Presentatie Toezicht pensioensector Maatman … · • Doen ze de juiste dingen? - Bestrijden...

Toezicht pensioensector

VU Law Academy

20 maart 2013

René Maatman

De Brauw Blackstone Westbroek

Hoogleraar Vermogensbeheer

Radboud Universiteit Nijmegen

Onderwerpen

• Toezichthouder en open normen

1. Taakstelling

2 Grenzen van het toezicht – Sparrow benadering2. Grenzen van het toezicht Sparrow benadering

3. Algemene beginselen van behoorlijk bestuur en open normen

• Evenwichtige belangenafweging

P d t l• Prudent person regel

• Systeemtoezicht

• Doorsneepremie en doorsnee-opbouw

25-3-2013 Toezicht pensioensector2

Toezichthouders en open normen

• Doen ze de juiste dingen?

- Bestrijden schadelijk gedrag en bevorderen wenselijk gedrag

• Doen ze de dingen goed?

- Zijn ze effectief? Beantwoorden ze aan hun taak?

P ij d ?• Passen zij open normen goed toe?

- Evenwichtige belangenafweging (105 PW)

Prudent person regel (135 PW)- Prudent person regel (135 PW)

- Taakstelling

• macroprudentieel toezichtp

• doorsneepremie

3 Toezicht pensioensector25-3-2013

Taakstelling toezichthouders151 PW | 1:24 en 1:25 Wft

• Prudentieel toezicht – DNB:

- financiële soliditeit van pensioenfondsen en bijdragen aan de financiële stabiliteit

van de sector

- Systeemtoezicht heeft onvoldoende aandacht in Nederlandse wet

• Gedragstoezicht – AFM:

- naleving normen voorlichting door pensioenuitvoerders en advisering bij premie-

overeenkomsten

• Materieel toezicht - DNB

- Restcategorie: normen arbeidsvoorwaardelijk karakter pensioenen in

‘pensioendriehoeksverhouding’


Schadelijk gedrag: ‘three haunting questions’

Waarom heeft de toezichthouder niets gezien?Waar was de

toezichthouder?

Waarom heeft de t i hth dtoezichthouder zo weinig gedaan?


Waarom heeft toezichthouder niets gezien?DSB - Cie Scheltema

• DNB heeft gebreken DSB bij de vergunningverlening onvoldoende onderkend. Er waren zodanige tekortkomingen in de leiding en de organisatie van DSB Bank dat het verlenen van een vergunning een te groot risico inhield. g g g

• Aan de eisen die de wet in dit opzicht stelt was dan ook onvoldoende voldaan: DNBhad op deze punten meer moeten verlangenhad op deze punten meer moeten verlangen.

• Naderhand is DNB te geduldig geweest en heeft te weinig haar tanden laten zien. Krachtdadiger optreden tegen de onbalans in de leiding en tegenKrachtdadiger optreden tegen de onbalans in de leiding en tegen belangenverstrengeling met DSB Beheer was mogelijk en gerechtvaardigd geweest.

• DSB-rapport, p. 23


Waarom heeft toezichthouder weinig gedaan?Roep om daadkracht…

• DNB terughoudend bij kredietcrisis in het algemeen en bij ABN AMRO-overname

en Icesave in het bijzonder

• De Serière:

- “Er had snel een ‘regulatoir noodverband had kunnen worden gelegd” . (…)

E l d i h d k d lijk ( ) d dk h i i f dEn als dat niet had gekund: wenselijk om (...) daadkrachtig actief op te treden

waar misschien niet vaststaat maar niettemin wel goed verdedigbaar is dat de

‘grijze gebieden’ van de prudentiële regelgeving daarvoor ruimte bieden ( )grijze gebieden van de prudentiële regelgeving daarvoor ruimte bieden. (...)

Misschien was het meer een kwestie van ruimte nemen dan van bezien of er

voldoende ruimte is?

• Ondernemingsrecht 2009-13


Waar was de toezichthouder?DSB Ci S h ltDSB - Cie Scheltema

• De AFM heeft terecht opgemerkt dat bij handhaving in geval van overtreding van open normen essentieel is dat de betrokken instelling kon weten dat zij de open norm overtrad. Dit normbesef kan ontstaan doordat de instelling voldoende gguidance heeft gekregen over de invulling van de norm. (…) De AFM zou ook hier direct moeten optreden tegen haar bekende evidente normschendingen. (…) De casus DSB toont ( ) aan dat er in de snelheid van optreden van de AFMcasus DSB toont (…) aan dat er in de snelheid van optreden van de AFM verbeteringen mogelijk zijn. Dat wil niet zeggen dat de AFM steeds waar de wet niet helemaal duidelijk is, de randen van de wet moet opzoeken en naar eigen goeddunken moet handelen ( ) Voor het ( ) opzoeken van de grenzen van degoeddunken moet handelen. (…) Voor het (…) opzoeken van de grenzen van de wet zal alleen aanleiding zijn indien de belangen van financiële consumenten anders ernstig geschaad zouden worden. De grenzen van de rechtsstaat gelden vanzelfsprekend ook voor de AFM.

