodschap dat er een alternatief is voor het vanzelfsprekende

slachtofferschap dat via socialisatie en media aangeleerd en ingeprent wordt. Vrouwen maken

in deze cursussen contact met hun innerlijke (oer)kracht en leren hun eigen aanvoelen te

valideren. Dat heeft vaak een groeiend gevoel van eigenwaarde tot gevolg wat een fundament is

om zich te leren verdedigen tegen grensoverschrijdend gedrag en geweld. Dit leidt in groepen

waar dat proces plaatsvindt vrijwel steeds tot een sterk gevoel van vertrouwen en onderlinge

verbondenheid. Ook hier was dat – in zowel de basismodules als de train-de-trainerscursus het

geval.

Recht op eigen grenzen

Voor vele deelneemsters aan de basismodules was het mogen hebben en aangeven van grenzen

nieuw. In de train-de-trainersmodule gingen we dieper in op het feit dat veel vrouwen eerder

inlevend, empatisch, zorgend, beleefd en altijd vriendelijk te blijven, ook al gaan ze daarmee

voorbij aan hun eigen noden, belangen en behoeftes. We besteden ook aandacht aan het

gegeven dat de meeste vrouwen bijna automatisch hun grenzen verschuiven i.p.v. ze duidelijk

aan te geven, wat vaak leidt tot escalatie. Omdat de deelneemsters zich als hulpverleensters

sterk in dit patroon herkenden, was dit een belangrijk thema.

Niet negeren of hulp vragen maar grenzen stellen.

Ook voor de hulpverleensters in deze cursus was het aanleren van efficiënte strategieën –

vanuit mentale weerbaarheid, sterk en krachtig met woorden en lichaamstaal duidelijke grenzen

aangeven - een absolute eyeopener. Ook zij waren in de basismodule gestart vanuit de

overtuiging dat negeren en hulp vragen voor vrouwen eigenlijk de enige en de beste opties zijn.

Quod non.

12

Assertiviteit versus (fysieke en mentale) weerbaarheid.

In de train-de-trainers module werd ook aandacht besteed aan de elementen die een

assertiviteitscursus onderscheiden van een weerbaarheidstraining.

Het aanleren van fysieke verdedigingstechnieken werd door alle deelneemsters aan de

basismodules als baanbrekend en zeer verrijkend ervaren. Ook in deze cursus waren de

deelneemsters overtuigd van de enorme waarde ervan. Fysieke technieken achter de hand

hebben voor wanneer woorden niet meer helpen maakt dat vrouwen zich verbaal ook sterker en

met meer overtuigingskracht durven uitdrukken. Toch liepen in de train-de-trainerscursus nogal

wat deelneemsters aan tegen hun weerstand/angst/twijfel om zelf fysieke technieken aan

anderen door te geven. Om dit krachtig en authentiek te kunnen doen is het nodig om zelf voor

100% in deze technieken te geloven en ze ook voldoende te beheersen. Voor de meesten – als

hulpverleenster vooral getraind in zorgende en verbindende vaardigheden – bleek dit nog een

grote uitdaging waar aan gewerkt moet worden.

e) Resultaten

Alle deelneemsters gaven aan dat ze zeer veel gehad hebben aan de train-de-trainersmodule en

dat ze het geleerde zeker zullen meenemen in hun werk als hulpverleenster.

Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook

bijlagen).

Hoe beïnvloedt deze cursus jouw werk? Wat neem je mee?

- Ik zal de kennis over eigenwaarde en weerbaarheid meenemen in individuele begeleidingen

- Ik wil de kennis en technieken overdragen op mijn team.

- Ik wil het toepassen in de vrouwenwerking van het opvangcentrum.

- Het verbreedt mijn blik op het werken met vrouwen en het vergroot mijn zelfvertrouwen om

er verder mee aan de slag te gaan.

- Grenzen bewaken. Alleen bewust grenzen verleggen

- Vertrouwen in jezelf, vertrouwen op jezelf.

- Belang van positieve feedback.

- Ik heb nu een tool om vrouwen weerbaarder te maken. Met deze basis kan ik iets uitwerken

om door te geven. We kregen materiaal om concreet mee aan de slag te gaan. Van hieruit

kunnen we onszelf nog bijscholen en toch al veel doorgeven.

- Sterker, steviger, zekerder staan.

- Weten waarover je spreekt bij situaties die aan bod komen in individuele begeleidingen.

- Oefeningen integreren in preventiepakketten.

- Wij hebben op het werk te maken met vrouwen in crisissituaties (vb. mishandeling). Ik neem

mee belangrijke informatie om vorming te organiseren rond weerbaarheid bij kwetsbare

vrouwen.

- Ik kan er direct mee aan de slag bij de meisjes in de groep (individueel of in groep). Het zal

een vast gegeven zijn om mee te werken (zowel dagelijks als specifiek). Sowieso ga ik toch

ook aan overdracht doen in mijn team.

