saMsaM s a M s a M = s a M e n d e l e n s a M e n l e r e n s a M e n werken saMsaM Maandblad

nr.6 2012hallo wereld saMsaM

saMsaM s a M s a M = s a M e n d e l e n s a M e n l e r e n s a M e n werken saMsaM Maandblad

nr.6 2012Goud / peru saMsaM

• I n P e r u m a k e n z e r u z I e o v e r g o u d w I n n I n g :

B r y a n ( 1 3 ) h e e f t e e n o P l o s s I n g

voor jonge

wereld-burgers

vIjf manIeren

om goud te geBruIken of water ?

Water of goud: daarover gaat de strijd die mensen in Peru met elkaar voeren. Ofwel: hoe kun je goud onder bergmeren vandaan halen zonder schade voor natuur en milieu? Veel Peruanen zijn bang dat ze door de afgravingen straks geen drinkwater meer uit de grond kunnen halen. En wat als de rivieren vervuild raken? Samsam peilde de stemming bij kinderen die in de goudregio van Cajamarca wonen. Vinden zij goudwinning belangrijk? En wat doe je eigenlijk met goud?

van deredactie

nu weer

Klopt het? Kijk voor het goede antwoord op pag. 23

Maak de rebus en je ziet de naam van de langgerekte bergketen die door Peru loopt.

SamSam = SamenSamsam is een oud woord voor: samen, allebei, het-zelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld.

Ieder kInd heeft recht op:

onder-wIjs

B i j d e v e r h a l e n i n s a m s a m

s t a a n d i t s o o r t p l a a t j e s .

Z e g a a n o v e r k i n d e r r e c h t e n .

o p p . 2 3 s t a a n Z e a l l e m a a l

vul hier de oplossing in

rebus

Fotograaf Victoruro en hoofdredacteur Liesbeth Schouten maakten deze samsam. Hier interviewen ze Bryan (12) bij een vrachtwagen van de goudmijn

de makers

2

Cajamarca BraziliË

PEru

ECuadOrCOlOmBia

Atlantische Oceaan

BErgEn

Nederland

Peru

K i j K v o o r m e e r f o t o ’ s e N f i l m P j e s o v e r g o u d i N P e r u o P s a m s a m . N e t

We love PeruWij wonen in het

land van de Inca’s. Die woonden hier vroeger. Zij ver-

eerden de zon. Ze versierden van alles met goud omdat het de kleur van de zon heeft. Toen kwamen de Spanjaarden. Die hadden gehoord over El Dorado: het rijk vol goud.

Ze veroverden ons land en pikten het goud in.

Hier in de bergen ligt

nog steeds heel veel goud. Daarom komen

buitenlandse mijnwer-kers de heuvels afgraven.

Ze willen allemaal rijk worden.

3

Renato doet niets liever dan schilderen. met goudschmink maakt hij van Gustavo een Inca-koning

3

r e n a t o ( 1 0 )

g u s t a v o ( 9 )

K w e e N i e K w e e t w e l

i K e ( 1 1 )

j a s m i N ( 1 1 )

Mensen hebben liever een gouden

ketting dan geld, want geld gaat steeds op.

Aan eten bijvoorbeeld. Mijn vader heeft een 14 karaats gouden ketting; zo één zou ik ook graag

hebben. De meeste kinderen denken: goud is bling-bling, meer dan zilver. Zilver is minder

waard.

Met gouden munten kun je meer kopen dan met geld. Daarom is goud zo

belangrijk. Ik ken een juwelier die met een

snijmachientje munten uit platte goudstaafjes perst.

Toen ik acht jaar werd kreeg ik gouden oorbellen en een ring, armband en

ketting van goud. De ketting is niet echt.

4

Goud = belanGrijk. Hoezo?

W i l j e m e e p r a t e n o v e r d e Z e s t e l l i n g ?

d o e h e t o p s a m s a m . n e t

e N e s ( 1 1 )

Met goud kun je veel dingen kopen, maar

je kunt het ook in een kluis bij de bank bewaren. Een

goudstaaf is héél veel euro waard. Arme landen zou je goud kunnen sturen.

Ik heb een gouden horloge, het is stuk. Het was van mijn oma. Ze zei dat het 55 euro waard was toen

ze het kreeg.”

5

Goud = belanGrijk. Hoezo?

