6/2/2020 www.landbouwleven.be

MECHANISATIE

22

E en vraag die men vaak hoort inde wandelgangen van eenlandbouwtentoonstelling of de-

monstratie is de volgende: “Goeiemorgen mijnheer. Kunt u mij alstublieftde prijs geven voor een vijfschaar-ploeg?” De vraagsteller verwacht mis-schien een snel en direct antwoord,maar dat is niet zo eenvoudig te ge-ven. Een ploegt koopt men immersniet zomaar zonder voorbereiding aan.Er bestaan zeer vele varianten om tekunnen werken in de meest uiteenlo-pende omstandigheden. Elk gevalmoet individueel onderzocht wordenom de ploeg te vinden die het best be-antwoordt aan de werkomstandighe-den van de potentiële koper.In dit dossier overlopen we de voor-naamste vragen. Ook hebben we pro-beren aan te geven welke valkuilen ver-meden moeten worden en welke klip-pen omzeild. Daarvoor hebben we be-roep gedaan op een deskundige indeze materie, nl. Dominique Emond,commercieel verantwoordelijke bijPöttinger.

Gelast of met bouten

Eerst en vooral is het nuttig er op tewijzen dat er twee grote types vanwentelploegen bestaan op de Belgi-sche markt: de constructies die vooralin Frankrijk op de markt zijn met eengelaste structuur en deze van het Duit-se type die beschikken over een metbouten bevestigde structuur. Op zich

hebben beide structuren voordelen.Men kan niet zeggen dat de ene syste-matisch beter is dan de andere.De gelaste ploegen onderscheidenzich door hun globale robuustheid, ter-wijl deze met een met bouten beves-tigde structuur een grotere soepelheiden flexibiliteit vertonen. Hun gedragen hun levensduur kunnen dus variërenin functie van de manier waarop ze ge-bruikt worden.

In functie van de gebruikte trekkerStelt zich dan de vraag met hoeveelscharen de ploeg uitgerust moet zijn.“Veel professionelen nemen enkel hetvermogen van de trekker in aanmer-king om het aantal ploegscharen tebepalen”, zo legt Dominique uit. “Datis nochtans fout. Meer dan het vermo-gen is het de trekkracht van de trekkerdie telt. Vandaag de dag zijn er veeltractoren met een vermogen van 200pk die toch relatief licht zijn en daar-door niet beschikken over dezelfdetrekkracht als de zwaardere tractorenmet hetzelfde vermogen.”De geschiktheid om te trekken hangtvan meerdere factoren af, waaronderuiteraard het vermogen van de trekker,maar ook het gewicht ervan, de verde-ling van de massa’s, de banden en ooknog het type bodem. “Er zijn mensendie soms vragen of het niet mogelijk isom te kiezen voor een ploeg die ge-koppeld kan worden aan de voor-

naamste trekker op het bedrijf met eenvermogen van bv. 230 pk en die ookzou kunnen getrokken worden door detweede tractor op de hoeve met eenvermogen van slechts 130 pk. Er isgeen enkele ploeg op de markt die zo-wel door een trekker van 230 pk alsdoor een lichtere tractor van 130 pkgetrokken kan worden en volledigevoldoening schenkt onder de ge-bruiksomstandigheden van de beidesoorten trekkers.”Een ploeg moet dus gekozen wordenin functie van de tractor waarmee hijgebruikt zal worden. Men moet duszeer goed nadenken over dit aspect,vooral wanneer ook de aankoop vannieuwe tractoren wordt overwogen.“Dat kan bv. het geval zijn voor eenloonwerker die over meerdere tracto-ren beschikt of bij een landbouwer diede aankoop van een nieuwe trekkeroverweegt”, zo benadrukt hij.

Een geschikte koppelstangkiezen Het ontwerp van de ploeg en detechnische eigenschappen van detrekker laten vervolgens toe om de

geschikte koppelstang, het systeemvan wentelen en de wentelas van deploeg te kiezen. De diameter van dielaatste is een parameter die in reke-ning gebracht moet worden met be-trekking tot de levensduur van hetwerktuig.Er bestaan op de markt volle en hollewentelassen. De volle, die het ge-makkelijkst te maken zijn, komen hetmeest voor. De holle as heeft hetvoordeel van meer resistent te zijn,want het staal kan zowel van buitenals van binnen behandeld worden.Bovendien laat dit systeem toe om erhydraulische leidingen doorheen telaten lopen.Nog steeds met betrekking tot dekop van de ploeg, moeten we nogeven stil staan bij de koppelstang.Het is absoluut noodzakelijk dat mener een kiest die compatibel is met deafmetingen van de hefinrichting vande trekker (categorie I of III). En dat zecorrect geplaatst is, zowel ten opzich-te van de ploeg als van de tractor. In-dien de aankoop van een nieuwetrekker overwogen wordt, bestaan erploegen waarvan de bevestigingsde-len van de koppelstang verplaatst

