Pov Leerplan PAV Derde Graad 2002-4-4-A-1-III-D

PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

3de graad BSO – eerste en tweede leerjaar

AV / Project Algemene Vakken (PAV)

(4 lesuren/week)

Copyright © Provinciaal Onderwijs Vlaanderen 2002/4//4/A//1/III//D/

2 Leerplan So – AV Project Algemene Vakken – derde graad

INHOUDSTAFEL

1 Gebruiksaanwijzing bij het leerplan ................................................................................. 3

2 Lessentabel........................................................................................................................ 7

3 Visie op het onderwijs ...................................................................................................... 8

4 Visie op het beroepssecundair onderwijs........................................................................ 11

5 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie.......................... 14

6 Algemene doelstellingen en visie op PAV ..................................................................... 15

7 Minimale materiële vereisten.......................................................................................... 18

8 Specifieke doelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken

en didactische middelen.................................................................................................. 19

9 Evaluatie ......................................................................................................................... 82

10 Bibliografie ..................................................................................................................... 86

11 Coda ................................................................................................................................ 90

12 Bijlagen........................................................................................................................... 91


GEBRUIKSAANWIJZING

1 Het leerplan 1.1 Statuut Een school wordt door de overheid gesubsidieerd. In ruil daarvoor moet ze bewijzen dat ze een behoorlijk studiepeil nastreeft en bij de leerlingen bereikt. Het leerplan is een middel voor de overheid om na te gaan of de school aan deze kwaliteitseisen voldoet. Daarom dient ze van goedgekeurde leerplannen gebruik te maken. Het leerplan fungeert m.a.w. als een juridisch-inhoudelijk contract tussen de overheid en de school of de inrichtende macht. Het is het officieel en bindend basisdocument waarvan de leraar uitgaat bij het vormgeven van zijn onderwijspraktijk. 1.2 Goedkeuring Het leerplan wordt ontwikkeld door de leerplancommissie in opdracht van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen . De leerplancommissies worden in september samengesteld en bestaan uit vakleraren en pedagogische medewerkers van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen . Het leerplan moet voldoen aan inhoudelijke en vormelijke criteria. We verwijzen hier naar het Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de goedkeuringscriteria en indieningsmodaliteiten van de leerplannen voor het secundair onderwijs (26 nov. 1996). 1.2.1 De inhoudelijke criteria De volgende criteria zijn inhoudelijk: • eenheid: de eigen doelstellingen ( algemene of specifieke) moeten een samenhangend

geheel vormen met de ET en de OD (horizontale samenhang); • consistentie: de DS mogen niet in tegenspraak zijn met de ET of OD; • verticale samenhang tussen de leerplannen voor een bepaald vak van de verschillende

graden; • studielast: de overheid waakt erover dat de studielast voor de leerlingen niet te zwaar

wordt; • er moet ruimte zijn voor de eigen inbreng van de leraren. 1.2.2 De vormelijke criteria Er zijn ook vormelijke criteria waaraan een leerplan moet beantwoorden. Die zijn nodig omwille van de functie die een leerplan vervult. Het is immers een instrument dat bijdraagt tot de efficiëntie en de effectiviteit van het onderwijs. Het leerplan bevat steeds de volgende rubrieken: • Profiel van de leerlingen en een beschrijving van de beginsituatie


� De doelstellingen Algemene doelstellingen:

drukken uit wat men op het einde van de graad voor de leerlingen wil bereiken/nagestreefd heeft.

Leerplandoelstellingen:

Basisdoelstellingen bevatten: eindtermen en ontwikkelingsdoelen; vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen; eigen doelen voor het vak; eigen doelen van het pedagogisch project.

Basisdoelstellingen moeten bereikt of nagestreefd worden.

Uitbreidingsdoelstellingen bevatten: eigen doelen voor het vak.

Uitbreidingdoelstellingen zijn niet verplicht. Door een onderscheid te maken tussen basis- en uitbreidingsdoelstellingen bewaken we de studielast van de leerlingen.

• Leerinhouden

• deze worden opgesteld door de leerplancommissie; • er wordt op gelet dat er een evenwicht is tussen ‘verplichting’ en ‘eigen inbreng’ van de

leraar; • de leerplannen van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen stellen de doelen centraal,

vandaar relatief weinig inhouden. • Minimale materiële vereisten • Pedagogische en didactische wenken

Deze vormen niet het onderwerp van inhoudelijke controle door de overheidsinspectie. Dit luik biedt suggesties en aanbevelingen aan de leraren die in de vakgroep kunnen besproken worden.

• Visie op de evaluatie

Vormt niet het onderwerp van inhoudelijke controle door de overheidsinspectie. • Bibliografie

Vormt niet het onderwerp van inhoudelijke controle door de overheidsinspectie. 1.2.3 Besluit Provinciaal Onderwijs Vlaanderen opteert waar mogelijk voor: • geïntegreerde graadleerplannen; • open leerplannen, met veel ruimte voor de eigen inbreng van het lerarenteam en veel

didactische en pedagogische tips ter ondersteuning; • een hechte horizontale en verticale samenhang. In de leerplannen van de eerste graad worden alle eindtermen en ontwikkelingsdoelen opgenomen als een basisdoelstelling.


Soms worden ook vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen als een basisdoelstelling aangeduid. In dat geval dienen ze bereikt/nagestreefd te worden. 1.3 Hoe ziet een leerplan eruit ? De leerplannen van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen hebben een bepaalde lay-out. De specifieke leerplandoelstellingen, de leerinhouden en de pedagogische en didactische wenken worden in een kolommenstructuur beschreven. Deze ziet er als volgt uit:

specifieke leerplandoel-

stellingen

VET/VOD ET/OD

B U

leerinhouden didactische en pedagogische

wenken

ICT- mogelijkhe-

den 1

2

3

4

5

6

In kolom 1 leest men de specifieke leerplandoelstellingen bij de leerinhouden in kolom 4. Kolom 2 bevat verwijzingen naar eindtermen en ontwikkelingsdoelen en naar vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In kolom 3 worden basis- en uitbreidingsdoelstellingen aangeduid. In kolom 5 worden didactische en pedagogische wenken beschreven. In het leerplan PAV derde graad worden de ICT – mogelijkheden bij de didactische en pedagogische wenken extra beklemtoond. Ze worden in een aantal thema’s uitvoerig beschreven. 2 Jaarplannen De overheidsinspectie controleert of de leerplannen worden uitgevoerd, o.a. via de jaarplannen. Ze zijn een timings- of planningsinstrument waarmee je als leerkracht zelf in de gaten kunt houden of je het leerplan uitvoert, hoe je daarbij te werk gaat en welke accenten je legt. Een jaarplan is dus de omzetting van het leerplan naar de concrete werkelijkheid van die leerlingen in die klas in dat leerjaar. De basis en leidraad voor het jaarplan is dus niet het handboek, wel het leerplan. Als je bij het opstellen van je jaarplan uitgaat van het handboek kan er een parallel curriculum ontstaan waarbij belangrijke accenten in het leerplan worden vergeten of verwaarloosd. Een jaarplan is een planning vooraf. Een opvolging van die planning kan steeds op het eind van elk trimester gebeuren en is interessant om jezelf te evalueren en bij te sturen. Het jaarplan krijgt pas echt betekenis als een levend werkinstrument als je het voortdurend aanpast en bijstuurt.


Jaarplannen zijn werkdocumenten die de realisatie van een leerplan aantonen. Ze drukken uit dat er overleg is tussen (vak)collega’s. Ze stemmen overeen met het leerplan wat de leerinhouden en de basisdoelstellingen betreft. Ze bevatten verwijzingen naar het leerplan (bv. het identificatienummer). Ze bevatten een timing en opvolging.


LESSENTABEL

Algemeen kader Het leerplan PAV derde graad BSO dient men te situeren in het kader van de lessentabellen van het OVSG. De lessentabel vormt een onderdeel van het leerplan. Wanneer de inspectie een leerplan goedkeurt, verklaart ze zich akkoord met het aantal wekelijkse lestijden dat wordt voorzien om dit leerplan te realiseren. Rubrieken De lessentabellen zijn gestructureerd volgens de rubrieken die decretaal zijn vastgelegd. Dit zijn de basisvorming en het optioneel gedeelte. Het optioneel gedeelte bestaat uit het fundamenteel en het complementair gedeelte. Basisvorming Dit is het gemeenschappelijk geheel van vakken dat aan elke leerling elk leerjaar wordt aangeboden. Het aantal wekelijkse lestijden voor de basisvorming bedraagt voor het BSO minimaal 10 lesuren in de tweede graad BSO en 8 lesuren in de derde graad BSO. Situering van PAV in de lessentabellen PAV is een algemeen vak dat deel uitmaakt van de basisvorming en in de derde graad gedurende 4 lesuren / week aan bod komt. Provinciaal Onderwijs Vlaanderen biedt een leerplan PAV aan met een geïntegreerde aanpak. Het is mogelijk dat scholen de keuze maken om PAV in de basisvorming aan te vullen met één of twee lesuren AV Nederlands in het fundamenteel gedeelte van het optioneel gedeelte, o.m. in de derde graad BSO, Kantoor en verkoop. Een vakoverschrijdende samenwerking tussen de betrokken vakleraren is dan aangewezen.


VISIE OP ONDERWIJS

Basisreferentiekader Het basisreferentiekader van waaruit onderwijs wordt verstrekt, vinden we terug in het pedagogisch project. Dit is het geheel van onderwijskundige en opvoedkundige uitgangspunten die vanuit een bepaald mensen wereldbeeld door de inrichtende macht worden vastgelegd. Door de ondertekening van de Gemeenschappelijke Verklaring inzake een non-discriminatiebeleid in het onderwijs en de onderschrijving van de Standpuntbepaling Provinciaal Onderwijs Vlaanderen in het kader van de opvolging van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind vormen volgende inhoudelijke principes een rode draad in het pedagogisch project van elke inrichtende macht van het provinciaal onderwijs: • het provinciaal onderwijs is open onderwijs, toegankelijk voor iedereen, vertrekkend

vanuit de idee van een pluralistische samenleving, waarbij mensen met verschillende overtuigingen en achtergronden met elkaar positief kunnen omgaan, zonder daarom hun identiteit te verliezen;

• het provinciaal onderwijs is gericht op de maximale ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en ontwikkelingskansen van alle leerlingen en op de voorbereiding van een beroepsleven;

• het provinciaal onderwijs is gericht op het bijbrengen van eerbied voor de rechten van de mens en op het beleven en toepassen van mensenrechten in de geest van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en inzonderheid het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Jongeren worden, ongeacht de capaciteiten waarover ze beschikken, erkend als medeburgers en worden aangesproken om verantwoordelijkheid op te nemen voor en mee vorm te geven aan de kwaliteit van het leven op school.

Geënt op de basisbeginselen van het pedagogisch project stuurt de school haar onderwijskundig en opvoedkundig beleid en formuleert ze haar schoolvisie. In de schoolvisie expliciteert de school haar pedagogisch referentiekader in de vorm van concrete opvoedingsdoelen, waarden en normen en beschrijft ze hoe ze haar socialisatie-opdracht wil realiseren. De schoolvisie vormt de basis voor schoolwerkplanontwikkeling. Ontwikkelingsbegeleiding Ontwikkelingsbegeleiding omvat alle lesgebonden en lesoverstijgende onderwijsactiviteiten en/of methodes die gericht zijn op waardensocialisatie. Aandacht gaat hierbij zowel uit naar leerlinggerichte activiteiten als naar het scheppen van randvoorwaarden voor een leefbare school en schoolomgeving voor alle onderwijsparticipanten. In een school is het bijvoorbeeld onmogelijk om gezondheidszorg en gezondheidseducatie van elkaar te scheiden omdat de organisatie van de zorg het eerste element van de opvoeding is èn een basisvoorwaarde voor de kwaliteit van de opvoeding. Dezelfde redenering geldt voor alle andere educatievormen.


Hiertoe rekenen we: • interculturele vorming

Bij de vorming van interculturele competentie gaat het om inzichten, vaardigheden en houdingen die integraal deel uitmaken van een sociaalvaardige houding en die we nastreven bij de leerlingen èn bij onszelf om optimaler te kunnen functioneren in onze multiculturele samenleving binnen de context van internationalisering.

• culturele en esthetische vorming Voor veel leerlingen is de school de enige introductie in de culturele wereld. Deze leerlingen dienen in hun leerplichtonderwijs kennis te maken met cultuur en een basis op te bouwen die hen levenslang mogelijkheden biedt voor verdere ontwikkeling. Cultuur als instrument speelt een rol bij het verwezenlijken van brede vormingsdoelen als sociale cohesie, tolerantie en maatschappelijke betrokkenheid. We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen “muzisch – creatieve vorming” in de derde graad en moedigen het organiseren van culturele activiteiten op school- en klasniveau aan, bijv. deelnemen aan een leesbevorderingsproject.

• relatiebekwaamheid en sociale vaardigheden

Bv. het organiseren van “Leefsleutels op school”, kennismakingsdagen, klasactiviteiten gericht op leren samenwerken. We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen “sociale vaardigheden” in de derde graad.

• gezondheidseducatie Bv. het uitwerken van een gezondheids- en/of drugbeleid op school, het organiseren van activiteiten rond “gezonde voeding”, roken. We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen “gezondheidseducatie” in de derde graad.

• opvoeden tot burgerzin

Bv. het oprichten van een leerlingenraad, leerlingen betrekken bij de herinrichting van de speelplaats, leerlingen inzicht bijbrengen in de werking van het provinciebestuur, het schepencollege, enzovoort. We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen “opvoeden tot burgerzin” in de derde graad.

• milieueducatie

Bijv. meewerken aan een project op school waarbij afval gesorteerd wordt, bereid zijn om de groene omgeving rondom de school te respecteren, een actie ondernemen met de leerlingenraad om water- en warmteverspilling tegen te gaan. Verkeerseducatie, bijv. het analyseren van de verkeersomgeving rondom de school. Deze educatievorm vindt men beschreven bij de vakoverschrijdende eindtermen “milieueducatie” in de derde graad.

Op het einde van het secundair onderwijs dienen de leerlingen ook de kennis hebben verworven waarmee ze goed zijn voorbereid om het theoretisch rijexamen categorie B af te leggen.


• leren leren Het doel van leren op school is in de eerste plaats het leerproces en niet het cijfer. Leerkrachten moedigen hun leerlingen aan om te slagen en begeleiden hen bij dit proces. We verwijzen hier naar de vakoverschrijdende eindtermen “leren leren” in de derde graad.


Visie op het beroepssecundair onderwijs

Motiveringsbeleid Provinciaal Onderwijs Vlaanderen gaat uit van een leerlinggerichte en een leerlinggestuurde visie op onderwijs. Dit betekent dat er in het beroepssecundair onderwijs zeer sterk rekening zal gehouden worden met de totale persoonlijkheid van de leerling en zijn beginsituatie. Met deze visie bouwen we voort op de pedagogische en didactische aanpak in de B-stroom van de eerste graad van het secundair onderwijs. De jongeren motiveren is een prioriteit. De leraar tracht daarom tot een open en constructieve communicatie met hen te komen. Hij werkt aan een gezond klasmanagement waarin hij streeft naar een evenwicht tussen respect en belangstelling voor elke leerling afzonderlijk en aandacht voor de klasgroep als geheel, o.a. bij het beleven en toepassen van leefregels. Hij creëert een positieve leeromgeving waarbij hij gebruik maakt van interactieve werkvormen, taakgericht vaardigheidsonderwijs met de klemtoon op LEREN door DOEN, opdrachten gericht op samenwerking zoals groepswerk, tutoring, contractwerk. Hij stelt hoge maar realistische verwachtingen aan de leerlingen. Hij gaat uit van hun ontwikkelingsmogelijkheden en hun veerkracht en tracht hun zelfwaardering en zelfvertrouwen te bevorderen. Hij treedt op als coach en trainer. In het beroepsonderwijs schept de school ruimte voor emotionele geborgenheid waarin een gevoel van erkenning en aanvaarding heerst. Dat wekt positieve verwachtingspatronen op en geeft uitzicht op de toekomst. De totale persoonlijkheid krijgt maximale kansen tot ontwikkeling. Leerlingen en leraars gaan samen op weg. Differentiatie en integratie De pedagogisch-didactische aanpak in het beroepssecundair onderwijs is gericht op de totale persoonlijkheid van de leerlingen, en is sterk geïntegreerd. Brede basisvorming en specifieke vorming voor een beroepsdomein staan in voortdurende wisselwerking. De belangstelling voor de technisch-technologische vorming is de basis van waaruit het beroepsonderwijs vertrekt. Dit beroepsonderwijs houdt rekening met de eigen persoonlijkheid van de jongeren, hoe heterogeen een klasgroep ook samengesteld kan zijn. Interne differentiatie is de regel. Het beroepsonderwijs neemt de individuele leerlingen zoals ze zijn, met hun kwaliteiten en ook met hun tekorten. Het heeft oog voor de eigen aanleg van de leerlingen en staat open voor hun eigen manier van denken, handelen en zijn.


Levensvorming krijgt gestalte in deze geïntegreerde aanpak. Algemene vakken, aangebracht op een geëigende, geëngageerde manier, vanuit de actuele leefwereld van de leerlingen, leunen aan bij hun concrete en praktische ervaring. Structuren en verbanden in school en maatschappij worden geduid en bespreekbaar gemaakt. In zo’n actieve integratie ontstaat ruimte voor incidenteel leren, voor verrassende leersituaties, voor ingrijpende leermomenten. Voorbeelden van zo’n aanpak zijn: project algemene vakken, de integratie van de technische en de praktische vakken, projectonderwijs en thematisch onderwijs. Om een gedifferentieerde en een geïntegreerde aanpak in de klas te kunnen realiseren heeft de leraar en het hele lerarenteam in het BSO nood aan een goede ondersteuning op schoolniveau. Hoe men te werk kan gaan om zulk een differentiatievermogen op schoolniveau te ontwikkelen, leest men o.m. in “Omgaan met verschillen in de school” van Jan Tallon en Chris Van den Vreken, Dienst voor Onderwijsontwikkeling, Brussel, 1997. In de bibliografie zijn meerdere werken opgenomen met interessante informatie over zorgverbreding en differentiatievermogen, bijv. in de context van schoolwerkplanontwikkeling. Voorbereiding op de arbeidswereld In de loop van hun vorming komen de leerlingen van het beroepsonderwijs geleidelijk aan in nauwer contact met de arbeidswereld, onder meer door stages, interactieve contacten met het bedrijfsleven, participatie in mini-ondernemingen en leerbedrijven. De concrete beroepspraktijk komt zo binnen bereik. Het beroepsonderwijs begeleidt jongeren stap voor stap naar de uitvoering van opdrachten en handelingen, zowel van eenvoudige, routinematige als van meer complexe taken. In de onmiddellijke confrontatie met de kwaliteit van het product, de dienst of het resultaat van hun optreden, leren de jongeren geduldig en geconcentreerd te blijven. Zij leren dat zij in de uitvoering van hun opdrachten van elkaar afhankelijk zijn en evolueren zo tot betrouwbare medewerkers die hun plaats kunnen innemen in een arbeidsteam. In het beroepssecundair onderwijs leren jongeren omgaan met de mensen die zij verzorgen of diensten verlenen. Ze leren allerlei benodigdheden gebruiken, gereedschappen hanteren en machines bedienen op een veilige en efficiënte manier. Voorzichtigheid en alertheid voor de veiligheid van anderen staan voorop. Zorg om orde en netheid en om de goede staat van hun werktuigen zijn essentieel. De beroepsopleiding houdt rekening met de actuele stand van de techniek en de technologie. Hun evolutie die aan de basis ligt van onze economische ontwikkeling die op haar beurt bron van welvaart is, staat immers nooit stil. Concreet zal op basis van de voortdurend geactualiseerde beroepsprofielen die vanuit het economisch leven worden aangereikt, het beroepsonderwijs opleidingsprofielen ontwikkelen die de inhoud leveren van het vaktechnisch gedeelte van zijn aanpak. Jongeren in het beroepssecundair onderwijs leren oplossingsmethodes die hen geleidelijk in staat stellen om zich in te werken in nieuwe projecten of om nieuwe problemen aan te pakken. Daarbij worden systematisch milieu-, veiligheids- en gezondheidsaspecten betrokken. Zij doen de ervaring op dat levenslang leren een integrerend deel van het beroepsleven is. Zij gaan beseffen dat de vakkennis die ze in het beroepsonderwijs opdoen in de eerste plaats het fundament vormt waarop zij hun beroepsleven zullen uitbouwen. Daaruit groeit de bereidheid om zich te blijven nascholen.


Het beroepssecundair onderwijs brengt de arbeids- en ondernemingswereld stap voor stap dichterbij. Het wekt daarvoor bij zijn leerlingen een actieve instelling op, gekoppeld aan training voor flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Het beroepsonderwijs bevestigt de inspanning van zijn leerlingen met de uitreiking van een kwalificatiecertificaat dat hun start in het het beroepsleven mogelijk maakt. De structuur en organisatie van het BSO De beroepsopleiding start na de eerste graad. De leerlingen ontvingen in de eerste graad voldoende ruimte en informatie over beroepen en studies om hen te oriënteren en te begeleiden bij hun studiekeuze. Vanaf de tweede graad streeft het beroepsonderwijs naar het overbrengen van een geheel van inhouden en vaardigheden, opgebouwd rond praktijkervaring gekoppeld aan de noodzakelijke technisch-theoretische ondersteuning. Theorie en praktijk worden voortdurend gecoördineerd. De derde graad BSO heeft de bedoeling de leerlingen meer arbeidskansen te bieden. De doelstellingen en de inhoud van de opleiding worden opgebouwd op basis van beroepsprofielen. Van daaruit worden opleidingsprofielen en vervolgens leerplannen ontwikkeld die voorbereiden op de instap in de arbeidsmarkt. Het derde leerjaar van de derde graad van het beroepsonderwijs is facultatief. Gemotiveerde leerlingen kiezen voor dit bijkomend leerjaar omdat ze op die manier een diploma van het secundair onderwijs kunnen verwerven. Het volgen van een derde leerjaar versterkt de tewerkstellingskansen door specialisatie in een bepaald domein van het beroep. Het groeiend zelfstandig optreden van de leerlingen geeft hen kansen tot persoonlijke ontplooiing. Wil de eigen pedagogisch-didactische aanpak van het beroepsonderwijs een kans krijgen dan zijn kleine klasgroepen noodzakelijk.


Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie

De leerlingengroep in de derde graad BSO is minder heterogeen dan in de tweede graad BSO. Toch blijven de verschillen groot. De instroom gebeurt vanuit verschillende onderwijsvormen. Er is een grote diversiteit qua leeftijd, verstandelijke mogelijkheden, leermogelijkheden, vooropleiding, integratie of desintegratie in een schoolcultuur, enzovoort. Sommige leerlingen voelen zich meer aangetrokken tot de schoolcultuur van BSO wegens hun eigen subcultuur. Andere leerlingen voelen zich vervreemd van hun eigen subcultuur omwille van diezelfde BSO-schoolcultuur. De leraar zal met een complexe klassituatie dienen rekening te houden en zoveel mogelijk differentiatiemethoden en individualiseringsmethoden en -technieken in zijn lessen inbouwen vanuit een respectvolle benadering van de jongere.


