Het Ervaringsfonds

zorg dragen voor

de 45-plus werknemer

in zijn werkomgeving

Anne Himpens, coördinator

18/06/2013 Brussel, Werken aan het Huis van Werkvermogen 1

www.ervaringsfonds.be 2

ondersteunt /betoelaagt sensibiliseringscampagnes van sectoren en concrete projecten van privé ondernemingen die het welzijn en de kwaliteit van de werkplek van de 45-plus werknemer verbeteren

Het Ervaringsfonds

• 2001, 5 September:

Wet ter verhoging van de werkgelegenheidsgraad

• 2003, 30 januari:

eerste Koninklijk Besluit

• 2004 - 2005:

Start team (vrijmaking werkingskredieten)

• 2006, 1 juli:

tweede Koninklijk Besluit: “Werkbaarheid”/ Drie Stappen/ Sectoren/

• 2005: generatiepact

• 2012: “European Year for Active Ageing and Solidarity between Generations”

• 2013: CAO 104 : Het werkgelegenheidsplan oudere werknemers

• … 3

Het Ervaringsfonds: pionier in « vergrijzing op de arbeidsmarkt »

www.ervaringsfonds.be 4

Van 2004 tot nu

Meer dan 1.400 goedgekeurde

toelageaanvragen

=

meer dan 20.000 werkposten

van 45-plus werknemers

verbeterd

WERKBAARHEID

5

...

Motivatie

Kennis en vaardigheden

Gezondheid

MENS

...

Functie-eisen

Ergonomische aspecten

Veiligheid

WERK

Evenwicht

DE MENS: Leeftijdsgebonden veranderingen

• Verouderen als individu universeel, progressief, “intrinsiek” (niet te wijten aan de omgeving en beïnvloedbare veranderingen), vermindering van functies

• Sociofamiliale veranderingen huisverlatende kinderen, zorgbehoevende ouders

• Psychologische groei in capaciteiten strategie, wijsheid, redenering, ervaring

• Loopbaan werkdruk, jongere werkcollega’s

Dr. Ph KISS, Gent, 24 mei 2013

Leeftijdsgebonden veranderingen

leeftijdsgebonden ziekten

– frequentie neemt toe met de leeftijd

– manifest rond 50 jaar

– chronisch

– musculoskeletale ziekten: vnl degeneratieve aandoeningen

– cardiovasculaire ziekten

– luchtwegaandoeningen

Dr Ph. KISS - Gent, 24 mei 2013

= belangrijke

reden voor uitval

Leercapaciteit

• geen kwalitatief verschil in vgl. met jongere collega’s – eventuele negatieve invloed van de leeftijd op het leerproces wordt

gecompenseerd door de grotere ervaring

• aangepaste opleidingen – kleine groepen

– eigen tempo

Dr Ph KISS - Gent, 24 mei 2013

Uitdagingen

• zeer grote onderlinge verschillen

• verschillen nemen toe met de leeftijd

• geen eenheidsworst

• maatregelen per bedrijf, per individu

Active Ageing - Gent, 24 mei 2013

Waarop kunnen werkgevers

rechtstreeks inspelen?

10

...

Motivatie

Kennis en vaardigheden

Gezondheid

MENS

...

Functie-eisen

Ergonomische aspecten

Veiligheid

WERK

Evenwicht

11

Een Ervaringsfondsproject

in drie stappen:

1) In kaart brengen van de werkbaarheid via een

vragenlijst (meten)

2) Analyseren van de werkomstandigheden via het

opsporen van risicofactoren (diagnose stellen)

3) Concrete verbeteringsprojecten uitvoeren (verbeteren)

12

Eerste stap: « Meten »

Van de graad van werkbaarheid (evenwicht persoonlijke

aspecten en aspecten van het werk) van de oudere

werknemers,

door het afnemen van een “door de overheid

goedgekeurde” vragenlijst

onder begeleiding van een arbeidsgeneesheer-

preventieadviseur.

Voorbeeld: VOW/QFT (gratis op www.ervaringsfonds.be);

• Module 1 : psychosociale aspecten

DIMENSIES: Tempo en hoeveelheid werk, gebruiken van kennis en mogelijkheden om bij te scholen,

sociaal vangnet, inspraak bij het nemen van beslissingen, moeilijkheden bij veranderingen in het

takenpakket, werkonzekerheid, arbeidsvoldoening, herstelbehoefte.