De bevestigingspunten van de koppelstang kunnen op deze ploeg aangepast worden. Foto: NH

Een nieuwe ploeg?Denk eerst goed na!

PLOEG KIEZEN EN REGELEN (1/2)

Een nieuwe ploeg aankopen is niet zo eenvoudig als het lijkt. In ditartikel helpen we u om het werktuig te kiezen dat het best over-

eenkomt met uw situatie en met het werk dat u ermee wil uitvoeren.

www.landbouwleven.be 6/2/2020

MECHANISATIE

23

kunnen worden, zowel zijdelings alsverticaal.Ook is het aangewezen om te kiezenvoor een ploeg die over meerderebevestigingspunten voor het derdepunt beschikt. Een verkeerde koppe-lingsgeometrie kan immers moeilijk-heden meebrengen bij het trekken ofde diepteregeling van de ploeg.

Welk rister voor mijn ploeg?

Eens het type van ploeg bepaald is,moet men nog de verschillende onder-delen van de ploeglichamen vinden.De ploeglichamen moeten immersverschillen in functie van de ploeg-diepte en de ploegbreedte.Om de juiste keuze te maken: menmoet opnieuw kijken naar de werkom-standigheden die men op het veld zaltegenkomen. Wil men eerder rechtop-staande ploegsneden of liggende,open of gesloten? Doet men hoofdza-kelijk aan ploegen voor de winter ofploegen in het voorjaar? Beschikt menover zware of lichte gronden? Komener veel stenen voor in de bodem? Is detractor voorzien van brede banden?“Die laatste vraag is belangrijk, want zelaat toe om de breedte van de ploeg-voor te bepalen opdat de banden vande trekker er in kunnen lopen. Sommi-gen kijken alleen naar de noodzakelij-ke breedte van de ploegvoor, maarook dat is fout. Men moet ook reke-ning houden met de ploegdiepte. Bre-der ploegen houdt ook in dat mendieper ploegt. Doet men dat niet, danzullen de ploegeigenschappen wijzi-gen en het uiteindelijke resultaat zalbeïnvloed worden.”“Naast de breedte van het rister moetmen er ook voor zorgen dat de ploeg-schaar aangepast is”, zo waarschuwtDominique. Het verhoopte resultaatmet betrekking tot de gebruiksom-standigheden zal toelaten om te kie-zen voor een lang rister dat de strookgrond die omgekeerd wordt ‘zacht’geleidt, waardoor deze weinig verkrui-meld wordt, of eerder voor een kort ris-ter dat de grond sneller omkeert en

meer geschikt is voor ploegen in delente of in moeilijke gronden. Ook kanmen het profiel van het rister bepalen:schroefvormig, cilindrisch, univer-seel,…Sommige gebruikers verkiezen eenstrokenrister. “Deze laatste risters bie-den het voordeel minder wrijving teveroorzaken en vergen dus mindertrekkracht. Toch moet men er zich vanbewust zijn dat ze slechts optimaalwerken in gronden die daarvoor ge-schikt zijn. Wanneer dat niet het gevalis zal de strook grond, die niet over dehele oppervlakte van het rister onderdruk staat, de neiging hebben om tus-sen de metalen staven van het risterdoor te glijden. Dat zal dan een be-langrijke verkruimeling van de grondmeebrengen, wat dan weer kan leidentot door de regen dichtgeslagen gron-den bij het op wintervoor ploegen endat vooral in leem- of zandgronden”,zo waarschuwt Dominique. “Daarente-gen zijn deze risters zeer goed ge-schikt voor zwaardere gronden en bijvoorjaarsploegen, want ze vereenvou-digen het klaarleggen van de grond.”Sommige risters zijn uit één stuk ge-maakt, terwijl andere uit twee gedeel-ten bestaan met een onafhankelijkeslijtplaat. Deze laatste manier vanwerken kan kostenbesparend worden,

want enkel de slijtplaat moet vervan-gen worden wanneer ze versleten is.Dit gedeelte van het rister ondergaathet meest wrijving en is dus meest aanslijtage onderhevig. Trouwens, hoebreder de neus van het rister, hoe be-ter, want er bestaat een stuwzone ach-teraan die eveneens heel wat slijtagemeebrengt.

