personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, · 2019-06-28 · 18 personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, nursing...

18 personeelsbehoud

GEEF ME VLEUGELS,

nursing | juni 2019

In deze tijden van tekorten is werkgevers er veel aan gelegen om ons binnenboord te houden. Voorwaarde 1: zorg dat we met

plezier werken. Dat betekent: meer autonomie, ruimte om te leren

en oprechte aandacht.

tekst Margot Hamel fotografie iStock

19NUR006_pag 18-23_Personeelsbehoud dtv dtv.indd 1819NUR006_pag 18-23_Personeelsbehoud dtv dtv.indd 18 28-05-2019 12:16:4128-05-2019 12:16:41

19

juni 2019 | nursing

wat kan je werkgever doen aan personeelsbehoud?

personeelsbehoud in de zorg, concludeerde de com-missie Werken in de Zorg afgelopen december.3 Deze commissie houdt onder meer de voortgang van de regionale actieplannen tegen de tekorten in de gaten. ‘Met de kraan open gaat er veel ‘water’ in,’ zei de commissie, ‘maar een groot deel daarvan loopt er razendsnel weer uit.’ In 2017 verliet bijna 1 op de 5 zorgmedewerkers zijn of haar werkgever, ruim 8 procent verliet de zorg zelfs helemaal. De oorzaken zijn gevat in een deprimerend rijtje: hoge werkdruk, last van administratieve taken, niet zelf-standig kunnen werken, en veel onvoldoendes op het gebied van werksfeer, professionele trots, fl exibi-liteit, continuïteit, professionele ontwikkeling, be-geleiding op het werk en salaris.2 Daarbij komt dat de eerste 3 maanden van dit jaar maar liefst 1.200 Nederlandse zorgprofessionals zich als zzp’er (zelf-standige) hebben aangemeld, meldt zzp-belangen-club Solopartners.

In België zijn er alleen cijfers bekend van de ge-hele social profi t sector, dus collega’s in de zorgen welzijnssector. Met inbegrip van collega’s die met pensioen gaan, verlaat daar jaarlijks gemiddeld 10 procent de sector, blijkt uit een studie uit 2018.3

Tools voor meer werkplezier Volgens Sabine Uitslag verlaten medewerkers die het naar hun zin hebben hun werkgever niet vrij-willig. ‘Daar moeten we dus actief iets aan doen. De beweging werkplezier geeft hiervoor concrete hand-

vatten. Het wordt tijd!’ Uitslag en haar collega’s bie-den tools aan om het werkplezier in organisaties te verhogen. ‘Wij gaan daarbij uit van vier knoppen:

1 zingeving (waarvoor klopt jouw hart, waarvan krijg je energie);

2 meesterschap (wat is naast je vakmanschap jouw talent);

3 autonomie (ruimte krijgen om zelf tot oplos-singen te komen, niet vastgezet worden in pro-tocollen);

Verpleegkundigen die fl ui-tend hun werk doen: dat wil elke werkgever wel! Het verklaart ook de in-trede van de chief happi-ness offi cer in Nederland-se zorginstellingen, een medewerker die zich

voornamelijk bezighoudt met het werkplezier van medewerkers. Hoeveel er werkzaam zijn in instellingen is niet bekend. Maar onlangs meld-den zich 80 mensen uit ruim 60 zorginstellingen aan voor de nieuwe Chief Happiness Offi cers’ com-munity1, een initiatief van FWG Progressional People (PP), een adviesbureau voor de zorg. Met deze community wil FWG de uitwisseling van ideeën en ervaringen tussen zorgorganisaties be-vorderen.

BewegingWant werkplezier is een serieus thema, staat ook voor Sabine Uitslag (46) vast. Zij is voormalig verpleegkundige, verplegingswetenschapper en Tweede Kamerlid, en werkt nu als chief inspira-tion offi cer werkplezier bij FWG PP. Haar doel: 1 miljoen gelukkige medewerkers in de zorg.

Hoe wil ze dat bereiken? ‘We zijn bezig een be-weging te creëren van zorgmedewerkers die trots zijn op hun vak en vanuit hun hart spreken en werken. Het is echt tijd voor positieve verhalen

uit de zorg. Na de eerste oproep vorig jaar regen-de het instemmende reacties van mensen die zich willen aansluiten bij de beweging, die willen de-len met hoeveel passie ze in de zorg werken. Er is de afgelopen jaren terecht veel aandacht uitge-gaan naar de patiënt, nu moet er meer aandacht en ruimte komen voor de medewerkers.’