• DSB Rapport - p. 244 en 255


Toepassing open normen in schaduwgebied

Ill l d S h d lijk dIllegaal gedrag Schadelijk gedrag

‘


Aanpak schadelijk gedrag Sparrow

• “pick the important problems and fix them; and tell about it”

• Het gaat Sparrow primair om de oplossing van het probleem

- mogelijkheden om onwenselijk gedrag te bestrijden en goed gedrag te bevorderen- mogelijkheden om onwenselijk gedrag te bestrijden en goed gedrag te bevorderen

- Juridisch instrumentarium is een gereedschap, maar zeker niet het enige

- Geboden en verboden kunnen nuttig zijn, maar zijn soms ook wat armoedig


Sparrow aanpak in NederlandPopulair onder toezichthouders…

• Belastingdienst

- aanpak prive-autogebruik door lease-rijders

• Wat is goed toezicht?

- Creativiteit tonen, nieuwe wegen uitproberen, buiten de ‘comfort zone’ treden

- Bewust en bereken(en)d risico’s nemenBewust en bereken(en)d risico s nemen

- Risico negatieve publiciteit of verlies van juridische procedures

• Hefbomen

- Van moreel appèl tot moral suasion

- Publicatie handhavingsmaatregelen

G b ik k i l d k f ‘ ’- Gebruik maken van sociale druk of ‘peer pressure’

- Waarschuwen voor dubieuze gedragingen en valse voorlichting

• Gedragstoezicht : andere benadering dan prudentieel (en materieel) toezichtGedragstoezicht : andere benadering dan prudentieel (en materieel) toezicht


Grenzen Sparrow-aanpakAlgemene beginselen van behoorlijk bestuur

• Legaliteitsbeginsel

- handelen moet altijd gebaseerd zijn op een wettelijke grondslag

• Specialiteitsbeginsel

- handelen binnen de grenzen van wettelijke taakstelling

- Alleen dán optreden als de wet dat uitdrukkelijk toelaat ongeacht of gedrag inAlleen dán optreden als de wet dat uitdrukkelijk toelaat, ongeacht of gedrag in

kwestie schadelijk is voor de financiële markten

• Rechtszekerheidsbeginsel

- Als handelen is toegestaan, mag marktpartij erop vertrouwen dat toezichthouder

niet optreedt

E di h id b i l• Evenredigheidsbeginsel

- Verbod van misbruik van bevoegdheid (détournement de pouvoir)


Open normen oplossing voor grensgevallen?Ja en nee

• JA, open normen zijn ruim geformuleerd en dienen als vangnet

• NEEN, optreden op basis van open normen in strijd met rechtszekerheid

• Wat te doen?

- Ingrijpen en risico nemen, kans dat rechter besluit toezichthouder vernietigd?

• Vernietiging: onrechtmatigheid staat in beginsel vastVernietiging: onrechtmatigheid staat in beginsel vast

• aansprakelijkheid en aantasting reputatie toezichthouder

- Guidance, kenbaar maken van de invulling van de norm

• In de tussentijd kunnen ongelukken gebeuren

• guidance leidt tot veel rumoer

PVK i 2002 (NFTK) AFM i h h k• PVK in 2002 (NFTK), AFM inz tophypotheken

- Beïnvloeden meningsvorming, deelnemen aan maatschappelijk debat

• AFM inzake doorsneepremie en -opbouwAFM inzake doorsneepremie en opbouw


Toepassing open normen PWEvenwichtige belangenafweging (105 PW)

• Norm voor bestuurlijk handelen bpf en opf

• Vertaald met verplichting tot evenwichtige belangenafweging

• BelangenafwegingBelangenafweging

- wat is het kader, het verder weg gelegen doel?

- afweging van belangen in functie van en met het oog waarop…?

- implicaties voor eisen geschiktheid pensioenfondsbestuurder?