Zonder de schaar te vergeten, het kouteren de voorschaarWat de ploegschaar betreft is, naast debreedte, die compatibel moet zijn methet rister, ook het profiel belangrijk. Deploegschaar met omkeerbare punt isde meest traditionele oplossing. Ingronden met veel stenen is de snavel-schaar te verkiezen, want die heeft deneiging om stenen naar de diepte wegte duwen in plaats van ze naar de op-pervlakte te brengen. Sommige con-structeurs verkiezen eveneens ploeg-scharen uitgerust met een verticaalmes met het oog op een betere ver-kruimeling van de grond.Wat het kouter betreft, stellen demeeste constructeurs een tipkouter ofeen schijfkouter (glad of gekarteld)voor. Dit laatste komt weinig voor o.m.omwille van zijn prijs en ook omdat het

meer weegt.De derde oplossing die veel voorkomtis om de rol van het kouter te laten ver-vullen door de kop van het rister. Datlaat toe om het kouter als onafhankelijkonderdeel te schrappen, meer plaatsvrij te maken en meer vrije ruimte krij-gen tussen de ploegscharen, maar an-derzijds brengt het meer slijtage meevan de kop van het rister. De aanwezig-heid van een tipkouter of van eenschijfkouter wordt nochtans behoudenop het laatste ploeglichaam met alsdoel een zuivere ploegvoor te beko-men.De voorschaar is een ander onderdeelwaarvan het profiel en de afmetingenzorgvuldig moeten worden gekozen.Ze moet bv. een voldoende hoogtebieden om te werken in groenbedek-kers of resten van maïs.

Compromis vrije ruimte en afmetingenHet is ook belangrijk om de afstand dietussen de verschillende onderdelenvan de ploeg bestaat in overweging tenemen. Hoe groter deze afstanden,hoe meer vrije ruimte de ploeg biedten hoe gemakkelijker opstroppen tus-sen de scharen zal vermeden worden.Keerzijde van de medaille is dat deploeg langer wordt en meer ruimte in-neemt, waardoor meer van de hefin-richting van de trekker wordt gevergd.Men moet dus een optimaal compro-mis vinden tussen vrije ruimte en afme-tingen van de ploeg. “In dat opzichtmoet men rekening houden met de af-stand tussen de ploegscharen, de af-stand tussen de voorschaar en de puntvan de ploegschaar, en ook met dehoogte van de ploeg”, zo legt Domini-que uit.“En wat de hoogte betreft, moet menzeer goed opletten voor de ontvangeninformatie.” Over het algemeen stemtdeze hoogte overeen met de afstandtussen de punt van de ploegschaar ende ploegbalk. Sommige constructeurs

Op dit rister, bestaande uit twee stukken, is de kop onafhankelijk. Foto: NH

En wat te denken van de ploe-gen met Isobus, die toelatenalle functies van de ploeg elek-tronisch te bedienen? De me-ning van Dominique Emond isgenuanceerd over dit onder-werp. “Het is een mooie tech-nologie, maar ze heeft ookhaar prijs. Ik zou zeggen dat,indien de ploeg steeds aan de-zelfde tractor is gekoppeld enindien hij werkt in homogenebodems, de Isobuscontrole vande ploeg wat te duur is in ver-gelijking met de voordelen dieze biedt. Het kan daarentegenvolstrekt verantwoord zijn voor

een gebruiker die werkt metverschillende tractoren of ie-mand die zeer heterogene bo-dems moet bewerken, want deIsobus levert een onevenaarba-re flexibiliteit en een groot ge-mak van regeling. Maar menmoet dan opletten voor oner-varen bestuurders die aan alleswillen raken en die gemakkelijktoegang hebben tot de ver-schillende bedieningen endaardoor het risico lopen omde ploeg volledig te ontrege-len ten nadele van de goedekwaliteit van het geleverdewerk.”