Zorgsector is als een vergietDat is ook wel nodig. Het gaat niet goed met het

DAN BLIJF IK

‘De zorgsector is als een vergiet: er gaat veel ‘water’ in, maar een groot deel loopt er razendsnel weer uit’


20 personeelsbehoud

4 sociale cohesie (de kracht van samenwerken in een team, met ieder zijn eigen inbreng, betrok-ken zijn bij elkaar, jezelf mogen en kunnen zijn in een team).

We hebben hiervoor een gevalideerd meetinstru-ment zodat duidelijk wordt aan welke knoppen je kan draaien.’ Ook verschijnt na de zomer een app, een soort ‘werkplezier selfi e’ die dagelijks peilt hoe je werkplezier is - ook in vergelijking met je collega’s – en stimuleert om onderling tips uit te wisselen. Verder zet Uitslag in op inspiratie, met een ‘Lab van werkplezier’, waarin medewerkers ideeën pitchen, waarover collega’s kunnen stemmen. Voor de 3 ideeën met de meeste stemmen wordt ruimte, tijd en geld vrijgemaakt. Uitslag: ‘Jouw idee wordt dan uitgevoerd, hoe tof is dat! Dat geeft betrokkenheid.’ Of het ‘Festival van werkplezier’, waarin wordt stil-gestaan bij successen. Het kan worden georgani-seerd door een afdeling, instelling of door meerdere instellingen samen. ‘We moeten vaker vieren dat dingen goed gaan. Verpleegkundigen zeggen dan “dat is toch normaal” maar dat is niet zo. Vieren van successen levert energie op, hoe klein ze ook zijn. Het laat zien dat het werk wordt gewaardeerd, en dat levert betrokken en gemotiveerde medewer-kers op.’

EmpowermentEr zijn al langer methodes die gericht zijn op empo-werment van verpleegkundigen en op personeelsbe-houd: het magneetconcept en Excellente Zorg. Uni-versitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) is het eerste (en tot nu toe enige) magneetziekenhuis van Europa. Wat maakt dit ziekenhuis een ‘verpleegkundigen-magneet’? Met stip op 1: een hoge mate van autono-mie voor verpleegkundigen. Ook krijgen verpleeg-kundigen stimulansen voor bijscholing en zit er een

(voormalig) verpleegkundige in de directie, wat de aandacht voor de beroepsgroep ten goede komt.4 De tevredenheidsscore ligt er hoog, zowel bij verpleeg-kundigen als bij patiënten.

MagneetziekenhuisHet concept magneetziekenhuis komt oorspronke-lijk uit de VS. Veel ziekenhuizen hadden daar in de

jaren ’80 een personeelstekort. Er was echter geen tekort aan verpleegkúndigen, maar een tekort aan instellingen waar verpleegkundigen wilden wérken. Men deed onderzoek naar de vraag hoe ziekenhui-zen in tijden van schaarste wél hun medewerkers konden behouden. Welke kenmerken bepaalden dit succes? Dat waren de zogenoemde ‘magneetkrach-ten’ die moesten resulteren in de beste werkomge-ving voor verpleegkundigen met veel aandacht voor autonomie, opleiding, leidinggeven, en goede rela-ties met artsen. Het kenmerk van deze methode is excellente zorg garanderen: topkwaliteit leveren dankzij een extreem gemotiveerd en betrokken team.

‘Hier wil ik bij horen’Rob Frans (26) kwam als bachelor stagiair verpleeg-kunde het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) binnenlopen en voelde meteen: dit is een goeie club, hier wil ik bij horen. ‘Ik liep stage op de

afdeling cardiochirurgie en het viel op hoeveel aan-dacht er was voor de inspraak van verpleegkundigen en de wil om te innoveren. Ook bij studenten zoals ik werd dat aangemoedigd, terwijl we eigenlijk pas kwa-men kijken in de verpleegkunde. Maar meteen nam het team mij mee in een onderzoek naar pijnbeleving dat ze hadden opgezet. Ik voelde me direct opgeno-men en gezien, en dat gevoel is niet meer weggegaan.’

nursing | juni 2019

‘Er is de afgelopen jaren terecht veel aandacht gegaan naar de patiënt, nu zijn de medewerkers aan de beurt’


21

juni 2019 | nursing

wat kan je werkgever doen aan personeelsbehoud?