Algemene doelstellingen en visie op het vak

Het AV Project Algemene Vakken (PAV) heeft als hoofddoel de algemene vorming van de jongeren in het beroepssecundair onderwijs te ontwikkelen opdat zij zowel in het kader van hun latere beroepsuitoefening als in de context van hun persoonlijk leven op een actieve en zelfredzame manier kunnen optreden en handelen. Met het leerplan AV PAV (4 lesuren/week) stappen we in het voetspoor van de eindtermen PAV eerste en tweede leerjaar van de derde graad BSO en bieden we een leidraad om geïntegreerd en thematisch te werken rond de funderende doelstellingen m.b.t. - functionele taalvaardigheid; - functionele rekenvaardigheid; - functionele informatieverwerving en - verwerking; - organisatiebekwaamheid; - tijds- en ruimtebewustzijn in de maatschappij; - maatschappelijk en ethisch bewustzijn, weerbaarheid en verantwoordelijkheid. We gaan daarbij uit van de pedagogische en didactische principes die logisch voortvloeien uit de visie op onderwijs in het BSO en op het voltijds onderwijs in het algemeen. Zelfontdekkend en ervaringsgericht leren De leerlingen worden gestimuleerd om vanuit hun eigen ervaringen tot conclusies te komen of oplossingen voor te stellen. Daartoe hanteert de leraar werkvormen zoals vraaggesprek, klasgesprek, interactieve spelen werkvormen en maakt hij gebruik van zoveel mogelijk didactisch materiaal dat aansluit bij hun jongerencultuur. Vaardigheidsonderwijs De leerlingen nemen actief deel aan opdrachten en taken waarbij het oefenen van taal-, leer- en leefvaardigheden centraal staat. De leraar begeleidt hen. Hij besteedt veel aandacht aan procesdenken en in dit verband aan Nederlands Instructietaal. Hij moedigt de leerlingen aan om hun leerervaringen met elkaar te delen en stelt regelmatig procesvragen zoals: welke stappen heb je nu gezet om de taak tot een goed einde te brengen? Er wordt veel belang gehecht aan informatie- en communicatietechnologie. Toch mag dit niet de indruk wekken dat ICT een autonoom vak of vakonderdeel is in PAV. ICT-doelen worden nagestreefd in de mate dat ICT elke burger in onze westerse maatschappij beïnvloedt en op die manier een drempel dreigt te worden voor wie op dit gebied niet “geletterd en gecijferd” is.


Geïntegreerde scholing PAV is een steunvak. Wat de leerling hier traint en leert (inzichten, vaardigheden, attitudes, metacognitie) helpt hem om de basisdoelstellingen van de beroepspopleiding te bereiken. Van de andere kant kunnen de inhouden en leerervaringen m.b.t. andere vakken uit de opleiding de inhoudelijke basis vormen voor PAV zelf. Dit principe kan eveneens in het kader van de modularisering worden nagestreefd. We pleiten voor een hechte vakoverschrijdende samenwerking tussen de PAV-leraar en de praktijkleraar. Actief en creatief “Leren door doen” is het motto dat we hanteren voor de leerlingen in het BSO. De leraar kan op de creativiteit van de jongeren beroep doen om dit te bereiken. Daarbij zijn er heel wat culturele activiteiten die vakoverschrijdend op klas- en schoolniveau georganiseerd kunnen worden in samenspraak met collega’s technische vakken en praktijkvakken en die in de lessen PAV geïntegreerd kunnen worden. De DynaMo2- projecten van de CANON-cultuurcel kunnen als een inspiratiebron fungeren. De meeste musea en theaterverenigingen voeren nu ook een educatief beleid met leerlinggerichte en -gestuurde initiatieven die binnen PAV kunnen worden opgenomen. De vakoverschrijdende eindtermen “muzisch-creatieve vorming” vormen eveneens een goed vertrekpunt. Vakoverschrijdende eindtermen PAV leent zich uitstekend voor de integratie van de vakoverschrijdende eindtermen: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. We gaan ervan uit dat de leraar geen gelegenheid voorbij laat gaan om ze in de thematische aanpak van PAV te integreren. Hij bepaalt zelf welke doelstellingen uit de vakoverschrijdende thema’s op welk moment in zijn lespraktijk aan de orde zijn. In bijlage 1 worden de vakoverschrijdende eindtermen volledig opgenomen. Extra lesuren Nederlands Scholen die kiezen voor aanvullende lesuren Nederlands in het specifieke gedeelte van de lessentabel, besteden meer aandacht aan taalvaardigheidsonderwijs en Nederlands Instructietaal in de context van de gekozen beroepsopleiding. Tenslotte Het leerplan PAV biedt een houvast voor wie dit wenst maar is geen belemmering voor wie creatief wil bezig zijn met zijn eigen klasgroep en zijn vak. We gaan uit van een open graadleerplan. In het eerste gedeelte van de specifieke leerplandoelstellingen en leerinhouden stellen we “vaardigheden” los van inhoudelijke thema’s centraal.


Dit deel bevat alle eindtermen PAV van het eerste en tweede leerjaar van de derde graad, deze zijn verplicht. Voor de leraar die individueel of in samenwerking met de vakgroep thema’s wil uitwerken op maat van de klasgroep en rekening wil houden met de ervaringen en belevingswereld van de jongeren in zijn klasgroep, bieden we een leidraad aan: “Hoe kan ik een thema uitbouwen ?”. In het tweede gedeelte bieden we een aantal thema’s aan die nauw verbonden zijn met de vakoverschrijdende eindtermen. De leraars die deze thema’s willen concretiseren in hun klaspraktijk kunnen zelf klemtonen leggen al naargelang de specifieke situatie van hun klasgroep, de interesse en de kwaliteiten van de leerlingen. Met deze thema’s plaatsen we het leerplan PAV eerste en tweede leerjaar van de derde graad in het kader van een verticale leerlijn m.b.t. vaardigheidsonderwijs in de B-stroom van de eerste graad van het SO en in het BSO. Het vertrekpunt in de eerste graad ligt in de vakoverschrijdende samenwerking MAVO en Nederlands. Binnen MAVO wordt een thematische aanpak gehanteerd. In de tweede graad wordt hier op voortgebouwd in PAV. De leerlingen leren zelfstandiger werken binnen de thematische aanpak. In de derde en vierde graad staat het zelfstandig leren via projectwerk centraal. De thematische aanpak biedt evenwel nog steeds een houvast voor de leraars en de leerlingen. Werken met ICT wordt extra beklemtoond. ICT wordt evenwel niet apart aangeboden maar volledig binnen projectwerk en thematisch onderwijs geïntegreerd. Het staat de leraar en/of de vakgroep vrij om te kiezen voor de aangeboden thema’s, zelf thema’s uit te werken aan de hand van het stappenplan of een combinatie van beide mogelijkheden te maken. Indien hij kiest voor eigen thema’s waakt hij erover dat de specifieke eindtermen PAV derde graad, opgenomen in het eerste gedeelte evenals de vakoverschrijdende eindtermen evenwichtig aan bod komen. We raden aan om minstens een viertal thema’s per leerjaar aan bod te laten komen.


MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN

Infrastructuur: • ruim klaslokaal met stoelen en tafels, eventueel specifiek ruim PAV-lokaal; • kasten, computer(s) met internetaansluiting; • indien mogelijk, gezien de infrastructuur van de school, een ruime schoolbibliotheek zodat

er ter plekke informatiebronnen kunnen worden geraadpleegd. Benodigdheden: • bord en krijt; • overheadprojector en transparanten; • flip-over en stiften; • indien mogelijk videorecorder, audiovisueel (opname)materiaal; • prikbord, tentoonstellingsmateriaal, tentoonstellingskast; • tijdschriften; • indien mogelijk leerderswoordenboeken (zie bibliografie); • woordenboeken, encyclopedieën, CD-roms, eventueel CD-romlezer; • actuele atlassen, wandkaarten; • woordenlijst Nederlandse taal, Antwerpen, SDU, Standaard 1995; • computerbenodigdheden, tekstverwerkingsprogramma’s, diskettes, spellingsprogramma’s,

taalprogramma’s, enz.; • cursus, verslagboek.


Specifieke doelstellingen

Leerinhouden Pedagogisch - didactische wenken

en didactische middelen


DEEL I: VAARDIGHEIDSONDERWIJS 1.1 VAARDIGHEDEN 1 functionele taalvaardigheid 2 functionele rekenvaardigheid 3 functionele informatieverwerving en -verwerking 4 organisatiebekwaamheid 5 tijds- en ruimtebewustzijn 6 maatschappelijk en ethisch bewustzijn, weerbaarheid en

verantwoordelijkheid 1.2 HOE BOUW IK EEN THEMA OP ? DEEL II: THEMA’S thema I: Arbeid en ontspanning, vroeger en nu thema II: Beschuldigde, sta op… thema III: Relaties en seksualiteit thema IV: Samen beslissen maakt sterk ! thema V: Afgestudeerd, wat nu ? thema VI: Je auto, je leven thema VII: Op eigen benen


DEEL I: VAARDIGHEIDSONDERWIJS


Project Algemene Vakken – 3de graad 1.1 VAARDIGHEDEN

Specifieke leerplandoelstellingen ET B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken KUNNEN Uit mondelinge en schriftelijke informatie de essentie halen. Over die informatie reflecteren en ze evalueren. Ingewonnen informatie mondeling gebruiken. Mondeling argumenteren. Eenvoudige informatie schriftelijk formuleren. Zich mondeling duidelijk uiten.

1 2 3 4 5 6

B

B

B B B B

I Functionele taalvaardigheid: • luisteren • lezen • spreken • schrijven

Onder taalvaardig kunnen handelen rekenen we communicatief en sociaal vaardig leren handelen. Het vakoverschrijdende thema “Sociale vaardigheden” maakt daarom deel uit van een training in taalvaardigheid. De PAV-leraar werkt zoveel mogelijk vakoverschrijdend samen met de praktijkleraar. Bijv. aan de hand van een schema m.b.t. de vervoeging van de werkwoorden controleren of hun oplossingen juist zijn, bijv. m.b.v. spellingprogramma’s.

ZIJN Zijn bereid om actief te luisteren. Zijn bereid om met elkaar samen te werken

U

De vakoverschrijdende eindtermen “sociale vaardigheden” worden hierbij nagestreefd.

KUNNEN Evenredigheden functioneel toepassen met o.a.: - het principe van de regel van drieën; - percentrekenen; - schaalgebruik. In praktische situaties de verworven wiskun- dige denkmethodes uit de tweede graad zelfstandig toepassen (o.a. ordenen, schema-

7 8

B B

II Functionele rekenvaardigheid Net zoals de aspecten van taalvaardigheid worden de elementen van functionele rekenvaardigheid geïntegreerd in thema’s aangeboden. Deze vaardigheden kunnen echter steeds geoefend worden in een vakoverschrijdende context in samenwerking met de praktijkleraars.


Specifieke leerplandoelstellingen ET B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken tiseren, structureren). In functionele situaties op adequate wijze spontaan en zelfstandig metingen uitvoeren. Spontaan en zelfstandig metingen, rekeningen en bewerkingen controleren.

9

10

B U

KUNNEN Relevante informatie in concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken. Informatie uit uiteenlopend tekstmateriaal begrijpen en gebruiken. Spontaan gebruik maken van voor hen relevante informatie- en communicatietechnologie (ICT).

B

B

U

11

12 13

III Functionele informatieverwerving en - verwerking

ICT wordt niet beschouwd als een apart vak of vakonderdeel maar wordt geïntegreerd in de aangeboden thema’s en werkvormen. De leraar organiseert interactieve werkvormen zoals binnenklasdifferentiatie en tutoring om de leerlingen ICT-vaardigheden te brengen. Hij gaat hierbij taakgericht te werk. Het resultaat van een opdracht maakt duidelijk of de leerling ICT-vaardigheden onder de knie krijgt. In de uitgewerkte thema’s hebben we getracht u zoveel mogelijk suggesties te geven over hoe ICT kan toegepast worden. De opgesomde sites kunnen natuurlijk wel wijzigen.


Specifieke leerplandoelstellingen ET B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken KUNNEN Zien in dat ze keuzes moeten maken om hun leven adequaat te organiseren. Kunnen opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren, evalueren en indien nodig bijsturen. Kunnen bij groepsopdrachten - overleggen en actief deelnemen; - instructies uitvoeren; - reflecteren.

14

15

16

B

B

B

IV Organisatiebekwaamheid Via thematisch onderwijs, in groepsopdrachten, allerhande interactieve werkvormen. Alle vakoverschrijdende eindtermen vormen een uitnodiging om de doelstellingen m.b.t.. organisatiebekwaamheid te oefenen en na te streven. De vakoverschrijdende eindtermen “Sociale Vaardigheden” worden hierbij nagestreefd.

Zien op grond van de actualiteit en eigen ervaringen: - dat er een verband bestaat tussen verleden,

heden en toekomst; - dat er culturele verschillen zijn in het

dagelijks leven van mensen. Kennen relevante facetten van hun eigen streek. Kunnen belangrijke wereldproblemen herkennen en bespreken.

B

B

B

17

18

19

V Tijds- en Ruimtebewustzijn We verwijzen hier naar ontwikkelingsbegeleiding blz. 8-10, o.m.: - interculturele vorming; - culturele en esthetische vorming.


Specifieke leerplandoelstellingen ET B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken

Kunnen solliciteren. 20 B VI Maatschappelijk en ethisch bewustzijn , weerbaarheid en verantwoordelijkheid

De eindtermen worden geïntegreerd in de thema’s in deel II. De leraar kan zich door deze thema’s laten inspireren om zelf een thema uit te werken. Hij kan hierbij gebruik maken van de leidraad: “Hoe bouw ik een thema op?”

Kennen in hun eigen regio de dienstverlening van de belangrijkste maatschappelijke instellingen en kunnen er gebruik van maken.

21 B

Zien het belang in van maatschappelijk relevante formulieren en procedures.

22 B

Kunnen maatschappelijk relevante formulieren lezen, invullen en controleren.

23 B

Kunnen maatschappelijk relevante procedures toepassen.

24 B

Kennen de voor hen relevante aspecten van de sociale wetgeving en het arbeidsrecht.

25 B

Kunnen geld beheren en bankieren 26 B Kunnen een gezinsbudget opmaken en reflecteren over het beheer ervan. Zien het belang in van levenslang leren. Zijn ingesteld op een bewust en verantwoord consumentengedrag. Zijn verkeersverantwoordelijk. Zijn gemotiveerd om te zorgen voor de eigen gezondheid en het eigen welzijn en dat van anderen. Nemen spontaan een veilige houding aan in dagelijkse situaties.

27

28 29

30 31

32

B

B U

U U

U


1.2 HOE BOUW IK EEN THEMA OP? 1.2.1 Inleiding In het leerplan PAV van de vierde graad werkten we een visie uit op projectonderwijs en projectwerk. In tien stappen beschreven we hoe je met de leerlingen “projectwerk” tot een goed einde kan brengen. We ontwierpen daarbij een aantal instructiekaarten en concrete werkinstrumenten. Deze “tien stappen van projectwerk” hebben we in bijlage 2 opgenomen. Ze inspireerden ons om een leidraad uit te werken voor leraars die zelf een thema willen uitbouwen. Wanneer de leraar of de vakgroep beslist om een thema uit te werken zonder de leerlingen bij deze voorbereiding te betrekken en als resultaat daarvan een kant en klare bundel aan de leerlingen aanbiedt, spreken we van thematisch onderwijs dat sterk door de leraar gestuurd is. De leraar kiest voor een gesloten aanpak. In de tweede graad PAV zal deze werkwijze de meest voor de hand liggende zijn, zeker in het eerste leerjaar. Het proces echter dat de leraar zelf doormaakt bij het uitbouwen van zijn thema is vergelijkbaar met het proces dat de leerlingen doormaken wanneer zij projectwerk doen. Hij kiest nl. een thema, brainstormt erover, verzamelt informatie, selecteert, maakt een werkstructuur of een leerroute… Hoe meer de leraar de leerlingen betrekt bij de organisatie en voorbereiding van zijn thema’s, hoe opener zijn aanpak wordt. Hij evolueert dan van leider tot begeleider van zijn klasgroep. De leerlingen ervaren die verandering in z’n lesstijl doordat ze zelf meer initiatief kunnen nemen en meer verantwoordelijkheid dragen voor hun leerproces. Waar ze eerst individuele opdrachten en taakgerichte opdrachten in kleine groepen uitvoeren evolueren ze meer en meer naar het realiseren van projectwerk. In de derde en vierde graad komt deze complexe werkvorm aan bod. Hij sluit mooi aan bij de doelstellingen van de geïntegreerde proef en stelt de leerlingen ook in staat om die geïntegreerde proef goed uit te voeren. Alle noodzakelijke vaardigheden worden immers in projectwerk geoefend. De overgang van een gesloten naar een open aanpak kunnen we situeren op een continuüm waarbij open en gesloten de twee uitersten zijn. Naargelang leerlingen meer inspraak krijgen in de uitbouw van het thema, situeert de werkvorm zich naar de open kant. Binnen onderstaande 10 stappen maken we geen aanduidingen i.v.m. het initiatief van de leerkracht tegenover de leerlingen. We laten deze keuze aan de leerkrachten over omdat zij de klas/graad waar ze lesgeven het beste kunnen inschatten en weten wat de mogelijkheden van de leerlingen zijn. Misschien is het binnen de vakgroep PAV mogelijk om afspraken te maken i.v.m. een stijgende participatie van de leerlingen over de jaren en de graden heen.


1.2.2 Stappenplan STAP 1 KEUZE VAN HET THEMA Belangrijke criteria bij de keuze van een thema zijn: − is het thema algemeen vormend; − is het mogelijk om in dit thema belangrijke vaardigheden (zie eindtermen PAV) te oefenen; − is het een relevant thema gezien de maatschappelijke situatie waarin deze jongeren later

terechtkomen; − komen er verschillende aspecten van het maatschappelijk leven aan bod; − past het in de tijd van het jaar; − sluit het thema aan bij de vakoverschrijdende eindtermen; STAP 2 BRAINSTORMEN Na de keuze van het thema volgt een eerste “terreinverkenning”. De bedoeling is om een zo ruim mogelijk beeld te krijgen van het thema. De invalshoeken zijn van allerlei aard: economisch, maatschappelijk, historisch, enzovoort. Hierdoor kom je tot een ruime verzameling van leerelementen, vaardigheden en attitudes. STAP 3 MATERIAAL SELECTEREN Uit de veelheid van informatie is het noodzakelijk om enkel die leerelementen, vaardigheden en attitudes te bewaren die zinvol en relevant zijn voor de leerlingen van jouw klas. Enkele aandachtspunten: − zijn er voldoende mogelijkheden om een gevarieerd aanbod aan doelstellingen te realiseren; − is alles wat aangeboden wordt functioneel: kunnen de leerlingen dit concreet toepassen in hun

huidig of toekomstig dagelijks leven of in hun later beroepsleven; − blijven de verschillende (zinvolle) invalshoeken aanwezig zonder afbreuk te doen aan de

integratiegedachte? Niet vlug wat reken- of taalvaardigheid toevoegen omdat dit te weinig aan bod zou komen in het thema zelf;

− het resultaat van je selectie moet een keuze zijn waardoor je een inhoud krijgt die maatschappelijk relevant is en waardoor je een aanbod van functionele vaardigheden aanreikt die via deze inhoud worden geoefend.

Het levensechte staat centraal! Dit betekent dat er verschillen kunnen (moeten) optreden naargelang de studierichting en er een link moet gelegd worden met de praktijkvakken. STAP 4 LEERROUTE Wanneer je een overzicht hebt van alle leerelementen, vaardigheden en attitudes geef je deze weer in een leerroute. Het is een overzicht van wat je achtereenvolgens wil behandelen, de doelstellingen die je wil bereiken. Geef voldoende aandacht aan de structuur, de lijn in je leerroute:


− je bekijkt de dingen eerst vanuit het perspectief van de leerlingen om van daaruit verder te gaan naar de omgeving, de wereld;

− pas factoren toe die de betrokkenheid verhogen: hou rekening met het niveau van de leerlingen, sluit aan bij hun leef- en belevingswereld, werk aanschouwelijk, bewaar de functionaliteit en blijf zelf betrokken op het thema.

Je neemt natuurlijk datgene op wat weerhouden werd na het selecteren in stap 3. Indien de leerlingen hierbij betrokken waren is het best mogelijk dat er een aantal belangrijke aspecten weggevallen zijn omdat zij zich daar niet voor interesseren. Met als motto “aansluiten bij leef- en belevingswereld” is het soms toch nodig om op een iets hoger niveau te werken en veel van hen te blijven verwachten. Het is niet omdat het de interesse van je leerlingen niet heeft dat je de interesse niet kan wekken. De herkenbaarheid en de bruikbaarheid moeten natuurlijk wel gegarandeerd blijven. STAP 5 LEERDOELEN Verder geef je, parallel met stap 4, in dit schema aan welke doelstellingen hiermee bereikt worden. Formuleer je doelstellingen concreet en operationeel. ET1: “de leerlingen kunnen informatief luisteren”; formuleer je bijv. in: “de leerlingen halen informatie uit een gesprek tussen twee medeleerlingen”. STAP 6 ZUIVEREN Er volgt een kritische uitzuivering van de leerroute en de leerdoelen. De basis voor je reflectie zijn de eindtermen PAV. Die moet je zeker trachten te bereiken bij het merendeel van je leerlingen. Richtinggevende criteria hierbij zijn: − hebben de leerlingen echt nood aan de geselecteerde leerdoelen? − zijn de doelen functioneel? − zijn de doelen evenwichtig uitgebouwd? − is er geen overaanbod aan leerelementen? − krijgt het praktische voorrang op de theorie of bied je theorieën aan om de theorie? − heb je voldoende gewerkt rond onmiddellijk bruikbare vaardigheden? − heb je rekening gehouden met de jaarplanning/graadplanning? Wat is er nog niet aan bod

gekomen? Wat moet herhaald worden? Wanneer bepaalde vaardigheden onvoldoende aan bod komen moet dit in het oog gehouden worden bij de uitbouw van de volgende thema’s en indien dit over een groter geheel nog een probleem vormt kan je een korte oefenperiode inbouwen. Het inbouwen van korte oefenperiodes wordt best tot een minimum herleid en zoveel mogelijk binnen een context geplaatst. Gezien de visie op PAV is het een goed idee om alle vaardigheden op een geïntegreerde manier aan bod te laten komen. STAP 7 MATERIAAL Verzamel voldoende materiaal, raadpleeg verschillende bronnen of instanties: eigen documentatiecentrum, bibliotheek, schrijvende pers, radio en TV, internet, overheidsdiensten, infolijnen, … Belangrijk is dat je boeiend en stimulerend materiaal gebruikt.


