Huiswerkcontrole hst 2 [10 min] Natuurverschijnselen [40+ min]

Planning:

Paragraaf 3,1 Actieve aardeMiddellands Zeegebied

Filmpje 2 Een zeldzame maar kan voorkomen Stevige regenval Droogtes

Natuurrampen in het Middellands Zeegebied

Natuurrampen horen bij het Middellands Zeegebied.

We zoomen in op twee natuurrampen Paragraaf 3.1 gaat over aardbevingen en

vulkanisme.

Middellands Zeegebied

De aarde verandert voortdurend van uiterlijk. Hoe komt dit?

Exogene krachten (van buitenaf) Endogene krachten (van binnenuit de aarde)

Natuurverschijnselen

Exogene krachten (buitenkant) Verwering: Kleiner maken van gesteente Erosie: Uitschurende werking + transport Sedimentatie: Neerleggen van materiaal

Endogene krachten: Plaattektoniek◦ Subductiezone◦ Gebergtevorming◦ Horsten en slenken◦ Mid-Oceanische rug◦ (Hot Spots)

Gevolgen: Aardbevingen en Vulkanisme

Endogene krachten (binnenuit)

Of je nu Exogene of Endogene processen bestudeert je kijkt niet op een miljoen jaartje meer of minder!

Geologische tijdschaal

Endogene krachten: Plaattektoniek◦ Subductiezone◦ Gebergtevorming◦ Horsten en slenken◦ Mid-Oceanische rug◦ (Hot Spots)

Gevolgen: Aardbevingen en Vulkanisme

Endogene krachten (binnenuit)

De wereld bestaat uit platen◦ Continentale platen◦ Oceanische platen

Aardbevingen en vulkanische verschijnselen vinden altijd plaats aan de plaatranden

Deze platen zijn altijd in beweging en botsen constant met elkaar.

Maar waardoor bewegen deze platen nu eigenlijk? Wat is het aandrijfmechanisme?

Platentektoniek

Waardoor bewegen platen?

Dit komt door convectiestromen. (inwendige warmte van de aarde die circuleert).

De convectiestromen zorgen voor beweging van de platen. (en bepalen de richting van de platen)

3 hoofdvormen van platentektoniek:◦ Convergerende plaatbeweging (naar elkaar toe)

Gebergtevorming Subductiezone

◦ Divergerende plaatbeweging (Van elkaar af) Mid-oceanische rug(gen) Horsten en slenken

◦ Transforme plaatbeweging (langs elkaar af) Langs elkaar bewegen

Aparte vorm van vulkanisme: Hotspot

Platentektoniek

Convergerende: Gebergtevorming

2 continentale platen botsen met elkaar, daardoor plooiing.

Ontstaan plooiingsgebergte

Gevolg: Gebergtevorming + aardbevingen!!!

Waar kom je dit tegen op de wereld?

Convergerende: Subductiezone 2 platen botsen met elkaar:

◦ Continentale plaat botst met oceanische plaat

◦ Oceanische plaat botst met oceanische plaat (eilandenboog)

De zwaarste plaat duikt onder de andere plaat

Vorming Diepzeetrog Tevens rimpelt de plaatrand

(gebergtevorming) Diep in de aarde smelt de zwaarste

plaat af Magmabellen sijpelen omhoog Vulkanen worden gevormd.

(Eruptie: Explosief) Gevormde materiaal: Graniet

Gevolg: Gebergtevorming + vulkanisme + aardbevingen

Kijk in de atlas!

Kenmerk: Diepzeetrog + “gebergte” + vulkanen

Waar kom je subductiezones tegen op de wereld?

Divergentie: Mid-Oceanische ruggen

2 oceanische platen gaan uit elkaar

Daardoor kan magma na buiten vloeien

Eruptie: Rustig (effusief)

Aangroei v/d platen Onderzeese

bergketens Gevormde

materiaal: Basalt

Gevolg: Kleine aardbevingen + rustig vulkanisme

Paleomagnetisme

Divergentie: Horsten en Slenken 2 continentale platen die uit elkaar gaan

Voorloper van Mid-oceanische rug.

Middelste gedeelte zakt weg (slenk)

Horst= Hoger gelegen gedeelte

Slenk = Lager gelegen

Gevolg: vaak alleen aardbevingen (soms spleetvulkanisme)

Hot Spots (uitzondering) Geen botsing van platen Een Opstijgende

mantelpluim (convectiestroom) die door de korst prikt

Hot spot blijft op zijn plek (de plaat de verschuift)

Alleen vulkanische activiteiten

Ontstaan eilanden reeks Erupties: Rustig (effusief) Gevormde materiaal:

Basalt

Opmerking: Aardbevingen

komen niet alleen voor langs plaatgrenzen, maar ook op plaatsen waar bijvoorbeeld gas word gewonnen (Groningen).

Tsunami’s Grofweg 3

ontstaans-wijze:

1. Zeebeving (aardbeving in zee)

2. Stuk berghelling stort in zee

3. Meteorietin-slag

Nog vragen?

Nog vragen?

Maken hst 3:◦ M opdr. 1 t/m 12 = HW Maandag!