• Doelstelling pensioenfonds ontbreekt

14 Footer25-3-2013

Ontbreken duidelijke doelstelling pensioenfonds vormt bron van onenigheid

• Wat verwachten we van pensioenfonds en pensioenfondsbestuurder?

• Voorrang voor ouderen of jongeren, werkenden of gepensioneerden?

• Continuïteit onderneming of ondernemingspensioenfonds?

• Beleggingsbeleid gericht op hedging & matching of op ‘return’?

• Norm is driedimensionaalNorm is driedimensionaal

- Voorbeeld: kortingsmaatregel en/of storten

- ten minste één partij voelt zich tekort gedaan

• Norm is bron van civielrechtelijke procedures

• Bron onenigheid bij beoordeling bestuurlijk handelen door DNB

V l d b i i• Verlammend voor bestuur – inertie

15 Footer25-3-2013

Ontbreken duidelijke doelstelling pensioenfondsheeft gevolgen voor toezicht

• Commissie Frijns- “Vanuit het perspectief van de deelnemer is alleen een geïndexeerd pensioen in

economische zin waardevol. (…). DNB toetst, op grond van het FTK, de financiële ( ) , p g ,positie van pensioenfondsen vanuit een nominale invalshoek. Voorwaardelijke pensioenaanspraken, zoals toekomstige indexaties, blijven dan buiten beeld. (...) De commissie is van mening dat gezien het grote maatschappelijke belang vanDe commissie is van mening dat, gezien het grote maatschappelijke belang van indexatie, het reële kader leidend moet zijn bij het risicomanagement en het beleggingsbeleid van het pensioenfonds.“

Commissie Goudswaard• Commissie Goudswaard- "Voor een goed en betaalbaar pensioen is het noodzakelijk beleggingsrisico te

nemen. Alleen zo kan er voldoende rendement worden gemaakt om de indexatieambitie waar te kunnen maken en de koopkracht van de pensioenuitkering naar verwachting op peil te houden. Bij de huidige pensioenregelingen wordt dan ook terecht risico genomen."


Ontbreken duidelijke doelstelling pensioenfondswerkt door in toepassing prudent person-regel

• Beleggingsbeleid moet in overeenstemming zijn met de prudent person regel• In dienst van nominale aanspraken of reële aanspraken?• Guidance ontbreekt, niettemin handhaving door DNB, g

- Rb Rotterdam 15 maart 2012, JOR 2012/153 (Pf Glasfabrieken)• Rb:

- Of het beleggingsbeleid van een pensioenfonds binnen de grenzen van de- Of het beleggingsbeleid van een pensioenfonds binnen de grenzen van de prudent person-regel valt, is afhankelijk van de specifieke omstandigheden binnen het betreffende fonds. Bij de beoordeling dient DNB “maatwerk” te leveren. (…) DNB heeft niet duidelijk weten te maken op welke wijze zij op maat invullingDNB heeft niet duidelijk weten te maken op welke wijze zij – op maat – invulling had gegeven aan de prudent person-regel, welk toetsingskader zij daarbij had toegepast en welke maatstaven zij had gehanteerd. (…) De wijze waarop DNB de prudent person-regel invult dient volgens de rechtbank “hoe dan ook duidelijk en kenbaar” te zijn voor het pensioenfonds.

17 Footer25-3-2013

In prudent person-regel komt microprudentieel en macroprudentieel toezicht samen (I)

• Pf Glasindustrie legt macroprudentiële overwegingen ten grondslag aan

beleggingsportefeuille

- 78% staatsobligaties, 13% goud, 8% cash, 1% onroerend goed

- 78%-belang vrijwel geheel in Nederlandse en Duitse staatsobligaties

• Contrair beleggen reductie systeemrisico's correlatie en diversificatieContrair beleggen, reductie systeemrisico s, correlatie en diversificatie

• DNB heeft geen oog voor dergelijke bespiegelingen

- Bezwaren tegen 13%-belegging en concentratie in goud

- Hoe tav 78% naar staatsobligaties en afwezigheid beleggingen in aandelen?

• DNB legt onvoldoende verband tussen microprudentieel toezicht (prudent person

l) d i l i h d k k lliregel) en macroprudentieel toezicht, ondanks taakstelling

• Financiële stabiliteit van de sector van pensioenfondsen is in het geding

18 Footer25-3-2013

In prudent person regel komt microprudentieel en macroprudentieel toezicht samen (II)

• Nominale invalshoek heeft geleid tot massaal afdekken renterisico’s

- alle pensioenfondsen doen hetzelfde, pro-cyclisch

- zonder oog voor systeemrisico’s

- massaal in derivaten op onderhandse markten

• Nederland heeft pensioenverplichtingen van ongeveer 900 miljardNederland heeft pensioenverplichtingen van ongeveer 900 miljard

• Gemiddelde duration: 15, Afdekking: 50%. Dekkingsgraad: ~100%

• 1% stijging * 15 *50% *900 = 68 miljard (!)