Isobus niet altijd nodig

2000541277/CJ-B

6/2/2020 www.landbouwleven.be

geven nochtans soms informatie overde afstand tussen de punt van deploegschaar en het midden van deploegbalk. “Die enkele centimetersafstand kunnen, wanneer men ergeen aandacht aan besteed heeft,zich laten voelen bij het werk. In gevalvan twijfel moet men niet aarzelenom een meter te gebruiken om dezeafstanden te meten wanneer men devergelijking maakt tussen verschillen-de ploegen. Het is ook belangrijk omerover te waken dat de stand van devoorscharen geregeld kan wordenzowel verticaal om de werkbreedte teregelen, als in de lengterichting, vanvoor naar achter, om de vrije ruimtete regelen in functie van de omstan-digheden waarin men werkt.”

Vergeet het steunwiel niet!

Ook al wordt het soms als bijkomstigbeoordeeld, toch is de keuze van hetsteunwiel zeer belangrijk. Sommigeeenvoudige ploegen met weinig scha-ren kunnen worden voorzien van eenmetalen wiel. Dit soort wiel komt ech-ter niet veel meer voor, want hetdraagt niet goed, het is doorgaansklein en het heeft de neiging om ergrond aan te laten kleven. De keuzegaat daarom bij voorkeur uit naar eenpendelwiel.Sommige merken stellen in optieeveneens een dubbel steunwiel voor.Dit kan interessant zijn voor ploegenop hellingen. Het dubbele steunwiel,dat dan niet pendelend is, wordt syste-matisch in ideale werkstand geplaatst,wat niet altijd het geval is bij een enkelpendelwiel.Een laatste oplossing bestaat uit eenwiel met grotere afmetingen dat zowelde rol van steunwiel als transportwielspeelt. Dominique legt uit: “Het steun-wiel en transportwiel kan een keuzezijn, maar is soms noodzakelijk bij lan-ge en zware ploegen, want met derge-lijke ploegen zou de belasting op deachterwielen van de trekker te grootworden op de weg. In dergelijk gevalmoet men er ook over waken dat deploeg is uitgerust met de wettelijkvoorziene signalisatie en verlichting.”Deze wielen kunnen over het alge-meen achteraan geplaatst worden ofin een vooruitgeschoven stand. In Bel-gië bestaat de neiging om het wiel ineen vooruitgeschoven stand op debalk van de ploeg te plaatsen. Dezeconfiguratie laat toe om te ploegendicht bij de rand van het veld wanneerde ploeg tot zijn maximum is ge-opend.

Non-stop beveiliging ofveiligheidsbout?De bodem waarin moet gewerkt wor-den bepaalt eveneens het beveili-gingssysteem dat er moet worden op

toegepast.Het eenvoudigste beveiligingssys-teem is onbetwistbaar dit met eenveiligheidsbout. Dit laatste is echterniet toe te passen wanneer in steen-achtige gronden moet gewerkt wor-den, want dan zou men met te veelafgebroken bouten geconfronteerdworden. Wanneer een bout is gebro-ken, is het absoluut noodzakelijk de-ze door een identieke bout te vervan-gen, zowel op het vlak van de richtingvan de breuk (trekken of afbreken) alswat zijn mechanische weerstand be-treft.Er bestaan eveneens non-stop bevei-ligingen, mechanisch of hydraulisch,die aan het ploeglichaam toelaten uitte wijken wanneer het een obstakelontmoet en terug zijn normale plaatsin te nemen eens men het obstakelvoorbij is.In het geval van een mechanischenon-stop beveiliging wordt deze ver-zekerd door een veer waarvan destijfheid de ploegschaar in werkstandbehoudt tot op het ogenblik dat dekracht die door een obstakel wordtuitgeoefend de weerstand van deveer overschrijdt.De zorg met dit type van beveiligingis dat de veer in de fabriek wordtgeijkt. Op sommige ploegen is de re-geling van de weerstand van de veermogelijk, maar dat is moeilijk meet-baar en dus moeilijk te doseren. In depraktijk zijn er weinig gebruikers diedeze regeling bijstellen. Een tweedenadeel is dat bij deze beveiligingende schaar slechts in één richting kanwegkantelen (ofwel verticaal, ofwelzijdelings).Bij een hydraulische non-stop beveili-ging daarentegen kan de schaar inde beide genoemde richtingen weg-kantelen. Met dit type van beveili-ging blijft het ploeglichaam op zijnplaats dankzij de druk die in het hy-draulisch circuit aanwezig is. Het isslechts wanneer de druk van een ob-stakel op de schaar de hydraulischedruk overschrijdt dat het ploegli-chaam van het obstakel weg kantelt.Het voordeel van dit systeem is dathet gemakkelijk en zeer nauwkeurigte regelen is. Het volstaat om de drukin het circuit aan te passen met be-hulp van een manometer om de ont-grendelingsdrempel aan te passen.Te vermelden is ook dat bij dit soortbeveiliging het ploeglichaam verderkan weg gekanteld worden. Uiteraardheeft dat alles een prijs en dat is met-een het voornaamste nadeel van eenhydraulische non-stop beveiliging.Er bestaan 2 varianten: de eerste be-schikt over een centrale stikstofbolvoor al de scharen, terwijl het tweedeer één bevat voor elk ploeglichaamafzonderlijk. De tweede oplossing isde meest performante. Wanneer im-mers in het eerste geval met een cen-trale stikstofbol een schaar weg ge-kanteld wordt, verhoogt de druk in

