Pdf Placemakers

placemakers

co-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling

[JANUARI 2010]

2

INHOUDSOPGAVE

Bijlagen:

01 Open Oproep Stimuleringsfonds voor Architectuur 171

02 Back to your past 173

03 Deze week van deze week (week 1 tot en met week 15) 175

04 Covers alle PDF’s (week 1 tot en met week 15) 181

Deze week 03

Introductie 05

THEORETISCH kADER H1 Co-creatie en participatie 09

H2 Jongeren hebben de toekomst 13

H3 Methoden en strategieen voor co-creatie 17

H4 Drie case studies 23

Zeeburgereiland 55

Lezingen 135

Boekbesprekingen 149

Literatuurlijst 161

Referentieprojecten 165

Team Placemakers 184

Colofon 189

Westpoort 25

Eenhoornbuurt 87

H5 Conclusies & aanbevelingen

placemakers 3

DEZE WEEk (week 15):

Jongeren en ontwerpers

We zijn vijftien intensieve weken verder en we heb-ben een beetje het gevoel dat we de rol van ontwer-pers hebben geherdefinieerd, of hier in ieder geval op een totaal andere manier invulling aan hebben gegeven. Ontwerpers zijn over het algemeen echte ‘makers’. In gebiedsontwikkeling zijn het de doeners, de scheppers van nieuwe gebouwen en plekken. Maar door het onderzoekslab Placemakers hebben we gezien dat deze eigenschappen ook op geheel nieuwe manieren kunnen worden ingezet. Doordat architecten bij gebiedsontwikkeling meewerken vanaf een idee naar de uitvoering hebben we inzicht in de verschillende stappen in het proces en al wat daarbij komt kijken. Maar dat is niet het enige, we kunnen onze manier van denken en vaardigheden ook over-brengen op groepen die nog weinig in aanraking zijn geweest met gebiedsontwikkeling, zoals de meeste jongeren. We kunnen zo’n doelgroep hierin bij de hand nemen door een gevoel voor ruimte, kaarten en conceptuitwerking mee te geven.

Onderzoekslab Placemakers heeft drie maanden geleden de uitdaging aangenomen om parallel aan gebiedsonderzoek te kijken naar de rol voor jongeren om hun gebied te máken, voor Placemaking. We hebben ons hier ingestort vol goede moed, en zonder vooroordelen. Uit onze methode spreekt nieuwsgierigheid en openheid voor de stad en haar gebruikers. Deze ‘gebruikers’ zijn in ons geval jonge-ren. We hebben geprobeerd om hen partij te maken in het ontwikkelingsproces, op verschillende manie-ren. Zelf hebben we hierin verschillende rollen aan-genomen; als mediator, in open samenwerking of als sturende partij. In alle gevallen geven jongeren blijk verstand te hebben van de behoefte, belangen en in-

richting van hun leef- en/of werkomgeving. Ze kunnen dit goed uitleggen aan degenen die hier plannen voor maken. Dit blijkt ook vandaag weer uit de presentatie van de junior consultants over de ontwikkeling van een televisieprogramma en overzomerings-traject. Zij vertellen hun visie en oplossingen voor jongeren in het Eenhoorngebied aan de directeur van Ymere, de projectontwikkelaar van het Eenhoorngebied en andere geinteresseerden. De inbreng van jongeren is nog niet gebruikelijk.

We hebbenhet vertrouwen dat jongeren een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan gebiedsontwikkeling.Maar ondanks dat deze doelgroep veel potentie heeft, weten we nog steeds niet in welke vorm co-creatie met jongeren écht werkt. Ons onderzoek geeft in ieder geval vast een aanzet; we bakenen begrip-pen af en verkennen vast een aantal mogelijkheden. Morgen vertellen wij over onze ervaringen tijdens de presentatie. Maar we hebben natuurlijk meer werk verricht dan we in 20 minuten kunnen laten zien. We bieden daarom ons verslag aan als naslagwerk. Het zijn onze bevindingen waar we in de afgelopen drie maanden gaandeweg achter zijn gekomen. Dit is getrouwe weergave van een bottom-up onderzoek, waarbij de successen en mogelijkheden, maar ook de valkuilen en mislukkingen zijn beschreven.

[kS]

4

Jongeren als ‘pioniers-placemakers’ - de berkenboom gedijt goed, groeit snel en en maakt de bodem geschikt voor duurzamere boomsoorten zoals de eik.

placemakers 5

INTRODUCTIE

Het onderzoekslab Placemakers verkent vanuit pakhuis Afrika, het kantoor van woningcorporatieYmere, strategieën om in samenwerking met jongeren in de leeftijd van 15 tot 25 jaar nieuwe gebieden te ontwikkelen of bestaande gebieden te herontwikkelen. Aan ons de vraag of deze jongeren ‘Placemakers’ kunnen zijn, die met hun specifieke culturen en jonge netwerken een laagdrempelige, spannende start kunnen geven aan gebiedsontwikkelingen.