Morgen◦ Uitleg PO◦ Uitleg paragraaf 3.1

Voor nu:

Uitleg paragraaf 3.1 Zelfstandigwerken

◦ Stencil◦ PO◦ (opdr 13 t/m 19 p3.2)

Huiswerkcontrole (1 t/m 12)

Planning:

3 hoofdvormen van platentektoniek:◦ Convergerende plaatbeweging (naar elkaar toe)

Gebergtevorming Subductiezone

◦ Divergerende plaatbeweging (Van elkaar af) Mid-oceanische rug(gen) Horsten en slenken

◦ Transforme plaatbeweging (langs elkaar af) Langs elkaar bewegen

Aparte vorm van vulkanisme: Hotspot

Platentektoniek

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Middellandse Zee◦ Voor pangea

Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing)◦ Pangea◦ Na pangea

Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen

Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Geologische tijdschaal Exogene en endogene processen

zijn processen die dag in dag uit doorgaan voor miljoenen jaren.

Je ziet pas effect na duizenden jaren.

Toch willen geografen de wereld kunnen bestuderen en classificeren.

Toen hebben ze de geologische tijdschaal bedacht. ◦ Aarde 4,6 miljard jaar oud

Ze moesten voor deze enorme tijd een tijdschaal bedenken: De geologische tijdschaal

◦ De schaal is gebaseerd op: Fossielen Karakteristieke gesteentelagen

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Pangea

Men ontdekte door onderzoek te doen naar Fossielen en gesteentes dat alle werelddelen ooit een keer aan elkaar vast hebben gezeten.

Dit noemen wetenschappers Pangea. Vanaf dat moment bestuderen de meeste wetenschappers de recente drift van platen. Dat wil niet zeggen dat de platen daarvoor niet bewogen in tegendeel. (zie atlaskaart

192E, daaruit kun je zien dat er drie fasen van gebergtevorming zijn geweest in heel de geologische geschiedenis. Gebergtevorming duidt op plaattektonische activiteit.)

Continental drift

3 Fasen van gebergtevorming: 1e en oudste [400 miljoen jaar]: Caledonische

gebergtevorming 2e [300 miljoen jaar]: Hercynische gebergtevorming

(daardoor ontstond pangea). (vb: Ardennen, Appalachen, Eifel, Centraal massief, gebergtes midden spanje en zuid duitsland)

3e en jongste [65 miljoen jaar]: Alpiene gebergtevorming(Vb: Alpen, Himalaya)

De Hercynische en Alpiene worden genoemd in je boek◦ Waarom zijn er geen gebergtes meer vanuit de Caledonische

fase?

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Middellandse Zee◦ Voor Pangea

Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing)◦ Pangea

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Pangea

Terug naar pangea Vanaf pangea veranderde

de aarde flink. Zie atlas 193A. Afrika komt los van

Europa. De Tethyszee kan

uitbreiden (voorloper Middellandse Zee).

En botst daarna met volle kracht op Europa in (Alpiene plooiing)

Terug naar pangea Vanaf pangea veranderde

de aarde flink. Zie atlas 193A. Afrika komt los van

Europa. De Tethyszee kan

uitbreiden (voorloper Middellandse Zee).

En botst daarna met volle kracht op Europa in (Alpiene plooiing)

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Middellandse Zee◦ Voor pangea

Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing)◦ Pangea◦ Na pangea

Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen

Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Divergerende platen. Op het moment dat Afrika wegdreef

ontstond er op de bodem van de Tethyszee een divergerende plaat. (ongeveer 180 miljoen jaar geleden).

Klei = sediment dat in zee beland. Kalk = dode zeediertjes op de bodem van

de oceaan. ◦ Stapelt zich jaar in, jaar uit op.◦ Komt onder hoge druk te staan.◦ Kalk versteent kalksteen

Klei en kalk

80 miljoen jaar later (dus 100 miljoen jaar geleden) Afrika begon weer naar het noorden te schuiven. (twee

platen naar elkaar toe). Nu spreek je dus van convergerende platen. De Afrikaanse plaat botst tegen europa. Dit ging

miljoenen jaren door Er werd opnieuw geplooid (alpiene plooiingsfase) Alpen Kalksteen en klei opgeheven (daarom vind je schelpen

hoog in de bergen)

In Europa heb je zowel subductiezone als gebergtevormende plaatbeweging.

Geologische tijdsschaal◦ Pangea◦ Gebergtevormende periode

Middellandse Zee◦ Voor pangea

Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing)◦ Pangea◦ Na pangea

Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen

Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Paragraaf 3.1 Actieve aarde

Plaattektoniek (schaalniveau)

Plaattektoniek (schaalniveau)

Plaattektoniek (schaalniveau)

Binnen middellands Zeegebied veel verschillende plaatbewegingen

Waaronder subductiezone

Binnen Middellands Zeegebied

Aparte vorm van subductie in Europa. Het zogenaamde roll-back principe. ‘Staart’ breekt af, door het gewichtsverlies

schiet het overige omhoog Je ziet dit in de Tyrrheense Zee

Roll-back principe

Paragraaf 3.1 restant: vulkanisme Vulkaanvormen zijn afhankelijk van de soort

eruptie(s): Explosief en Rustig Kegelvulkaan of Stratovulkaan

Restanten Pyroklastische stroom (gloedwolk) Caldera Basalt (kinderkopjes) Graniet (aanrecht) Tufsteen

Nu Maak Stencil opdracht Maak PO hoofd- deelvragen

(Maak opdr 13 t/m 19, paragraaf 3.2)

Huiswerkcontrole (1 t/m 12