PILOOTPROJECT BILZEN

Kennismaking met (funerair) erfgoed De leerlingen leren op een interactieve manier over wat het betekent als iets ‘erfgoed’ is en

waarom het belangrijk is om erfgoed te bewaren.

INTRODUCTIE: KLASGESPREK (10 min.)

De volgende oefeningen gaan over erfgoed.

Wat betekent dat rare woord? Waaraan doet het je denken?

Woord ‘erfgoed’ bestaat uit 2 delen:

erf (denk aan erven, erfenis, iets wat doorgegeven en overgeërfd wordt, iets dat bewaard

wordt voor later, voor het nageslacht)

goed (zoals in goederen)

Definitie erfgoed = alle ‘goederen’ die de mensen waardevol vinden + willen ‘bewaren voor

later’.

OEFENING 1: MIJN EIGEN ERFGOED EN HET CULTUREEL ERFGOED (25 min.)

Ieder kind heeft een eigen dierbaar voorwerp meegebracht (= eigen erfgoed) dat hij/zij wil

‘bewaren voor later’. Kringgesprek. Voorwerp tonen aan de anderen + erover vertellen:

Waarom is het meegebrachte voorwerp voor jou waardevol en dierbaar? Waarom wil je het

bewaren voor later? Hoe ga je dat doen?

Jullie eigen dierbare voorwerpen = persoonlijk erfgoed – iets dat jij persoonlijk belangrijk

en waardevol vindt. Cultureel erfgoed = ruimer begrip – erfgoed van een gemeenschap,

een groep van mensen – bijvoorbeeld: erfgoed van een streek; een land; een volk; een

bepaalde godsdienst, … .

OEFENING 2: ERFGOED BEWAREN (30 min.)

Ieder neemt een willekeurig huis-, tuin- en keukenvoorwerp uit de verzameling. De

voorwerpen uit de verzameling zijn op het eerste zicht niet echt ‘waardevol’ (qua materiaal,

constructie, …). Soms kan de waarde echter bepaald worden door het ‘verhaal’ dat achter

het voorwerp schuilgaat. Bijvoorbeeld : het voorwerp is in het bezit geweest van een

beroemde eigenaar, het is een uniek exemplaar of exemplaar dat wereldwijd slechts in een

beperkte oplage gemaakt is (collectorsitem), het voorwerp is enkel te vinden aan de andere

kant van de wereld, het voorwerp heeft een rol gespeeld in een heroïsche scène, … .

Iedere deelnemer verzint waarom zijn/haar voorwerp toch waardevol is en construeert op

die manier een (fictief) verhaal achter het voorwerp.

Ruilbeurs voor bijzondere voorwerpen. Deelnemers lopen door elkaar. Op een teken van

de begeleider staan ze stil bij de dichtstbijzijnde andere deelnemer en wisselen ze de

voorwerpen samen met het bijhorende verhaal uit. Ruilen gaat tijdje verder totdat elk

voorwerp een aantal maal doorgegeven is aan andere deelnemers.

Deelnemers in kring. Een aantal deelnemers tonen hun laatste voorwerp en vertellen het

bijhorende overgeleverde verhaal. Deze worden vergeleken met de oorspronkelijke

verhalen.

Probleem van de (mondelinge) overlevering van erfgoed: na verloop van tijd wordt het

soms moeilijk om het oorspronkelijke verhaal te achterhalen/te begrijpen. Er is nood aan

een georganiseerd registreren en bewaren van erfgoed. Daar zijn een heleboel mensen

mee bezig op verschillende plaatsen: je mama of opa of … bewaart jullie familie-erfgoed:

denk aan de foto-albums (echte albums of digitale albums op de computer); de oude

nieuwjaarsbrieven in de schuif ; de koffer met oude boeken of kleren op zolder; de filmpjes

waarop jij een paasei stuk trapt of aan het wenen bent op de schoot van Sinterklaas, … .

Musea en allerlei andere erfgoedorganisaties bewaren en onderzoeken het cultureel

erfgoed.