Door het langzame tempo van gebiedsontwikkeling, zeker in een periode van economische crisis, ontstaat ruimte en noodzaak voor andere, vitale en duurzame initiatieven op het gebied van gebiedsontwikkeling. Nieuwe groepen (potentiële) bewoners kunnen hier bij worden betrokken. Eén op de vier Amsterdammers is jonger dan 25 jaar. Maar jongeren worden nu nog nauwelijks betrokken in ruimtelijke vraagstukken.

Binnen het initiatief “Nederland Wordt Anders’’ van het atelier Rijksbouwmeester, werken enthousiaste ontwerpers op verzoek van Woningbouwcorporatie Ymere aan het onderzoeksproject Placemakers. Het strategische ontwerponderzoek vervult een rol in de professionele ontwikkeling van jonge (deels werkeloze) architecten, en draagt tegelijk bij aan een urgent ruimtelijk vraagstuk. Gedurende 15 weken is theoretisch en praktisch onderzoek gedaan naar bruikbare strategieën om samen met jongeren gebieden te ontwikkelen. Theoretisch onderzoek is gedaan op basis van literatuur en lezingen van experts. Met praktisch onderzoek is geëxperimenteerd door de te ontwikkelen gebieden te bezoeken en hier contacten te leggen. Van daaruit is samenwerking aangegaan met jongeren die in deze gebieden wonen of werken. Hoewel het achterliggende doel gebiedsontwikkeling is, concentreert dit onderzoekslab zich nadrukkelijk op nieuwe strategieën om met jongeren samen te

zijn normaliter onderdeel van het grotere geheel dat zich bezighoudt met deze herstructurering; zij zijn de ontwerpende schakel, in de machine van project-ontwikkelaars, stedenbouwkundigen en aannemers. Een goede architect doet wel onderzoek voordat hij of zij aan het ontwerpen gaat, maar het onderzoekslab doet dit op een nieuwe manier. Architecten leren diepte toe te voegen aan het ‘normale’ vooronderzoek door meer vanuit een bottom-up benadering naar een gebied te kijken. Als placemakers koppelen we theorie en praktisch onderzoek aan elkaar. We willen meer inhoud toevoegen aan het stedenbouwkundig onderzoek, door gebruiken te maken van een bottom-up benadering; we duiken in een gebied en gaan op zoek naar bestaande kwaliteiten op laag schaal-niveau. We leggen contacten met lokale stakeholders om te begrijpen hoe een gebied het beste ontwikkeld kan worden. Hierdoor willen we oog krijgen op het daadwerkelijke gebruik van de plek. Langzamer-hand ontstaat namelijk het bewustzijn dat een ge-bied opgewaardeerd wordt naarmate het meer door mensen wordt gebruikt. Mensen wonen graag op een levendige, dynamische plek. Dit levert uiteindelijk grote meerwaarde op; huizen en gebouwen blijven beter beheerd en de openbare ruimte blijft schoon en veilig wanneer mensen er met plezier komen en zich verantwoordelijk voelen voor een gebied.

Wat voor soort onderzoek doen we?We doen actief onderzoek naar het huidige gebruik van een gebied en de mogelijkheden die wij zien. Daarbij zetten we interdisciplinaire onderzoeksme-thoden in. We maken gebruik van de input van de kennis van de verschillende achtergronden uit ons team. Naast literatuurstudie en analyse van context en doelgroepen leren we vooral ook door te doen. Om gebruikers ook te activeren om bij te dragen aan het onderzoek gaan we actiegericht te werk. We dur-

werken bij gebiedsontwikkeling.

OnderzoeksvraagOm het onderzoek een concrete vorm te geven, werken we met de volgende centrale onderzoeksvraag:

Welke strategieën zijn bruikbaar om samen met jongeren gebieden te ontwikkelen?

Het onderzoek naar strategieën van co-creatie met jongeren kent verschillende lagen. Allereerst is het van belang om de werkbegrippen ‘co-creatie’, ‘jongeren’, ‘strategieën’ en ‘placemaking’ helder te krijgen. We beginnen met het verklaren van deze termen en diepen het begrip co-creatie verder uit. Dit doen we door analyse van bestaande theorieën en strategieën en placemaking op locatie. Vervolgens nemen we onze doelgroep ‘jongeren’ onder de loep. Hierbij is de context, tijd en plaats van belang voor de aanpak die je kiest. Daarna richten we ons in de case studies op mogelijke strategieën voor placemaking door co-creatie met jongeren.

Deelvragen hierbij zijn:- Wat kan co-creatie bijdragen aan gebiedsontwikkeling?- Waarom samenwerken met de huidige generatie jongeren bij gebiedsontwikkeling?- Wat voor strategieeën zijn er toegepast in de verschillende gebieden?- Wordt Nederland anders door co-creatie met jongeren?