Tyrese (12) is wedstrijdzwemmer. “mijn eerste gouden medaille won ik toen ik acht was. ik was héél blij en dat ben ik nog steeds als ik goud win.” Tyrese heeft ruim tachtig medailles gewonnen. Vooral goud, een paar zilveren en één bronzen. al twee keer won hij zilver bij de landelijke kampioenschappen.

“als klein jongetje was ik doodsbang voor water, maar toen ik eenmaal goed kon zwemmen werd ik een echte waterrat. ze zeggen dat ik het water kan lezen,” vertelt Tyrese. “ik voel me één met het water.”

“Brons, zilver en goud zijn bijzonder en zeldzaam. als je zoiets moois wint, dan voel je je goed. mijn medailles zijn van namaakgoud. de goudkleur is een symbool. alleen profs winnen echt goud. in 2016 wil ik meedoen aan de Olympische Spelen in Brazilië om een échte gouden medaille te winnen.”

“Toen ik zeven was, won ik als schaakkampioen mijn eerste gouden medaille,” vertelt Franco (10). “daarom wilde ik verder. mijn broertje diego (9) deed me steeds na; hij is nu ook erg goed! We spelen elke dag tegen elkaar. En we winnen al jaren van papa; dat vindt hij niet leuk…”

diego: “Wie de beste van ons is? Thuis winnen we om de beurt. Bij toernooien wisselt het. We hebben al veel gouden medailles. Bij regionale kampioenschap-pen moet je soms tegen 80 kinderen spelen. Een par-tij kan wel vier uur duren. de winnaar mag meedoen aan de landelijke kampioenschappen. dat is Franco gelukt. We zijn ook geselecteerd voor wedstrijden in Bolivia en Venezuela, maar we hebben geen sponsors die onze vliegticket kunnen betalen.”

Franco: “ik ben nooit zenuwachtig, diego wel een beetje. Voor een wedstrijd bidden we altijd voor de heilige maria. We willen worden als Jorge en deysi Cori. zij zijn broer en zus en de trots van ons land. Cori betekent: goud. ze waren twee keer wereldkampioen in de klasse onder de zestien jaar.”

een Plakg o u d k o o r t s Z o r g t v o o r s p a n n i n g e n

“als ik goed gezwommen heb, is goud een beloning!”

Schaaktalenten Franco (rechts) en Diego gaan voor goud!

Cajamarca, Peru

Maarssen, Nederland

gouden

6

g o u d k o o r t s Z o r g t v o o r s p a n n i n g e n

Goud is Geld, Water is leven

l e e s v e r d e r o p p a g . 8 e n 9In het andesgebergte in Peru, vlakbij veel meren en lagunes, ligt de grootste goudmijn van het Zuid-amerikaanse continent. Om het goud te kunnen delven moeten mijnwerkers hele bergen afgraven. Soms moeten ze zelfs bergen verplaatsen! met behulp van kwik en andere giftige stoffen halen ze de goudkorreltjes uit de steenachtige grond. Het goud gaat naar de fabriek. Bewoners in het gebied maken zich zorgen. Vervuilen de gifstoffen hun meren en rivieren?

Bryan (13) bij de goudmijn

goudvoorraadDe kelders van de nederlandse Bank liggen vol goudstaven. Banken in de Verenigde Staten, Canada en engeland bewaren ook een deel van het nederlandse goud. Deze ‘goudbroden’ zijn gemaakt van gesmolten oud goud of van nieuw goud uit gigantische goudmijnen. nederland verkoopt de goud-voorraad beetje bij beetje. Soms aan andere landen, meestal aan de sieradenindustrie.• DeNederlandsbankbezit613.449 kilogram(ruim600ton)goud• Samenzijndegoudstaven24miljard euro waard• Gewichtvaneengoudbaar=12,4kilo

Eéngoudbaarisongeveer400.000eurowaard

7

Ieder kInd heeft recht op:

gezond-heId

• De Spanjaarden haalden in de 16e eeuw al goud uit Peru• In Peru staat de grootste goudmijn van Zuid-Amerika• In Peru bedreigt open mijnbouw de drinkwatervoorziening

d i t i s h e t v e r v o l g v a n p a g i n a 7

GouDmIjn In SurInAme?De eigenaar van Yanacocha wil twee nieuwe goudmijnen openen in het oosten van Surina-me. Hopelijk heeft de Surinaamse regering iets geleerd van het gedoe in Peru. Dat scheelt een heleboel problemen, voor mensen en milieu.