19 Footer25-3-2013

Effectief (?) beïnvloeden- maatschappelijk debatKorte (AFM): “Eerlijker over pensioen”

• De doorsneepremie is hoger dan kostendekkend voor jongeren, en lager dan kostendekkend

voor ouderen. Deze subsidie van jong aan oud is goed uitlegbaar als alle deelnemers hun hele

loopbaan in hetzelfde fonds pensioen blijven opbouwen Maar de systematiek wordt minderloopbaan in hetzelfde fonds pensioen blijven opbouwen. Maar de systematiek wordt minder

goed uitlegbaar naarmate meer werknemers niet hun hele loopbaan in hetzelfde fonds pensioen

blijven opbouwen. (…) Die oplossing is dat we afstappen van gelijkblijvende opbouw, en alle

deelnemers de pensioenaanspraak laten opbouwen die precies bekostigd kan worden met de

vaste premie. (…) degressieve opbouw van aanspraken.

• Missie AFM: bevordert eerlijke en transparante financiële markten. (…) De informatie van

financiële ondernemingen en pensioenuitvoerders dient feitelijk juist, begrijpelijk en niet

misleidend te zijn.

• Staatssecretaris: “Een oordeel over de doorsneepremie vergt (...) een bredere afweging dieStaatssecretaris: Een oordeel over de doorsneepremie vergt (...) een bredere afweging die

buiten de wettelijke taakopdracht van de AFM valt.”

• Lutjens: “Premie naar leeftijd kan niet”


Lutjens (FD):“Premie naar leeftijd kan niet”Juridisch instrumentarium

• Tast fundamenten aan van het huidige solidaire collectieve pensioenstelstel

• In strijd met de Pensioenwet: de pensioenrechten die oude werknemers al hebben

opgebouwd mogen niet worden gewijzigd

• Lagere pensioenbeloning voor oudere werknemer betekent dat er direct

leeftijdonderscheid wordt gemaaktleeftijdonderscheid wordt gemaakt

- bij wet verboden

- tenzij hier gerechtvaardigd doel en een goede reden voor is


Maar een andere benadering is mogelijk…“Pick the important problems and fix them”

• Als het recht of de praktijk ‘oneerlijk’ uitwerkt, tot onbillijke resultaten leidt, dan moet

de toezichthouder (als het om financiële producten gaat) zich mengen in het debat.

• In dit geval geen evidente zaak

• Vgl het ‘drieluik’ over het doorsneesysteem in TPV 2010 (aug)

• Goede argumenten die pleiten voor de stelling van KorteGoede argumenten die pleiten voor de stelling van Korte

- overdrachtsolidariteit is kwetsbaar vanwege niet-wederkerige en onevenwichtige

karakter - zet het stelsel onder druk

• Combinatie van doorsneepremie en –opbouw

- gelijke premie en degressieve opbouw als mogelijke oplossing

E ij• Er zijn argumenten tegen

- doorsneesysteem is neutraal bij variaties in levenslopen

- aanpassing leidt tot groot overgangsprobleemaanpassing leidt tot groot overgangsprobleem


Conclusies

• Open normen zijn noodzakelijk voor ‘meedeinend’ toezicht

• Toezichthouder moet open normen concretiseren, indien hij wil handhaven

O i PW ij ht ilijk t ti• Open normen in PW zijn echter moeilijk te concretiseren

- Wat is doelstelling pensioenfonds

• Verlammend voor pensioenfondsbestuur, toezichthouder en rechterp ,

- Oorzaak ontbreken guidance DNB?

- Oorzaak ontbreken relatie microprudentieel en macroprudentieel toezicht?

- Risico DNB gelet op taakstelling: haunting question?

• De toezichthouder moet zich mengen in het debat, ook als dat plaatsvindt in de

d d t k t lliranden van de taakstelling


• Ik dank u voor uw aandacht

• [email protected]


Presentatie Toezicht pensioensector Maatman … · • Doen ze de juiste dingen? - Bestrijden...

Documents

Transcript of Presentatie Toezicht pensioensector Maatman … · • Doen ze de juiste dingen? - Bestrijden...