Inmiddels werkt Frans twee jaar in het UZA, mo-menteel op de afdeling cardiologie/ccu. ‘Het gaat erom dat je als verpleegkundige zelf de zorg mee ver-betert door eigen initiatief, inspraak en engagement. En dat dit de cultuur is van alle medewerkers.’ Met een aantal collega’s stapte Rob Frans op de directie af met het idee om meer aandacht te besteden aan een positieve werkomgeving. Daarvoor is er nu een werk-groep. De eerste daad: complimentenkaartjes maken voor de Dag van de Verpleging. ‘Gewoon een glim-lach op iemands gezicht toveren en positieve zaken benoemen, zoals hoe fi jn het is om op je collega's te kunnen rekenen of samen goede zorg te kunnen leve-ren, ondanks eventuele omstandigheden. Heel sim-pel, maar je voelt je gezien en erkend.’

Excellente zorgIn Nederland bestaan er geen magneetziekenhuizen. Maar beroepsvereniging V&VN ontwikkelde tien jaar geleden samen met de Patiëntenfederatie het programma Excellente Zorg, een programma waar-voor het magneetconcept als inspiratie diende. Het idee is dat verpleegkundigen en verzorgenden opti-maal gebruik kunnen maken van hun kennis, vaar-digheden en deskundigheid, aldus het Handboek Excellente Zorg. ‘Daardoor kunnen zij leiderschap tonen en verantwoordelijkheid nemen voor hun vak. Uit onderzoek blijkt dat zo’n werkomgeving een po-sitieve invloed heeft op goede zorg voor de patiën-ten.’ De pilot die V&VN uitvoerde om te testen of het concept in Nederland kans van slagen had, toon-de wetenschappelijk aan dat de kwaliteit van de zorg afhangt van de kwaliteit van de werkomgeving van verpleegkundigen en verzorgenden. Ook gaf de pilot

het inzicht dat als verpleegkundigen en verzorgen-den goede zorg kunnen verlenen, zij tevredener zijn over de werkomgeving, de arbeidstevredenheid stijgt, en ziekteverzuim, personeelsverloop en wervingskos-ten van personeel afnemen.4

Uitstroom in toomReden genoeg voor ziekenhuis Tergooi in Hilversum en Blaricum om te starten met dit verbeterprogram-ma. ‘We zijn erin geslaagd om de uitstroom in toom te houden,’ vertelt verpleegkundige Jeannette Knol (56), voorzitter van de Verpleegkundige Raad en programmamanager Excellente Zorg trots. Het begon allemaal in 2015, toen na een fusie en fi -nanciële crisis de rek er een beetje uit was onder de verpleegkundigen. ‘Ik had net mijn promotieonder-zoek afgerond waaruit bleek dat verpleegkundigen in Tergooi zich niet gezien voelden. Ze waren onzicht-baar als groep en niet trots op hun werk. Toen heb-ben we alle 800 verpleegkundigen specifi eker ge-vraagd wat ze van hun werk(omstandigheden) vonden, waarin ze werden belemmerd om goede zorg te verlenen, en met de uitslag zijn we naar de raad van bestuur gestapt. Dat is een tip voor als je

NATIONALE HR ZORG AWARD WERKPLEZIER 2019

Ook een inspirerend, vernieuwend initiatief ontwikkeld dat je wil delen met de wereld? Stuur dan je project in voor de Nationale HR Zorg Award. Het kan tot 14 augustus 2019. Meer info: www.fwg.nl/hrzorgaward.


22

nursing | juni 2019

personeelsbehoud

ook zo’n soort program-ma wil starten. De raad

van bestuur kan niet om je heen als uit zo’n enquête blijkt

dat de verpleegkundigen zich bijvoorbeeld niet gehoord

voelen en meer oplei-dingsmogelijkheden nodig hebben. Onze

HR-manager had bij zijn vorige werkgever goede

ervaringen met Excellente Zorg, dus hebben we dat uitgewerkt. De 8

kenmerken van excellente zorg (zie kader hieronder) proberen we nu continu te gebruiken.’

