Workshop compost: een zegen voor

bodem, opbrengst en boer

Voedsel Anders, Wageningen, 12 februari 2016

Janjo de Haan, Piet Rombouts

Inhoud

1. Compostering, compost en organische stof

2. Systeemonderzoek Vredepeel rond organisch stofbeheer

3. Waarde van organische stof en compost

4. Plaats van compost in de bemestingsstrategie

1. Compost en

organische stof

Compostering

Omzetten van plantaardige en dierlijke materialen door micro-organismen tot een stabiel humusachtig materiaal

Waarom

Omzetten van afval in waardevolle grondstof

Verminderen van ziekte en onkruiddruk in uitgangsmat.

Randvoorwaarden

30-60% droge stof

C-N verhouding 20-40

Voldoende structuur/lucht

Compost in Nederland

Consumenten in eigen tuin

Boeren op eigen bedrijf

Composteerders

● 1.6 miljoen ton

● < 1 ton/ha/jaar landbouwgrond

● < 5% fosfaatproductie dierlijke mest

Knelpunten compost

● Vervuiling glas/plastic

● Onvolledige slechte compostering

● Te grove delen

● Prijs

Effectieve organische stof

Is de organische stof uit mest, compost, gewasresten en groenbemesters die één jaar na toediening nog over is.

Gewasresten / groenbemesters 10-30%

Mest 30-70%

Compost 60-90%

Samenstelling mest en compost

www.handboekbodemenbemesting.nl

Mest/compost

Stikstof totaal g/kg

Stikstof mineraal

% Fosfaat

g/kg

Organische stof g/kg

EOS g/kg

Varkensdrijfmest 7.1 65 4.6 43 14

Runderdrijfmest 4.1 49 1.5 64 45

Vaste kippenmest 25.6 10 19.6 416 137

Vaste rundermest 5.3 16 2.8 152 106

GFT-compost 12.8 9 6.3 242 181

Groencompost 5.0 10 2.2 179 134

Hoeveelheid EOS per kg fosfaat (kg)

0

10

20

30

40

50

60

70

Varken Rund Kippen Rund GFT Groen

Drijfmest Vaste mest Compost

2. Systeem-

onderzoek

Vrepedeel

organisch

stofbeheer

Onderzoeksvraag: Wat is het effect van organische stofaanvoer op:

Opbrengst

Nitraatuitspoeling

Bodemkwaliteit

2001

2005

2011

2003

2008

2016

Bodemkwaliteit op zandgrond

Systeemonderzoek

Vredepeel

Bedrijfssystemen-onderzoek

1989 2000

Vruchtwisseling

Belangrijke gewassen in de regio, diverse typen

● Akkerbouw-, groenten- en voedergewassen

● Maai- en rooivruchten

● Gevoeligheid aaltjes en bodemziekten

● Maximale maar verantwoorde inzet groenbemesters

aardappel (+gbm)

erwt+ gras(klaver)

prei

zomergerst+ gbm

suikerbiet/ peen

maïs

Laag 1000 kg EOS/ha/jr

Standaard 2000 kg EOS/ha/jr

Vergelijking aanvoer effectieve organische

stof

Mineralen-concentraat en

kunstmest

Drijfmest en kunstmest

Hoog 3000 kg EOS/ha/jr

Biologisch

Vaste mest, drijfmest en vinassekali

EOS-aanvoer (kg/ha)

gemiddelde 2011-2014 per systeem

Verschil in stand Standaard en Laag

BIO

Trend in opbrengst 2001-2013

Standaard

Opbrengsten hoge aanvoer stijgend Opbrengsten lage o.s. aanvoer dalend

Hoog +20%

Laag 8%

Ind

ex o

pb

ren

gste

n

gem

idd

eld

ove

r al

le g

ewas

sen

en

jare

n

Nitraatconcentraties in grondwater

2001-2014, mg NO3-/l Nitraatuitspoeling

Hoog onder EU norm Laag + Standaard boven EU norm

Bodemkwaliteit

In Hoog ‘beter’ dan Standaard en Laag

● N-mineralisatie, bodemvocht, agregaatstabiliteit, aantal bacterien en schimmels

In Hoog stabieler dan Standaard en Laag

● In parameters minder variatie in ruimte en tijd

N-m

inera

lisatie

(mg/k

g)

Covari

antie

N-m

inera

lisatie

Samenvattend

Lage organische stof aanvoer geeft op termijn

● Een vergelijkbare uitspoeling als standaard

● Lagere opbrengsten

Hoge organische stof aanvoer geeft op termijn

● Een lage uitspoeling

● Stijgende opbrengsten

● Een betere en stabielere bodemkwaliteit

Hogere organische stofaanvoer verlaagt uitspoeling en handhaaft opbrengsten bij lager bemestingsniveau

3. Waarde

organische stof

en compost

Verschil bruto opbrengst Standaard – Laag

Lage organische stofaanvoer geeft hogere kosten en lagere opbrengsten: Niet rendabel

Waarde 1 kg EOS

€ 0,55 (€ 0,04 – 2.22)

Waarde van een kg EOS

Verschil EOS-aanvoer Standaard - Laag

900 kg/ha

Saldoverschil Standaard - Laag

480 €/ha (30-2000 €/ha)

Waarde van organische meststoffen

Varkensdrijfmest 5 euro/ton

Runderdrijfmest 18 euro/ton

Vaste mest 50 euro/ton

Compost 75 euro/ton

Stro achterlaten 75 euro/ton

Groenbemester 400 euro/ha

O.b.v. gecorrigeerde waarde EOS van 0,40 €/kg

4. Plaats van

compost in de

bemestings-

strategie

EOS aanvoer gewasresten

0

500

1000

1500

2000

2500

Aard-

appel

Erwt Prei Zomer-

gerst

Suiker-

biet

Mais Gem.

EOS-aanvoer verschilt per gewas Gem ½ streven EOS-aanvoer

EOS aanvoer + groenbemesters

0

500

1000

1500

2000

2500

Aard-

appel

Erwt Prei Zomer-

gerst

Suiker-

biet

Mais Gem.

Met geslaagde groenbemesters belangrijke verhoging organische stof aanvoer

EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer

Varkensdrijfmest weinig EOS-aanvoer

Rundermest veel

EOS-aanvoer

EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer

Met half-half varkens-en rundermest voldoende EOS-aanvoer met deze

vruchtwisseling

EOS aanvoer + mest

EOS aanvoer + mest

Met compost hoge EOS-aanvoer mogelijk

Boodschap

Voer maximaal organische stof aan binnen de mogelijkheden van

● Vruchtwisseling en bedrijf

● Gebruiksnormen

Hoe:

● Gewaskeuze incl. groenbemesters

● Mestkeuze: rundermest

● Tekort aanvullen met compost

● Zelf composteren organisch materiaal

Kengetallen: www.handboekbodemenbemesting.nl