Enkele aandachtspunten: − gebruik zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal (folders, krantenartikels, …); − gebruik naast zakelijke teksten ook fictionele teksten; − verhalen spreken meer aan dan beschrijvingen; − spanning en actie doen het altijd; − dialogen bevatten best korte zinnen, bij voorkeur spreektaal en directe rede; − vermeld steeds je bronnen. STAP 8 ZUIVEREN EN VERWERKEN TOT EEN GEÏNTEGREERD GEHEEL Bekijk het bijeengebrachte materiaal opnieuw, rekening houdend met volgende criteria: − leent het materiaal zich tot interessante werkvormen en/of activiteiten? − zit er voldoende afwisseling in de werkvormen? − zijn de opdrachten/activiteiten niet te lang, zijn de teksten niet te kort? − zijn de opdrachten voldoende gericht op actief meedoen? − wordt probleemoplossend denken genoeg gestimuleerd? − krijgen de leerlingen kansen om het thema zelfstandig te exploreren? − is er een zinvolle en logische ordening? − is er uitbreiding voorzien? STAP 9 DRAAIBOEK Het werkplan (taakverdeling) moet praktisch begrijpelijk en overzichtelijk zijn. Wie doet wat wanneer, moeten leerlingen materiaal zoeken, iets meebrengen, wordt er een gastspreker uitgenodigd, enzovoort. STAP 10 LIJST VAN DOELEN TEN BEHOEVE VAN DE LEERLING Het is noodzakelijk dat de leerlingen een duidelijk beeld hebben van datgene wat ze moeten kunnen en kennen. Je maakt best per thema een lijst met doelen. Bied hen een overzichtsplaatje aan met wat je precies van hen verwacht. Zeg ook wat zij van jou kunnen verwachten.


1.2.3 Nog enkele aandachtspunten Indien het criterium voor goed PAV-onderwijs betrokkenheid is en “welbevinden” daarvoor een noodzakelijke voorwaarde, dan is het zinvol om nog een aantal extra aandachtspunten te formuleren:

− zorg er voor dat je de leerlingen goed kent zodat je kan werken aan een sfeer van vertrouwen waarin leerlingen bereid zijn om mee te werken (cfr. stap 1 uit het 10-stappenplan van projectwerk: “Klassfeer”);

− geef leerlingen de kans om te groeien van een gesloten, cursorische naar een projectmatige aanpak. Dit betekent dat je van een beperkte leerlingeninbreng overgaat naar een grote inbreng. De situaties zullen aanvankelijk erg gestructureerd zijn en evolueren naar meer en meer open situaties. De rol van leerkracht evolueert mee van sturend en aanbiedend naar begeleidend (zie inleiding). Leerlingen die zich onzeker voelen, niet weten in welke richting ze moeten zoeken, angstig zijn, scoren laag op welbevinden en daardoor ook op betrokkenheid. Hou rekening met het zelfbeeld van je leerlingen;

− zorg voor een zo hoog mogelijke beroepsgerichte didactische inkleuring. De kans dat leerlingen betrokken zijn, verhoogt in sterke mate als ze leuke opdrachten kunnen uitvoeren en er vaart in de les zit.

− verzorg je algemene inleiding op het thema. Een goede start is erg belangrijk;

− activeer de belangstelling van je leerlingen;

− gebruik zoveel mogelijk actieve werkvormen: werken in duo’s, groepswerk, binnenklasdifferentiatie;

− doe zoveel mogelijk beroep op de spontane inbreng van de leerlingen, stimuleer de interactie (dit is een belangrijk uitgangspunt binnen ICO – Intercultureel Onderwijs);

− pas het principe van rolwisselend leren toe;

− integreer ICT;

− wanneer je een bundel maakt, zorg je voor een flitsend, afwisselend en speels geheel zonder daarom oppervlakkig te worden;

− samenwerken met je collega’s verlicht het werk en inspireert!


DEEL II: THEMA’S

32 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA I: Arbeid en ontspanning, vroeger en nu

A.V. Project Algemene Vakken / 3de graad B.S.O. THEMA I : ARBEID EN ONTSPANNING, NU EN VROEGER

Specifieke leerplandoelstellingen VET/VOD ET/OD

B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken

Hun eigen mening en gevoelens uiten Het begrip percent functioneel gebruiken. Elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren Hun dagelijks leven organiseren De grote lijnen van maatschappelijke structuren en mechanismen die hun leven beheersen of beïnvloeden doorgronden. Een loonfiche kunnen ontleden. Een arbeidsovereenkomst kunnen lezen.

1 2

SV4 9

14 15

20

27 22 23

BZ 17 LL 3, 15SV 4,5

10

B

B

B

B

B

1. Arbeid en Sociale Zekerheid vroeger 1.1 Soorten beroepen.

- Het nut van werken. 1.2 Verschil van tewerkstelling:

- als werknemer; - als zelfstandige.

1.3 Economische sectoren:

- primaire sector; - secundaire sector; - tertiaire sector; - quartaire sector.

1.4 De arbeidsovereenkomst & C.A.O. 1.5 De loonsberekening:

- het berekeningsschema; - toepassingen.

1.6 Het systeem van de Sociale Zekerheid:

- welvaart en welzijn; - nut van een sociaal vangnet; - principe;

1. De leerlingen maken een ‘top-tien’ van hun droomberoepen en een ‘flop-vijf’ van beroepen die ze het minst interessant vinden. Laat hen hun keuze motiveren door een waarde toe te kennen aan de keuzes. (link met het thema: ‘Afgestudeerd ?’) Laat de lln. hun beroepenkeuze maken en plaats ze achteraf in de economische sectoren. 1.2 Laat de leerlingen brainstormen over dit onderwerp en de voor- en nadelen op het bord schrijven. 1.3 Krant met werkaanbiedingen bespreken. 1.4 Een arbeidsovereenkomst ontleden. Laat hen in groep zoeken wat er wel en wat er niet in vermeld staat. 1.5 Een loonfiche ontleden en toepassingen maken. 1.6 Laat de leerlingen actuele artikels zoeken over de diverse aspecten van de Sociale Zekerheid




Aan de hand van inkomsten en uitgaven een budget kunnen opstellen en beheren.

25 26

- werking; - diverse uitkeringen.

zoals:’Het Zilverfonds’, het remgeld, het tekort in de Sociale Zekerheid, het verschillend bestedingspatroon tussen Vlaanderen en Wallonië, zwartwerk. Bezoek Mutualiteit en O.C.M.W.

Informatief luisteren en lezen Individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren en evalueren. Kunnen onder begeleiding aspecten van het dagelijkse leven van mensen in een andere tijd of op een andere plaats met hun eigen leven vergelijken. Belangrijke wereldproblemen bondig omschrijven. Zijn bereid om met elkaar samen te werken onder begeleiding van de leraar. Kunnen opzoeken van actuele gegevens op internet.

1

21

30

31

113,4,5 SV 4

14 15 16

B

B

B

B

U

U

1.7. Het ontstaan van onze welvaartsstaat: - de sociale wetgeving; - sociale- en klassenstrijd in de

19de eeuw; - de eerste sociale wetten; - kinderarbeid en de situatie van de

vrouw; - karig loon en slechte

arbeidsomstandigheden; - proletariërs versus kapitalisten.

Via de bibliotheek of internet zoeken wie K. Marx en paus LEO XIII waren en waarvoor zij stonden. Leerstof concretiseren a.d.h.v. filmmateriaal (“Daens”,” De Vlasschaard”) of bezoek aan een heemkundig museum (Bokrijk, Val St. Lambert, mijnmuseum, oude weverij,..) Maak eventueel een tijdslijn en markeer daarop mijlpalen in de geschiedenis van de sociale wetgeving in België. Het geheel vergelijken met de huidig toestand in veel Derdewereldlanden op dit moment. Als voorbeeld kan men kinderarbeid nemen. Laat hen a.d.h.v. voorbeelden aantonen dat er tegenwoordig in België geen ‘kloof’ meer is tussen enkele hele rijken en een massa armen, maar dat onze samenleving geëvolueerd is naar één grote middenklasse. Opzoeken actualiteit op internet: gelijkekansen- beleid van de regering, kansarmoede, ….




Luisteren in interactie met anderen Hanteren gepaste taal en omgangsvormen Bereid zijn om met de ontspanningsindustrie kritisch om te gaan

2

6 MC1 GE 1-6

B

B

2. Ontspanning en vrije tijd nu en vroeger. 2.1 Vormen van ontspanning:

- alle dagelijkse vormen van ontspanning;

- speciale vormen van ontspanning;

- ontspanningsvormen elders in de wereld.

- Wat is ontspanning ? - Nut van ontspanning ?

2.1 Laat de leerlingen een collage maken over hun vrijetijdsactiviteiten. Deze collage kan dienen om een inleidend klasgesprek op gang te brengen over dit onderwerp. Groepswerk als werkvorm. Taalvaardigheidsopdrachten.

Zijn mondeling assertief: kunnen informatie inwinnen, samenvatten en meedelen Onder begeleiding van informatie- en communicatietechnologie gebruik maken Zich situeren, oriëntern en verplaatsen door het gebruik van gepaste informatie

3

19

32

B

B

B

- Plaats van ontspanning in onze maatschappij:

- meer vrije tijd; - grenzen aan ontspanning; - engagement; - gevaren verbonden aan

ontspanning; - kostprijs van ontspanning.

2.2 Ontspanning in het verleden:

- plaats van ontspanning in het dagelijks leven;

- nieuwe vormen van ontspanning na WO I: • het eerste toerisme; • het bioscoopbezoek; • nieuwe dansvormen uit

Amerika.

Leesteksten en vragen beantwoorden. Samenwerken met het vak L.O.; theaterbezoek,… 2.2 De leerlingen kunnen hun grootouders interviewen over hoe ‘vrije tijd’ er vroeger uitzag. Bezoek aan het filmmuseum (film: “Cinema Paradiso”), bezoek aan Bokrijk, mijnmuseum (Beringen), enzovoort. Lln. doen opzoekwerk naar dansen uit die tijd: o.a. foxtrot, charleston, quick-step, Leestekst met taalvaardigheidsopdrachten. Laat de leerlingen in een boek of op internet een




- vormen van ontspanning in de 19de eeuw: - het toneel en de schouwburg; - het verenigingsleven; - de herberg; - de Vlaamse kermis.

afbeelding van een schilderij van Breughel zoeken en bespreek de inhoud.

36 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA II: Beschuldigde, sta op

AV Project Algemene Vakken / 3de graad BSO THEMA II : BESCHULDIGDE, STA OP…

Specifieke leerplandoelstellingen VET/VODET/OD


Kennen/kunnen: - de begrippen delinquent gedrag,

statusdelict, klein delict en crimineel gedrag nauwkeurig omschrijven;

- tenminste 5 vormen van delinquent gedrag aanhalen en bespreken;

- mogelijke oorzaken voor delinquent gedrag aanhalen en begrijpen;

- berekeningen maken rond terugbetaling van reële schadebedragen;

- telefonisch en/of schriftelijk een uitnodiging opstellen om een spreker uit te nodigen;

- een uitnodiging om een panelgesprek bij te wonen opstellen en verspreiden.

Zijn: - bereid een panelgesprek voor te bereiden; - bereid hun houding/mening t.o.v.

delinquent gedrag kritisch te beoordelen en dit in het bijzonder als het gaat om jeugdcriminaliteit.

1/3/6

1/2/3/5/6/12

7/8/30/32/14

B

B B

B B B

Inleidende taak 1. Delinquent gedrag 1.1 Soorten van delinquent gedrag

De verschillende soorten van delinquent gedrag, van een eenvoudige verkeersovertreding tot moord of doodslag

1.2 Jeugdcriminaliteit 1.2.1 Wat versta je onder jeugdcriminaliteit? 1.2.2 Aspecten van jeugdcriminaliteit - statusdelicten = wetsovertreding enkel geldig voor minderjarigen - kleine delicten = overtredingen waarbij de medemens niet in gevaar komt

De leerlingen verzamelen uit verschillende kranten gerechtelijk nieuws. Mogelijke variant: rondvraag en/of ervaringsgericht klassengesprek rond persoonlijke contacten van de leerlingen met het gerecht. Behandel o.a. vandalisme (wat, soorten, oorzaken), diefstal (wat, soorten) en heling, oplichting, manieën (kleptomanie, pyromanie), zwart geld, witteboordencriminaliteit, incest, moord, doodslag. Dit kan o.a. in de vorm van taalvaardigheidsopdrachten (link met thema “Vandalisme”, 2de graad) Behandel eventueel de mogelijke gevolgen van het opfokken van een brommer Ten eerste bij politiecontrole en ten tweede bij een ongeval met materiële en/of lichamelijke schade (rijbewijs, verkeersbelasting, verzekeringspremie). Laat de leerlingen informatie verzamelen rond de te betalen verkeersbelasting, verzekeringspremie en deze verwerken en laat ze een aantal berekeningen




- Crimineel gedrag

maken rond de terugvordering van schadebedragen. Laat de leerlingen eventueel praktische toepassingen op de mengverhouding benzine-olie maken. Nodig een spreker uit. Dit kan zijn een ex-gedetineerde, iemand van een instelling voor jongeren, een ouder van een jongere die werd veroordeeld wegens jeugdcriminaliteit, een advocaat enzovoort. Mogelijk kan je met de klas een panelgesprek organiseren en hierbij andere klassen, leerjaren, de leerlingenraad, het oudercomité,… betrekken.

Kennen/kunnen: - een overzicht geven van een strafbaar feit

van aangifte tot vonnis en hierbij de juiste terminologie gebruiken;

- de opeenvolgende fasen in een strafbaar feit nauwkeurig omschrijven;

- een opsomming geven van de bij een onderzoek gebruikte hulpmiddelen, deze omschrijven en ze evalueren;

- een aantal vooroordelen en de daaraan verbonden strafmaat opsommen en beoordelen;

- hun eigen mening formuleren bij een uitgesproken vonnis;

- aantonen dat er een mogelijk verschil bestaat tussen een objectieve en een subjectieve strafmaatbeoordeling;

- uit aangeboden tekstmateriaal, filmmateriaal,… relevante informatie rond

1/2/3/6 1/3/4/6/

12

B B B B B

B B

B

B

2. Beschuldigde, sta op 2.1 Inleidende taak 2.2 Van aangifte tot vonnis 2.2.1 Aangifte of aanklacht 2.2.2 PV 2.2.3 Het onderzoek 2.2.3.1 Het onderzoek in het algemeen 2.2.3.2 Hulpmiddelen bij het onderzoek 2.2.3.3 Het verloop van het proces 2.2.4 Het vonnis 2.2.4.1 Verdict of vrijspraak

De leerlingen verzamelen uit verschillende media gerechtelijk nieuws. Maak gebruik van een concrete actuele situatie of ga uit van door de leerlingen beleefde reële situaties en werk volledig uit als voorgesteld in 2.2. De rol van getuigenissen kan hierbij worden behandeld. Voorbeelden hiervan zijn feiten, voorwerpen, DNA-onderzoek, afdrukken en sporen, de leugendetector. Maak hierbij gebruik van een film (b.v. “The Star Chamber”, “The Instinct”,…) en taalvaardigheidsopdrachten. Maak gebruik van taalvaardigheidsopdrachten. Behandel ook snelrecht, alternatieve




bepaalde vragen putten en deze informatie verwerken;

- in groepen rond een bepaald onderwerp informatie verwerven, deze gebruiken en beoordelen;

- cijfergegevens met betrekking tot de doodstraf zoeken (ICT), deze lezen en verwerken in grafieken.

Zijn: - bereid materiaal te verzamelen rond het

thema gerecht en dit te verwerken; - bereid in klassengesprekken respect op te

brengen voor de mening van anderen; - de term “in beroep” gaan omschrijven en

de gevolgen van in beroep gaan weergeven.

8/13

16

U

B

2.2.4.2 De doodstraf - overzicht van de doodstraf in Europa; - soorten terechtstellingen (ophangen,

fusilleren, elektrocuteren, vergassen, dodelijk injecteren, onthoofden, stenigen;

- voor of tegen de doodstraf 2.2.5 Beroepsprocedures

straffen,… Een mogelijke oefening rond objectief-subjectief kan hier worden ingelast. Geef de leerlingen een aantal veelgehoorde uitspraken rond de strafmaat en laat ze deze beoordelen. Geef dezelfde uitspraken en laat ze opnieuw beoordelen met in het achterhoofd dat het om een geliefd persoon of een naast familielid gaat. Ook andere activiteiten rond sociale vaardigheden zijn hier mogelijk. Organiseer hierbij een klassengesprek/enquête in leerjaar, graad, afdeling… en laat de gegevens verwerken. Deze kunnen eventueel verder worden verwerkt tot een artikel voor de schoolkrant.

Kennen/kunnen: - de drie machten in België kort opsommen

en omschrijven; - de rol van de koning van België nader

bepalen; - zeggen wie verantwoordelijk is voor elk

van de drie machten; - een organogram van het Belgische gerecht

lezen en ontleden; - opzoeken in welk geval je voor welke

rechtbank moet verschijnen; - het onderscheid maken tussen de

magistratuur en de medewerkers van het

11/12

1/2/3/4/6

11/12/ 13

B

B B B

B

3 Het gerecht 3.1 België en de drie machten 3.2 De werking van het gerecht 3.2.1 De verschillende rechtbanken 3.2.2 In welk geval voor welke rechtbank? 3.2.3 Ambtenaren en medewerkers van het gerecht

Behandel hierin zeer oppervlakkig de koning, de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Werk met taalvaardigheidsopdrachten. Bied een organogram van het Belgische gerechtelijke systeem aan. Je kan ook verder werken op het klassengesprek uit “Beschuldigde, sta op”. Maak een onderscheid tussen de magistratuur (rechter, openbaar ministerie, onderzoeksrechter, griffier) en medewerkers (advocaten van de verdediging, de burgerlijke




gerecht. - voorbeelden geven van wie tot de

magistratuur behoort en van wie tot de medewerkers behoort;

- een taakomschrijving geven van de leden van de magistratuur en van de medewerkers van het gerecht;

- het belang van de advocaat in de rechtszaak aantonen;

- de juiste terminologie rond magistratuur en medewerkers van het gerecht hanteren;

- verwoorden wat Interpol is; - op een wereldkaart aantonen waar Interpol

opereert; - het belang van Interpol in de internationale

misdaad bepalen.

11/12/ 13

U

3.3 Interpol 3.3.1 Wat is Interpol? 3.3.2 Waar opereert Interpol?

partij, advocaten pro deo, de gerechts-deurwaarder, de wetsgeneesheer, de psychiater). Dit kan b.v. via een taalspel. Gebruik als uitgangspunt een internationaal opsporingsbericht. Werk met wereldkaarten, de atlas, enzovoort.

40 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA III: Relaties en seksualiteit

AV Project Algemene Vakken / 3de graad BSO THEMA III : RELATIES EN SEKSUALITEIT

Specifieke leerplandoelstellingen B/U VET/VOD

ET/OD Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken

De vakoverschrijdende doelstellingen Sociale Vaardigheden en Gezondheidseducatie staan centraal in dit thema. Kennen/kunnen: ° het begrip relaties in zijn totaliteit omschrijven en voorbeelden geven van relaties die zij hebben ° zich een beeld vormen van de relaties binnen hun leven ° de rol van de media en de reclame in de bepaling van het zelfbeeld en het schoonheidsideaal aantonen en kritisch beoordelen

B B

4/6 SV13 29

1 Relaties 1.1 Met wie heb je een relatie? 1.2 De relatie met jezelf 1.2.1 Wie ben ik? 1.2.1.1 volgens mezelf 1.2.1.2 volgens de anderen 1.2.2 Hoe wordt mijn zelfbeeld bepaald? 1.2.3 Het schoonheidsideaal

Dit leeronderdeel kan enkel worden gegeven door leerkrachten die zich persoonlijk kunnen terugvinden in het omgaan met deze materie. Dit hoeft niet noodzakelijk de leraar PAV zijn. Bekijk grondig de klassituatie en hou als leraar steeds de vinger aan de pols. Maak gebruik van geschikte getuigenissen om op in te spelen. Begrippen die tussen haakjes (…) worden vermeld, kunnen worden aangebracht door de leerlingen. Wees hierop als leraar steeds voorbereid. Het thema relaties wordt behandeld vanuit vier kringen. Er wordt gestart vanuit de ik-kring die telkens wordt verruimd. Maak zoveel mogelijk gebruik van ICT. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van technieken uit ‘Leefsleutels voor Jongeren’ of van spelmaterialen en –technieken, o.a. aangeboden door het Centrum voor Educatieve Spelen. Maak gebruik van de rol van de media en van reclame uit tijdschriften, van radio, T.V.,… Gezien de leerlingen vaak een eerder negatief zelfbeeld hebben, is het aangewezen het positieve te benadrukken. Afhankelijk van de klassituatie kunnen


Specifieke leerplandoelstellingen B/U VET/VOD ET/OD

Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken

° hun gezinssituatie schetsen en kritisch beoordelen ° het belang van afspraken, regels, conflicten in een relatie aantonen en beoordelen ° een aantal gevolgen van een overlijden, scheiding binnen het gezin opsommen ° verschillende vormen van vriendschap opsommen en deze beoordelen op hun waarde en gevaren ° bepaalde vormen van conflicthantering toepassen ° binnen een bepaalde situatie omgaan met een bepaald gevoel Zijn: ° bereid te praten over hun ervaringen en gevoelens ° bereid respect op te brengen voor ervaringen en gevoelens van anderen ° bereid ervaringen en gevoelens van anderen niet te veroordelen ° bereid bepaalde technieken om conflicten op te lossen te hanteren

B U

SV11 SV14

17

SV11 SV19

17

SV11 SV14

1.3 Het gezin 1.3.1 Hoe is je gezin samengesteld? 1.3.2 Regels, afspraken en omgangsvormen in je gezin 1.3.3 Samenleven in je gezin (verwachtingen, plannen, discussies, ruzies, problemen) 1.3.4 Een scheiding binnen je gezin of één van je ouders overleden 1.3.4.1 Je ouders gescheiden, één van je ouders overleden: feiten, redenen, gevoelens 1.3.4.2 De gevolgen van een scheiding, een overlijden voor jou (bij wie ga je wonen? Verhuizen? Wat met je andere ouder? Wat met je broers, zussen, huisdieren? Naar een andere school? Spreekrecht bij de rechter. 1.3.4.3 Een nieuw gezin (Alles verandert plotseling in een nieuw samengesteld gezin: nieuwe afspraken, meningsverschillen, conflicten)

hierin onderwerpen als make-up, kleding, auto’s, lichaamscultuur en de vaak daartoe gebruikte pepmiddelen,… worden aangesneden. Behandel hier de vraag: wat is een gezin? (traditioneel, éénoudergezin, LAT-relatie,…) Ga zoveel mogelijk uit van de concrete leefsituaties van de leerlingen. De leraar die deze materie met de leerlingen behandelt moet zeer flexibel zijn en kunnen omgaan met o.a. eventuele emotionele en individuele conflicten; dit impliceert dat hij beschikt over de nodige sociale vaardigheden. Ga na of er rolpatronen bestaan en maak deze bespreekbaar. Bij de behandeling van dit onderwerp kan men de hulp van deskundigen ter zake inroepen (advocaat, sociaal assistent,…). Het is mogelijk, zeker in klassen met een multiculturele samenstelling, begrippen als monogamie, bigamie en polygamie, polyandrie aan te kaarten. Denk ook hierbij aan mogelijke rolpatronen. Behandel ook pleegouderschap, voogdijschap, plaatsing in een instelling. Breng hierrond eventueel getuigenis(sen) in de klas.