ZonneGoDde inca’s (vroegere bewoners van Peru)

waren dol op goud. in de schittering van het edelmetaal zagen zij de stralen van de zon: hun

machtige god inti. inca-koningen droegen gouden sieraden om op de zonnegod te lijken. Hun tempels ver-

sierden ze met bladgoud en mummies kregen gouden mas-kers en kleding. Voor de inca’s was goud geen betaalmiddel. door goud voelden ze zich verbonden met de zonnegod.

BeDroGToen de Spanjaarden zuid-amerika veroverden, wisten ze niet wat ze zagen. Voor hen was goud véél geld waard! mi-lagros (10), renato (10) en gustavo (9) leerden het op school: “ze namen inca-koning atahualpa gevangen en dreigden hem te vermoorden,” vertelt gustavo. milagros wijst naar de muur van een oude tempel: “in ruil voor zijn vrijlating vulde de koning deze ruimte tot de rode streep onder het dak met goud en zilver. Toen de Spaanse soldaten het goud in handen hadden, doodden ze de koning alsnog. Heel gemeen!” “daarna trokken ze het land in, op zoek naar nóg meer goud voor de Spaanse schatkist,” weet renato.

SPooklAnDSchAPVlakbij de plaats waar de inca-koning gevierendeeld werd, ligt nu de grootste goudmijn van latijns-amerika: Yanacocha. Het goud wordt bovengronds afge-graven. Het amerikaanse bedrijf dat er de baas is, mag sinds vorig jaar nóg meer goud delven in deze streek. Precies daar waar meren, lagunes en rivieren liggen die de drinkwatervoorziening voor dit gebied vormen. Het gebied zal door mijnbouw in een spooklandschap veran-deren. Eén meer wordt leeggepompt en gevuld met giftige modderresten vol goudkorreltjes. de stadsbewoners krijgen kunstmatige waterreservoirs.

SuPermAnBryan (13) struint door een oude afgraving waar nieuwe graspollen groeien. “mijnwerkers laten hier weer gras groeien als het goud uit de grond is gehaald. de natuur herstelt zich

goed. zelfs alpaca’s kunnen hier nu weer grazen,” vertelt hij voordat hij vanaf een grote steen een Superman-sprong maakt. Volgens Bryan komt het wel goed met de natuur. “mijnbezitters laten alles netjes achter.”

kwIk“mijn oma is kreupel. ze zegt dat dat komt omdat ze twaalf jaar geleden kwikbolletjes van de straat raapte. Het kwik was uit een vrachtwagen van de goudmijn gevallen,” vertelt Jhan (10). “mijn oma en mijn moeder wisten niet dat het kwik was. niemand in ons dorp had ooit zoiets gezien. Onze juf vertelde dat veel kinderen in die tijd flauw vielen. ze hadden maagpijn en huiduitslag en ze moesten vaak overgeven.”

BloeDneuSde ramp van toen heeft ook gevolgen voor de kinderen van nu. Kwikvergiftiging is namelijk erfelijk. Het hoofd van de school vertelt dat kinderen vaak een bloedneus krijgen als ze in de zon spelen. de mijnfabrikant heeft daarom een slechte naam. Boeren zijn bang dat de vele dode forellen in de rivier een teken van watervervuiling zijn. Ook zeggen ze dat hun vee sterft door gif in de grond.

wAter = leven“Water is leven; zorg er goed voor,” staat op het groene lintje dat maria manuela (14) op haar trui heeft gespeld. “als water schoon is kun je het drinken, het houdt

je in leven. We hebben op school posters geschilderd met teksten als: Water is meer waard dan goud. daar willen we voor strijden. Hoe? door de mijnwerkers te overtuigen dat ze de lagunes niet moeten vervuilen.”

Jhan: “Dit is een pareltje, maar zo ziet kwik er ongeveer uit”

8

• De Spanjaarden haalden in de 16e eeuw al goud uit Peru• In Peru staat de grootste goudmijn van Zuid-Amerika• In Peru bedreigt open mijnbouw de drinkwatervoorziening

Bij deze prachtige lagunes in Peru ligt waar-schijnlijk de grootste goudader van de wereld

Schoolkinderen doen voor hoe ze een bloedneus kunnen stoppen

Bekijk de filmpjes over goud op samsam.net

Gustavo, milagros en Renato in de ruïne van de tempel waar de Inca-koning zijn goud voor Spanjaarden opstapelde

9

Z o W e r k t h e t

Hoe Haal je Goud uit de Grond?