- Enorm. Er is veel nood aan dergelijke trainingen. Kan nu reeds heel concrete handvaten

meegeven (zonder de lat al te hoog te leggen). Krijg nu reeds feedback van cliënten dat het

duidelijk en concreet toepasbaar is.

- Individuele begeleiding: werken met cliënten rond zelfwaarde en grenzen. In individuele

begeleiding of relatie met andere partners/diensten: durf je grenzen aangeven.

13

- Geeft concrete handvaten om te vertalen en aan te leren aan cliënten zowel in individuele-

als in groepsgesprekken. Er is nood om vrouwen als groep weerbaarder te maken en concrete

oefeningen zijn daar ideaal bij.

f) Conclusies en aanbevelingen

Uit de mondelinge en schriftelijke evaluaties blijkt niet alleen duidelijk dat de deelneemsters

unaniem zeer tevreden zijn met de train-de-trainerscursus maar tegelijkertijd ook met aandrang

vragen naar verdere opvolging en ondersteuning.

Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook

bijlagen).

Vraag: Is opvolging van deze training voor jou nodig? Indien na, wat heb je nodig?

- Ja! Anders bestaat de kans op uitdoving, ongeacht dat we dit allemaal interessant, zinvol en

noodzakelijk vinden om door te geven. Graag een terugkommoment. Ik zou ook interesse

hebben in een vervolgopleiding.

- Heel belangrijk. Nood aan intervisie. Onze ervaringen delen en samen leggen ter

ondersteuning en een nog krachtiger signaal.

- Zeker. Ik wil zelf de theorie beter beheersen en eigen maken. Dit kunnen blijven toetsen met

de rest van de groep zou tof zijn.

- Ja. Opfrissing zou leuk zijn om verwatering te voorkomen.

- Ja. Warm houden van het vuur dat aangewakkerd werd op regelmatige tijdstippen.

Terugkomdagen, weekends? Terechtkunnen met vragen/situaties uit de praktijk van het

lesgeven.

- Ja overduidelijk. Naast bijkomende noodzakelijke vorming om te kunnen doorgeven, is er ook

nood aan intervisie en coaching. Dit met de groep maar vooral van Suzanne.

- Terugkommomenten. Aftoetsen met ex-cursisten. Cursus samen geven met medecursiste.

Extra info over effect van cursus op zwaar getraumatiseerde vrouwen.

- Graag! Mogelijkheid tot uitwisseling van ervaringen, vragen stellen, materiaal ontwikkelen

en uitwisselen.

- Terugkommomenten en supervisie. Forum waarop het ‘warm’ gehouden wordt en

methodieken, oefeningen, theorie, werkmateriaal, ervaring worden gedeeld. De

check/realiteitscursus door Suzanne van onze voorbereidingen.

Op basis van de vragen en behoeften van de deelneemsters aan de train-de-trainerscursus en

mijn eigen vaststelling en ervaring denk ik dat het absoluut noodzakelijk is om verdere opvolging

voor deze groep te voorzien. Het zou jammer zijn indien alle investeringen die gedaan werden

om deze groep op te leiden in de toekomst teniet zouden worden gedaan door gebrek aan de

nodige omkadering en ondersteuning.

14

Voorstel voor een na-traject in 2016

- Individuele coaching via mail/telefoon

- Installeren forum (internet) voor uitwisseling en contact

- Terugkomdag (maart)

Uitwisselen van ervaringen in het inrichten en begeleiden van projecten in de eigen

instelling

Bevraging over knelpunten + groepscoaching

Herhaling theorie en methodieken

- Opleidingsweekend (juni of september)

Zelfevaluatie: waar sta ik als lesgeefster/begeleidster?

Uitdieping kennis en vaardigheden basismodule

Nieuwe thema’s (vb. bedreiging door groepen).

15

C. FINANCIEEL

KOSTEN prijs eenheid tot

a) Voorbereidende vergaderingen € 200 2 € 400,00

b) Weerbaarheidstrainingen

Avondformule Gent (4 avonden) € 300 4 € 1 200,00

Dagformule Gent (4 voormiddagen) € 300 4 € 1 200,00

Dagformule Ronse (4 halve dagen) € 300 4 € 1 200,00

Weekendformule Aalst (2 zaterdagen) € 750 2 € 1 500,00

c) Train de trainers

3 dagen Gent € 750 3 € 2 250,00

d) Cursus- en oefenmateriaal (zie onder) € 0 0 € -

e) Eindrapport en nabespreking € 200 1 € 200,00

f) Verplaatsingskosten

Effectieve verplaatsing € 0,40 4102 € 1 640,80

Totale kosten € 9 590,80

TOTAAL subsidie Prov O-Vl € 9 500,00

deelneemstersbijdragen dienend voor de onkosten van aankoop van cursus en oefenmateriaal

aantal cursisten

Betaalde bijdragen cursisten € 30,00 28 € 840

TOTAAL € 840

Cursus- en oefenmateriaal voor cursisten

oefenkussens technieken € 48,22 9 € 434

uitgedeelde cursusteksten € 34

handboek "Weerbaarheid van jongeren" € 41,34 9 € 372

TOTAAL € 840