B B U

SV11 SV14

1.4 Je vrienden 1.4.1 Verschillende vormen van vriendschap 1.4.2 Conflicten in vriendschapsrelaties en mogelijke manieren van omgaan met deze conflicten 1.5 Vlinders in je buik, een vriend(innet)je 1.5.1 Wat een stuk! Ik ben verliefd! (prikkels, verwarring, onzekerheid, spanning, …) 1.5.2 Hoe omgaan met verliefd zijn? 1.5.3 Wat als de verliefdheid niet wederzijds is? (teleurstelling, vertrouwenspersonen,…) 1.5.4 De verliefdheid is over: het is uit! 1.5.4.1 Redenen om het uit te maken en ernaar luisteren 1.5.4.2 Omgaan met het verdriet rond een relatie die voorbij is 1.5.4.3 Uit een relatie leren over relaties en over jezelf 1.5.5 De verliefdheid wordt liefde

Maak een onderscheid tussen vrienden, schoolkameraden, boezemvrienden en hartsvriendinnen. Laat de leerlingen via technieken kennis maken met verschillende vormen van vriendschap, met de waarde en de mogelijke gevaren op emotioneel vlak ervan. Hier kan men eventueel gebruik maken van het materiaal rond conflicthantering aangeboden door ‘Leefsleutels voor Jongeren’. Het is mogelijk om hier verschillende samenlevingsvormen te bespreken (huwelijk, samenwonen, LAT-relatie,…). Ook gedwongen huwelijk (uithuwelijken, moeten huwen wegens zwangerschap,…) kunnen hier aan bod komen.




Kennen/kunnen: ° in aanvaardbaar taalgebruik verwoorden wat seks voor hen betekent ° begrippen als wettelijke minimumleeftijd voor seks, aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, openbare zedenschennis, aanranding en incest, masturbatie, heteroseks, homofilie, lesbische liefde en biseksualiteit omschrijven ° de vruchtbaarheidscyclus in eigen woorden schetsen ° een aantal voorbehoedsmiddelen opsommen en beoordelen op hun betrouwbaarheid en veiligheid ° een aantal mogelijke oplossingen voor ongewenste zwangerschap naast elkaar plaatsen en van iedere mogelijke oplossing eventuele voor- en nadelen , gevolgen in een bepaalde situatie duiden ° een aantal seksueel overdraagbare aandoeningen opsommen en ze kort omschrijven ° het begrip AIDS omschrijven ° mogelijke wijzen van AIDS-besmetting weergeven ° het verschil tussen AIDS hebben en seropositief zijn uitleggen ° via multimedia en ICT informatie en bijkomende informatie rond

U

B

U

B

6

1/3 11 13 17

21

31

32 3

31

32

2 Seksualiteit

2.1 Wat betekent seks voor jou? 2.2 Seksualiteit in je leven 2.2.1 Vrijen in een relatie (liefde en tederheid, teleurstellingen, ja of neen durven zeggen) 2.2.2 Seks in de wetgeving

Indien men zich als leraar ongemakkelijk voelt bij het behandelen van deze materie, kan men een beroep doen op deskundigen uit de wereld van de geneeskunde of de sociale hulpverlening. Men denkt hierbij aan o.a. CGSO, JAC,… Maak ook gebruik van diverse multimedia en ICT om bepaalde onderdelen van de leerstof aan te brengen of verdere informatie op te zoeken. Men kan hierbij gebruik maken van de techniek van het brainstormen en vervolgens de resultaten van de brainstorming catalogiseren binnen de verschillende vormen van relaties. Gezien de mening dat ‘neen’ durven zeggen ook meteen het einde van een relatie betekent, veel voorkomend is bij de leerlingen, is het belangrijk de leerlingen het belang van respect voor elkaars keuze binnen een relatie te verduidelijken (zie eindtermen Sociale Vaardigheden). Behandel eventueel de wettelijke minimumleeftijd, aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, openbare zedenschennis, aanranding, incest, ongewild seksueel gedrag, seksuele pesterijen, pedofilie, gewild of ongewild in contact komen met seks via de media,




bepaalde hier behandelde onderwerpen opzoeken Zijn: ° bereid hun eigen mening rond seks te uiten en respect op te brengen voor de mening en het anders zijn van anderen ° bereid om inzake seks en relaties hun eigen verantwoordelijkheid op te nemen OPMERKING: Functionele rekenvaardigheid valt vrijwel volledig buiten het bereik van dit thema. Prioriteit gaat naar functionele taalvaardigheid, informatieverwerving en –verwerking, organisatiebekwaamheid.

U

B

B/U B/U

2.2.3 Masturbatie, hetero, lesbisch, homo, bi? 2.2.3.1 Masturbatie 2.2.3.2 Hetero 2.2.3.3 Jong, maar niet hetero: lesbisch, homo, bi, en dan? 2.3 Voorbehoedsmiddelen en hun betrouwbaarheid 2.3.1 Vruchtbaarheid (menstruatiecyclus, maandstonden) 2.3.2 Contraconceptie 2.3.2.1 De pil en de noodpil 2.3.2.2 Het condoom (gebruik en verschillende soorten) 2.3.2.3 Het spiraaltje 2.3.2.4 Sterilisatie 2.3.2.5 Ongewenst zwanger 2.4 Zwanger 2.5 Onvruchtbaarheid

pornografie,… Ook lichamelijke geslachtskenmerken kunnen hier worden behandeld. Behandel hier o.m. de eerste keer, ontmaagding, orgasme, … Probeer hierbij een aantal in de maatschappij ingeburgerde misvattingen bespreekbaar te maken. Doe dit ook wanneer het gaat over lesbische, homofiele en biseksuele liefde. Naast menstruatiecyclus en maandstonden, kunnen hier ook lichamelijke geslachtskenmerken worden behandeld. Gezien de leerlingen vaak pretenderen hierover goed geïnformeerd te zijn, is het belangrijk deze materie met de nodige deskundigheid en eerlijkheid te behandelen. Raak ook gegevens als periodieke onthouding (kalendermethode en temperatuurmethode) en de daaraan verbonden gevaren aan. Beslissingen nemen, de vragen om moeder/vader te worden, te trouwen, je kind ter adoptie af te staan, abortus plegen, kunnen hier worden besproken.




B

2.6 Seksueel overdraagbare aandoeningen 2.6.1 SOA’s 2.6.1.1 Wat zijn SOA’s 2.6.1.2 Symptomen van SOA’s en hun behandeling 2.6.2 AIDS 2.6.2.1 Wat is AIDS? 2.6.2.2 Hoe word je besmet? 2.6.2.3 Seropositief 2.6.3 Veilig vrijen (wat is veilig, wat is absoluut onveilig?)

Ga hierbij eventueel in op oorzaken, gevolgen en mogelijke behandelingswijzen (in vitro, draagmoederschap, adoptie,...). Hierrond bestaat heel wat interessant videomateriaal. Informeer de leerlingen over de hieromtrent bestaande diensten, o.a. CGSO. Voorbeelden hiervan zijn herpes, aids, gonorroe, chlamydia, syfilis,… Het Aidsbekerspel (uitgegeven door het Centrum voor Educatieve Spelen) is hierbij een te gebruiken hulpmiddel. Ook gesprekken met een seropositief iemand of een buddy kunnen zeer leerrijk zijn. In plaats van een discussie te organiseren, kan de leraar hier ook een leeskring ontwikkelen met zakelijke teksten (b.v. uit: Blikopener, Wablief, Maks,…) en/of niet-zakelijke teksten (b.v. Dirk Bracke,” Het uur nul” – Cynthia Voigt, “Met het mes op tafel” – Hadley Irwin, “Maan en




ik” – Ed Franck, “Geen wonder dat moeder met de goudvissen praat” – Ed Franck, “De hemel bestaat uit vijf letters” -…). Voor meer informatie kan je terecht bij de plaatselijke openbare bibliotheek, op Internet of ook bij het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur, centrum voor lezen en informatie, Maria Theresiastraat 20 te 3000 Leuven. Deze werkvorm laat je bovendien toe taalvaardigheidsopdrachten te organiseren. Ook filmkringen, muziekkringen, poëziekringen,… zijn interessante werkvormen. Het bijwonen en bespreken van een culturele voorstellingen kan afwisseling brengen in de werkvormen. Interessant lesmateriaal is o.a. 1. “Goede minnaars”, werkmap CGSO

Trefpunt, Meersstraat 138 B te 9000 Gent.

2. “Wiens zorg, who cares?” VLOR, Leuvenseplein 4 te 1000 Brussel

3. “Ik weet wie ik ben”, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Coördinatie, Boudewijnlaan 30 te 1000 Brussel (02/553.58.46). Voor meer info, lesmateriaal, deskundigen kan je tevens terecht bij de




plaatselijke Jongeren Advies Centra (JAC), de Centra voor Geboorteregeling en Seksuele Opvoeding (CGSO) en de Jongeren Informatie Punten (JIP – 03/821.06.06). Bij Free Clinic kan je terecht met al je vragen rond seksualiteit, gezondheid en relaties. Free Clinic Antwerpen, Van Arteveldestraat 64 te 2060 Antwerpen of Free Clinic Genk, Weg naar As 39 te 3600 Genk. Nog enkele nuttige telefoonnummers: 1. Aidstelefoon 078/15.15.15 2. Kinder- en Jongerentelefoon

078/15.14.13 3. Holebifoon 09/238.26.26

48 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA IV: Samen beslissen maakt sterk !

AV Project Algemene Vakken / BSO 3de graad THEMA IV : SAMEN BESLISSEN MAAKT STERK!!! Dit is een voorbeeld van een project dat opgesplitst kan worden in twee delen: “Jij en je nabije wereld” en “Jij in de wereld”. Het is dus afhankelijk van de beoordeling van de vakleerkracht of hij de beide delen behandelt en met welke tijdsinvulling. Eveneens kan het gedeelte rond verkiezingen verder uitgediept worden wanneer er zich gedurende het jaar gemeenteraadsverkiezingen zouden voordoen.



DEEL 1: 1 Jij in je wereld

Leerlingen kunnen aantonen dat zij een wezenlijk klein onderdeel zijn van de ganse wereld (voorbeelden uit eigen leefwereld, uit teksten, films, enzovoort).

1/2/11 BZ 1 BZ 3 BZ 5 BZ 8 BZ 11 BZ 14 SV1

B 1.1 PROBLEEMSTELLING

Betrokkenheid van de leerlingen opwekken door uit te gaan van voor hen herkenbare situaties, bijvoorbeeld een schematische voorstelling van gezin, school, gemeente of stad, provincie, Vlaanderen, België.

De leerlingen kunnen illustreren dat gezinnen verschillen in de volgende elementen: samenstelling, taakverdeling, opvoeding en communicatie. De leerlingen kunnen aantonen dat hun inspraak in het gezin kan gaan van luisteren tot mee beslissen.

1/6/7 12/17/

31 BZ 8 BZ 13 BZ 21 GE 5 GE 10 GE 11

B 1.2 JE GEZIN EN DE BUURT Vertrek vanuit hun bevindingen i.v.m. de probleemstelling: - samenstelling gezin (klasgemiddelde - landgemiddelde); - taakverdeling binnen het gezin: ouders, moeder-vader, kinderen (vergelijken met de samenleving); - opvoeding en communicatie (gezagsfi- guren, heersende opvattingen over verschillende onderwerpen). Info laten halen uit gemeenten, statistieken voor Vlaanderen, enzovoort om deze bevindingen te staven. Werk met verhoudingen en schalen.




ICT-mogelijkheden: www.vlaanderen.be www.gelijkekansen.vlaanderen.be www.fgov.be

De leerlingen kunnen aan de hand van hun ervaringen op school een organogram opstellen. De leerlingen kunnen op basis van een vergelijking aantonen dat hun ervaringen een fractie zijn van de realiteit (egocentrisme). De leerlingen kunnen de relatie leggen tussen rechten en plichten binnen de school.

1/2/5/611/12/14/15/16

/31 BZ 7 BZ10 BZ 11 BZ 12 LL1 LL 3 LL 7 LL 18 SV6 SV 8 SV 9 SV 11

B 1.3 JE SCHOOL Vanuit de vaststelling dat in een gezin inspraak kan verschillen, komen tot inspraak en beleid binnen de school: - algemene organisatie van de school: schoolorganogram zelf laten opstellen en eventueel vergelijken met het echte organogram van de school; - leerlingenraad nodig of overbodig? - waarom is leerlingenparticipatie wettelijk verplicht? - recht op onderwijs veronderstelt ook plichten. ICT-mogelijkheden: www.onderwijs.vlaanderen.be www.digikids.be www.pienternet.be www.jep.be www.kinderrechtencommissariaat.be www.argo.be www.pov.be www.vsko.be

B 1.4 Je gemeente of stad 1.4.1 Aanknoping

Op welke manier komt de jongere in contact met zijn stad of gemeente?

De leerlingen kunnen gegevens uit specifieke schema’s interpreteren.

6/7/8/917/19

U Eventueel uitbreiden naar: * historische achtergrond;




De leerlingen kunnen een aantal belangrijke wereldproblemen herkennen en bespreken.

GE 4 GE 11 GE 15 GE 16 GE17

* grootte en specifieke zaken van steden en gemeenten. (werken met oppervlaktematen en bevolkingsdichtheden); * bevolkingspiramiden opstellen en bespreken * bevolkingsaangroei en schematische voorstelling; * uitbreiding naar ontwikkelingslanden en westerse wereld; * extrapoleren van problemen en linken naar huidige mogelijke oplossingen (vb. Zilverfonds, werkgelegenheid en immigratie).

De leerlingen weten waar ze binnen de gemeente terechtkunnen voor bepaalde problemen of vragen. De leerlingen kunnen aantonen dat het noodzakelijk is om regels en afspraken te maken in de gemeente om te kunnen samenleven. De leerlingen kunnen uitleggen hoe de gemeente bestuurd wordt.

6/21 22

BZ1 BZ 2 BZ 3 BZ 4 BZ 5 BZ 6 BZ 7 BZ 8 BZ11

B 1.4.2 Het bestuur en de werking van een gemeente of stad

Vertrek vanuit voorstellen die lln hebben om in een gemeente of stad iets aan te passen, te organiseren, te veranderen, te verbeteren, enzovoort. Voorbeelden zijn: een pleintje voor skaters, snelheidsbeperking aan de schoolpoort, organiseren van een fuif, enzovoort. Ga samen met hen na welke weg hun vraag moet doorlopen om behandeld te worden: - bevoegde dienst; - door wie worden zij bestuurd; - hoe werkt de gemeente/ stad? - hoe werken die mensen daar? - relatie met politiek op hoger niveau. Hier kan het spel G-4 gespeeld worden. Wanneer het tweede deel niet besproken wordt, kunnen de verkiezingen hier besproken worden. Wanneer deel twee wel




besproken wordt, dan stellen we voor om de verkiezingen na het federale België te bespreken. ICT-mogelijkheid: bekijk eventueel de websites van de gemeenten van de lln of kies voor de stad of de gemeente van de school.

B 1.4.3 Verkiezingen De leerlingen zien in dat politieke partijen proberen na te streven wat hun kiezers verwachten. De leerlingen kunnen aantonen dat zij door hun stemgedrag de leiders kiezen (= democratie). De leerlingen ervaren dat het belangrijk is om op een zinvolle manier deel te nemen aan de verkiezingen (eventueel uitbreiden naar andere elementen van het maatschappelijk leven). De leerlingen kunnen voorbeelden geven van de realisaties door partijen die verkozen zijn. De leerlingen kennen hun rechten en plichten bij verkiezingen.

13/14 17/31 BZ 2 BZ 3 BZ 4 BZ 17 GE 9 GE 10 GE 11

Waarom en voor wie? Bespreking van de partijen. Stemplicht en hoe te kiezen. Zetelen in een stembureau en tellen.

Vanuit een groepsfoto van de gemeenteraad wordt bekeken wie bij elkaar hoort en tot welke partij ze behoren. Om te weten waar de partijen voor staan, kun je naar hun websites kijken. Aan de hand van voorbeelden wordt duidelijk gemaakt dat de samenstelling van de gemeenteraad invloed heeft op het beleid van de gemeente: vb. groene zones in de gemeente, aanleg en onderhoud van de pleinen, enzovoort. Naast het geldig stemmen (elektronisch en niet-elektronisch) moet vooral aandacht besteed worden aan bewust stemmen. Denk ook aan volmachten en stel er een op. Naast de stemplicht zijn er nog andere plichten verbonden aan de verkiezingen. Surfen op het net: www.vlor.be (de kracht van je stem) www.politics.be www.vub.ac.be




www.verkiezingen.vlaanderen.be www.mibz.be Maak ook gebruik van de websites van de verschillende politieke partijen. Ze zijn gemakkelijk te vinden via een zoekmachine.

De leerlingen kunnen een omschrijving geven van de regels die gehanteerd worden bij de zetelverdeling en de gevolgen daarvan op de samenstelling van de gemeenteraad.

1/7/13 SV7 SV10

Zetelverdeling

Bekijk de zetelverdeling in je gemeente op basis van het aantal stemmen tijdens de laatste verkiezingen ICT-mogelijkheden: Bekijk eventueel de websites van de gemeenten van de leerlingen of kies voor de stad of gemeente van de school.

De leerlingen kunnen op een goede manier deelnemen aan een discussie. De leerlingen kunnen hun opvattingen staven.

4/6 B 1.5 SYNTHESE We leven in een omgeving waar inspraak hebben belangrijk is (direct of indirect).

Discussie voeren: hoe belangrijk inspraak is voor hun. Leg hier een duidelijke relatie met gezin, school, gemeente. Geef leerlingen eventueel een rol om gefundeerde argumenten te leren formuleren.

De leerlingen kunnen op een goede manier deelnemen aan een debat, kunnen hun meningen vooraf opstellen en op een duidelijke manier verwoorden

6/15 SV 6 SV 10

U

Debat met gemeentemandatarissen (afsluiter). Lln organiseren dit zelf (eventueel buiten de schooltijd en op een andere locatie, …)

B 2 JIJ IN DE WERELD 2.1 AANKNOPING Aan de hand van een kaart wordt vanuit de

eigen provincie de rest van België verkend: - de 10 provincies; - provinciehoofdsteden; - enzovoort.




De leerlingen ervaren dat er een beleid gevoerd wordt op gemeentelijk vlak maar ook op een hoger niveau. De leerlingen ervaren dat de provincie verantwoordelijk is voor: - wegen; - toerisme; - communicatie tussen overheid en

gemeente; - onderwijs; - …

1/6/16/21/22/ 23/24 SV10 BZ2 BZ3 BZ5 BZ6 BZ8

B 2.2 DE PROVINCIE - de eigen specifieke functies - communicatie tussen hogere overheid en gemeente

Vertrek vanuit voorbeelden uit de actualiteit in je gemeente om tot het onderscheid te komen ‘dichtbij’ (gemeente) en ‘veraf’ (provincie of Vlaanderen): - rampenplan; - voetgangers die overgezet worden door

politie; - nieuwe rotonde; - naschoolse opvang; - sportaccomodatie; - toerisme; - … Een andere mogelijkheid is dat de leerlingen een bezoek brengen aan het provinciehuis of een provincieraadslid interviewen. Ook via internet kunnen een aantal opdrachten uitgevoerd worden. Surfen op het web: www.provant.be www.limburg.be www.westvlaanderen.be




De leerlingen kunnen aantonen dat in een democratie de scheiding van de machten essentieel is. De leerlingen kunnen de betekenis aanduiden van ‘koninkrijk’. De leerlingen kunnen aan de hand van de actualiteit aantonen dat de koning weinig macht maar veel invloed heeft. De leerlingen kunnen een overzicht geven van de staatsstructuur van België. De leerlingen kunnen een beperkt overzicht geven van de werking van het federale België met zijn gewesten en gemeenschappen, regeringen en parlementen. De leerlingen kunnen ICT-middelen integreren op een nuttige en zinvolle manier. De leerlingen kunnen hun project vlot en duidelijk voorstellen.

1/2/3/5 6/11 12/13 15/16 LL 10 LL 11 LL 19 LL 20

B/U 2.3 BELGIË, EEN DEMOCRATISCH LAND VAN GEWESTEN EN GEMEENSCHAPPEN - democratie; - scheiding van de machten: uitvoerende,

wetgevende en rechterlijke macht; - het koninkrijk België: de Belgische

monarchie (stamboom) en functie van de Koning;

- de federale staat: samenstelling regering – eerste minister – federale ministers;

- de gewesten en gemeenschappen: samenstelling Vlaamse regering,

- minister- president, Vlaamse ministers.

Project: zie leidraad voor het opstarten en uitwerken van een project. Wanneer leerlingen weinig ervaring hebben met zelfstandig werken dan: - zal de leerkracht meer als deelnemer dan

als begeleider aanwezig zijn in de klas; - zullen de opdrachten eerder klein en

gesloten zijn. Stimuleer leerlingen om een zo gevarieerd mogelijk aanbod aan informatie te zoeken (lees- en luisterteksten, tabellen en grafieken, …). Bij de keuze van hun definitieve informatie en het schrijven van hun presentatie is aanschouwelijkheid en eenvoud een belangrijk criterium. Stimuleer de leerlingen om bij de presentatie gebruik te maken van Powerpoint, transparanten, … om hun project zo aangenaam en concreet mogelijk voor te stellen aan de rest van de klasgroep Wanneer de verkiezingen niet gezien werden na “De gemeente” kan men er hier dieper op in gaan. Anders volstaat een korte verwijzing naar het feit dat hun stemgedrag de leiders van ons land bepaalt. (=democratie). De presentatie zou kunnen getoond worden aan de hele school door middel van een informatiebord of informatiezuil.




www.fgov.be www.vlaanderen.be Zoek ook in de dossiers en de archieven die op de websites van verschillende kranten te

vinden zijn. De leerlingen beseffen dat België deel uitmaakt van een groter geheel. De leerlingen kunnen aantonen dat de EU een invloed uitoefent op hun dagelijks leven. De leerlingen kunnen aantonen dat de EU een steeds grotere impact zal hebben op hun dagelijks leven.

1/2/3/56/11/ 12/13/ 15/16/ 17/19 BZ16 GE10

B 2.4 DE EU EN DE UNO 2.4.1 De Europese Unie

Werk vanuit actualiteit en vanuit onderwerpen die de leerlingen aanbelangen om naar de werking en de noodzaak van de EU te gaan. Wanneer er in de school een vakoverschrijdend project rond milieu uitgewerkt wordt, zou de EU via deze weg aangebracht kunnen worden. Een mogelijkheid om de EU oppervlakkig te leren kennen is werken met een spel waarbij de leerlingen hoofdsteden, vlaggen, landen, gerechten, talen, … kunnen combineren. Men kan zich ook wenden tot Europawinkels of andere organisaties waar men tal van informatiebronnen kan raadplegen en ontlenen (het Europad-spel van de Stichting Ryckevelde). ICT-tip: http://europa.eu.int www.euronauten.be




De leerlingen kunnen aantonen dat de UNO een invloed uitoefent op hun dagelijks leven. De leerlingen kunnen aantonen dat de UNO een

belangrijke verzoenende functie heeft op wereldvlak.