Verpleegkundige RaadUit de enquête bleek dat iedere afdeling zijn eigen belemmeringen had. Kijkend naar de 8 kenmerken van excellente zorg meldde de ene afdeling te weinig aandacht voor de patiënt, elders ervoer men een te-kort aan aandacht van de leidinggevende. Een ge-brek dat op meerdere afdelingen speelde, was zeg-genschap over de beroepsuitoefening. Dat leidde onder meer tot de oprichting van een Verpleegkun-dig Platform, waarin verpleegkundige vraagstukken

worden besproken. Die vragen komen uit de organi-satie, zoals het management, of de Verpleegkundige Raad. ‘We hebben geen Verpleegkundige Adviesraad meer, het woord advies is eruit gehaald’, legt Jean-nette Knol uit. ‘De specialisten hebben hun Medi-sche Raad, de verpleegkundigen de Verpleegkundige Raad. Wij staan op gelijk niveau en praten net zo gemakkelijk met de raad van bestuur. Het is belang-rijk dat we ook op deze manier onze positie binnen het ziekenhuis innemen.’

BetrokkenShirley de Wit (27), hbo-verpleegkundige op de af-deling MDL/Nefrologie, is een van de 40 verpleeg-kundigen die meedenken in het Verpleegkundig Platform. ‘Het gaat dan om beleidsvragen die eff ect hebben op de werkvloer, zoals “welke taken voeren we uit die niet verpleegkundig zijn?”. Dankzij onze lijst zijn we nu in gesprek over het meer tijd creëren voor patiënten en ons vak, door het afstoten van ta-ken zoals schoonmaken.’

Door haar deelname aan dit soort initiatieven heeft Shirley zichzelf in een paar jaar tijd fl ink ont-wikkeld. ‘Ik denk en praat nu mee over het beleid en voel me betrokken bij de organisatie. Dat vind ik be-langrijk als verpleegkundige. Ik volg nu – dankzij

8 Kenmerken van Excellente ZorgKenmerk Toelichting

1 Werken met vakbekwame collega’s

Een collega is vakbekwaam als zij over de beroepsvaar-digheden beschikt die nodig zijn om Excellente Zorg te verlenen.

2 Goede relaties met artsen Op voet van gelijkwaardigheid met de artsen samenwerken (samen invulling geven aan zorg).

3 Autonomie Binnen Excellente Zorg bedoelen we met autonomie, klini-sche autonomie, de vrijheid om zelfstandig te handelen op basis van wat je weet.

4 Support van de direct leidinggevende

De ondersteuning en betrokkenheid van direct leiding-gevenden zijn van groot belang voor de werving en het behoud van personeel.

5 Zeggenschap over de beroepsuitoefening

Werkelijke zeggenschap over de beroepsuitoefening bete-kent naast inspraak ook beslissingsbevoegdheid.

6 Opleidingsmogelijkheden Opleidingsmogelijkheden worden gezien als een belangrijk onderdeel van de secundaire arbeidsvoorwaarden en om bij te blijven in je vak.

7 Voldoende personeel Voldoende personeel is een voor de hand liggend kenmerk van een excellente werkomgeving.

8 Patiëntgerichte zorgcultuur De cultuur (symbolen, waarden en normen) is gericht op het aansluiten op de wensen en behoeften van de patiënt.

Handboek Excellente zorg. Werken aan de beste zorg in een gezonde werkomgeving. 3e druk, voorjaar 2019. Zie www.venvn.nl/excellentezorg

‘De kwaliteit van de zorg hangt af van de kwaliteit van de werkomgeving’


juni 2019 | nursing

een suggestie van mijn leidinggevende - de leergang Nieuw Verpleegkundig Leiderschap vanuit het Eras-mus MC in Rotterdam en ook daar leer ik samen met VVT-collega’s uit de regio weer meer over ons vak, en hoe we onze positie kunnen verstevigen.’

Shirley woont in Utrecht en werkt in Hilversum. ‘In Utrecht worden overal verpleegkundigen ge-vraagd. Maar ik voel me nu zo betrokken bij Tergooi dat ik nooit om me heen kijk.’

GroeienGebrek aan ruimte voor opleidingen en bijscholing, was vóór de invoering van het programma Excellen-te Zorg een veelgenoemd probleem in het Tergooi.

Het is niet voor niets een van de pijlers van Excel-lente Zorg. Verpleegkundigen verbeterden zelf hun kennisniveau, onder meer door de organisatie van scholing, en de ontwikkeling van leerlijnen voor kli-nisch redeneren en EBP.