Gebouwen, sites, landschappen en zelfs volledige steden (vb. stadskern Brugge) worden

‘beschermd’ als ‘monument’ of als ‘werelderfgoed’, wanneer men ze wil bewaren.

Sinds een aantal jaren beschermt men ook immaterieel erfgoed (vb. in Aalst is de

carnavaltraditie als erfgoed beschermd)

OEFENING 3: FUNERAIR ERFGOED (30 min.)

Wat zou er in de buurt van de school erfgoed kunnen zijn?

Deze lessenreeks gaat over FUNERAIR erfgoed.

Funerair komt uit het Latijn = dood + begrafenis. Er zijn verschillende manieren waarop je

iemand kan herinneren. Een kerkhof (of begraafplaats) is de plek waar je naar toe kan gaan

om de mensen die overleden zijn te herinneren. De graven zelf kunnen je ook heel wat

leren over de geschiedenis en de mensen die er begraven zijn.

Bekijken van voorbeelden uit het verleden + verschillende streken/religies. Van wie zouden

deze monumenten geweest zijn?

Afbeeldingen:

- Piramide van Cheops

- Hunnebed

- Romeinse sarcofaag

- John Wayne

- Prinses Diana

Dit zijn grote indrukwekkende graven van

belangrijke personen. Wat kan je allemaal vinden

op een (oud) kerkhof? Eén van de foto’s kan je

ook in het echt vinden hier in de buurt. Morgen

gaan we het kerkhof vlakbij de school bezoeken.

Jullie krijgen dan een rondleiding tussen de

grafstenen. We gaan kijken wat we kunnen leren

over de geschiedenis van Grote-Spouwen en

over de mensen die er begraven zijn.

Rondleiding op het kerkhof

De tweede dag van het project kregen de leerlingen een rondleiding op het kerkhof door

Aline Van Nereaux (Mooss vzw), met ondersteuning van Tamara Ingels (INTRO cultuur en

media).

INTRODUCTIE (5 min.)

Regels kerkhof, wat kan er en wat niet?

Samen bespreken we hoe je je het beste gedraagt op een kerkhof. Alles draait rond

respect. Herhalen van regels die de leerlingen zelf hebben opgesteld tijdens de introductie.

ALGEMENE INDRUK (5 min.)

Wat valt er op? Hoe ziet het kerkhof er uit? Groot, klein? Opgeruimd of slordig?

Hoe staan de graven? Zijn het er veel? Hoe oud zou het zijn?

Wordt het kerkhof nog gebruikt?

IN DE KERK (5 min.)

Wisten jullie dat rijke mensen vroeger in de kerk begraven werden? Zo waren ze dichter bij

god. Rijke stinkerds. Vanaf de 18de eeuw werd niet meer in de kerk begraven.

VIJF GRAVEN (en een paar meer) WANDELING (30 min.)

Nadruk ligt op het samen (gericht) kijken. Wat kunnen we herkennen? Wat vertelt het

grafmonument ons? Wanneer er tussendoor vragen zijn van de leerlingen wordt dit niet

weggewuifd. Wel is het belangrijk om ook niet té lang te blijven stilstaan bij individuele

verhalen.

Grafsteen in torenmuur

Kinderen eerst laten kijken/zoeken.

Is hier een grafsteen te vinden? (Godefridus 1116)

Kunnen ze de tekst ontcijferen? Uit welk jaar zou het geweest kunnen zijn?

Grote-Spouwen werd opgericht in 1096, werd eerst Spalden genoemd. (=afgescheiden

stuk grond)

1361 Spaude

1380 Groete-Spauwen

Kerk is in verschillende delen gebouwd. Gotische kerktoren uit de 13e eeuw. De St-

Lambertuskerk ontstond in 1772. Blazoenssteen Claire-Scholastika de Warant 1731 adelijke

vrouwenabijd van Hocht. Grote Spouwen had 1 van de oudste rechtbanken uit de streek,

vandaar dat men er “Luiks recht” sprak. Ze mochten ook de doodstraf uitspreken.