17/18/ 19

BZ13 BZ14 BZ15 BZ16 ME6 GE10 GE11

B 2.4.2 United Nations Organisation

Werk vanuit actualiteit en vanuit onderwerpen die de leerlingen aanbelangen om naar de werking en de noodzaak van de UNO te gaan: vredesmissies, de blauwhelmen, … Wanneer er in de school een vakoverschrijdend project rond milieu uitgewerkt wordt, zou de UNO via deze weg aangebracht kunnen worden. Ook een project rond vredeseducatie kan hier zinvol geïntegreerd worden. Denk ook aan de andere organisaties die onder UN-vlag werken (Unicef, WHO, Unctad, …) www.esperanto.be http://users.belgacom.net/uno http://wwf.be www.greenpeace.be

57 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA V: Afgestudeerd, wat nu?

AV Project Algemene Vakken / 3de graad BSO THEMA V : AFGESTUDEERD, WAT NU ?

Specifieke leerplandoelstellingen

VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• opzoeken onder welke voorwaarden een ll een jobstudent mag genoemd worden, welk loon hij/zij mag verwachten en hoe lang de tewerkstelling mag duren;

• toelichten welke rol de R.S.Z. en de kinderbijslag spelen.

1 2 11 25

LL 3 SV 9

B DE JOBSTUDENT • Wanneer ben ik een

jobstudent ? • Welk loon mag ik verwachten

? • Wat is de arbeidsduur ? • Hoe zit het met de R.S.Z. en

de kinderbijslag ?

Start vanuit de ervaringen die lln hadden. Laat hen vertellen. Gebruik een ‘Gids voor Schoolverlaters’ of een folder ‘Vakantiejobs’. Nodig een deskundige uit. Kaart aan :

- zwart/wit-werk; - werk via interimbureau.

Je rechten en plichten als jobstudent

Brochure gratis te downloaden www.jobwerking.be/cover.htm Nog een internettip: www.vdab.be kies ‘schrijf je in/plaats CV’ en je komt terecht in dossiermanager

mutualiteiten christelijke : www.cm.be socialistische : www.socmut.be en www.devoorzorg.be liberale : www.lmvlg.be en www.mut400.be

interimbureaus ofwel via een zoekrobot, ofwel www.pienternet.be kies hier ‘Jobs en Stages’, kies ‘interimbureaus’ www.manpower.be www.polydesign.be www.vediorinterim.be www.limburgvac.be www.randstad.be www.joblinker.be www.vacature.be www.jobcareer.be

vakbonden



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

zeer interessant !! www.vakbondpagina.com van hieruit links

IK BEN AFGESTUDEERD EN OP ZOEK NAAR EEN JOB

• weten dat hij/zij zich onmiddellijk na de beëindiging van de studies moet inschrijven bij de VDAB;

• een inschrijvingsformulier correct invullen;

• inzicht hebben in de wachttijdprocedure;

• hun rechten en plichten t.o.v. de VDAB kunnen verwoorden;

• afkortingen uit de arbeidswereld verwoorden;

• begrippen uit de arbeidswereld met eigen woorden toelichten.

1 3 15 17 22 23

12

LL 17 SV 7 SV 10

B • Wat doe ik onmiddellijk na het afstuderen ?

o Inschrijven bij de VDAB

inschrijvingsfor-mulieren;

wachttijd en wat op het einde ervan?

rechten en plichten.

• Enkele belangrijke afkortingen en begrippen op de arbeidsmarkt.

Nodig een VDAB-medewerker op school uit en laat hem/haar de werking uitleggen. De lln kunnen zich eventueel inschrijven als werkzoekende (ruim voor het afstuderen). Besteed ook voldoende aandacht aan studeren in het 7de jaar. Wat betekenen de afkortingen VDAB, RVA, enzovoort ?

www.vdab.be schrijf je in/ plaats CV MAP Werkinzicht WIS en KIS Afkortingen kunnen opgezocht worden via een zoekrobot.

• Toelichten waarom men een job zoekt.

4 6 30

LL 15 SV 4

U • Waarom zoek ik een job ? (economische en psychologische redenen)

Organiseer een klasgesprek. Laat argumenteren.



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• zichzelf kritisch kunnen evalueren in functie van een sollicitatie naar een passende job.

4 6 18 31

LL 14 LL 15 LL 16 LL 17 LL 18 LL 20 SV 10

B • Ken jezelf o Wie ben ik ? o Wat kan ik ? o Wat wil ik ?

• Laat de lln lijstjes maken met wat ze goed en niet goed kunnen, met wat ze graag doen, met wat ze van hun job verwachten. Bespreek deze.

• Doe de zelftest van de VDAB • www.vdab.be • www.123test.nl

• een overzicht maken van de belangrijkste‘jobbronnen’, (structureren)

• een sollicitatiestrategie uitwerken.

• een strategie kritisch evalueren.

5 11 12 13 15 21

LL 1 LL 2 LL 3 LL 9 LL 10 LL 17 LL 18 SV 6 SV 10

B • Waar vind ik een job ? o VDAB (o.a. WISS-

computer); o uitzendbureaus; o advertenties in kranten

en tijdschriften; o Internet (jobs online) o bij de overheid

(examenagenda); o radio en TV; o op jobbeurzen; o via vrienden of

familie; o enzovoort.

• Vul samen een overzicht in, waar vacatures kunnen gevonden worden. Tracht zo concreet mogelijk te zijn. Welk radio- of TV-nieuws, welke kranten, welke website, enzovoort?

• Examenagenda : een abonnement

van 2 jaar kost 100 Bef en kan aangevraagd worden in het postkantoor.

• Bezoek een job-infobeurs. • Laat de lln een individuele

strategie opstellen. Welke stappen onderneem je ? Welke hulp gebruik je ? Vergelijk en bespreek.

• Hier kan ingegaan worden op de begrippen ‘wervingsreserve’ en ‘spontane sollicitatie’.

• Zie hfdst JOBSTUDENT • Locatie van jobinfobeurs

zoeken via zoekrobot. • Sites van bedrijven : via

zoekrobot of via het rechtstreekse adres

Vb. www.ford.be Via de site van de gemeente of stad Vb. www.maasmechelen.com ‘bedrijven/KMO’s’ of www.maasmechelen.be ‘regionale economie’

• de verschillen in verloning 9 B • Kennis van de arbeidsmarkt • Laat lln adressen verzamelen van • Sites van bedrijven : via



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

tussen een arbeider, een bediende en een zelfstandige uitleggen;

• de begrippen maanden uurloon, loonschaal en extra-legale voordelen verwoorden;

• inzien dat een werkgever oordeelt op persoonlijkheid en technische basis- en vakkennis.

22 23 25 1 2 3 5 6 16

LL 3 LL 17 LL 18 SV 6 SV 9

o werkgelegenheid in eigen streek;

o lonen (arbeiders, bedienden en zelfstandigen), maanden uurloon wat zijn loonschalen ? extra-legale voordelen

o profiel van werknemer : wat verwacht de werkgever ? persoonlijkheid technische basis- en

vakkennis (getuigschrift)

bedrijven in eigen streek en waarin voor hen mogelijke vacatures kunnen bestaan.

• Vraag cijfers op bij de VDAB.

Bespreek a.h.v. grafieken.

• Bespreek enkele mogelijke concrete loonschalen voor de afgestudeerde (afhankelijk van zijn studierichting)

• Laat de lln een interview afnemen

van een arbeider, die een mogelijke afgestudeerde in hun studierichting zou kunnen zijn en laat vragen stellen naar de normen qua arbeidsethiek in zijn beroep

• Het moet duidelijk worden dat

alles rond de dynamiek van de werkzoekende draait.


Vb. www.ford.be • Via de site van de gemeente

of stad Vb. www.maasmechelen.com ‘bedrijven/KMO’s’ of www.maasmechelen.be ‘regionale economie’ • Cijfers opvragen bij

www.vdab.be Kies ‘trends en cijfers’ ‘Vraag en aanbod’ (wordt iedere maand aangepast) Loonschalen www.acv-csc.be www.aclvb.be www.abvv.be Interview Laat de vragen voorbereiden en de antwoorden verwerken door gebruik te maken van een tekstverwerker.



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• Werk vakoverschrijdend. (betrek vakken als recht, economie, bedrijfsbeheer, enzovoort) hierbij.

• geschikte vacatures herkennen;

• advertenties analyseren; • een eerste strategie uit-

werken;

1 2 4 6 11 15

LL 1 LL 3 LL 4 LL 11 LL 17 LL 18 SV 10 BZ 10

B • Advertenties analyseren • Laat de lln de weekend- of plaatselijke weekkrant meebrengen.

o zoek naar passende vacatures en laat verklaren waarom ze geschikt zijn;

o hoe moet er met het bedrijf contact gezocht worden (brief, telefoon) ?

• www.vdab.be/dossiermanager kies ‘vind een job’

• zich voorbereiden op belangrijke, formele telefoongesprekken;

• telefonisch een afspraak maken met een werkgever of diens vervanger.

• een spontane sollicitatiebrief

schrijven; • een sollicitatiebrief op een

advertentie schrijven;

3, 6, 14 15, 16 22, 24

31 LL 9 SV 4 SV 5 SV 10

5 14 15 22 23 24

B

• Hoe solliciteren o telefonisch een

afspraak maken met de werk-gever;

o de sollicitatiebrief :

inhoud en vorm;

spontane sollicitatie;

• Laat het gesprek voorbereiden.

Laat hen een steekkaart maken met de belangrijkste gegevens (uit een eventuele advertentie) en met vragen van de sollicitant aan de werkgever.

• Rollenspel (werkzoekende en secretaris/telefoniste/directeur/…)

• Vorm : vertrek van een voorbeeld.• Laat hen een brief naar hun

stageplaats schrijven of typen. Geen modelbrief : de inhoud en

Steekkaart Gebruik van tekstverwerker Sollicitatiebrief en CV We vinden voorbeelden op de site van de VDAB www.vdab.be/werkinzicht/sollicitatiebrief.shtml www.vdab.be/werkinzicht/cv.sht



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• een sollicitatiebrief op aanbeveling door derden schrijven;

• aandacht hebben voor zorg en detail;

• kritisch een brief en een CV nalezen en indien nodig verbeteren;

• een Curriculum Vitae schrijven;

• een briefomslag correct invullen.

• een CV online invullen.

23, 24

24 LL 3 LL 6 LL 11 LL 15 LL 16 SV 4 SV5 SV 10

U

op een advertentie;

op aanbeveling.

o het curriculum vitae;

o het invullen van de

briefomslag; o het CV online ;

de persoon die erachter steekt is belangrijk. Individueel begeleiden.

• Let op BIN-normen. • Vertrek van een voorbeeld.

Verschillende modellen (functioneel en chronologisch) zijn mogelijk. Altijd laten typen. Let op de BIN-normen.

• Het CV online kan ingegeven

worden bij de VDAB. (KISS-computer)

ml Briefomslag Word-tekstverwerker www.vdab.be/dossiermanager



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• een sollicitatiegesprek voorbereiden;

• voorbereid zijn om vragen over zichzelf, eventueel a.h.v. een sollicitatieformulier, te beantwoorden;

• weten welke documenten men moet meenemen;

• informatie over het te bezoeken bedrijf verzamelen;

• aandacht hebben voor de kledij, de houding en het uiterlijk;

• een sollicitatiegesprek voeren ( in de rol van werkzoekende).

1 2 3 4 5 6 11 13 14 15 16 21

LL 3 LL 4 LL 6 LL 9 LL 11 LL 12 LL 13 LL 15 LL 16 LL 17 LL 18 SV 4 SV 5 SV 9 SV 10

1 5 15 22

B o Het sollicitatiegesprek doel :

aangeworven worden.

voorbereiding de vragen

en testen die ik verwacht;

documenten;

info over bedrijf (product, ligging, aantal werknemers, omzet, naam van directeur, naam van verantwoor-delijke bij de aanwerving;

de vragen die ik zeker beantwoord wil hebben;

zich aanbieden kledij en

uiterlijk

• Laat de lln hun gesprek voorbereiden n.a.v. hun uitnodiging bij het telefonisch gesprek.

• De lln moeten zich voorbereiden. Zelfkennis : wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik ?

• Laat ze vertellen over hun bezigheden en hobby’s en stimuleer ze daarbij enthousiasme over te brengen.

• Laat de leerlingen vertellen over hun vakantiejob of stage. Werk per 2 in interviewvorm.

• Ideaal : contacteer een personeelsverantwoordelijke in uw streek en in de sector waar uw studierichting op voorbereidt. Laat de lln hun sollicitatiebrief naar hem richten en laat hem dan later vertellen wie wel en wie niet uitgenodigd zou worden voor een gesprek en waarom (niet). Misschien wil hij ook wel enkele sollicitatiegesprekken voeren.

• Indien je geen selecteur vindt, neem dan contact op met de VDAB of vraag een collega.

• Word-tekstverwerker Info over bedrijf • Sites van bedrijven : via


Vb. www.ford.be • Via de site van de

gemeente of stad Vb. www.maasmechelen.com ‘bedrijven/KMO’s’ of www.maasmechelen.be ‘regionale economie’



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• een sollicitatieformulier

correct invullen; • aandacht hebben voor het

detail en de juistheid van de gegevens;

23 24 1 5 15 22 23 24

houding het gesprek zelf

o Sollicitatieformulier

invullen

• Zorg voor voldoende formulieren en laat de lln deze invullen, totdat ze foutloos zijn. Aandacht voor correctheid, leesbaarheid en netheid.

• Speel een sollicitatiegesprek en gebruik het sollicitatieformulier als vertrekpunt.

• Vertel hen dat ze een kopie van het ingestuurde formulier moeten bewaren.

AAN HET WERK

• begrippen uit de mogelijkheden van tewerkstelling uitleggen;

1 22 25

LL 17 1 2

B • Mogelijkheden van tewerkstelling

o Voltijds werk o Duobanen o Deeltijds werk o Loopbaanonderbrekingo Interim o Bijberoep

• Geef een verklaring en vraag er de juiste naam aan te koppelen.

• Vertrek van concrete situaties. • Nodig een verantwoordelijke van

een uitzendbureau uit en laat de werking uitleggen. Bereid in de klas vragen voor.

• Begrippen en statuten • www.meta.fgov.be



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• weten dat er alternatieve statuten bestaan;

• verwoorden wat deze statuten inhouden;

3 6 22

o Uitzendarbeid o Alternatieve statuten

• D.A.C.; • R.V.A.- stagiair; • gesco; • ingroeibanen; • jongerenstage.

• Deze begrippen kunnen verklaard worden bij het bezoek van de VDAB-afgevaardigde.

• beroepen indelen bij hun werkgever, i.c. de overheid, een onderneming of een zelfstandig beroep;

11 LL 17

B • Plaats van tewerkstelling Bij de overheid, in dienst van een onderneming of als zelfstandige.

• Vertrek van een aantal beroepen. Laat de lln sorteren en bespreek de verschillen (loon, pensioen, en-zovoort).

• arbeidssituaties herkennen en de voor- en nadelen tegenover elkaar afwegen;

• een gekozen arbeidssituatie beargumenteren;

• inzien dat er soms geen keuze is.

2 4 6 14

LL 4 LL 15 LL 17 LL 18 LL 19

B • Arbeidssituaties o dagtaak; o weekendwerk; o ploegenstelsel; o nachtwerk.

• Vraag aan de lln met welke eventuele uurregelingen de arbeider rekening moet houden. Schrijf deze op het bord en laat de lln kiezen in welk stelsel zij het liefst zouden werken. Laat hen hun keuze argumenteren.

• Haal het aspect ‘overuren’ aan.

• de functie van de VDAB, de vakbond, het ziekenfonds, de hulpkas voor werklozen, de kinderbijslag en de bank of post kunnen verwoorden;

• weten dat er een concurrentie tussen vakbonden, ziekenfondsen en banken bestaat;

• administratieve regelingen plannen en uitvoeren;

• beseffen waarom ze deze

14 16 21 22

LL 17 SV 7 SV 9 BZ 9 BZ 10

B • Administratieve regelingen o VDAB; o Vakbond; o Ziekenfonds; o Hulpkas voor

werklozen; o Kinderbijslag; o Financiële instelling

(bank of post).

• Bespreek het doel van deze diensten. Wanneer moet je je aanmelden ? Over welke documenten moet ik dan beschikken? Verdeel de klas in groepen en laat hen het antwoord opzoeken (in boekjes die door de ziekenfondsen, uitzendbureaus, … ter beschikking gesteld worden).

• Bespreek ook de concurrentie tussen verschillende vakbonden, ziekenfondsen en banken.

www.vdab.be www.acv-csc.be www.aclvb.be www.abvv.be

mutualiteiten christelijke : www.cm.be socialistische : www.socmut.be en www.devoorzorg.be liberale : www.lmvlg.be en www.mut400.be



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

regelingen moeten treffen.

• een contract herkennen; • belangrijke verschillen

tussen een arbeiders- en een bediendencontract opsporen;

• zich opleggen onaangename, doch belangrijke documenten grondig te lezen;

• op de hoogte zijn van het bestaan van een arbeidsreglement en een medische controle;

25

LL 3 LL 17 SV 9

B • Arbeiders- en bediendencontract

• Arbeidsreglement en

medische controle

• Werk met twee modelcontracten en zet de verschillen in een schema. Werken in groepjes.

• Opzeggingstermijnen voor bedienden en arbeiders.

• Wat is een CAO ? • Deel een arbeidsreglement uit en

geef enkele gerichte zoekopdrachten.

www.vdab.be/werkinzicht/arbeidsovereenkomst.shtml

• een loonbriefje lezen en analyseren;

7 8 9 10

LL 3 LL 17

B • Loonberekening (van netto-uurloon naar maandloon)

• Werk a.h.v. een echt gegeven.

• opzoeken en kennis hebben van de verlofregeling die voor een arbeider of bediende is uitgewerkt;

25

LL 3 LL 17

U • Jaarlijks verlof, betaalde feestdagen, klein verlet, betaald educatief verlof

• Laat de lln in de “Gids voor Schoolverlaters” opzoeken op hoeveel verlof een werknemer recht heeft. Bespreek ook de soorten.



VET/VOD ET/OD


ICT-mogelijkheden

• opsommen van welke sociale zekerheid een werknemer geniet;

• verwoorden wat de begrippen ziekte- en invaliditeitsverzekering, kinderbijslag, pensioen, werkloosheid en beroepsziekte inhouden;

1 2 5 11 12 14 15 16 21 25

LL 17 SV 7

B • Sociale zekerheid o ziekte- en

invaliditeitsverzekering; o kinderbijslag; o pensioen; o werkloosheid; o beroepsziekte /

arbeidsongeval.

• Geef de lln een vragenblad en een gids voor afgestudeerde jongeren. Deze kan je bij een ziekenfonds en misschien ook wel bij de VDAB bestellen. Laat hen de antwoorden opzoeken.

• Bespreek a.h.v. concrete situaties. • Werk vakoverschrijdend waar

mogelijk. (Vb. Arbeidsrecht).

NOG GEEN WERK • je rechten en plichten als

werkzoekende kennen; 25

LL4 SV 7 SV 9 BZ 11 BZ 12

B • Werkzoekend : rechten en plichten

• Kan aan bod komen in de vragenronde tijdens het bezoek van de VDAB-afgevaardigde.

• www.vdab.be/werkinzicht/rechten

• het verschil tussen RVA en VDAB verwoorden;

21 LL 4 LL 17 BZ 9

B • Verschil tussen RVA en VDAB

• Kan aan bod komen in de vragenronde tijdens het bezoek van de VDAB-afgevaardigde.

• weten dat er vormingskansen na het afstuderen bestaan.

31 32

LL 14 LL 15 LL 17 LL 18

B • Vormingskansen • Kan aan bod komen in de vragenronde tijdens het bezoek van de VDAB-afgevaardigde.

• www.vdab.be

68 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA VI: Je auto, je leven

AV Project Algemene Vakken /3de graad BSO THEMA VI: JE AUTO ,JE LEVEN Specifieke leerplandoelstellingen B/U VET/VOD

ET/OD Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken

In dit thema staan de vakoverschrijdende eindtermen (VET) m.b.t milieu-educatie centraal, vooral deze over verkeer en mobiliteit in het ruimtelijk beleid. Daarnaast worden de VET over sociale vaardigheden (SOVA) en leren leren (LELE) zoveel mogelijk geïntegreerd. In een extra bijlage bieden we mogelijkheden aan om met ICT te werken. De leerroute is opgebouwd van ‘dichtbij’ naar ‘veraf’ of m.a.w van het individueel niveau van de leerling naar een maatschappelijk niveau. Indien dit in jouw context zinvol is kun je dit zelf aanpassen.

De leerlingen drukken zich mondeling uit, ze vertellen en beschrijven in gepaste omgangstaal. De leerlingen drukken zich mondeling en schriftelijk uit, zoeken informatie op. De leerlingen argumenteren over ingewonnen informatie.

B B U

3 4 6 6 5 1 2

1. INLEIDING 1.1 Verkennend gesprek 1.2 Mijn droomauto

Start met een gesprek vanuit de ervaringen van de leerlingen waarbij je hen stimuleert om zoveel mogelijk te vertellen en te beschrijven: wie heeft er thuis een auto; kun je hem beschrijven; welke voor-en nadelen heeft hij; wie heeft er al een rijbewijs; mag je de auto van je ouders gebruiken; beschik je zelf over een wagen… Organiseer zelfstandig werk in duo’s waarbij de leerlingen elkaar interviewen over hun droomauto of hun lievelingsauto en hem beschrijven, eventueel met informatie die ze hebben opgezocht op internet.. Laat hen hiervan een korte schriftelijke neerslag maken, verlucht met


Specifieke leerplandoelstellingen B/U VET/VODET/OD


De leerlingen vertellen, beschrijven hun ervaringen en reflecteren hierop. De leerlingen lezen instructies en voeren ze uit. Ze kunnen uit schriftelijke informatie de essentie halen.

B B

3 4 ME12

1 21 22 23

2 JE RIJBEWIJS BEHALEN 2.1 Het theoretisch rijexamen voorbereiding mogelijkheden kostprijs 2.2 Het praktisch rijexamen voorbereiding mogelijkheden kostprijs

fotomateriaal. Variant (waarbij de leerlingen wel minder persoonlijk betrokken zijn): laat hen de voor- en nadelen van een bepaald autotype opzoeken en over deze informatie nadenken. Maak gebruik van reclamefolders, internet, artikels uit kranten en tijdschriften. We verwijzen hier uitdrukkelijk naar de vakoverschrijdende eindtermen milieu-educatie.Tracht ze als basisdoelstellingen in de leerroute te integreren. Werk ervaringsgericht en –gestuurd. Indien iemand zijn rijbewijs heeft behaald, laat hem vertellen hoe dat is verlopen.Bespreek met hen welke mogelijkheden er bestaan om je rijbewijs te behalen en wat ze kosten. Indien er leerlingen zich aan het voorbereiden zijn op een theoretisch of praktisch rijexamen, laat hen aan het woord. Zorg voor gevatte conclusies bij deze gesprekken waar de leerlingen iets aan hebben als ze met hun voorbereiding om een rijbewijs te behalen willen starten.. Bespreek met de leerlingen de instructiebladen van het examencentrum. Laat hen de formulieren invullen. Dit zijn functionele taalvaardigheids-en rekenopdrachten. Bezoek met hen het examencentrum in je




De leerlingen leren zich mondeling duidelijk uitdrukken. Ze leren argumenteren. Ze leren reflecteren op eigen gedrag en ervaringen. Ze worden zich bewust van hun verantwoordelijkheid in het verkeer en staan er open voor om een veilige houding in het verkeer na te streven.