• Module 2 : lichamelijke aspecten gelinkt aan de werkomstandigheden

DIMENSIES: Overlast, gevaar, lichamelijke eisen, repetitieve bewegingen, beeldschermwerk

• Module 3 : veiligheid

DIMENSIES: Ongevallen, veiligheidsgevoel

• Module 4 : gezondheid

DIMENSIES: Gezondheidsrisico’s, algemene gezondheidstoestand, frequentie en aantal dagen

afwezigheid,…

• MODULE 5 : arbeidscapaciteit

DIMENSIES: Verworven vaardigheden, evolutie van de vaardigheden

• MODULE 6 : blijfintentie op korte en op lange termijn

De VOW/QFT- modules

Gent 14

VOW/QFT: Vragenlijst

VOW/QFT: Gebruiksaanwijzing

VOW/QFT: Gids voor electronische verwerking

VOW/QFT: Excel bestand voor eerste interpretatie van de gegevens

VOW/QFT: Type-rapport

Op www.ervaringsfonds.be

(onder « Tools en Goede Praktijken »)

15

Tweede stap: diagnose stellen

De werkomgeving analyseren zodat factoren worden

ontdekt die verbeterd kunnen worden (“risico’s”)

door het afnemen van een door de overheid

goedgekeurd diagnose-instrument

onder begeleiding van een arbeidsgeneesheer-

preventieadviseur.

Voorbeeld: SOBANE Déparis methode (gratis op

www.sobane.be);

Déparis 18 tabellen, 18 facetten van de werksituatie

Synthese van de Deparis studie van drukkerij 1. Lokalen en werkzones

2. Arbeidsorganisatie

3. Arbeidsongevallen

4. Elektrische risico’s en brandgeval

5. Bedieningsapparatuur en signalen

6. Materiaal, handgereedschap, machines

7. Werkhoudingen

8. Krachtinspanningen en goederenbehandeling

9. Verlichting

10. Lawaai

11. Luchthygiëne

12. Thermische omgevingsfactoren

13. Trillingen

14. Autonomie en individuele verantwoordelijkheden

15. Inhoud van het werk

16. Tijdsdruk

17. Arbeidsverhoudingen tussen werknemers en hiërarchische lijn

18. Psychosociale omgeving

WANNEER? NR WIE? WAT? Kost

voorzien uitgevoerd

1 Werknemers Kassen, paletten, karren één voor één opruimen 0 -/-/- -/-/-

2 Werknemers Dagelijks de arbeidszone opruimen 0 -/-/- -/-/-

3 Werknemers De palet met papierenvoorraad aan de andere kant van de

gang plaatsen tegenover de boekbinder 0 -/-/- -/-/-

4 Onderhoud De kast achteruitzetten om de toegang tot de boekbinder

aan 70cm te brengen 0 -/-/- -/-/-

5 Werknemers De papierenvoorraad aan 2 paletten te brengen om de

behoeften voor één hele dag te beantwoorden 0 -/-/- -/-/-

6 Pr. adviseur Het type en de omvang van de brandblusser bepalen 0 uitdiepen

7 Werknemers Kleine stof- en poedervluchten van de toner tijdens het

beladen: meer regelmatig het lokaal opzuigen en reinigen 0 -/-/- -/-/-

8 Directie De prioriteiten in de taken bepalen. Alles is dringend 0 uitdiepen

9 Directie De bestellingen per mail organiseren en systematiseren

vanaf de informaticabestanden 0 uitdiepen

10 Directie De verantwoordelijkheden van iedereen verduidelijken terwijl

men de veelzijdigheid bewaart 0 uitdiepen

11 Directie Het bestellingsysteem herzien en criteria vastleggen die

toelaten de prioriteiten te bepalen 0 uitdiepen

12 Directie De overdracht van verantwoordelijkheden herzien 0 uitdiepen

1. Bouwsector

2. Tertiaire sector

3. Gezondheidszorgen

4. Thuiszorg sector

5. Laboratoria (scheikunde en biologie)

6. Call centers

7. Beschutte werkplaatsen

8. Hout sector

9. Elektriciteitsbedrijven

10. Voeding

11. Cafetaria’s - restaurants

12. Garages

13. Bakkerijen

14. Logistiek

15. Schoonmaak

16. kinderdagverblijven

17. Banksector

18. Drukkerijen

19. Supermarkten

20. Schoonheidssalons

21. Rusthuizen

22. Industriële klimtechnieken

23. Kamermeisjes

24. Tuiniers

25. Technici die tussenbeide

komen in geval van pannes

Opsporingsgidsen Déparis

19

Derde stap: Verbeteren

...

