E. Mos-Burgers

DE PERZISCHE

OORLOGEN

8e eeuw v. Chr.: Griekse bevolking groeit;

Gebrek aan eten emigraties:

Stichten kolonies langs Middellandse Zee op kust van de

Middellandse Zee en Zwarte Zee

BELANGRIJKE ONTWIKKELING

DE GRIEKSE KOLONISATIE (750-550

V. CHR.)

Grieken vestigen zich in poleis (stadstaten)

polis = een klein gebied met een stad als kern en

bestuurscentrum

bewoners beschouwen zich als autonoom

meestal bestuur van

-volksvergadering van vrije mannen

- raad van aristocraten:

kiezen magistraten

POLEIS

Handel met koloniën steden rijker

Ook onrust:

aristocraten worden steeds rijker en machtiger

andere rijken willen ook meer politieke macht

Sociale onrust tussen poleis en binnen poleis onderling.

GEVOLGEN

In 7e-6e eeuw v. Chr. zien we ineens in veel poleis tirannen.

Reactie op de onrust: één iemand grijpt de macht

Belooft veranderingen, welvaart etcetera.

Uiteindelijk veel tirannen

weer verjaagd.

TIRANNEN

5e eeuw = bloeiperiode van Griekenland

Athene is bolwerk van democratie

Voorbeeld voor latere culturen

DEMOCRATIE

OSTRAKATHEMISTOCLES, CIMON, ARISTIDES, MEGACLES

DE ATHEENSE DEMOCRATIE

Boulē van 50050 per fyle,

door loting uit groslijst,

Jaarlijks, éénmaal herkiesbaar,

maar niet aansluitend

ekklēsia ingedeeld in 10 fylen,

Ekklēsia heeft het laatste woord, recht van amendement en initiatief

HēliaiaVolksrechtbank

6000 burgers

Dikastēria(juryrechtbanken)

9 archonten Gekozen door ekklēsia,

vanaf 487 door loting aangewezen,

Ambtstermijn 1 jaar

Niet herkiesbaar

10 strategen1 per fyle,

jaarlijks gekozen

Elk jaar herkiesbaar

Areopagus,Ex-archonten,

Voor het leven

probouleuma

Mannelijke dēmos = politai

ATHEENSE DEMOCRATIEHOOGSTE AMBTEN

9 Archonten + 1 secretaris van de thesmotheten

Archōn epōnymos: staatshoofd

archōn basileus: rel igieuze taken

archōn polemarchos: t i tulair legeraanvoerder, na 487 leiding

ceremonies voor gevallenen

6 thesmotheten: organisatie juryrechtbanken

10 strategen

. legeraanvoerders

ATHEENSE DEMOCRATIERADEN EN VOLKSVERGADERING

Boulē (‘Raad’) van 500 Dagelijks bestuur

Maken van probouleumata , wetsvoorstellen.

Ekklēsia (‘Volksvergadering’)

Wetgevende macht; heeft laatste woord

Recht van amendement, ingrijpende verandering, verwerping

Recht van Initiatief

Areopagus Contrôle over wetgeving (tot 461 v.Chr.)

Rechtbank voor halsmisdrijven

BEVOLKING VAN ATHENE EN SPARTA

Athene:

politai: „burgers ‟ (Athēnaioi)

metoikoi: „vreemdelingen, resident aliens ‟

douloi: „slaven ‟ (privé eigendom)

Sparta:

Spartiātai, homoioi, „gelijken ‟, burgers in vollen

rechte

perioikoi: „omwonenden ‟; vrij zonder politieke

rechten

Heilōtes (Heloten): horigen (staatseigendom)

STAATSINSTELLINGEN VAN SPARTA

2 koningen (legerleiders; erfeli jk)

5 eforen (jaarli jks gekozen, niet herkiesbaar, dagelijks

bestuur)

Gerousia (30 leden: 2 koningen + 28 gerontes; kon

uitspraken volksvergadering terugdraaien)

Apella (volksvergadering van Spartiaten)

500 REPUBLIEK:

Lucius Junius

Brutus: 1e

consul (509)

451: XII Tafelen

KLASSIEKE TIJD (500 – 338)

490: Marathon (Miltiades)

480: Thermopylae (Leonidas†)

Salamis (Themistocles 490-470)

479: Plataeae (Pausanias)

477-404: Delisch-Attische

Zeebond

c. 470-461: Cimon

c. 460-429: Pericles

461-446: Oorlog Athene Sparta

449: “Vrede van Callias” m Perzen

PERZISCHE RIJK

Darius (522-486)

Xerxes (486-465)

Artaxerxes I (465-24)

431-404: Peloponnesische Oorlog

Pericles – Cleon – Alcibiades

404: Aigospotamoi (Lysander

Sparta)

Darius II (424-404)

400 396: Veji

367: Leges

Liciniae Sextiae

338: Latijnse

Bond †

386: Koningsvrede

377-355: 2e Attische Zeebond

371: Leuctra (Epaminondas Thebe)

362: Mantinea (Epaminondas†)

359-336: Philippus II (Macedonië)

338: Chaeronea

Artaxerxes II (404-358)

Artaxerxes III (358-338)

Arses (338-336)

Darius III (336-330)

Moest eerst al belasting betalen aan Kroisos

Vanuit het Oosten breiden daarna de Perzen

hun macht uit (Cyros)

Griekse steden vallen vanaf 546 v. Chr.