10

Explosieven gaan via diepe gaten de aarde in.

1rotsen, stenen en harde grond worden verpulverd.

2

Van de grond met goudkor-reltjes wordt een piramide gemaakt.

4reusachtige vrachtwagens van meer dan 5,5 meter hoogte voeren de grond af.

3

Het vervuilde water wordt gereinigd en komt via bas-sins terug in de rivier.

in hete ovens maken ze goud-blokken van het ruwe goud.

7

Via slangen druppelt water en gif in de piramide. de goudkorreltjes klonteren samen zodat je ze eruit kunt halen. (in 1000 liter water gaat 50 gram gif)

5

Via buizen gaat de goudoplos-sing naar een andere fabriek. daar wordt het goud gefilterd en schoongemaakt.

6Delven & ZevenDe Yanacocha in Peru is een héél moderne goudmijn. Ze delven goud via deze druppeltech-niek. elders in Peru werken goudzoekers gewoon met een zeef in de rivier.

h u h , t W e e d e Z e l f d e p l a a t j e s , o f t o c h n i e t ?

verscHillenZoek de

KijK voor de oPlosiNg oP Pag. 23 11

Het carnaval van Cajamarca is beroemd. Feestvierders dragen dan de prachtigste maskers. maria (11) vindt carnaval vooral leuk omdat iedereen elkaar nat gooit met water. Hier past maria een goudmasker in het atelier van de beroemdste maskermaker van de stad. Hij maakt wel dertig goud-maskers per dag. Kun jij de 7 verschillen tussen deze foto’s ontdekken?

Kun je de 7 verschillen tussen deze twee plaatjes vinden?

a f g r a v i n g e n l i j k e n o p m a a n l a n d s c h a p

kikkertje oP de uitkijk

Bekijk een filmpje van Bryan in de goudmijn op samsam.net

12

kikkertje oP de uitkijkYanacocha is de op één na grootste goudmijn ter wereld. De mijn is groter dan de hele stad amsterdam. De mijnen liggen niet onder de grond maar aan de oppervlakte. Open dagbouw heet dat.

De planten en dieren die hier ooit leefden zijn verdwenen. Om te be-wijzen dat nergens meer diertjes schuilen, draait Bryan een steen om. “Hé, kijk eens, een kiezelkikkertje! Hoe komt die nou hier? We staan opmeerdan4000meterhoogte!Gossie,hijishelemaalalleen…”

De kiezelkikker kan zich helemaal oprollen zodat hij zich als een steentje naar beneden kan laten vallen

PluS- of mInPunt?In de Yanacocha-mijn is vorig jaar ongeveer 77,5 ton gouderts uit de grond gehaald. mijnbazen betalen de Peruaanse regering veel (belasting)geld om te mogen graven. Daarvan zou de hele gezondheidszorg betaaldkunnenworden.Of92%vanhetonderwijs. mooi meegenomen toch? maar tegenstanders zeggen: Wij krijgen er hier niks voor terug. Het geld gaat naar de hoofdstad. Of de regering steekt het in eigen zak. Wij zien alleen een toegetakeld landschap met vervuilde rivieren.

13

spel

Ieder kInd heeft recht op:

Goud én Water?eIgenmenIng

Ieder kInd heeft recht op:

Bryanis1meter50.Kunjijdehoogtevan het vrachtwagenwiel schatten?

Bryan’s favorietenHOBBY: animatiefilmpjes maken met LegomuZIeK: soundtrack van The matrix en mortal CombatGeuR: verse cakejeseTen: ceviche (rauwe visschotel met citroen) SPORT: hardlopen (is kampioen op school)

Op samsam.net staat een filmpje van Bryan in de goudmijn

Waarom gaan we niet voor

14

i n t e r v i e W

Heb je thuis iets van goud?“Ja, in de microchips van mijn mobieltje en laptop zit goud. En mijn vader heeft een zware steen. als je die met een loep bekijkt, zie je stukjes goud glinsteren.”

Wat doe jij met je laptop?“ik maak animatiefilmpjes met lego. die zet ik dan op YouTube. ik verzin bijvoorbeeld een verhaal over een slechte ninja die geld en diamanten uit een museum rooft. Voor de ambassade van lego botst hij tegen een auto, waardoor de geldkoffer op straat valt. Voetgangers vechten om het geld. iedereen raakt gewond en een andere ninja gaat er met de buit vandoor.”