Motivatie

Kennis en vaardigheden

Gezondheid

MENS

...

Functie-eisen

Ergonomische aspecten

Veiligheid

WERK

Evenwicht

20

Beroepsziekten

(open systeem)

volgens

pathologie (1e statistieken

2012)

21

DOEL:

Verminderen van de fysieke belasting, repetitieve bewegingen,

trillingen, heffen & tillen en verplaatsen van

materialen/voorwerpen/personen, oncomfortabele

werkhoudingen tijdens het uitvoeren van de taken.

HOE ?

(Te voorziene) problemen aanpakken via het voorzien van

werkpostaanpassingen, ergonomische hulpmiddelen/tools en

machines, het aanleren van ergonomisch verantwoorde

werkhouding, opleiding heffen & tillen voor de 45-plus

werknemers, e.d.

Ergonomische aspecten

Ergonomische verbeteringen : Heffen en tillen substantieel verminderen

Voorbeeld uit PC 149.01 (elektriciteit)

Drie werknemers leveren « zware toestellen »,

Daarbij moeten wel wat trappen en opstapjes

gedaan worden.

verlicht adhv een «elektrische trappenklimmer»

Oncomfortabele houdingen verminderen.

Verpleegkundigen ervaren veel belasting aan de rug wanneer zij patiënten moeten manipuleren, zij kunnen hierbij niet steeds de meest comfortabele houdingen aannemen.

De instelling gaat over tot de aankoop van hoog-laag bedden. Hierdoor beperkt het heffen en tillen in oncomfortabele houdingen zich tot een minimum.

Trillingen verminderen, … Voorbeeld uit PC 327 (Beschutte en sociale werkplaatsen)

4 werknemers van de parkrangersploeg zetten palen (afrasteringen en de aanleg van wandelpaden) en planten

bomen aan. Het voorboren van gaten gebeurt veelal op harde terreinen. De huidige boren zijn daardoor moeilijk te

hanteren en geven ook vaak blokkering en terugslag.

Door de aankoop van een meer ergonomische grondboormachine met aangepaste boorkoppen worden de trillingen

tot een minimum herleid.

Verminderen van repetitieve bewegingen

Voorbeeld uit de voeding:

Het inpakken van ijsjes gebeurt handmatig door een steeds herhaalde éénvormige beweging: de ijsjes worden van

een transportband afgeschoven in een vakjesband. Dit is fysiek intensief, gezien het tempo en het werken in

ploegen.

Een hulpmechanisme neemt bovenvermelde

handenarbeid over.

De (oudere) werknemers worden ontlast van

dit fysisch belastende inpakwerk.

Waarop kunnen werkgevers

rechtstreeks inspelen?

26

...

Motivatie

Kennis en vaardigheden

Gezondheid

MENS

...

Functie-eisen

Ergonomische aspecten

Veiligheid

WERK

Evenwicht

27

DOEL

Verminderen van de fysieke of psycho-sociale belasting,

vermijden van burn-out, verhogen van motivatie, aanleveren van

nieuwe uitdagingen.

HOE AANPAKKEN?

Via het voorzien van opleidingen, die de 45-plus werknemers zelf

volgen in het kader van een gedeeltelijke of volledige

functiewijziging (ikv interne mobiliteit), competentieverhoging,

omscholing tot coach (ikv functieverlichting), e.d.

Functie-eisen aanpakken

• Gedeeltelijke of totale functiewijzigingen bewerkstelligen

VOORBEELDEN:

ZIEKENHUIS: Een 54-jarige verpleegster ziet haar job niet meer zitten vanwege de grote psychosociale belasting. Zij wordt tot archiefmedewerkster omgeschoold.

SCHRIJNWERKERIJ: Karel, 57 jaar, projectleider, ervaart zijn huidige job als té stresserend: van « hot naar her » rijden met de auto; werfbezoeken afleggen, problemen oplossen onder tijdsdruk. Karel heeft dit geruime tijd zeer goed gedaan maar de afstanden en het hectische kruipen hem in de kleren. Hij verkiest een « binnenjob», waar hij verder kan bouwen op zijn opgedane ervaring.

Hij wordt omgeschoold tot “planner–aankoper”. Daarin kan hij zijn ervaring benutten, maar hij moet veel minder “baan” doen.

>>> Facturen die de werkgever ontvangt om bovenstaande personen om te scholen tot resp. archivaris en planner/ aankoper komen in aanmerking voor het Ervaringsfonds.

