1

CursusWilde planten herkennen

voorjaar 2008Gouda en omgeving

7 mei 2008

Adrie M.J. Spruit

‘Eenvoudige’ soortenop naam brengen

woensdag 7 mei 2008

1

2

2

Wat bedoel ik met eenvoudig?

• Madeliefje?

• Verder komen

• Want wat als er een zusje opduikt?

• Distels

• Dus eenvoudig, maar ….

• Ga verder dan 'die ken ik al'

'Eenvoudig' = Gewoon = Moeilijk

• Rietorchis = bijzonder, maar moeilijk?

• Naast de deur is moeilijk

• Het verschil tussen Vossestaart, Ruw beemdgras, Straatgras en Kropaar?

• En tussen Gewone Ereprijs en Veldereprijs?

• En tussen twee distels in de polder?

3

4

3

• Twee manieren op naam brengen en hoe (1/4)

• Aan de slag met een soort (1/4)• Gezamenlijk de juiste route (1/4)• Aanvullende soorten zelfde familie

Koffie/thee

• Nog een rondje aan de slag (1/2)

Eventueel extra:• Taxonomie• Zuring en aan de slag (1/4)• Kroos + aantal waterplanten (1/4)

Programma

Hoe op naam brengen?

• Twee manieren

• ?

5

6

4

Twee manieren:– direct herkennen– determineren

Hoe op naam brengen?

• Niet makkelijk• Systematisch• Determineertabel• Veel kenmerken bekijken• Ook veel kans op fouten• Wetenschappelijke 'zekerheid'• Maar denk mbt. de habitus aan:

– variatie in de natuur;– oftewel de uitzonderingen (de kleine lettertjes);

Determineren

7

8

5

• Snel• In 't veld• Het beeld, het voorkomen van de plant

(habitus)• Standplaats en seizoen• Een of paar duidelijke kenmerken.

'Direct' herkennen

• Denken in soorten, geslachten en families, dus structuur

• Leren kijken• Herkennen van beelden• Direct naar families en geslachten• Kijk ook naar de omgeving• Wat kan ik hier verwachten?• Wat kan ik hier (nog meer) verwachten?• Kies de juiste plant en onderdelen• Geef plant na op naam brengen een plek

Wat helpt?

9

10

6

• Licht• Ogen• Bril• Loep• De plant zelf + onderdelen• Pincet• Flora’s en overige determineertabellen

– Heukels– Eggelte– Diversen

• Plaatjesboeken• Zitlap, bankje

Hulpmiddelen?

• Voorbeeld determineren in Veldgids vanaf pagina 14

• Hoofdsleutel (pagina 40)• Groepssleutels (vanaf pagina 44): A t/m N• Familiesleutels (vanaf pagina 110): 1 t/m 54• Na sleutels geen beschrijving van de soort• Beschrijving van soort → Heukels

Gebruik van de Veldgids

11

12

7

Botanische termen?

• In de Flora Heukels, pagina 678 (23e druk): 5 pagina's.

• In de Veldflora van Eggelte, pagina 428, 18 pagina's.

• Cursushandboek planten herkennen en determineren van de KNNV

• Opgave Floron: http://www.iqz.nl/ysland/determinatie/uitleg_van_botanische_termen.html

• Welke soort ligt op tafel?• Wat is de determineerroute in de Veldgids?• En eventueel in de Flora van Heukels?• Tot welke familie behoort de soort?• Noem drie andere soorten van deze familie.• Waar groeien deze soorten? wat groeit in onze

omgeving, en beschrijf hun biotoop. • Waaraan zou je de plant in het veld herkennen?• Noem een vrij uniek en makkelijk te herkennen

kenmerk.• Snel klaar? → tweede soort

Opdracht 1

13

14

8

• HS → groep M → M/3 → (1e keus) familie 11 Anjerfamilie → 11/2 Vogelmuur

• HS → groep M → M/3 → (3e keus) familie 11 Anjerfamilie → 11/5 Gewone hoornbloem

Determineerroute in de Veldgids

15

16

9

• Lage eenjarige plant

• Bladen eirond, kort toegespitst

• Bruikbaar kenmerk stengel

• Bloemknop is sterk behaard

• Kelkbladen even lang of langer dan de kroonbladen

• Bouwplan bloem vijfzijdig symmetrisch

• Kroonbladen wit en diep ingesneden

Vogelmuur (Stellaria media)

17

18

10

• Groeit in akkers, tuinen en op kale ruigten• Onkruid, vormt snel zaden• Kiemt als een van de eersten na schoffelbeurt• Grondbewerking is nodig voor in stand houden

biotoop.• Beschermt open grond tegen dichtslaan.• Bloeit in alle seizoenen zolang geen lange

vorstperiode.• Vogelvoer• Bruikbaar als groente (bioflavenoïden en

vitamines)• Geneeskruid voor o.a. geïrriteerde luchtwegen

Vogelmuur (Stellaria media)