Shirley de Wit heeft optimaal geprofi teerd van de aandacht voor opleidingen. ‘Ik kwam binnen als mbo-verpleegkundige die nauwelijks haar mond durfde open te doen tijdens de patiëntenbespreking. Maar dankzij alle opleidingen en bijscholingen ben ik nu beter in staat om goede zorg te verlenen. Dankzij de lessen klinisch redeneren en EBP kijken we op een professionelere manier naar de patiënt en dat betaalt zich terug in de patiëntenbespreking. We denken meer mee met de arts en dankzij klinisch re-deneren kan ik makkelijk verantwoorden wat we hebben gedaan of gelaten. De samenwerking met de artsen is hierdoor verbeterd.’ En ja, dat is weer een van de pijlers van Excellente Zorg die ervoor zorgen dat verpleegkundigen ergens graag werken.

Festival van werkplezierSinds 2 jaar reikt FWG PP de Nationale HR Zorg Award uit, een prijs gericht op vernieuwende ideeën die het werkplezier vergroten. Er kwamen vorig jaar een kleine 60 ideeën binnen. Uitslag: ‘Om met ple-zier te blijven werken, ontwikkelde ziekenhuis Nij Smellinge in Drachten bijvoorbeeld het programma Aandacht werkt, met diverse initiatieven van en voor medewerkers. Th ema’s zijn: gezondheid, balans, vak-manschap, toekomst en werkgeluk. Zo is er de workshop ‘Gelukkiger werken’ waarbij medewerkers

ontdekken wat bepalend is voor hun werkgeluk en welke handvatten ze kunnen inzetten om hierin te sturen. Er is een portaal geopend waar alle instru-menten te vinden zijn. Het medewerkersgesprek en verzuimbeleid zijn herzien en het thema staat hoog op de agenda bij leidinggevenden. Of het St. Anto-nius Ziekenhuis in Nieuwegein. De afdeling Long-geneeskunde werkt met expertteams. In deze afde-lingsoverstijgende teams wordt vanuit verpleeg-kundig perspectief samengewerkt om het complete zorgpad rondom een ziektebeeld te verbeteren. In deze teams krijgen verpleegkundigen verschillende taken op basis van kennis en vaardigheden en met ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Dit geeft

verpleegkundigen een boost in hun werk. Dit soort initiatieven, daar word je toch blij van?!’

Meer dan een projectjeHet is wel belangrijk dat de aandacht voor werkple-zier niet beperkt blijft tot een projectje hier en daar, vindt Uitslag. ‘Het moet echt in het dna van alle zorgverleners, leidinggevenden, directie, bestuur, staf én facilitair medewerkers komen en onderdeel wor-den van het dagelijkse werk. Moet jij eens zien hoe weinig mensen de instelling dan nog uit onvrede willen verlaten.’

Noten1 De community is bedoeld voor mensen die werkzaam

zijn bij een zorgorganisatie en die zich bezighouden met werkplezier. Aanmelden kan (gratis) via www.fwg.nl/cho.

2 Van der Geest M. Recept tegen het verloop in de zorg. De Volkskrant, 7 maart 2019, pag. 28-29.

3 Malfait D. Talent gezocht voor de social profit. Een duo-baan voor beleid en onderneming. VERSO, 2018.

4 https://zakelijk.infonu.nl/management/60386-het-mag-neetziekenhuis.html.

5 Handboek Excellente zorg. Werken aan de beste zorg in een gezonde werkomgeving. 3e druk, voorjaar 2019. Gratis in te zien op www.venvn.nl/excellentezorg.

23wat kan je werkgever doen aan personeelsbehoud?

‘Ik voel me nu zo betrokken bij mijn ziekenhuis dat ik nooit om me heen kijk’

ZORGPROFESSIONAL IN BALANSTijdens het congres Zorgprofessional in balans op 21 juni in Ede leer je hoe je in balans blijft als verpleegkundige. Met workshops over werkdruk, yoga, stress, focussen, de overgang, emoties en muziek (Erik Scherder!) Informatie: nursing.nl/congressen/balans.

wDit artikel vind je ook op Nursing.nl, onder het thema De Verpleegkundige


personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, · 2019-06-28 · 18 personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, nursing...

Documents

Transcript of personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, · 2019-06-28 · 18 personeelsbehoud GEEF ME VLEUGELS, nursing...