Helpen je vrienden met filmpjes maken?“nee, die vinden er niks aan. ze geloven niet eens dat mijn filmpjes op YouTube staan. ik woon alleen met mijn vader. Hij moet vaak overwerken en daarom komt hij laat thuis. als ik daarvan baal kijk ik op mijn laptop naar The Simpsons of Futurama, een science fiction tekenfilm.”

Wil jij later ook in de goudmijn werken?“nee, ik wil misschien vliegtuigbouwer worden.”

Hoe is dat, werken in de goudmijn?“in mijn klas vinden ze het heel stom. Bijna iedereen is tegen de mijn. Ook al kun je er goed verdienen.” mijn vader werkt er. die vindt dat de mijn goed werk doet.”

Waarom zijn je klasgenootjes tegen de mijn?“ze zijn bang dat de natuur verdwijnt en dat ons drinkwater in de meren en rivieren vervuild raakt. Vroeger lieten de Spanjaarden de indianen goud delven. Toen gebeurde dat milieuvriendelijk. later gebruikten ze veel kwik en giftige troep om het goud te verzamelen. na het ongeluk in 2008 vinden veel mensen dat goudwinning alleen maar ellende brengt.”

Wat gebeurde er toen?“in het dorpje Choropampa kantelde een vrachtwagen met 150 kilo kwik uit de goudmijn. de kwikbolletjes rolden over straat. Bewoners raapten ze op en gingen het koken. ze dachten dat het goud was en dat ze rijk konden worden. Toen ze de kwikdamp inademden werden ze heel ziek, misvormd en gek. Yanacocha kreeg de schuld.”

Weet jij hoe kwik eruit ziet? “Ja. Het zijn zilveren gladde bolletjes die je bijna niet kunt vasthouden. Kwik zit in oude glazen thermometers, niet die moderne digitale. ik heb nog nooit een thermometer gebroken, maar wel met zo’n oud ding gespeeld bij het fornuis. de temperatuur ging bij het vuur razendsnel omhoog. Heel gevaarlijk, het glas kon zo knappen.”

Denkt nu iedereen dat Yanacocha kwik verspilt bij het goud delven?“misschien. mijn vader zegt dat ze heel goed opletten. giftig water wordt opgevangen in bassins met zwaar plastic op de bodem. maar veel mensen geloven dat niet. in 2014 willen ze een nieuw goudwinningsgebied afgraven, bij Conga. dan leggen ze vier meren droog. daarom zijn er veel protestmarsen. zelfs kleuters op

school roepen: Water, ja! goud, nee! maar de oplossing ligt niet alleen bij de mijneigenaren.”

Weet jij een oplossing?“Waarom gaan we niet voor goud én water? En dan moet de regering ook meewerken. Politici uit lima doen niks voor ons, tenzij ze geld krijgen dat ze in hun eigen zak steken. daar hebben we niets aan. mensen willen niet sterven van de dorst. ze willen gezond zijn. En niemand wil arm zijn als je op een troon van goud woont….”

Goud én Water?

Je vindt Bryan’s filmpjes door BrYan35278 of BrYan 35280 in te tikken op Youtube

Bryan (13) woont dichtbij de grootste goudmijn van het continent: Yanacocha. Yana betekent ‘zwart’ in de taal van de indianen. Cocha betekent ‘lagune’. Over de mijn is veel gedoe. Veel mensen zijn fel tegen, anderen vinden dat goudwinning ook goede dingen brengt. Bryan heeft zijn eigen kijk op de zaak.

Waarom gaan we niet voor

”Dit is mijn tag. De B is van Bryan. De gele bliksemflits betekent: snelheid. De twee blauwe driehoekjes staan voor evenwicht; ik val nooit om. Groen is mijn lievelingskleur.”

15

16

5 d i n g e n d i e j e m e t g o u d k u n t d o e n

Heeft je oma of opa een gouden vulling? Of heb je een tante die een gouden voortand kreeg toen ze trouw-de? Goud wordt voor van alles gebruikt. Kijk maar.

“Wat is al dat goud duur!,” verzucht maria Manuela(14).“Zoietskunnenalleenmijnwerkers betalen.” Ze is voor het eerst in een juwelierszaak. De winkel koopt en verkoopt goud. “Goud blijft altijd veel geld waard. Wie financiële problemen heeft, kan altijd nog zijn gouden sieraden verkopen,” legt de juwelier uit. maria haalt haar schouders op. Haar oorbellen zijn van plastic. Bij haar thuis hebben ze geen goud. Haar familie heeft nauwelijks genoeg geld voor eten.