19

20

11

21

22

12

23

24

13

• Groeit in akkers, tuinen en op kale ruigten• Onkruid

Gewone hoornbloem (Cerastium fontanum subsp. vulgare)

25

26

14

Andere Anjerachtigen

27

28

15

29

30

16

31

32

17

33

34

18

• Welke twee soorten liggen op tafel?• Wat is de determineerroute in de Veldgids?• En evt. in de Flora van Heukels?• Waaraan zou je de op naam gebrachte soorten

in het veld herkennen?• Noem drie andere soorten binnen hetzelfde

geslacht, en waar groeien ze? (hun biotoop)• Noem drie andere soorten binnen dezelfde

familie.

Opdracht 2

35

36

19

• HS → groep M → M/2 → familie 5 Ranonkelfamilie → 5/3 Kruipende boterbloem

• HS → groep M → M/2 → familie 5 Ranonkelfamilie → 5/3 Scherpe boterbloem

Determineerroute in de Veldgids

37

38

20

39

40

21

41

42

22

Andere Boterbloemen

43

44

23

45

46

24

Andere Ranonkelachtigen

47

48

25

49

50

26

51

52

27

• Soort (Vogelmuur, Stellaria media)• Geslacht (Muur, Stellaria)• Familie (Anjerfamilie, Caryophyllaceae)• Orde (groep families, Caryophyllales)• Klasse (Zaadplanten, Varenplanten,

Mosplanten)• Rijk (Planten, Dieren, Bacteriën, Schimmels)• Leven• Niet één waarheid• http://species.wikimedia.org/wiki/Hoofdpagina• Heukels' Flora van Nederland

Taxonomie (1)

53

54

28

• Naaktzadigen (Dennenappels)- Palmvarens- Naaldbomen

• Bedektzadigen (zaden liggen in een vrucht)- Magnoliiden, primitieve bedektzadigen- Eenzaadlobbigen (zoals grassen)- Tweezaadlobbigen (zoals bonen en erwten)

Zaadplanten (APG II, 2003)

• Welke soort ligt op tafel?• Wat is de determineerroute in de Veldgids?• Waaraan zou je de op naam gebrachte soorten

in het veld herkennen?• Tot welke geslacht behoort de soort?• En tot welke familie• Noem drie andere soorten binnen hetzelfde

geslacht, en waar groeien ze, wat is hun biotoop?

• Noem andere soorten of geslachten binnen dezelfde familie?

Opdracht 3

55

56

29

• HS → Groep M → M/3 → Familie 12 → 12/2 Veldzuring

Determineerroute in de Veldgids

• = geslacht

• Duizenknoopfamilie

Bekende zuringen?

Zuring

57

58

30

• Ridderzuring

• Waterzuring

• Krulzuring

• Schapenzuring

Bekende zuringen

Soorten Duizendknoopfamilie?

59

60

31

• Perzikkruid

• Varkensgras

• Rabarber(denk aan oude recepten met zuring)

Soorten Duizendknoopfamilie?

61

62

32

63

64

33

65

66

34

67

68

35

Kroos

69

70

36

Kroos

• Sporenplanten:– Kroosvaren (Azolla filiculoides)

• Zaadplanten (Eenzaadlobbigen):– Puntkroos (Lemna trisulca)

– Wortelloos kroos (Wolffia arrhiza)

– Klein kroos (Lemna minor)

– Veelwortelig kroos (Spirodela polyrhiza)

– Bultkroos (Lemna gibba)

71

72

37

73

74

38

75

76

39

77

78

40

79

80

41

Andere waterplanten

• Waterlelie

• Gele plomp

• Watergentiaan

• Waterranonkel

• Kikkerbeet

• Gedoornd hoornblad

• Waterpest

• Fonteinkruiden

81

82

42

83

84

43

85

86

44

87

88

45

89

90

46

Excursie zaterdag 10 mei

• Verzamelen om 9:50 uur

• Steinse Groen

• Oostelijke rand van Goverwelle

• Op Zuid-Oost-hoek. Zie groene pijl

• Parkeren?

• Kleding en schoeisel

• Soorten?

• Landschap?

91

92

47

Ga aan de slag

• In je eigen tuin of …

93

94

48

Laatste avond

• Grassen

• Bijzonder?

• Gras is overal

• En je kunt er veel aan zien

• Excursie gras?

Vragen?

Adrie Spruita3s@caiway.nl

95

96