Renier Hardy + Willem Hardy

Kunnen jullie de namen lezen? Welke symbolen zien we hier? (dubbel hart, spade en sikkel)

Wat zouden deze kunnen betekenen? Waarom staan er twee namen op?

Welk beroep hadden deze broers? Wat doet een burgemeester?

ZOEK DE 7 VERSCHILLEN ZUSTERS HARDY Dit lijken wel twee dezelfde graven? Hoe komt dit? Van wie zijn deze graven?

Zijn er toch verschillen of zijn ze helemaal hetzelfde?

Julien Hardy + Elise Notelaers Wat is er anders aan dit graf? Porseleinen foto’s, wie

is wie? Waar heb je deze naam nog al gehoord? Hoe

kan dit? Wat kunnen we leren van de data die hier op

staan?

Er staat nog een extra tekst te lezen op de steen:

mijn jezus barmhartigheid.

Willem Daerden Wie is zijn vrouw? Welke symbolen kan je hier vinden

en wat zouden ze betekenen?

Wat zou er missen? (tekening maken) Wie heeft dit

grafmonument gemaakt?

IHS (Iezus Hominum Salvator, Jezus de redder der

mensen)

Jan Dooms en Maria Hermans Tonen foto kruis. Waar zie je deze? Slijtage sinds 1970.

In groep bekijken foto’s. Hoe komt het verschil tussen foto en realiteit?

Kijk eens naar de vorm van het kruis en die van de vorige. Zijn ze hetzelfde of verschillend?

Hoe komt dit? Wat valt er op aan dit kruis? Welke symbolen zie je hier? (Hamer +

knijptang, doodshoofd)

KERKHOF EN HERINNERINGEN (10 min.)

Naast het kruis van Jan Dooms staat het herdenkingsteken van P.Noben. (leeftijd 11 jaar).

Een overlijden is nooit aangenaam, maar het is onderdeel van het leven. Het is dan fijn als

je een plek hebt waar je naar toe kunt gaan om de leuke herinneringen terug te beleven.

Een kerkhof is een plek waar je iets kan leren over het verleden, maar het is ook een plaats

waar mensen tot rust kunnen komen of kunnen nadenken over het leven.

Zoek een voorbeeld waarbij mensen nu nog duidelijk maken dat ze aan de overleden

persoon denken.

WAT KAN JE LEREN VAN EEN GRAFSTEEN? (5 min.)

In duo’s, materiaal: potlood + papier

Opstellen fictieve grafsteen. Wat moet er allemaal opstaan? Wat zou jij er nog bijzetten?

We overlopen samen de verschillende antwoorden.

Zoektocht op het kerkhof

De leerlingen onderzoeken individueel en op hun eigen tempo het kerkhof aan de hand

van 9 vragen die opgesteld zijn als een zoektocht. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de

volgende materialen (naast schrijfmateriaal en de vragenlijst op papier):

kalkpapier, wascokrijtjes, tablets.

1. Het dorp heette niet altijd Grote-Spouwen. Op sommige graven lees je nog de

oude spelling. Schrijf hier een voorbeeld.

2. DOEN! maak een wrijfafdruk van een mooi symbool.

3. Ik tel de familienaam “Hardy” … keer op het kerkhof.

4. Op het kerkhof vind je vaak twee (belangrijke) beroepen. Geef voor elk beroep

één naam van een persoon. Burgemeester en pastoor.

5. Schrijf hier de naam van iemand die zowel geboren als overleden is in Grote-Spouwen.

6. Op het herdenkingsmonument van WOI lees je de naam van ARMAND VAN

VINCKENROYE. Ga op zoek naar zijn grafsteen. Wat voor afbeelding zie je

bovenaan?

7. DOEN! Niet alle grafstenen hebben dezelfde vorm. Maak van drie verschillende

een foto.

8. Ga naar het graf van WILLEM DAERDEN. De afbeelding bovenaan is verdwenen.

Wat zou er op hebben gestaan? Maak er hier een (snelle) tekening van.

9. Tegenover de kerkpoort staan twee graven naast elkaar die sterk op elkaar lijken.

Hoe kan dit?