Geld2

Luciano’s (11) oma krijgt een gezichtsbehandeling met goudpoedercrème. “Goud maakt de huid jonger en stralender en rimpeltjes verdwijnen,” zegt de schoonheidsspecialist. “Cleopatra deed het al. Goud is de huid van de goden, zo geloofden de oude egyptenaren. Overleden farao’s kregen een gouden masker om in de wereld van de goden te komen. en middeleeuwse koningen dronken uit gouden bekers. Ze dachten dat ze zo jong bleven.”

Gezichtsmasker

Luciano: “Oma, mag ik het goud straks van je gezicht halen en mee naar huis nemen?”

een stralende Huid… en nog 4 manieren om goud te gebruiken

Goud is een edelmetaal. edel, omdat het altijd mooi blijft. Goud slaat niet zwart of groen uit, zoals zilver en koper. en het is zeldzaam. Daarom is goud zo geliefd voor trouwringen en sieraden. Paola (15) en nicole (12) kijken hoe de edelsmid een gouden kettinkje maakt. “Ik heb een gouden horloge, maar dat durf ik niet te dragen. Thuis is ook al eens een gouden hangertje gestolen,” vertelt Paola. Bij hun geboorte kregen de meisjes een gouden oorbelletje. Goud, omdat gevoelige babyoortjes dat goed verdragen. nicole: “Ik bewaar ze voor mijn kinderen later.”

sieraad

1

3

De zuiverheid van goud wordt gemeten in karaat.Zuivergoudis24karaat.18karaatis75%goud,derestisandermetaal

“Wat een geduldwerk,” zegt Paola vol bewondering

Christian (13) loopt op de grote computermarkt in de hoofdstad Lima. Overal liggen computers, mobieltjes en onderdelen. In de chips van computers en mobieltjes zit goud. een héél dun laagje dat je met het blote oog niet kunt zien. “Haalt u het goud eruit?” vraagt Christian een reparateur. “nee, daarvoor is gif nodig. Het is een smerig werkje,” zegt hij. “Wij zijn computerknutselaars. Wat niet meer gemaakt kan worden, gaat naar China. Daar halen ze het goud eruit.”

computer en mobieltje

Antwoord:

goudmijnincakoningmaskerkWiklagunerivierenWaterkopermilieu

groevedagBouWvervuilingikoorBellamagifBoerZon

de woorden in de lijst zijn verstopt in het letter-veld: horizontaal, verticaal en diagonaal, van links naar rechts of van rechts naar links. Sommige let-ters worden in meer woorden gebruikt. alle woor-den gevonden? mooi, dan vormen de overgebleven letters, in de leesrichting, de oplossing.

WeGstreeePPuzzel

Christian bestudeert de binnenkant van een computer. “Waar zou het goud zitten?”

4

De Spanjaarden die Peru in de 15e eeuw veroverden waren dol op het goud van de Inca’s. Ze brachten het naar hun koning in Spanje, die de schatkist ermee vulde. Hij kocht er ook schepen van. een deel van het goud gebruikten de Spanjaarden om hun kerken en Christusbeelden te versieren.

kerkversierinG5

Dit altaarstuk staat in een kerk in Cajamarca. Het is bedekt met bladgoud

17

meerrijkveekuilenlandkeidierkinddor

Christian (rechts) en Jon met hun nieuwe rugzak onder de feestboom

Jovanna in de groentetuin van haar familie

marta, anais en Janela (vlnr) moe-ten eerst aardappelen schillen voor ze naar het dorpsfeest mogen

Ronald en anais gaan zonder Jovanna naar de waterval

18

Ieder kInd heeft recht op:

eten & drInken

Ieder kInd heeft recht op:

onder-wIjs

Christian (10) en Jon (9) dragen gloednieuwe rugzakken. “Een cadeautje voor elke leerling, van ingenieurs die plotseling onze klas binnenkwamen. We kregen ook pennen en schriften,” vertelt Christian blij. Vandaag betaalt mijnbedrijf luminacopper een dorpsfeestje. de mijnbazen hopen daarmee de bewoners aan hun kant te krijgen.