Verwerven van nieuwe competenties

Een oudere verzorgende heeft het moeilijk met het opvolgen van het elektronisch patiëntendossier. De oorzaak van het probleem is dat zij niet beschikt over de basisvaardigheden « werken met een PC »

Het Ervaringsfonds kan tussenkomen voor de externe opleidingen die in dit kader nodig zijn.

Een groep oudere verzorgenden uit de palliatieve zorg krijgt het zeer moeilijk in het uitvoeren van de dagdagelijkse taken – zowel fysieke als psychosociale belasting!-. « Draaglast » t.o.v. « draagkracht »….

Het Ervaringsfonds kan tussenkomen voor de externe opleidingen /begeleiding die in dit kader nodig zijn.

30

Klimatisatie, stofafzuiging, verlichting, geluidshinder, afstanden

verminderen, veiligheid e.d. (welzijnswet 1996)

Infrastructuurwerken

Hardware en software

Cursus bevordering algemene gezondheid (vb. Rookstop)

«Core-business » opleidingen

Wat komt NIET in aanmerking

31

Komen in aanmerking:

Private ondernemingen en organisaties die

• Niet in staat van faillissement /geen staat van vereffening - Geen

gerechtelijk akkoord verkregen - geen voorwerp van procedure van

faillietverklaring of van gerechtelijk akkoord

• RSZ-bijdragen, directe belastingen en BTW betaald hebben

• Geen strafrechtelijke veroordeling of administratieve geldboete met

betrekking tot sociale wetgeving hebben

• En die de toelage NIET cumuleren met andere voordelen die de

werkgever voor hetzelfde doel en dezelfde werknemer ontvangt (uitz.

Activa 45+)

32

Condities

• Project pas starten nadat toelageaanvraag werd ingediend

• De werknemers gedurende de duur van het project verder te werk

stellen (min. 12 maanden)

• Maximale duur van het project: 24 maanden

• Enkel facturen zijn ontvankelijk

• Starten met verbeteringsproject op max. 12 maanden na afnemen

instrument (meet of diagnose) voor een verhoogde toelage

Na afloop van het project kunnen de facturen + loonfiches + ingevulde instrumenten +

verklaring op erewoord voor uitbetaling aangeleverd worden.

33

METEN

DIAGNOSE

VERBETEREN

Opleiding

VERBETEREN

Aankoop

< 250€/ stuk

VERBETEREN

Aankoop

> 250€/ stuk

Indien afzonderlijke acties:

Max.12 € /

betrokken

45+

werknemer

50% factuur,

max. 500€ /

45+ werknemer /maand

50% factuur 10% factuur

max. 6.000€ / 45+ werknemer

Indien meten of diagnose-methode binnen 1 jaar tijd gecombineerd

wordt met een project:

Max.12 € /

betrokken

45+

werknemer

70% factuur,

max. 750€ /

45+ werknemer /maand

70% factuur, 14% factuur

max. 9.000 € / 45+ werknemer

Toelage berekening

Samenwerking met de Sectoren

werkgevers motiveren / aanzetten

om WERKPOSTEN van

45-plus werknemers te verbeteren

Ervaringsfonds 34

Via 7 samenwerkingsprotocols:

12.500 werknemerswerkplekken

Ervaringsfonds 35

Bejaardenhulp en Thuiszorg PC 318.02

Werknemers (2.000)

Hout PC 126

Werknemers (1.062)

Textiel PC 214

Werknemers (312)

Textiel PC 120

Werknemers (1.200)

Bouw PC 124

Werknemers (4.763)

Eweta PC 327.03

Werknemers (300)

Transport en Logistiek PC 140.03

Werknemers (2.500)

24 mei 2013 Gent, Provinciaal Comité Oost-Vlaanderen 36

Positieve neveneffecten…

wat goed is voor +45 is dit ook voor –45 !

de jonge werknemer van NU is de oudere

werknemer van morgen

Van curatief naar preventief

37

Advies inzake mogelijke projecten, uitleg over de

maatregelen en hulp bij het opstellen van het dossier:

Pieter Geladé

pieter.gelade@werk.belgie.be

02/233 46 06

Algemene Directie Humanisering van de Arbeid

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg

Ervaringsfonds

Ernest Blérotstraat 1

1070 Brussel

WWW.ERVARINGSFONDS.BE

1/02/2011 Ervaringsfonds - Jaarverslag 2009 38