B B B B

1 30 31 32 7 8 9 10 14 29 1 2 3 4 21 22 23 24

2.3 Je rijstijl: wat voor chauffeur ben ik 2.4 Veilig rijgedrag

stad of gemeente. Informeer vooraf bij het examencentrum hoe zo’n bezoek kan verlopen. Nodig een instructeur van de rijschool uit in de klas. Organiseer een rijvaardigheidsparcours voor manoeuvers op school.Rekenopdracht: de leerlingen berekenen waar de paaltjes moeten geplaatst worden in functie van de grootte van de auto. Bereid hen voor op een theoretisch examen op PC. Taalvaardigheidsopdrachten: Laat hen een vragenlijst invullen en hier de nodige conclusies uit trekken. Informeer hiervoor bij het Instituut voor Verkeersveiligheid, de VAB of raadpleeg themaboeken over ‘Verkeer’. Hier komen thema’s aan bod zoals:EHBO-kit; brandblusapparaat, defensief vs agressief rijden; hoffelijkheid in het verkeer; BOB; ritsen; carpooling; responsible young drivers; sterrenbus;… Belangrijk: bespreek met hen die verschillende elementen zonder te moraliseren! Er bestaat interessant videomateriaal dat hier kan ingeschakeld worden. Raadpleeg de verkeersdiensten. Misschien kom je iemand op het spoor die een cursus over veilig rijgedrag heeft gevolgd en herover zijn verhaal wil brengen in de klas, nodig




De leerlingen oefenen hun functionele rekenvaardigheid. Ze leren keuzes maken en zijn ingesteld op een bewust en verantwoord consumentengedrag. Ze kunnen relevante documenten lezen en er de essentie uithalen. Ze kunnen formulieren juist invullen. De leerlingen kunnen bij deze opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren en evalueren. De leerlingen kunnen zich mondeling duidelijk uiten. Ze zoeken zelfstandig informatie op en zijn in staat om er de essentie uit te halen. Ze leren van de noodzakelijke dienstverlening gebruik maken. Ze kunnen instructies lezen en uitvoeren; formulieren invullen. Ze zijn bereid om zich verkeersverantwoordelijk te gedragen.

B B B B B B B B B B

15 16 1 6 11 12 13

22 23 24 30 31 32

11 12 13 14 15 16

ME7 ME8 ME9

3 EEN AUTO KOPEN 4 ALS HET FOUT LOOPT 4.1 een technisch defect 4.2 een overtreding 4.3 een ongeval

hem uit! Oefen hun functionele rekenvaardigheid aan de hand van voorbeelden die ze zelf aanbrengen over: - de aanschaf van een auto nieuw of tweedehands, kopen of lenen; - het onderhoud; - brandstofverbruik; - belasting; - verzekering. Vul aan met taakgerichte taalvaardigheidsopdrachten. Voorzie voor bepaalde studierichtingen zoals carrosserie en autotechnieken extra opdrachten i.s.m. de praktijkleraar. Deze opdrachten kunnen afwisselend individueel, in duo’s en kleine groepen of klassikaal worden uitgevoerd. Zorg voor een dynamisch tempo in de les. Hier kun je de volgende thema’s behandelen: - een technisch defect, bv. een band

vervangen; - verkeersboetes en -sancties,

confrontatie met de verkeerspolitie; - rijden onder invloed, ademtest of

bloedproef; - ongevallen, gebruik van de EHBO-kit,

een aanrijdingsformulier invullen; - vluchtmisdrijf Vertrek van de ervaringen van de leerlingen.en toets ze aan de actuele




De leerlingen leren in kleine groepen zelfstandig werken aan een afgebakende opdracht waarin verschillende vaardigheden worden geïntegreerd. Ze leren gebruik maken van wegenkaarten, routeplanner op PC. Ze worden zich bewust van het spanningsveld tussen individuele behoeften m.b.t. mobiliteit en maatschappelijke belangen Ze leren zichzelf situeren in een groter maatschappelijk geheel.

B

B

U

ME10 ME11

1 2 14 28 29 30 31 32

5 MOBILITEIT 5.1 Mijn auto, mijn vrijheid 5.2 Rijden doe je niet alleen

regelgeving. Bereid cases voor waarbij ze gebruik maken van ICT of waarin ze taalvaardigheidsopdrachten uitvoeren, bv. aan de hand van krantenartikels. Uitbreiding: laat hen een interview afnemen van een lid van de verkeerspolitie, nodig een bevoorrechte getuige uit in de klas, opzoekopdracht op internet, bv. de site van de VAB raadplegen…Zie ook de praktische toepassingen in de bijlage bij deze leerroute. Mogelijkheden: - projectwerk; - zelfstandig werk: een

schoolvervoersplan opstellen; - leren argumenteren: pro-contra

openbaar vervoer; - een wegenspel; - een vakantieroute uitstippelen,

tolheffing berekenen; - het fileprobleem in eigen stad of

gemeente analyseren. Het is best mogelijk om rond mobiliteit een aparte leerroute uit te werken.




De leerlingen reflecteren over hun opvattingen m.b.t. rijgedrag, mobiliteit, alle onderwerpen in deze leerlijn. Ze worden zich ervan bewust dat hun opvattingen en hun gedrag kunnen veranderen.

B

U

6 ZELFEVALUATIE

Dit kan aan de hand van een vragenlijst waarin de hele leerlijn geïntegreerd is. De leerlingen kunnen in duo werken of individueel indien de vragenlijst met bv. het LIBRA-programma voor PC is opgesteld. Conclusie: ben ik anders over verkeer gaan denken dan bij het begin van dit thema? De leerlingen gaan in plenum na hoe dat komt. Ze blikken ook terug op de invullijst over veilig rijgedrag.


Bijlage : Het gebruik van I.C.T. in het thema ‘JE AUTO, JE LEVEN’ Hieronder staan voorbeelden van opdrachten die aan leerlingen kunnen gegeven worden om op internet op te zoeken. Zij zoeken zelf het adres van de website via een zoekrobot of via de portaal-site van de school. De leerkracht kan een keuze maken uit deze opdrachten. De leerlingen brengen verslag uit over de gevonden resultaten. Zij brengen die informatie mondeling en schriftelijk voor hun klasgenoten. De leerlingen moeten een proefexemplaar van hun oplossing aan de leerkracht doormailen zodat deze (tussentijds) kan bijsturen en evalueren. Het schriftelijk verslag wordt ev. tijdens de lessen PAV gemaakt op de computer. Zij kunnen hiervoor gebruik maken van de verschillende toepassingsprogramma’s (Word – Excel – Powerpoint – Frontpage - …) die zij in het vak informatica hebben leren gebruiken. Het mondelinge verslag gebeurt in de vorm van een spreekbeurt. Zij kunnen hier hun schriftelijk verslag bespreken of presenteren met Powerpoint. Voorbeelden van opdrachten (de website waar je het antwoord kan vinden staat tussen haakjes) 1 Zoek op de website van het Nationaal Instituut van de Statistiek cijfergegevens over

-de evolutie van het aantal verkeersdoden -de evolutie van het aantal gewonden in het verkeer -de evolutie van het aantal dodelijke ongevallen met fietsers -de evolutie van het aantal inschrijvingen van nieuwe auto’s

-… (www.NIS.be) 2 Waar zijn er vandaag in Vlaanderen snelheidscontroles met de radar ? (www.politie.be) 3 Zoek op de sites van de diverse verzekeringsmaatschappijen :

-wat een autoverzekering voor een 18-jarige chauffeur van een BMW kost. Maak een overzicht van de drie goedkoopste maatschappijen. -wat bonus-malus, franchise,… betekent …

(www.omob.be, www.axa.be) 4 Zoek op de site van VTB-VAB wat een reisverzekering is en wat de prijzen zin. Hoeveel kost het om de Brennersnelweg in Oostenrijk te nemen als je deze zomervakantie naar Italië wil ? (www.VTB-VAB.be) 5 Zoek op de site van de stad Hasselt informatie over wat zij doet om het fileprobleem in Hasselt te verhelpen. Stuur eventueel een e-mail naar de schepen van Verkeer voor meer uitleg. 6 Welke campagnes heeft het ‘Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid’ reeds gevoerd langs onze wegen ? Welke straffen kan je oplopen wegens dronken rijden ? (www.bivv.be)


7 Waarover handelt het eerstvolgende programma ‘Blik op de weg’ op Nederland 1 ? (www.blikopdeweg.nl) 8 Zoek op een site van een bekende radiozender naar verkeersinformatie van de dag. (www.radio1.be) 9 Ben je reeds aan het studeren voor je rijbewijs.. ? Test je kennis van je theoretisch rijexamen voor een auto. Doorloop route 1 tot 5 en deel de uitslag mee. Doe hetzelfde voor de fietser. Doorloop route 1 en 2! Surf naar www.limburg.be/veiligheidswijzer/verkeer 10 Zoek op de website van de NMBS het vertrek- en aankomstuur van de trein Hasselt-Oostende die de eerstvolgende zaterdag tussen 8u00 en 9u00 vertrekt. (www.nmbs.be) 11 Stuur mij de resultaten op vraag… door via een e-mail naar …

76 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad THEMA VII: Op eigen benen

AV Project Algemene Vakken / 3de graad BSO THEMA VII : OP EIGEN BENEN Specifieke

leerplandoelstellingen VET/ VOD

ET/OD B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken ICT-mogelijkheden

Centrale doelstellingen van dit thema zijn het beheren van geld, het opmaken van een gezinsbudget en het reflecteren over het beheer ervan.

gevoelens en meningen over thuis- en alleen-wonen uiten; over de gevoelens en meningen van anderen praten; hulpmiddelen gebruiken om taalvaardig te handelen; een besluit formuleren.

4 6 16

SV4

1 Thuis of alleen • Thuis wonen • Alleen wonen

Bespreek voor- en nadelen van het thuis- en alleen-wonen. Waarvoor kies jij ? Laat voorbeelden uit de klas komen. Eventueel door stellingenspel of multiple choice. In een besluit moet er iets komen als “alleen wonen kost geld”.

Een interessant programma om diverse oefeningen, waaronder multiple choice, op te stellen is HOT POTATOES. Het is gratis te downloaden van het net. Zoek via de metasearch-enigine www.debriefing.com HOT AND POTATOES en kies beneden aan de pagina Nederlands. sfi.sip.be/hotpot.htm

een realistisch loon voor ogen halen; het verschil tussen wit en zwart geld duiden; de begrippen : loon, vervangingsinkomen, brutoloon, nettoloon, vaste en interimtewerkstelling omschrijven; een werkblad opstellen; gegevens op de juiste plaats invullen.

1 2 3 4 5 6 9 11 13 22 25 26 27

LL3 LL4 SV4

B

2 Inkomsten • Realiteit (verwachtingen vs.

realiteit) • Bron van inkomen

o Loon o Vervangingsinkomen

Stempelgeld Ziektevergoeding

• Zekerheid van inkomen (vast/interim)

Laat de lln praten over lonen. - Zeker even het verschil tussen wit en zwart geld aanhalen. - Wat zijn realistische lonen voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt komende uit hun studierichting ? Laat hen op zoek gaan naar informatie. - Wat is het verschil tussen een bruto- en een netto-loon ? Waar kan het inkomen vandaan komen? Er wordt een werkblad gemaakt waarop alle inkomsten en uitgaven bijgehouden worden. Zie model in bijlage 3. Vul uiteindelijk een realistisch netto-maandloon in de tabel in.

Via een zoekrobot : www.google.com het zoekwoord LOON ingeven. Kies www.vacature.com en ga naar de salarisenquête. Hier vind je alle info van dit hoofdstuk. Ook interessant is www.rva.fgov.be Een ander model kan in “excel” gemaakt worden.



VET/ VOD ET/OD

B/U Leerinhouden Didactische en pedagogische wenken ICT-mogelijkheden

een bouwers-, kopers- of huurdersstrategie uitwerken; de rol van de architect, de aannemer, de notaris, de bank (evt.makelaar) verwoorden; een huurcontract lezen; begrippen als borg, dossierkosten en installatiekosten duiden.

6 7 8 9 10 11 12 14 15 16 21 22 23 24 26 27 29

LL3 LL4 SV4

B

3 Uitgaven 3.1 bouwen, kopen of huren

3.1.1. kopen of bouwen

- wat kost het ? - wat heb ik ? - wat leen ik ?

3.1.2. huren

- welke mogelijkheden zijn er ?

3.2 een particuliere huisvestingsmaatschappij 3.3 sociaal verhuurkantoor

Welke kosten zijn er voordat men de woning kan betrekken ?

• borg • dossierkost

en • installatiek

os-ten

Maak van de leerlingen kandidaat-bouwers, –kopers of –huurders en laat hen een strategie uitwerken. Hoe gaan bouwers, kopers of huurders te werk ? Je kan hier een groepswerk van maken. Bijkomende info in het leerplan van de tweede graad. Zie thema : “Je huis, een thuis” Bespreek de rol van de architect, de aannemer, de notaris, de bank, de makelaar, enzovoort. Bespreek een huurcontract.

Ga naar www.livios.be en kies daar de BOUWGIDS. Interessant is ook www.verstandigbouwen.be Je vindt een huurcontract onder www.notare.be


Specifieke



de ‘verplichte kosten’ als VERPLICHT zien; een opsomming van verplichte kosten maken; de verplichte kosten inhoudelijk bespreken; de begrippen : jaarlijks, trimestrieel, tweemaandelijks en maandelijks verwoorden; de verplichte kosten bij benadering schatten; prijzen en voorwaarden van contracten vergelijken.

8 9 11 12 13 14 15 16 23 24 26 27

LL3 LL4

B 3.2 Verplichte kosten Huur of lening; Elektriciteit; Verwarming;

Onderhoud; Stookolie; Gas elektriciteit;

Brandverzekering; Familiale verzekering; Belastingen;

Personenbelasting; Gemeentebelasting;Provinciebelasting; Huisvuil; Riolering;

Water : verbruik en milieuheffing; Kijk-en luistergeld; Ziekenfondsbijdragen; Schoolkosten; Medische kosten; Huisvuilophaling; Kadastraal inkomen; Schuldsaldoverzekering.

Bespreek met de lln het verschil tussen verplichte kosten en deze waarop ze zelf een grotere invloed hebben. Opm.: De gebruikte indeling (3.2, 3.3.1 en 3.3.2) is gebaseerd op documenten van het OCMW van Maasmechelen. Laat hen brainstormen over mogelijke verplichte kosten. Welke kennen ze en wat houden de posten in ? Bespreek het gegeven : jaarlijks, trimestrieel, tweemaandelijks, maandelijks Laat hen een schatting maken van deze verplichte uitgaven en laat hen deze toetsen aan hun eigen gezinssituatie. Vul daarna reële cijfers in op het invulblad en bereken een tussenresultaat. De leerlingen zullen snel zien hoeveel er nog van hun loon overblijft. Laat hen prijzen en voorwaarden in contracten vergelijken.


Specifieke



3.3 Kosten waarvan je de omvang zelf kan bepalen

inzien dat je op bepaalde kosten zelf invloed hebt; het begrip “luxe” verwoorden; een verantwoorde voedings- , kledings- en verzorgingsbeeld krijgen; cijfers op de juiste plaats invullen.

6 8 9 29

LL15 LL20 SV4

B 3.3.1 Onvermijdelijke en noodzakelijke kosten: voeding, kleding en verzorging.

Met deze kosten bedoelen we de primaire behoeften : voeding, kleding en verzorging. Bespreek het gegeven ‘luxe’. Vul fictieve cijfers in op het invulblad en bereken een nieuw tussenresultaat. Bespreek in functie van mogelijk sparen.

een verantwoord consumentengedrag begrijpen; de invloed van extra’s op het budget bespreken; bedragen op de juiste plaats invullen; een eindafrekening op een invulblad maken; inzien dat men moet sparen voor zware terugkerende rekeningen.

6 8 9 14 15 16 23 24 25 26 27 29

LL3 LL4 LL6 LL7 LL10 LL19 LL20 SV4

B 3.3.2 Dit kost ook geld : • ontspanning • genotsmiddelen • auto

o aankoop o verbruik o wegenbelastingo verzekering o onderhoud o bijstandsverze-

kering • telefoon (of GSM)

o aansluitings-kosten of aankoop

o abonnementsgeld

o telefoonkosten • TV

o aankoop o eventuele

extra’s (Canal+, e.d.)

Wat is de invloed van de extra’s op het budget ? Vul deze cijfers in op het invulblad. Laat hen nu de eindafrekening maken. Hoe kan ik (over)leven en toch nog iets sparen? Verzorg een synthesemoment. Leer hen vooruitzien, leer hen inzien dat ze moeten sparen voor zware terugkerende kosten.

Interessante sites www.automagazine.be geld.start.be www.mobistar.be www.proximus.be www.belgacom.be www.telenet.be



VET/ VOD ET/OD


• levensverzekering • hospitalisatieverzekeri

ng • lidgelden • abonnementen

4 De grootste valkuilen de vier grootste valkuilen opsommen; het gevaar van plotse kosten verwoorden; mogelijkheden tot lenen opsommen; gevaren van het lenen verwoorden. het begrip ‘zwarte lijst’ verklaren; verdoken leningen herkennen; verantwoord leengedrag bespreken.

4 6 7 9 11 12 13 14 15 26 27 29

LL3 LL4 LL19 LL20

B • alles opleven : plotse kosten zorgen voor knoeiwerk

• de mogelijkheid om te lenen • waar ?

o verschillen tussen banken

o via advertenties • verdoken leningen

o kredietkaarten o kopen op

afbetaling o comfortkaarten

(warenhuizen) waarvoor lenen ?

• het tijdelijk wegvallen van een inkomen (ziekte, sanctie RVA, van loon naar stempelgeld)

• snel veranderende gezinssituaties (zoals kinderen op jonge leeftijd)

Werken vanuit voorbeelden. Mogelijkheid tot rekenen met percentages. Vergelijk advertenties. Bespreek “lenen zonder vragen”. Beschouwingen : de zwarte lijst. Maak ook de denkoefening wat er gebeurt als men met twee de stap tot bouwen, kopen of huren zet en er één inkomen wegvalt.



VET/ VOD ET/OD


Weten waarvoor het OCMW staat. Het werkgebied van de sociale dienst van het OCMW verwoorden.

21 BZ9 BZ10 BZ11 BZ12

B 5 Het gaat totaal verkeerd, wat nu ? De sociale dienst van het OCMW

• Wat kan ik verwachten ? • Wat kan ik zeker niet

verwachten?

Nodig een maatschappelijk werker of het hoofd van de sociale dienst van je plaatselijk OCMW uit.

Via de website van de gemeente naar het OCMW gaan.

82 Leerplan SO - AV Project Algemene Vakken - derde graad

EVALUATIE

1 STUDIEBEGELEIDING, REMEDIËRING EN EVALUATIE Met studiebegeleiding bedoelen we het geheel van activiteiten waarbij de leerling hulp bij het leren ondervindt. Deze activiteiten worden vanuit gerichte doelstellingen opgezet en kunnen georganiseerd worden voor individuele leerlingen, voor klasgroepen, voor alle leerlingen op schoolniveau. Studiebegeleiding houdt in dat het lerarenteam aandacht heeft voor de hele ontwikkeling van de leerling en oog heeft voor verstandelijke en emotionele factoren bij het leren. Het betekent eveneens dat het team rekening houdt met de verschillende leerstijlen. Met remediëring bedoelen we het bieden van hulp om tekorten op te vangen of weg te werken. Ook hier is het belangrijk om de doelstelling van de activiteiten precies te omschrijven. Studiebegeleiding en remediëring zijn uitnodigingen voor de leerling tot zelfevaluatie, tot reflectie over eigen studie- en leergedrag en hier op constructieve wijze iets aan te veranderen. Op die manier wordt de leerervaring van de leerling verruimd. Studiebegeleiding en remediëring maken met de evaluatie deel uit van het evaluatie- of feedbacksysteem op school. De evaluatie, afgestemd op de doelstellingenniveaus in het leerplan biedt informatie over de wijze waarop de leerling deelneemt aan het leren op school maar biedt eveneens informatie over de wijze waarop de leraar hen bij het leerproces begeleidt. Ook voor de leraar is de didactische evaluatie een bron voor zelfevaluatie. Openheid, tolerantie en humor t.a.v. het eigen leer- en lesgedrag bieden een goede garantie om samen met de leerlingen te onderzoeken op welke wijze hun leerproces het best kan verlopen, en om feedback te geven en te ontvangen. 2 AFSTEMMING OP DOELSTELLINGENNIVEAUS Evaluatie heeft pas zin als er gewaardeerd wordt vanuit criteria; vanuit doelstellingen. Daaruit kunnen twee kwaliteitseisen worden afgeleid: • Hoe nauwkeuriger de na te streven lesdoelstellingen worden geformuleerd, hoe ge-

makkelijker het wordt om ze te evalueren.

• Hoe eenduidiger de lesdoelstellingen (afgeleid uit de leerplandoelstellingen) geformuleerd zijn, des te accurater kan de evaluatie verlopen.

In de leerplandoelstellingen komen volgende niveaus voor: • kennen, inzien • kunnen • zijn


De evaluatie dient afgestemd te worden op deze doelstellingenniveaus: • voor het niveau ‘weten/kennen’ maakt men gebruik van kennisvragen die peilen naar het

precieze kennen en weten. • voor het niveau ‘toepassen’ zijn toepassingsvragen en -opdrachten aan de orde waarin de

leerlingen hun kennis, vaardigheden en inzicht kunnen gebruiken, toepassen en uitvoeren in de leersituaties uit de klaspraktijk.

• voor het niveau ‘zijn’ wordt voortdurend gestreefd naar het stimuleren van het zelfvertrouwen en de motivatie van de leerlingen.

3 PROCESEVALUATIE / PRODUCTEVALUATIE Om de doelstellingen van het leerplan te bereiken wordt er bij de evaluatie steeds uitgegaan van de beginsituatie. Het is wenselijk die beginsituatie helder in kaart te brengen binnen de concrete context van de klasgroep om het leerproces dat de leerlingen doorlopen, optimaal te begeleiden. Het moet voor de leerling duidelijk zijn dat er een onderscheid is tussen de evaluatie van enerzijds het leerproces en anderzijds het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt voortdurend gepeild in hoeverre de leerling het onderwijsproces goed verwerkt met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren en het welbevinden van de leerling. Voor de leraar is het zaak om vooraf goed af te bakenen welk proces moet doorlopen worden, welke de verschillende stappen zijn om tot een goed leerresultaat te komen. Door geregelde feedback-momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen) wordt de leerroute verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Bij de productevaluatie daarentegen wordt op het einde van het leerproces (bv. een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...) nagegaan in hoeverre de leerling de leerplandoelstellingen bereikt heeft. 4 FASEN VAN HET EVALUATIEPROCES Het evaluatieproces is meer dan het geven van een eindcijfer. Het is belangrijk om een eindcijfer te onderbouwen door : 1 het verzamelen van gegevens • dit gebeurt door het observeren en evalueren van opdrachten, taken, oefeningen,

groepswerk.