ProefBorInGende jongens kennen het gebied waar hun koeien grazen goed. de grond is net een natte spons; regenwater sijpelt langzaam van de helling naar beneden naar de rivier. Veel dorpsbewoners denken dat de proefboringen van mijnbouwers dit proces verstoren. Het waterpeil van de rivier is lager dan normaal, zeggen ze. ze wijzen naar de mannen die met terreinwagens en bulldozers over de heuvels crossen, op zoek naar goud en zilver. maar niet iederéén ziet hen als boosdoeners.

Stenen GooIenJovanna (13) mag van haar ouders niet naar school. ze moet thuis de huishouding doen. Voor haar geen cadeautjes van de mijnbazen. Hoewel Jovanna niet kan lezen of schrijven, weet ze wel hoe belangrijk de natuur is. logisch, als je een groentetuin onderhoudt en elke dag een koe en een schaap naar het graslandje in de heuvels brengt. Hoog, richting het mijngebied gaat ze niet. daar wonen boeren die het goed vinden dat de mijn er is. “ze gooien stenen naar me omdat ze denken dat ik bij de tegenstanders hoor.”

wAtervAlJovanna heeft het zo druk met koken, dat ze geen tijd heeft voor een uitje naar de waterval. Het is een half uur lopen. Haar buurmeisje anais (12) stelt nog voor om te paard te gaan, maar Jovanna schudt nee. na de vraag of ze denken dat de goudmijn hun leven gaat veranderen, zwijgen de meisjes even. “uuhhh, tja,” antwoordt anais dan, “er komt meer verkeer. En misschien krijgen wij ook iets van het mijnbedrijf. andere boeren kregen een wc op hun erf. maar ik ben bang dat de forellen in de rivier verdwijnen. En misschien trekken mensen naar de grote stad. dan gaan mijn vriendinnen ook weg.”

v e r d e e l d h e i d o p h e t p l a t t e l a n d

cadeautjes van Het mijnbedrijf

• In het Andesgebergte zoeken bedrijven goud, zilver en koper• Zij proberen de bevolking voor zich te winnen• Boeren zijn bang voor schade aan de natuur Op samsam.net staat een

filmpje over Jovanna

Christian en Jon staan onder een wonderlijk versierde boom: aan de takken hangen flessen olie, frisdrank, maïskolven, mandarijnen en brokken rietsuiker. Dit soort feestbomen zie je meestal met carnaval. Dorpsbewoners slaan dan met een bijl tegen de stam. Bij elke bijlslag mag je een wens doen. net zo lang tot de boom om-valt. Dit keer heeft het feest een andere reden.

19

Jovanna is bang dat haar schaap straks giftig gras moet eten

d e m o n s t r a t i e t e g e n d e g o u d m i j n

dollen met de Politie

luis waCht Nog oP zijN vrieNdeN

eeN maquette vaN CoNga

de Pater looPt roNdjes over het PleiN

eeN eChte hit: 'goud Nee, water ja'

Op het centrale plein van Cajamarca wordt gedemonstreerd. Luis, Samuelen Julio Cesar weten precies waar-tegen: de plannen voor een nieuwe goudmijn in Conga.

de drie vrieNdeN willeN meedoeN met de ProtesteN

20

eveN uitrusteN

de tuiNslaNg biedt verKoeliNg

soldateN houdeN de demoNstraNteN iN de gateN daN Komt de Politie te Paard

iN de hollaNdse ijsCowiNKel

tegeN de avoNd groeit de stoet

luis treKt eeN sPriNtje

Bekijk het filmpje van deze drie jongens op samsam.net 21

B e e l d p u Z Z e l

De OPLOSSInG STaaT HIeRnaaST

Goudzoeker

22

er zijn allerlei manieren om aan goud te komen. Hoeveel vind jij er in dit plaatje?en waar zit goud allemaal in? Schrijf het hieronder op.

Goud vinden:1 .............................................2 .............................................3 .............................................4.............................................5 .............................................

Hier zit goud in: 1 ...............................................2 ...............................................3 ...............................................4...............................................5 .............................................

