88 Nummer 2 / 2012FINANCIALINVESTIGATOR

// wetenschap en praktijk

PeNsioeNfoNdsbestuurder: je zal het maar zijN! Door Haitse Hoos, partner bij AssetAdvisors BV

De huidige pensioenfondsbesturen krijgen meer dilemma’s voor hun kiezen dan ze ooit hadden verwacht. De publieke opinie hebben ze regelmatig tegen zich. Het volgende dilemma: dat van een laag rendement, dient zich al aan.

Renteafdekking leveRt niets op

In het geval van renteafdekking met swaps wordt een variabele korte rente betaald en ingeruild tegen een vaste lange rente van bijvoorbeeld 40 jaar. Dat betekent dat 40 jaar lang de huidige lage 40 jaars swap rente wordt ontvangen en 40 jaar lang de korte rente betaald zal moeten worden. Met de huidige rente is dat een rendement van nog geen 2% per jaar, vooropgesteld dat de korte rente niet oploopt. In dat laatste geval wordt het rendement lager tot zelfs negatief! En dan is er nog geen rekening gehouden met de inflatie die rond (of boven) de 2% ligt en dus bij aanvang van de swap al zorgt voor een negatief reëel rendement en dat 40 jaar lang! Hiermee is dan wel het renterisico afge-dekt, maar is er voor de deelnemer tevens een heel groot risico ontstaan van een te laag rendement. Nog afgezien van het liquiditeitsrisico voor het onderpand bij oplopende rente.

H ebben pensioenfondsen het nu allemaal zo slecht gedaan? Hierop is het antwoord: nee.

Het vermogen van de pensioenfondsen is hoger dat het ooit is geweest. Echter door de wijze van berekenen zijn de verplichtingen harder gestegen dan de waarde van de bezittingen. De dekkingsgraad is dan ook lager dan gewenst. Door de lage rendementen is er nu meer vermogen nodig om de toekomstige betalingen te kunnen doen. Ter voorkoming van een nog verder afnemende dekkingsgraad, dekken pensioenfondsen hun renteri-sico af. Is dat verstandig? Uit de ALM studies en van actuarissen leren we dat vooral voor ouderen zekerheid van kapitaal van groot belang is en moet er voor een vastrentende oplossing worden gekozen. Voor de jongeren met een langere horizon is rendement

veel belangrijker. Immers op die wijze is het toekomstig pensioen voor hen nu te financieren tegen een accepta-bele premie. Met het op lange termijn afdekken van de verplichtingen (door bijvoorbeeld het afsluiten van 40 jaar swaps) wordt aan dit grondbeginsel voorbij gegaan. De huidige jongere (deelnemers van een pensioenfonds tot pakweg 45 jaar) is vooral met niet- afdekken gediend. Afdekken levert niets op, omdat de rente laag is (zie kader). Reëel gezien is er zelfs sprake van een negatief rendement. Er wordt door de toezichthouder en de politiek op de regels gewezen en deze worden aange-past. Maar snelheid is geboden.

Maar hoe heeft het nu zo ver kunnen komen? De oorzaak ligt bij een aantal factoren. Het idee van de pensioen-premie is dat pensioen in 40 jaar wordt

opgebouwd. Doordat de mensen steeds ouder worden, is de pensioenduur bijna verdubbeld. De premies zijn dat echter niet. Daarnaast zijn in het verleden allerlei VUT en prepensioen-regelingen geïnitieerd, waardoor mensen naast het langere pensioen al eerder konden stoppen met werken en waren er premieholidays. Dit is veelal ook gefinancierd uit de pensioen-fondskas. Dat was toen allemaal betaalbaar, omdat de rendementen op de beleggingen hoog lagen. De lage rendementen nu zijn een probleem, omdat vermogen niet zo snel meer in waarde toeneemt.

Redenen afdekken onzin Het dichtzetten van het renterisico op de huidige niveaus levert een te laag rendement voor de toekomst. Het onverminderd toezeggen en uitbetalen van pensioenen bij een dekking onder de 100% aan de huidige generatie ouderen, betekent dat de huidige generatie jongeren dit eigenlijk finan-ciert. Dat kan en mag natuurlijk niet. Wat er niet is, kan ook niet uitgekeerd worden. Het idee van een DB (Defined Benefit) pensioenschema met harde nominale toezeggingen is eigenlijk een systeem dat nooit heeft kunnen bestaan. In feite zijn het meer CDC (Collectieve Defined Contributie) regelingen. Iedereen heeft recht op het rendement dat gemaakt is op zijn potje geld en het kan niet zo zijn dat de huidige gepensioneerden op het potje van iemand anders teren. De

89Nummer 2 / 2012 FINANCIALINVESTIGATOR

PeNsioeNfoNdsbestuurder: je zal het maar zijN!

Haitse Hoos

Foto

: Arc

hie

f Ass

etA

dvis

ors

BV

Cv

2007-heden: Partner AssetAdvisors BV2003-2007: CIO VGZ1997-2003: Hoofd Vastrentend Interpolis (& Van Spaendonck)1994-1997: Quant en Risk Analist Lombard Odier1987-1993 Bedrijfseconometrie Erasmus Universiteit

collectieve regelingen binnen een pensioenfonds zijn uiteraard wel heel goed en moeten vooral in stand blijven. Door het loslaten van de “harde” toezeggingen en eigenlijk dat wat er niet is af te stempelen binnen de DB schema’s, kunnen pensioenfondsen weer ‘normaal’ aan het werk. En dat betekent: rendement zien te behalen voor de (jongere) deelnemers en het kapitaal beschermen voor de ouderen. Dit allemaal bij een stabiele premie, die bij zowel werknemer als werkgever vooraf bekend is. Voor de werkgever betekent dit ook een verbetering van de balans. Immers er zijn niet meer aanspraken dan dat er geld in kas is van het pensioenfonds.

Is er haast? Ja! In de huidige situatie zijn de pensioenfondsen rijk, maar bij een rentestijging gaat, door de rente-afdekking, heel veel vermogen verloren. Door snel een besluit te nemen, kan de huidige waarde worden vastgehouden en kan er voor de jongeren weer op echt rendement worden gestuurd, zodat ook voor hen in de toekomst een gunstig pensioen te behalen valt. Daar hoort de onzekerheid van beleggingsopbrengsten bij, maar het belangrijkste is een hogere verwachte opbrengst dan in de huidige situatie, waarbij de rente door middel van swaps is ingedekt en de jongere deelnemer in feite kapitaal verliest. Het onzeker maken van pensioenen is een recht dat uiteindelijk meer zekerheid oplevert. «

Het

dichtzetten van het renterisico op

de huidige niveaus levert een te laag

rendement voor de toekomst.