2 het interpreteren • de gegevens worden getoetst aan de criteria die de leraar vooraf duidelijk heeft bepaald

en aan de leerlingen meegedeeld. • de leraar houdt hierbij rekening met de eindtermen en de ontwikkelingsdoelen en met de

vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen die hij in zijn vak heeft geïntegreerd.

• bij voorkeur worden de criteria bepaald door de vakwerkgroep in samenspraak met de collega's van de tweede en derde graad zodat er een verticale afstemming kan gebeuren.

3 het beslissen • in eerste instantie zal de individuele leraar een beslissing nemen over de vorderingen en

de eindresultaten van de leerlingen. • die individuele beslissing wordt besproken en geïntegreerd in de besluiten van de

klassenraad. 4 het rapporteren • de leerling krijgt duidelijke informatie over zijn/haar vorderingen • dit gebeurt enerzijds in geregelde momenten van feed-back voor de leerling en

anderzijds in een schriftelijke rapportering (rapport...) 5 EVALUATIE VAN PAV IN HET EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR VAN DE DERDE GRAAD

VAN HET BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS Niet de leerstof staat centraal maar het leerproces dat de leerling in een bepaalde klasgroep voor een bepaald vak met een bepaalde leerkracht doormaakt. De leerkracht is zijn coach, zijn trainer die hem steunt en motiveert om steeds vaardiger taken en opdrachten uit te voeren en hem begeleidt om bewuster met deze competentie om te gaan (procesdenken). Vanuit dit perspectief is het wenselijk dat de leerlingen voortdurend worden opgevolgd en begeleid (procesevaluatie). Hun specifieke beginsituatie vormt hierbij het uitgangspunt. Via intakegesprekken met de leerlingen en met hun ouders kan het schoolteam relevante informatie verzamelen om een gepaste leerlinggerichte en -gestuurde begeleiding in de klas te realiseren. De productevaluatie betreft naast het product of de inhoud zelf van een oefening, óók de afwikkeling van het proces. Naast quoteringen geeft ze beschrijvingen, waarnemingen, en communicatieve aspecten aan. In zijn rapportering zoekt de leerkracht een evenwicht tussen zelfevaluatie van doe-activiteiten en leerprestaties. De uitvoering van de opdrachten, in stijgende moeilijkheidsgraad, hebben een zelfevaluerend karakter. De normen voor succes zijn de leerlingen op voorhand bekend. Dat stimuleert de zin voor afwerking en de correcte uitvoering en naleving van methodes en voorschriften. Succeservaring verhoogt de motivatie, de kans op slagen en uiteindelijk het zelfwaardegevoel. Van de leerkracht wordt verwacht dat hij op een constructieve manier met de leerlingen communiceert. “Leren”, d.w.z. kennis, vaardigheden en attitudes verwerven kan alleen maar in een veilige omgeving waarin de leerling zich goed voelt en zich gewaardeerd weet om wie hij is.


De eindtermen voor de basisvorming en de vakoverschrijdende thema’s bieden een goede structuur om dit leer- en begeleidingsproces vorm te geven. Vaardigheidsonderwijs ondersteund door attitudevorming neemt hier een belangrijke plaats in. 6 DE GEÏNTEGREERDE PROEF Een essentieel deel van de eindevaluatie bestaat uit de geïntegreerde proef. Binnen de totale beoordeling toetst de geïntegreerde proef op een synthetische en realiteits-gebonden wijze de beroepsbekwaamheid van de leerling, hierbij rekening houdend met de doelstellingen van de studierichting. De geïntegreerde proef is een middel en geen doel op zich. Via de vakoverschrijdende opdrachten biedt de geïntegreerde proef de mogelijkheid om vakkenintegratie en samenhang van het studiepakket te bevorderen. Voor de leerlingen ontstaat er daardoor een grotere helderheid en een nauwkeuriger afstemming van de evaluatie op de einddoelstellingen van de studierichting. Dit heeft een positieve invloed op zijn motivatie. De geïntegreerde proef bevat twee vormen van evaluatie. Enerzijds de procesevaluatie die kan aansluiten bij de permanente individuele evaluatie en anderzijds de productevaluatie. We beschouwen de GIP als een procesgerichte evaluatie waarin de leerling toont in welke mate hijzelf die vakkenintegratie in zijn professioneel handelen heeft verwezenlijkt. Zowel op het niveau van kennis, vaardigheden en attitudes vormt de GIP een sluitstuk.We beschouwen PAV als een onmisbaar steunvak voor de realisatie van de GIP. Van de andere kant kunnen de inhouden en leerervaringen van de GIP de inhoudelijke basis vormen voor PAV zelf. De GIP of elementen van de GIP kunnen m.a.w. binnen PAV worden gerealiseerd. De juryleden van de geïntegreerde proef dienen de delibererende klassenraad een beoordeling aan te reiken of de leerling de doelstellingen van de studierichting al dan niet heeft bereikt. De productevaluatie kan verlopen als een confrontatie binnen een gesprek met de jury (externe leden en betrokken leraren).


BIBLIOGRAFIE

1 Algemene achtergrondinformatie Algemeen Pedagogisch Centrum, Vraagbaak Nederlands, Gids voor leraren Nederlands in Nederland en Vlaanderen, Utrecht, 1995 Appelhof P., G. Brinkman, e.a. , Gebaat bij voortgezet resultaat, leidraad voor effectief onderwijs aan risicoleerlingen in het voortgezet onderwijs, Sardes, Utrecht, 1996 Belgisch Comité voor UNICEF, Kinderrechten een taak voor iedereen, Vormingsmap over de rechten van het kind, Brussel, 1996 Belgisch Comité voor UNICEF, Vormingsmap over kinderparticipatie, Mond houden of meepraten ?, Brussel, 1998 Bogaert N. en G. Goosens , Tatami, Taalvaardigheidsonderwijs, Steunpunt NT2, Leuven Bonset H., e.a., Nederlands in de basisvorming. Een praktische didactiek, Coutinho, Bussem, 1995, tweede herziene uitgave Bosman L., C. Detrez, D. Gombeir, Jongeren aanspreken op hun leer-kracht. Over de praktijk van zelfsturend leren in het onderwijs, Acco, Leuven-Amersfoort, 1999, tweede druk Bruin K. en H. van der Heijde, Intercultureel onderwijs in de praktijk, Coutinho, Bussum, 1998 De Boer E., red., Handboek vaardigheden, Basisvorming MAVO, HAVO, VWO, Leerlingenboek, Edumedia, Loenen aan de Vecht, 1997, tweede druk De Boer E., red., Handboek zelfstandig leren in de tweede fase, Edumedia, Loenen aan de Vecht, 1996 De Boer E., red., Handboek zelfstandig leren in de tweede fase van het voortgezet onderwijs, Leerlingenboek, Edumedia, Loenen aan de Vecht, 1998, vierde druk Dekker H., Didactische werkvormen, een basisboek, Educaboek, Culemborg, 1980 Docentenmap MAVO - Knack op School, coördinatie Mia Haasen en Gerard Van Der Weyden, Roularta, Brussel, 1994 Fountain S., Opvoeden tot wereldburger, UNICEF/NCOS/Bakermat, Brussel, 1996 Gieles P. en A. Konig, Begeleiden van de groep, KPC, Educatieve Partners, Nederland bv, Houten, 1996


Hawinkels K., Een kijk op de wereld, Intercultureel leesonderwijs, NBLC, Den Haag, 1996 Hertveldt F., Ph. Vanneste en B. Wylin, Internet, een nieuw didactisch medium, Standaarduitgeverij, Antwerpen, 1997 Hoorens-Maas R. en M. Naafs , Een school om te vertrouwen, KPC, Educatieve Partners Nederland BV, Houten, 1997 Huismans T., R. van der Leest , Video, zelf bedenken, zelf maken, Bekadidact/Cantecleer, de Bilt, 1993 Instituut voor Taalontwikkeling en Taalonderwijs Anderstaligen (ITTA), Leerderswoordenboeken, Edu ‘Actief, Meppel, 1997: - kantoorpraktijk; - bouw; - elektrotechniek; - horeca; - installatietechniek; - metaaltechniek; - verzorging; - docentenhandleiding.

Koning Boudewijnstichting, Nieuwe modellen in het beroepsonderwijs, Brussel, februari 1996 Leefsleutels vzw, Leefsleutels in actie, Leopold II-laan 63/3, 1080 Brussel Majong vzw, Welwijs (tijdschrift), Leuven Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Doelen voor heel de school, Leren leren, Sociale vaardigheden, Opvoeden tot burgerzin, Gezondheidseducatie, Milieueducatie, Departement Onderwijs, Afdeling Informatie en Documentatie, Informatie- en Communicatiecel Eindtermen, Dienst voor Onderwijsontwikkeling, Brussel, 1997 Munneke J., e.a., Metafoor themaboek Rebelleren, Havo/VWO, Thieme Meulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2001 (andere themaboeken zijn “Getuigen”, “Liefhebben”, “Reizen”) Nederl andse Taalunie, Geïntegreerde scholing, integratie van taal- en vakopleidingen, conferentie 11 december 1998 te Antwerpen Nelissen, H., Werkgroep SOVA-groep, Samen werken, samen leren, Baarn, 1993 N.N., Bij de hand, een praktische hulp bij technische vakken en beroepspraktijk, De Gulden Engel, Antwerpen, 1996 Paelman F., CLIM. Coöperatief Leren in Multiculturele groepen, CLIM-Wijzer, De Sikkel, 2001


Tallon J. en C. Van den Vreken , Omgaan met verschillen in de school, Geïntegreerde aanpak van de B-stroom in de eerste graad van het secundair onderwijs op het niveau van de school, DVO, Brussel, 1997 t’Sas J., H. Michielsen , E. Uleners, V. Van Dijck en L. Van Houtven , Neejandertaal, Wolters/Plantyn, Antwerpen, 1997 Soenen R., Over Galliërs en managers. Bouwstenen voor intercultureel leren, Steunpunt Intercultureel Onderwijs, Universiteit Gent, 1999 Stevens M. & I. Callebaut, Taalbeschouwing op de basisschool. Reisgids met een leerlijn en 40 uitgewerkte lessen met tekstmaterialen, Garant, Leuven-Apeldoorn, 2000 Themanummer Boek- en leesplezier, VONK, 23ste jg, maart-april 1994 Themanummers Taalbeleid, VONK, 31ste jg, sept.-okt. en nov.-dec. 2001 Themanummer Taalleerproblemen, VONK, 26ste jg, sept.-okt. 1996 Themanummer Vaardigheidsonderwijs, VONK, 27ste jg, sept.-okt. 1997 Themanummer Zelfsturend – zelfstandig leren, Deel 1, VONK 29ste jg, nov. – dec. 1999 Themanummer Zelfsturend – zelfstandig leren, Deel 2, VONK 29ste jg, nov. – dec. 1999 Tomalin B., S. Stempleski , Cultural Awareness, Resource books for teachers, Oxford University Press, 1993 Uittenbroek J., Stappenplan spreekbeurt. Een handig boekje om je te helpen bij het maken van een spreekbeurt, Ajodakt, 2000. Vaes R., G. Bex , I. Coene , B. Swennen en D. Rockaerts , BSO-opzoekboek, vademecum voor het BSO, Wolters, Plantyn, Antwerpen, 1996 Vaes R., e.a., PAV opzoekboek. Vademecum voor het BSO, Wolters 1996, tweede druk Van Iseghem J. en H. de Jonghe (red.), Het schoolvak Nederlands, ACCO, Leuven, 1994 (Bij de jaarlijkse conferenties “Het schoolvak Nederlands” verschijnt telkens een verslagboek) van Gerven E., Werkstuk-Wijzer. Een handig boekje om je te helpen bij het maken van een werkstuk, Ajodakt, 2000 van Gerven E., Werkstuk-Wijzer. Docentenhandleiding, Ajodakt, 2000 ! Bij dezelfde uitgeverij (te bestellen via De Eenhoorn Educatief, Wielsbeke) zijn er nog een aantal interessante boekjes, bv.” Grafieken en tabellen” Van Parreren C., Ontwikkelend onderwijs, Leuven, Acco, 1988


Veenman S., e.a., Effectieve instructie en doelmatig klassemanagement. Een schoolverbeteringsprogramma voor enkelvoudige en combinatieklassen, Swets & Zeitlinger, 1996, zesde druk Verschaffel L. & E. De Corte, Naar een nieuwe reken-/wiskundedidactiek voor de basisschool en de basiseducatie. Deel 4: Leren rekenen in de basiseducatie, Acco, Leuven, 1995 Vlaams Ondersteuningscentrum voor de basiseducatie vzw, Wablieft, Frankrijklei 64 - 2000 Antwerpen VLOR-advies, Betreffende de eindtermen en de vakoverschrijdende thema’s voor de tweede graad van het voltijds secundair onderwijs, Brussel, 13 november 1998 VLOR-advies, De eigenheid van het beroepssecundair onderwijs, Brussel, 12 juni 1998 VLOR-studie 62, Naar een heldere kijk op leerlingenbegeleiding, inspiratie-handleiding, Brussel, maart, 1998 Wijns L., Zelfstandigheidsdidactiek binnen PAV, IVO 72 2 Interessante reeksen - Ooggetuigen - Artiscoop - Coronaboeken


CODA

INTERESSE Kees Vreugdenhil

Enige maanden geleden overleed de filosoof Cornelis verhoeven. In zijn boek “Tractaat tegen het spieken” staat een beschouwing over interesse. In het onderwijs hoeft belangstelling van leerlingen niet gewekt te worden. Ze is er al. Het is wel de taak van leraren die aanwezige interesse maximaal te ontwikkelen. Aldus Verhoeven. Aan het begin van een nieuw schooljaar is dat een verontrustende gedachte. Daar zit onze klas of groep. Ze bruisen van de energie en ze barsten bijkans van de interesses. Wie het lef heeft in een gesprek die interesses te exploreren, voelt zich al snel een reiziger in moeilijk ontoegankelijk gebied. Spannend allemaal, die veelzijdige belangstelling, maar helaas kun je daarmee de doelen op school niet halen. De interesse van veel leerlingen gaat nu eenmaal uit naar zaken die nauwelijks iets met onderwijs te maken lijken te hebben. Ze komen uit een andere wereld. Bovendien verschuift de belangstelling soms met de dag. Daar zorgen de media wel voor. Wat te doen? Sommigen proberen zoveel mogelijk aan te sluiten bij de belangstelling van de leerlingen. Ze werken met thema’s uit de leefwereld of laten de kinderen participeren in projecten. Dat dan niet alle kerndoelen en exameneisen op tijd gehaald worden, vinden zij een aanvaardbaar risico. Er worden andere doelen bereikt, die zij minstens zo belangrijk vinden. Veel leraren gaan daarentegen wel van de doelen en de leerstof uit. Daar hebben zij goede redenen voor: de ouders eisen resultaten; de samenleving wil kwaliteit. Maar deze leraren weten ook dat zij een moeizaam gevecht aangaan. Met jonge kinderen lukt het nog wel om een goede sfeer te scheppen en hen enthousiast te krijgen. Oudere leerlingen zijn vaak lastiger te motiveren. Ze lijken overal belangstelling voor te hebben, behalve voor het schoolwerk. Elke dag in soms zeven of acht lesuren de entertainer spelen, lijkt ook geen optie. Hoe houd je hen bij de les? Verhoeven ten spijt is het wekken van belangstelling voor de leerstof dan nog altijd een betere weg. Wie weet krijg je er een aantal mee. Toch blijft dat begrip interesse intrigeren. Verhoeven bedoelde een duurzame fascinatie van kinderen en jeugdigen voor iets in de werkelijkheid om hen heen. Vaak hebben ze daar dan ook een bijzonder talent voor. Dat geboeid-zijn kan bijvoorbeeld slaan op techniek, sport, natuur, beeldend werken, getallen, taal, sociale verhoudingen of logische systemen. Stel dat zij de overige noodzakelijke leerstof daarmee min of meer weten te verbinden. Zou er dan geen andere onderwijswerkelijkheid ontstaan? […] Uit: didaktief en school, nr 7 / september 2001


BIJLAGEN

bijlage 1: vakoverschrijdende eindtermen derde graad bijlage 2: projectwerk bijlage 3: inkomsten en uitgaven (werkblad)


Vakoverschrijdende eindtermen gezondheidseducatiederde graad secundair onderwijs 1 LEEFSTIJL EN LEVENSKWALITEIT De leerlingen

1nemen een kritische houding aan tegenover hun voedingspatroon en zijn bereid het aan te passen, rekening houdend met criteria voor een evenwichtige voeding binnen diverse voedingssystemen.

2benoemen risicofactoren voor eetstoornissen en de gevolgen daarvan.

3kunnen anderen in nood helpen door het toepassen van eerste hulp en cardio- pulmonaire resuscitatie (CPR).

4bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsonderbreking.

5besteden aandacht aan maatschappelijke fenomenen zoals echtscheiding, éénoudergezinnen, zelfmoord, prostitutie, misbruik van genot- en geneesmiddelen, delinquent gedrag en verspreiding van aids.

6gaan gepast om met vreugde, verlies en rouw, en leren uit hun ervaringen.

7verwerven inzicht in de structuren en het beleid die de gezondheids-en welzijnszorg ondersteunen.

8participeren aan het gezondheids- en veiligheidsbeleid op school en in hun omgeving.

2 ZORGETHIEK

De leerlingen 9dragen zorg voor zichzelf en voor anderen rekening houdende met

thematieken zoals jeugdbeleid, ouderdom, sociale achterstelling en handicaps.

10tonen respect voor zichzelf en anderen zoals personen met andere geaardheid, uit andere etnische groepen, uit andere culturen en met andere denkwijzen en overtuigingen.

11herkennen bij zichzelf en anderen signalen van diverse vormen van partner- en sociale druk, fanatisme, discriminatie en onverdraagzaamheid en reageren daar passend en tijdig op.


Vakoverschrijdende eindtermen leren leren derde graad secundair onderwijs 1 OPVATTINGEN OVER LEREN De leerlingen

1kunnen communiceren over de samenhang tussen hun leeropvattingen, leermotieven en leerstijl.

2kennen verschillende leerstijlen en zijn bereid hun leerstijl zonodig aan te passen met het oog op te bereiken doelen.

2 INFORMATIE VERWERVEN EN VERWERKEN

Informatieverwerving 3De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch selecteren en raadplegen met het oog op te bereiken doelen.

Informatieverwerking

De leerlingen kunnen 4zelfstandig informatie kritisch analyseren en synthetiseren.

5zinvol inoefenen, memoriseren en herhalen. 6verwerkte informatie functioneel toepassen in verschillende situaties.

Problemen oplossen

De leerlingen kunnen 7op basis van hypothesen en verwachtingen mogelijke oplossingswijzen realistisch inschatten en uitvoeren.

8de gekozen oplossingswijze en de oplossing evalueren. Onderzoek

9De leerlingen kunnen een onderzoek of een practicum voorbereiden, uitvoeren en de resultaten verantwoorden.

3 REGULERING VAN HET LEERPROCES

Cognitieve reguleringsvaardigheden De leerlingen kunnen

10een realistische werken tijdsplanning op langere termijn maken.

11hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zonodig aanpassen.

12toekomstgerichte conclusies trekken uit leerervaringen. Affectieve reguleringsvaardigheden

De leerlingen kunnen 13de oorzaak van slagen en mislukken objectief

toeschrijven.

14in hun leerproces rekening houden met het affectieve.


4 KEUZEBEKWAAMHEID Zelfconceptverheldering De leerlingen kunnen

15communiceren over hun eigen interesses, capaciteiten en waarden.

16een positief zelfbeeld ontwikkelen op basis van betrouwbare gegevens en daarover communiceren.

Horizonverruiming

De leerlingen 17kunnen, rekening houdend met de eigen interesses,

capaciteiten en waarden, een zinvol overzicht verwerven over studie- en beroepsmogelijkheden, dienstverlenende instanties met betrekking tot de arbeidsmarkt en/of de verdere studieloopbaan.

18zijn bereid een onbevooroordeelde, roldoorbrekende en respectvolle houding aan te nemen ten aanzien van studieloopbanen en beroepen.

Keuzestrategieën

19De leerlingen kunnen de verschillende fasen van een keuzeproces doorlopen en rekening houden met de consequenties.

Omgevingsinvloeden

20De leerlingen kunnen omgevingsinvloeden op het keuzegedrag onderkennen en er zich tegenover positioneren.


Vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie derde graad secundair onderwijs 1 NATUUR- EN MILIEUBELEID De leerlingen

1kunnen beschikbare communicatiekanalen en milieueducatieve netwerken aanwenden bij milieu-initiatieven en -projecten.

2kunnen het normverleggend en grensoverschrijdend karakter van milieuvervuiling bij productie en verbruik illustreren.

3zijn bereid de milieureglementering toe te passen. 4hebben bij het kopen van goederen en verbruiken van diensten oog voor nieuwe milieuvriendelijke alternatieven of kleinschalige initiatieven in het kader van een duurzame ontwikkeling.

5zijn bereid actief deel te nemen aan het maatschappelijk debat over natuur- en milieubeleid.

6zijn bereid ethische normen te hanteren ten opzichte van scenario's van bijvoorbeeld economische groei, welvaartsontwikkeling, demografische evolutie en biotechnologische ontwikkeling op mondiaal vlak.

2 VERKEER EN MOBILITEIT IN RUIMTELIJK BELEID

De leerlingen 7kunnen de voor- en nadelen van verschillende vervoerswijzen voor transport van personen, goederen en diensten afwegen op basis van verschillende criteria en een bepaalde keuze motiveren.

8kunnen meewerken aan het opstellen en uitvoeren van een schoolvervoersplan en verdedigen hun eigen standpunt hierin.

9kunnen een gedragspatroon ontwikkelen waarbij individuele gemotoriseerde verplaatsingen beperkt worden en milieubewust gekozen wordt voor een passende vervoerswijze.

10kunnen individueel of in groep standpunten innemen t.a.v. een probleem van ruimtelijke inrichting of landschapsbeheer en nemen kennis van het overheidsbeleid ter zake.

11zijn bereid om via een constructieve inbreng invloed uit te oefenen op beslissingen, maatregelen of voorstellen die een weerslag kunnen hebben op mobiliteit, verkeer en ruimtegebruik.

12verwerven de kennis die moet volstaan als voorbereiding op het theoretisch rijexamen categorie B.


Vakoverschrijdende eindtermen muzisch-creatieve vorming derde graad secundair onderwijs De leerlingen

1 staan open voor diverse muzisch-creatieve uitingen, zoals dans, design, muziek, architectuur, ...

2 ervaren muzisch-creatieve uitingen als een verrijkende inspiratie om te functioneren in de eigen leefwereld en om zich te kunnen inleven in die van anderen.

3 kunnen bij eigen muzisch-creatieve uitingen waarden en gevoelens betrekken, er vorm aan geven en dit als verrijkend ervaren.

4 zien in dat ten gevolge van nieuwe technieken en materialen de kunsten, de techniek en de wetenschappen meer en meer integreren.


Vakoverschrijdende eindtermen opvoeden tot burgerzin derde graad secundair onderwijs 1 DEMOCRATISCHE RADEN EN PARLEMENTEN De leerlingen

1kunnen de feitelijke werking van de parlementaire besluitvorming beschrijven.