6

3. Opsporen met een detector

4. Graven in de grond

5. Naar het einde van regenboog lopen

Dingen:

1. Gouden horloge en sieraden

2. Chips in computer en mobieltje

3. Gouden tand

4. Goudklomp, goudstaaf

5. Bladgoud op schilderij

PeRu LIGT In

a. Zuid-amerikaB. Zuid-afrikaC. Zuid-azië

4 OPen DaGBOuW BeTeKenT

a. de mijn is de hele dag openB. de mijn ligt aan de oppervlakteC. de mijn ligt diep onder de grond

De OFFICIëLe TaaL In PeRu IS

a. PeruaansB. SpaansC. Portugees

‘GOuD nee, WaTeR Ja’ BeTeKenT:

a. in deze rivier mag je geen goud zoekenB. goud kun je niet drinkenC. liever veilig drinkwater dan goudwinning

8

Wat weet jij nu over goudwinning en Peru?

d o e d e t e s t

3minuten

test

heB je deZe plaatjes Bij de verhalen geZien? Ze gaan over de rechten van kinderen

a d r e s s a m s a m

postbus 94020, 1090GA, Amsterdam

Tel. +31 (0)20 568 84 40Fax +31 (0)20 568 87 87

E-mail samsam@ncdow e b s i t e www.samsam.net c

olo

fon r e d a C t i e Liesbeth Schouten (hoofdredacteur), Hans Serrarens (eindredacteur), Marinde Hurenkamp (redacteur), Jenny Mustamu

(secretariaat) thema ‘goud Peru ’ Liesbeth Schouten (tekst), Victoruro (fotografie) Met dank aan: Pim Heijster (www.gelijkekansenperu.nl) v e r d e r w e r K t e N m e e Studio De Leijer, Carry Brugman, Willem Ritstier, Dick Heins oNtwerP & i llustrat ies Studio Boot, 's-Hertogenbosch l i thograf ie & druK Veronica Litho & Roto Smeets a d r e s s e N b e h e e r Pondres aboNNemeNteN NederlaNd gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 13 jaar aboNNemeNt iN de Klas of thu is Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ N i e u w s b e g r i P Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer Nieuwsbegrip-opdrachten van CED-groep l e s o P d r a C h t e N Op www.samsam.net staan lesopdrachten onder 'voor docenten' samsam is eeN gratis uitgave vaN:

5

o p l o s s i n g e n

ReBuS pag. 2: andesgebergte

ZOeK De VeRSCHILLen pag. 11:

• schilderij linksboven • kroontje

op hoofd • gouden masker op tafel •

goudstaaf op tafel • snor bij man •

groene vlaggetje • appel op bakje

WeGSTReePPuZZeL pag. 17:

goudkoorts

De TeST

op deze pagina:

1 B, 2 B, 3 C, 4 a

5 B, 6 B, 7 C, 8 C

HIeRnaaST pag. 22

Goud vinden:

1. Delven in een goudmijn

2. Zeven in een rivier

Ieder kInd heeft recht op:

eten & drInken

Ieder kInd heeft recht op:

onder-wIjs

Ieder kInd heeft recht op:

eIgengodsdIenst

Ieder kInd heeft recht op:

gezond-heId spel

Ieder kInd heeft recht op:

eIgenmenIng

Ieder kInd heeft recht op:

mIs-handelIng

Ieder kInd heeft recht op bescherm-Ing tegen:

geweld,oorlog

Ieder kInd heeft recht op bescherm-Ing tegen:

kInder-arbeId

Ieder kInd heeft recht op bescherm-Ing tegen:

W e l k e p l a a t j e s h e B j e i n d e Z e s a m s a m g e v o n d e n ?

‘De mORGenSTOnD HeeFT GOuD In De mOnD’ BeTeKenT:

a. gapen zonder je hand voor je mond te houdenB. goud maakt niet gelukkig C. als je vroeg opstaat kun je veel werk verzetten

B e e l d p u Z Z e l

De OPLOSSInG STaaT HIeRnaaST

o m c i r k e l h e t g o e d e a n t W o o r d

meT WeLKe GIFTIGe STOF

HaaL Je GOuD uIT De GROnD?

a. cocaïneB. kwikC. arsenicum

1 een LaGune IS een

a. vrouwtjesleguaanB. ondiep meerC. vergissing

2 De ZOnneGOD WeRD

aanBeDen DOOR De

a. InuitB. Maya’sC. Inca’s

3

7

23

Maandblad nr.6 2012

hallo wereldsaMsaMsaMsaM s a M s a M = s a M e n d e l e n s a M e n l e r e n s a M e n werken saMsaM

Maandblad nr.5 2012

hallo wereldsaMsaMsaMsaM s a M s a M = s a M e n d e l e n s a M e n l e r e n s a M e n werken saMsaM

23

zoek de dader met sam & sam detectives