(Darios) onder Perzische heerschappij

In de Griekse steden wordt

een Perzische tiran aan-

gesteld om ze onder de

duim te houden

KLEIN-AZIË

PERZISCHE KONINGEN:

CHRONOLOGISCHE LIJN

Cyrus

Cambyses

Darius

Xerxes

PERZISCHE RIJK

Cyrus:

uitbreiding naar het westen. Poleis in Klein-Azië vallen vanaf 546 v.

Chr. onder Cyrus : de Perzen benoemen tirannen om de poleis onder

de duim te houden

Cambyses: verovert Egypte en Noord-Afrika

Athene

zag de Perzische uitbreiding richting Thracië

wilde handel met Zwarte Zee behouden (kwam meeste graan

voor Griekenland vandaan)

zette Ionische steden aan tot

opstand

IONISCHE OPSTAND – 499 V. CHR

PERZISCHE OORLOGEN: DARIUS

499-494 : Ionische opstand met steun van Athene en Eretria

Verwoesting van Milete

Strafexpeditie naar Griekenland om ook dat te onderwerpen:

= De Perzische Oorlogen

HET PERZISCHE ANTWOORD

Darios stuurt zijn generaal Mardonios op pad om Thracië te

veroveren en daarna Griekenland.

Perzische vloot vergaat door storm bij

berg Athos (300 schepen;

20.000 man)

Expeditie afgeblazen

Conclusie:

Perzen li jden schipbreuk op

Athosgebergte

EERSTE PERZISCHE OORLOG (492)

EERSTE EXPEDITIE (492)

ATHOS NU

Darios stuurt 600 schepen direct over zee; zij verwoesten

het eiland Euboia en gaan door naar Marathon

Atheense hoplieten overrompelen

de Perzen daar olv Miltiades

(6400 192 doden)

Perzen vluchten met hun boten en trekken

zich terug.

Conclusie: Perzen verliezen slag bij

Marathon.

EERSTE PERZISCHE

OORLOG (490)

Een Atheense soldaat rende

in één ruk van Marathon naar

Athene om de overwinning te

melden. Na zijn mededeling

stortte hij dood neer.

490 V. CHR. - DE SLAG BIJ MARATHON

MARATHON 490 V. CHR.

PHILLIPIDES

-van Athene naar Sparta

-van Sparta naar Athene

-van Athene naar Marathon

-vechten in Marathon

-van Marathon naar Athene

-dood

HET PERZISCHE RIJK CA. 480 V.

CHR.

XERXES VOLGT DARIUS OP (480)

Xerxes nieuwe koning

Stuurde leger langs twee routes: leger over land; vloot volgde over zee

Griekenland verenigt zich in Helleense Bond

Atheners bouwen vloot o.l.v. Themistocles.(483)

Zeeslag bij Thermopylae:Landleger van de Spartanen verslagen door Perzen (481)

Slag bij SalamisAtheners verslaan vloot van de Perzen (480)(Xerses terug naar Perzië)

Slag bij Plataiai:Landleger van de Perzen verslagen door Spartanen (479)

TWEEDE PERZISCHE OORLOG (481-479)

480 V. CHR. - SLAG BIJ THERMOPYLAE

Thermopylae

Een Griekse Trireem

SLAG BIJ THERMOPYLAE

Thermopylae 479 v. Chr.

GRIEKEN IN PANIEK

• Grieken proberen tevergeefs Perzen tegen

te houden

•Athene wordt ontruimd

• vloot wordt naar Salamis gestuurd

• wie houdt het landleger van Xerxes tegen?

• Spartaanse

koning Leonidas + 300 hoplieten Vechten zich dood

• Massagraf

300 Spartanen

• Spartanen verliezen slag bij Thermopylae.

Atheners evacueerden mensen en vee naar Salamis. (o.l.v.

Themistocles)

Xerses verwoest het lege Athene.

Zijn vloot wordt echter in 480 verslagen door Atheners in de

baai van Salamis.

XERXES STEEKT BOSPORUS OVER

THERMOPYLAE:

MASSAGRAF VAN DE 300 SPARTANEN

GRAFSCHRIFT SIMONIDES

Beeld Leonidas langs snelweg

bij Thermopylae:

480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS

SALAMIS, 480 V. CHR.

SALAMIS(FOTO: JONA LENDERING)

480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS

480 V. CHR. - SLAG BIJ SALAMIS

SLAG BIJ PLATAEAE

479:

Grieken verslaan Perzische landleger bij Plataeae

o.l.v. Pausanias

Perzen verdwijnen uit Griekenland

Griekse steden in Klein-Azie bevrijd door Atheense

vloot

479 V. CHR. – SLAG BIJ PLATAEAE

OVERZICHT PERZISCHE OORLOGEN

490: Marathon

Darius – Athene/Plataeae: Grieken winnen

481: Thermopylae

Xerxes – 300 Spartanen en bondgenoten: Perzen winnen

480: Salamis

Xerxes – Athene en bondgenoten: Grieken winnen

479: Plataea

Mardonios – Grieken olv. Spartanen: Grieken winnen