2kunnen de rol aangeven van fracties en commissies in de werking van raden (zoals gemeente- en provincieraden) en parlementen.

3kunnen parlementen en raden (zoals gemeente- en provincieraden) situeren als belangrijke actoren in het vormgeven van de samenleving.

4kunnen verschillende standpunten in parlementaire debatten van elkaar onderscheiden en met elkaar vergelijken.

5kunnen voorbeelden geven van politieke beslissingen (b.v. onderwijs, jeugdbeleid) die hun leven rechtstreeks beïnvloeden.

6kunnen beslissingen van een raad (zoals een gemeente- en een provincieraad) of parlement kritisch evalueren door ze te toetsen aan relevante informatie, de eigen opvatting en andere opvattingen.

7aanvaarden beslissingen die volgens parlementaire procedures zijn genomen.

8brengen waardering op voor de functie en de taken van leden van raden (zoals gemeente- en provincieraden) en parlementen.

2 MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING

De leerlingen 9kunnen informatie verzamelen over de maatschappelijke opdracht, het aanbod en de werking van maatschappelijke diensten en instellingen en van specifieke hulp- en informatiediensten voor jongeren.

10kunnen hun eigen wensen of behoeften omzetten in hulp- en informatievragen.

11kunnen aangeven hoe zij op deze diensten of instellingen een beroep kunnen doen en waar ze met eventuele klachten, meldingen of aanbevelingen terecht kunnen (o.m. ombudsdienst).

12durven een beroep te doen op maatschappelijke diensten of instellingen.

3 WERELDBURGERSCHAP

De leerlingen 13kunnen de rol van internationale instellingen illustreren. 14kunnen met enkele voorbeelden aantonen dat de mondiale

dimensie in onze samenleving steeds explicieter wordt op


o.m. politiek, economisch en cultureel vlak en dat deze evolutie voordelen biedt maar ook problemen en conflicten oplevert.

15kunnen de complexiteit van internationale samenwerking toelichten aan de hand van de concepten onderlinge afhankelijkheid, beelden en beeldvorming, sociale rechtvaardigheid, conflict en conflicthantering, verandering en toekomst.

16kunnen aangeven dat er verschillende opvattingen zijn over welvaart en over de herverdeling van deze welvaart.

17zijn gevoelig voor het belang van persoonlijke inzet voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld.

Provinciale Secundaire School Hasselt Afdeling Verpleegkunde

99

Vakoverschrijdende eindtermen sociale vaardighedenderde graad secundair onderwijs

1 STREVEN NAAR HET ONTWIKKELEN VAN

RELATIONELE VEELZIJDIGHEID

De leerlingen

1ontdekken de voor- en nadelen van verschillende relatievormen in verschillende contexten en maken op basis daarvan keuzes.

2benoemen en duiden hun emoties, uiten deze gepast en herkennen en duiden andermans emoties.

3kiezen bewust relatievormen, rekening houdende met contextelementen zoals de situaties en de partners.

2 STREVEN NAAR DUIDELIJKE COMMUNICATIE

De leerlingen 4communiceren doelgericht, bijvoorbeeld;

• toetsen elkaars interpretatie en stemmen die zo nodig op elkaar af;

• brengen de eigen gevoelens en gedachten tot uiting;

• herkennen en gaan om met vooroordelen en uitingen van ongepaste beïnvloeding (intimidatie, manipulatie, ...).

•

5hebben er oog voor dat ze wensen en situaties benaderen vanuit eigen en andermans authenticiteit en expressie.

3 CONSTRUCTIEF PARTICIPEREN AAN DE WERKING VAN SOCIALE GROEPEN

De leerlingen 6helpen mee aan het formuleren en realiseren van groepsdoelstellingen door bijvoorbeeld:

• contacten te maken; • te overleggen en afspraken te maken; • taken en functies te verdelen; • belangen af te wegen en te bemiddelen; • bij te dragen aan een goed functioneren van de

groep als groep.

7kunnen het belang en de mogelijke risico's aangeven van het behoren tot formele en informele maatschappelijke netwerken en kunnen de voordelen ervan gebruiken.

8streven naar een evenwicht tussen eigen wensen, verlangens en belevingen, en het groepsbelang.

9kunnen omgaan met hiërarchie, macht en regelgevingen.


100

10engageren zich om een eigen verantwoordelijkheid op te nemen.

4 Conflicthantering en overleg

De leerlingen 11hebben inzicht in de potentieel constructieve en

destructieve rol van conflicten.

12zien het belang in van gevoelens en lichaamstaal bij het benaderen van conflicten.

13hanteren conflicten door de eigen belangen te behartigen zonder hierbij de belangen, motivaties en emoties van anderen uit het oog te verliezen.

14zijn bij conflicten bereid naar anderen te luisteren, hen de kans te geven zich uit te drukken, hen te respecteren, hun emotionele grenzen te respecteren, te overleggen.

Bron: dvo

PROJECTWERK


101

Projectwerk is een werkvorm waarmee je vaardigheden traint en inzichten verwerft terwijl je in een groep een product of een werkstuk realiseert. Binnen PAV biedt projectwerk een verzameling van opdrachten en activiteiten die aansluiten bij de basisdoelstellingen van het vak, nl.

- taal- en rekenvaardigheden verwerven die je nodig hebt in je latere beroepsuitoefening; - de kennis en de vaardigheid verwerven om van de nieuwe informatie- en

communicatietechnologie gebruik te maken; - de inzichten, kennis, sociale vaardigheden verwerven en trainen om op een actieve manier

aan onze samenleving deel te nemen en zo je persoonlijk leven te verrijken. We houden rekening met een toekomstgerichte visie op onze samenleving, de gezondheidszorg en de verpleegkunde in thema’s die de inhoudelijke basis van projectwerk vormen. De bedoeling van projectwerk is om via concrete ervaringen, opdrachten, teamoverleg ons persoonlijk en professioneel te ontwikkelen. Projectwerk is een uitstekende voorbereiding op je geïntegreerde proef. VERSLAGBOEK Werken aan een project of werkstuk heeft een begin en een einde. De weg daartussen is rijk aan mogelijkheden. Je interesse, enthousiasme, de moeilijkheidsgraad van het gekozen thema, de groep waarvan je deel uitmaakt, bepalen of je de uitgestippelde planning nauwkeurig volgt of ervoor kiest om langer stil te blijven staan bij een of ander facet. En wáárom je juist zo een keuze maakt, ook daar staan we bij stil. Vandaar dit verslagboek. Het bevat feedbackkaarten, instrumenten om je project gestalte te geven, op te volgen, en bij te sturen. Het bevat veel ruimte om jezelf, de groep en de realisatie van het project te observeren en te evalueren.


102

DE TIEN STAPPEN VAN PW Projectwerk verloopt in verschillende fasen. Bij elk ervan formuleren we het doel, m.a.w. wat van jou verwacht wordt maar ook wat jij van de leraar kan verwachten aan inhoudelijke ondersteuning en begeleiding.

STAPPEN DOELSTELLINGEN Wat wordt er van je verwacht?

VERWACHTINGEN Wat kun je van je leraar verwachten

STAP 1 Klassfeer

Kennismaken met de studenten van je klas.

Werken aan een sfeer van vertrouwen. Bereidheid om mee te werken.

De leraar begeleidt je klasgroep bij de kennismaking en organiseert daartoe activiteiten, groepsopdrachten.

STAP 2 Interesse

Je richt je aandacht op mogelijke thema’s voor het project.

Bereidheid: om open te staan, interesse te tonen, zoveel mogelijk van jezelf te geven, betrokken zijn.

De leraar begeleidt je groep en tracht de samenhang in je groep te vergroten door mee te helpen zoeken naar de gemeenschappe-lijke interesses. Hij maakt hierbij gebruik van groeps-dynamische technieken en maakt de klas bewust van de leerprocessen die er plaatsvinden.

STAP 3 Selectie

Je onderhandelt over het thema waaraan je met je groep wilt werken.

Je komt tot een concencus. Je maakt afspraken over de verslag-

geving van de activiteiten in je verslagboek.

De leraar begeleidt je groep bij dit overleg en bij het komen tot een besluit.

STAP 4 Werkstructuur

Je stippelt met je groep een werkstructuur voor je project uit.

Je bent de architect én de bouwer van je project. Omdat je nog geen ‘volleerd’ architect en bouwer bent maak je gebruik van aanwijzingen en leer je nadenken over de manier waarop je daar gebruik van wenst te maken.

De leraar biedt je inhoudelijke ondersteuning en reflecteert met je groep op welke wijze de werkstructuur voor je project kan worden opgebouwd.

STAP 5 Research

Je verzamelt informatie over je thema. Je gaat na welke info relevant is. Je raadpleegt daartoe allerlei

informatiebronnen, vb.:naslagwerken, internet,… Je bezoekt bibliotheken, instanties, interviewt mensen.

Bij elk van deze activiteiten geeft de leraar informatie en bespreekt hij op welke wijze je best te werk kan gaan.

Ook organiseert hij/zij activiteiten waardoor je in staat bent om het opzoekwerk grondig aan te pakken.


103

STAP 6 Rapportage

Spreken voor een groep is een vaardigheid die je in het vak PAV reeds hebt getraind.

Bij de rapportage krijg je de mogelijkheid om op een ongedwongen manier de tussentijdse stand van zaken van je project aan de klasgroep voor te stellen. Je houdt bij de (zelf)evalutie rekening met de criteria bij ‘spreken in het openbaar’. Deze stap van PW is een echte oefenfase.

Tijdens de rapportagefase merk je ook hoe je project ‘groeit’. Dat is motiverend voor je groep.

Je staat open voor ‘feedback’: reacties op je presentatie maar ook op de inhoud van je werk.

De leraar maakt je attent op het belang van deze vaardigheid, herneemt met je klasgroep de criteria die hierbij van belang zijn, geeft je extra tips en adviezen.

De leraar helpt je groep om het groepsproces tijdens PW te evalueren. Daartoe bespreekt hij de nodige feedbackkaarten.

STAP 7 Feedback

Je evalueert wat je tot nu toe met de groep hebt voorbereid aan de hand van de reacties die je bij de rapportage van je leraar en de klas hebt ontvangen.

Je stuurt bij, besteedt aandacht aan de schriftelijke vormgeving.

Je leert creatief na te denken over de presentatie van je “eindproduct”.

Je maakt afspraken over wat je individueel in je groep uitwerkt.

Je houdt rekening met de timing van PW die je leraar met jullie opstelt.

Het project krijgt stilaan vorm. De leraar is nu je raadgever. Hij adviseert je, begeleidt je groep bij deze belangrijke fase. Hij bewaakt ook de uiteindelijke timing van PW. Aarzel niet om je leraar informatie te vragen over inhoudelijke aspecten van je PW of begeleiding te vragen indien je merkt dat er binnen het groepsproces problemen rijzen.

STAP 8 Synthese

In deze fase breng je alle deeltaken van al de leden van je groep samen tot één geheel: het uiteindelijk project. Je zoekt naar een coherente presentatievorm.

Je verbetert vaardigheden zoals: - associëren; - structureren; - discussiëren en onderhandelen; - samenwerken.

Je ontwikkelt strategieën om je werk te analyseren en te verbeteren.

Je maakt hierbij gebruik van computer, video, allerlei mogelijke hulpmiddelen.

De leraar helpt je bij het maken van deze groepsbeslissing en biedt je meer informatie over de presentatievorm die je kiest.


104

STAP 9 Presentatie

Nu volgt de presentatie van je PW. Alle leden van je groep nemen hier een

deeltaak op. Je presenteert je project en je beschrijft je leerervaringen.

Bij deze fase hoort een productevaluatie. Criteria die hierbij aan bod komen, hebben te maken met het groepsproces én de inhoud van je project.

STAP 10 Evaluatie

Je evalueert je eigen leerpunten in het kader van PAV en de hele opleiding.

De leraar maakt de link met andere vakken en cursussen zoals Geïntegreerde Vaardigheden, psychologie, GIP en geeft je criteria om te reflecteren over de didactische werkvorm van PW.


105

SUGGESTIES BIJ STAP 1 De studenten vullen zelf een presentatiekaartje in en gebruiken die informatie om met elkaar kennis te maken. De studenten interviewen elkaar over welke fase in de levensloop hen het meest interesseert. Elke student krijgt één fase van de levensloop als uitgangspunt om de andere studenten te interviewen.


106

WERKKAART BIJ STAP 3 Onderwerp/thema: ............................................................................................................................................... Leden van de groep: ..............................................................................................................................................

TAAKV

ERDEL

ING

- wie coördineert de taken?

- wie neemt notities?

- andere taken? - activiteit? - contact leraar? - tekstverwerking? - …

…………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. ………………………………………………….

PROCE

SEVA

LUATI

E

- respecteren we de afspraken?

…………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. …………………………………………………. ………………………………………………….

Deze werkkaart kan bij de verschillende stappen van PW aangepast en bijgestuurd worden en hoort bij de procesevaluatie.


107

SUGGESTIES BIJ STAP 4 * Je bent architect én bouwer van je project.

Teken hier de voorlopige werkstructuur in de vorm van de plattegrond van een huis en geef aan welke inbreng elke deelnemer wil doen om “het huis” te bouwen (m.a.w. het project te realiseren).

- wil je een groot of een klein huis? - sober van buiten maar luxueus van binnen? - wens je vele kleine kamers of enkele ruime vertrekken? - hoe zit het met de verbindingen tussen de kamers? - een prachtige tuin?

* Zet een boom op over de voorlopige werkstructuur van je project. Probeer aan te geven voor welke “tak” (d.w.z. facet van je project) ieder van jullie verantwoordelijk wil zijn. * Zie “Bouwen aan een werkstuk”, blz. 15 e.v.


108

SUGGESTIES BIJ STAP 5 ORGANISEER JE OPZOEKWERK * Wie doet wat? * Beslis wat je wilt weten of nodig hebt. * Gebruik je eigen klasseersysteem:

- steekkaarten - notitieboek, verzamelmap - mapjes op computer - zie: “Citeren en refereren”

* Bespreek waar en hoe je je informatie wilt verzamelen.

- literatuur raadplegen; - internet raadplegen; - naar de bibliotheek; - naar instellingen, instanties; - gesprekken voeren, interviews afnemen; - video, film bekijken; - observaties doen; - overlegvormen, vergaderingen bijwonen; - tentoonstellingen bezoeken; - aan symposia deelnemen; - ……..


109

EEN PLANMATIGE AANPAK Werkkaart bij het organiseren van je opzoekwerk 1 Brainstorming

Alles wat je al weet over je thema breng je samen op tafel: ervaringen, kennis, herinne- ringen, mensen die van nut kunnen zijn om je project uit te bouwen,… Schrijf dit op.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

2 Informatiebronnen Beoordeel mogelijke informatiebronnen. Selecteer welke bronnen voor je project interessant zijn. Baseer hierop je klasseersysteem.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

3 Aan het werk Zoek op en verzamel materiaal. Vul je klasseersysteem in zodat je van je materiaal optimaal gebruik kan maken.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

4 Analyse Analyseer je materiaal. Bespreek welke info overbodig is en welke relevant. Schrijf je conclusie op.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

5 Bijsturing Kijk kritisch naar je “gegevens”, je materiaal. Stuur telkens bij als je nieuwe informatie vindt.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………

6 Procesevaluatie Geef in de leegstaande kolom stap voor stap aan hoe het opzoekwerk verliep.

……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ……………………………… ………………………………


110

SUGGESTIES BIJ STAP 6 Evaluatiekaart: “Spreken in het openbaar” * Bij de rapportage kun je de wijze waarop je medestudenten hun project voorstellen

observeren en beoordelen. Je gebruikt dan het evaluatieformulier “Presentatie van een thema” of “Presentatie van een project”.

Inhoudelijke checklist

Deze checklist helpt om je notities te ordenen, terwijl je luistert naar de inhoud van de rapportages.

Groep Ideeën uit de rapportage

die interessant zijn voor je eigen project

Vragen die je aan de rapporteerders wilt stellen

Suggesties die je wil formuleren


111

SUGGESTIES BIJ STAP 7 Zelfevalutie en bijsturing * Op basis van de feedback die jouw groep kreeg van de andere groepen na jullie rapportage,

evalueer je je voorbereiding en stuur je je project bij. Groepsbespreking n.a.v. de rapportage * Je kunt eveneens onderzoeken welke punten die je bij de andere groepen hoorde, kunnen

bijdragen tot een verbetering van jullie project. Controlekaart * Voor je tot de definitieve realisatie van je project overgaat, zet je de zaken op een rijtje aan

de hand van een controlekaart.


112

Zelfevaluatie n.a.v. de rapportage Bijsturing (= wat kunnen we doen om te verbeteren?)

Feedback op het PW van onze groep m.b.t.:

Bijsturing

Inhoud

Duidelijkheid

Creativiteit

Eenheid

Organisatie


113

Groepsbespreking n.a.v. de rapportage

Naam: ……………………………………………….. Groep:……………………………… Groep 1 2 enz. Titel PW

Samenvatting

Verband met je eigen PW

Vragen

Suggesties


114

Zelf-evaluatie n.a.v. de rapportage Controlekaart

Project: ……………………………………………… Groep: ……………………………………………… Deelnemers: …………………………………………………………………………………... 1 Wat is het thema van je PW? …………………………………………………………………………………………… 2 Welke onderdelen zijn er in de inhoud van je projectwerk? ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... Geef elk deel een titel. ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... 3 Beschrijf elk onderdeel in een alinea. ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………... 4 Hoe zou je de verschillende hoofdstukken van je PW met elkaar willen verbinden? bv. als een:

- verhaal - dagboek - video-opname - radioprogramma - wedstrijd - spel - tijdschrift - brochure - andere

Beschrijf: ………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………


115

5 Beschrijf je keuze, geef details: bv. welk soort verhaal: detective, sprookje; welke rubrieken in het tijdschrift; video-opname voor een documentaire; enzovoort. …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….……………… …………………………………………………………………………………………………. 6 Maak een lijst van het informatiemateriaal dat nog ontbreekt …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………. 7 Check of je lijst met gevonden materiaal klopt ….……………………………………………………………………………………………... ….……………………………………………………………………………………………... ….……………………………………………………………………………………………... 8 Beslis op welke wijze de eindtaken voor de presentatie van je PW zullen worden verdeeld. ….……………………………………………………………………………………………... ….……………………………………………………………………………………………... ….……………………………………………………………………………………………... 9 Procesevaluatie: ben je tevreden met de algemene leidraad voor je PW zoals je die in deze controle-kaart hebt beschreven? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Wil je er iets aan veranderen? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Wat wil je veranderen? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………


116

SUGGESTIES BIJ STAP 8 Niets vergeten? Controlekaart bij het beëindigen van de eindversie van je PW 1 Titel Kies een aantrekkelijke titel om je PW voor te stellen. 2 Pagina- Nummer de bladzijden van de tekst van je project. nummering 3 Introductie Beslis op welke wijze je de klasgroep bij je betrekt. 4 Project Hier volgt de hele beschrijving van je project. (inhoud én proces) 5 Conclusie Schrijf een conclusie waarin je je leerervaring evalueert. 6 Bibliografie Som al je informatiebronnen op. (zie: “Citeren en refereren”)


117

SUGGESTIES BIJ STAP 9 Checklist bij de voorbereiding van de presentatie in de klas 1. Hoe ga je de presentatie aanpakken? 2. Wanneer presenteer je het project? (afspraak met je lera(a)r(es)) 3. Waar presenteer je het project? (afspraak met je lera(a)r(es)) 4. Voor wie is de presentatie bedoeld? (je ler(a)r(es) PAV, medestudenten, directie, andere leraren,enz.) 5. Welke delen van het project stel je voor? 6. Wie is verantwoordelijk voor de presentatie van welk deel? 7. Hoe orden je het geheel? 8. Wie staat in voor de verbinding van de verschillende delen tot een geheel? 9. Welke materialen, instrumenten heb je nodig bij je presentatie? bv. microfoon, overheadprojector, video… 10. Wie heeft de verantwoordelijkheid over deze technische kant van de zaak?


118

EVALUATIEFORMULIER PRESENTATIE THEMA EN PRESENTATIE PROJECT Naam: …………………………………………… Klas: …………………………………………… Datum thema: ……………………….Onderwerp thema: …………………………………… Datum project: ………………………Onderwerp project: …………………………………… Evaluatieformulier ingevuld door: ……………………………………………………………..

thema project

-- - 0 + ++ -- - 0 + ++ 1 Hoe was de ademhaling? 2 Hoe gebeurde het opkomen? 3 Hoe verliep de start? 4 Hoe was de lichaamshouding? 5 Heeft de spreker regelmatig oogcontact

gehad met jou?

6 Was er een levendige gezichtsmimiek? 7 Maakte de spreker storende gebaren? Tics? 8 Hoe vond je de spreektechniek?

stem volume tempo articulatie melodie

9 Gebruikte de spreker een stopwoord? Welk? 10 Was de inhoud van het werk duidelijk? 11 Heb je geboeid geluisterd of ging je je al

snel vervelen?

12 Was er een duidelijke structuur aanwezig? (inleiding – midden – slot)

13 Heeft de spreker een grote woordenschat en taalvaardigheid?

14 Werden er voldoende hulpmiddelen aangewend?

Welke tips zou jij geven aan de spreker na de presentatie van het thema? Is er evolutie merkbaar tussen de presentatie van het thema en van het project? Zo ja, welke evolutie merkte jij op? Welke tips zou jij geven aan de spreker na de presentatie van het project?


119

BIJLAGE 3

INKOMSTEN UITGAVENuit Bedrag Verplichte kosten door:

maandelijks jaarlijks maandelijks tweemaandelijksLoon Huur of leningEindejaars ElektriciteitVakantiegeld Verwarming OnderhoudKinderbijslag StookolieTotaal Verzekeringen Brand

FamilialeSchuldsaldo

PersonenbelastingGemeentebelastingProvinciebelastingHuisvuilRioleringwater Verbruik

milieuheffingKijk-en luistergeldZieknfondsbijdrageSchoolkostenMedische kostenKadastraal inkomen

Totaal 1


120

UITGAVEN BESLUIT

maandelijks Inkomsten Gemiddelde uitegaven Blijft er overper maand per maand te sparen

T1:T2:T3:Totaal per maand

maandelijks

maandelijks jaarlijksauto aankoop

verbruikwegenbelastingverzekeringonderhoudbijstandsverzekering

telefoon aansluitingskostenabonnementsgeldaankooptelefoonkosten

TV aankoopextra's

Totaal 3

W at doe je wanneer er in een bepaalde maand minderuitgaven zijn dan de gemiddelde maandelijkse uitgaven?

W at doe je wanneer er in een bepaalde maand meer uitgaven zijn dan de gemiddelde maandelijkse uitgaven? Haal je dit tekort van je spaargeld af?

LevensverzekeringHospitalisatieverzekeringLidgeldenAbonnementen

Kosten waarop we invloed hebben

Onvermijdelijke en noodzakelijke kosten

OntspanningGenotsm iddelen

VoedingKledingVerzorgingTotaal 2

Pov Leerplan PAV Derde Graad 2002-4-4-A-1-III-D

Documents

Transcript of Pov Leerplan PAV Derde Graad 2002-4-4-A-1-III-D