de accumulator. Wanneer dan eentweede ploeglichaam moet wegkan-telen, dan zal dat slechts gebeurenwanneer de druk van het obstakel ho-ger is dan de reeds verhoogde drukin de accumulator.“Natuurlijk hebben elk van deze be-veiligingssystemen hun prijs. Menmoet daarom kiezen voor het sys-teem dat de grootste meerwaardeoplevert in het kader van het bestecompromis tussen behoeften, effi-ciëntie en prijs”, zo besluit Domini-que dit hoofdstuk.

Hoe de werkbreedteregelen?Ook de mogelijkheid om de werk-breedte re regelen is een niet te onder-schatten parameter. Op sommigeploegen is geen enkele regeling mo-gelijk. De andere modellen beschikkenover een mechanische regeling (doormiddel van pennen, bouten of split-bouten) of een hydraulische regeling.Deze laatste oplossing kan voordeligzijn bv. voor een loonondernemer diemoet werken in heterogene zones ofnog op percelen met een onregelma-tige vorm (krommingen, op een puntuitlopend …) waar het dan mogelijkis om de ploeg te openen of dichterte plooien om het ploegwerk juist totop de kant te beëindigen.“Opgelet! Wanneer men kiest vooreen hydraulische regeling van dewerkbreedte, moet men nagaan hoedeze regeling gebeurt. Op sommigeploegen kunnen alle ploeglichamengeregeld worden, terwijl op anderede werkbreedte slechts ten opzichtevan de eerste schaar geregeld kanworden. In dat laatste geval werkenniet alle scharen meer onder eenzelf-de hoek. Dat kan problemen opleve-ren op het vlak van de treklijn. Hetveroorzaakt dan een minder goedwerk, een hoger brandstofverbruik

en een grotere en snellere slijtagevan het werktuig. Om deze nadelente vermijden is het noodzakelijk omde ploeg af te stellen bij elke wijzi-ging van de werkbreedte.”

Wentelen en middenstelling

Bijzondere aandacht moet ook be-steed worden aan het wentelsys-teem. “Op de ploegen met meer dan5 scharen, lange ploegen en ploegenmet een transportwiel achteraan, iseen middenstelcilinder aan te raden.Het beste is het wanneer deze cilin-der samen met de wentelcilinder ge-monteerd is. Want dan gebeuren bei-de operaties met één bediening”, zolegt onze expert uit.Op de vari-large ploegen kan de ci-linder voor het wijzigen van de werk-breedte ook dienen als middenstelci-linder. Op andere modellen is demiddenstelcilinder afzonderlijk. Dezeconfiguratie is interessanter want zevermijdt om alle ploeglichamen tedoen draaien bij elke wenteling,waardoor de slijtage van onderdelenin beweging wordt beperkt.

De grip van de tractorverhogenEr bestaan op de markt ploegen diede last op de achteras van de tractorkunnen overgrengen, waardoor degrip van de trekker verhoogd wordt.Daardoor wordt slip beperkt. Daar-door heeft men ook een lager brand-stofverbruik, minder slijtage van debanden en minder gladmaken van debodem in de ploegvoor.Correct gebruikt, kan deze uitrustingefficiënt zijn, in moeilijke omstandig-heden weliswaar, maar ook in gemak-kelijk gronden waarin ze bijdraagt omde massa’s ter hoogte van de tractoroptimaal te verdelen.

Naar N.H.

De diepte en de voorwaartse stand van de voorschaar van deze ploeg kunnen geregeldworden. Foto: NH

MECHANISATIE

24