Wat doen we (anders)?De stad is veranderlijk. Door het hoge tempo van herstructurering is er vaak weinig tijd om inhoude-lijk in te gaan op het gebruik van een gebied, haar identiteit en kleinschalige initiatieven. Architecten

6

Westpoort Oost

Eenhoorn

Zeeburgereiland

De drie onderzoeksgebieden in Amsterdam

1) Het gebied Sloterdijk I (Amsterdam Westpoort-Oost) is een grootschalig en enigszins desolaat gebied met veel (verborgen) bedrijvigheid en creativiteit. 2) Het Eenhoorngebied (Amsterdam- Oost, nabij het Amstelstation) is een verborgen, industrieel gebied met middelbare- en hogescholen langs de randen.3) Zeeburgereiland (tussen Zeeburg en IJburg) is een grotendeels onontgonnen gebied, met een flink aantal studentenwoningen in containers.

placemakers 7

ven uit te proberen; het ontwikkelen van een nieuw onderzoeksinstrumentarium samen met een groep gebruikers is moeilijk, complex en roept weerstand op. Het is dus geen traditioneel stedenbouwkundig onderzoek, maar een experimentele methode naar een afgebakende groep gebruikers, in ons geval zijn dat jongeren. We willen hen partij maken in het ontwikkelingsproces, als ‘gebruiker’ van het gebied. Gebruikers hebben namelijk verstand van de be-hoefte, belangen en inrichting van hun leef- en/of werkomgeving. Zij kunnen dit het beste zelf uitleggen aan degenen die hier plannen voor maken. Dit is nog geen gebruikelijke gang van zaken. Vanaf de demo-cratiseringsgolf in de jaren ’70 is er op veel gebieden meer inspraak van burgers ontstaan. kwalitatieve inspraak van gebruikersgroepen is echter nog niet in-gebed in projecten gebiedsontwikkeling. Wij probe-ren hiervoor een nieuwe methode te ontwikkelen; met vallen en opstaan.

Praktisch onderzoekDe opdracht van Ymere en het atelier Rijksbouw-meester is om onderzoek te doen naar jongeren en co-creatie in drie concrete gebieden. Natuurlijk hebben we eerst kritisch naar de opdracht gekeken. Want, waarom co-creatie? En, waarom jongeren? Volgens een populaire theorie maken creatieve mensen met creatieve bedrijfjes, een gebied aantrek-kelijk doordat zij een levendige straatcultuur creëren met een mix van galeries, café’s en winkeltjes. Deze dynamische plekken zijn op hun beurt weer aantrek-kelijk voor investeerders. Het idee is dat jongeren met hun underground feesten en dynamische subculturen wellicht dezelfde uitwerking op een gebied kunnen hebben. Door middel van co-creatie (samenwerking en betrokkenheid tussen verschillende partijen) zou de energie van jongeren een bijdrage kunnen leveren aan het maken van een plek, het zogenaamde place-

making. Bovendien heeft Ymere nog een secundair belang bij het betrekken van creatieve jongeren; zij kunnen niet alleen op korte termijn dynamiek toe-kennen aan nieuwe gebieden, maar kunnen ook de toekomstige bewoners worden.

Drie concrete gebiedenWoningbouwcorporatie Ymere initieerde reeds tal van participatieprojecten, waaronder projecten met jongeren. Binnen lopende projecten waar diverse partijen (bewoners, projectontwikkelaars en ontwerpers) bij betrokken zijn, is de ruimte voor experiment klein: het overleg moét slagen, omdat er vaak een concreet project uitgevoerd moet gaan worden. Dit is niet het geval bij het onderzoekslab. Het onderzoekslab heeft zelf geen belangen in het gebied, en kan hierdoor een goede schakel vormen tussen de gebruikers en de ontwikkelaar. Dit project biedt ons een mogelijkheid om diepgaander studie te doen naar strategieën voor co-creatie met jongeren. Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van een bottom-up benadering: door van onderop te kijken komen kleinschalige initiatieven en onontdekte energieën aan het licht. Het onderzoekslab Placemakers kan jongeren opsporen en strategieën uittesten waarbij jongeren als Placemaker gaan fungeren. Op deze manier wordt gekeken of hun energie bij kan dragen aan doelgerichte ontwikkeling van een gebied.

Ymere heeft drie gebieden in Amsterdam aangewezen als proeftuin voor dit onderzoek: Westpoort-Oost, het Eenhoorngebied en Zeeburgereiland. Het betreft drie semi-perifere gebieden in ontwikkeling, met volop ruimte voor experiment. Ymere heeft een groot aandeel en belang bij een duurzame ontwikkeling van deze gebieden. In deze drie gebieden is - in theorie - veel tijdelijke, laagdrempelige ruimte voor experiment en het verwezenlijken van eigen initiatieven. Ook vormen

deze gebieden (een deel van) de leefomgeving.

Onderzoekslab Placemakers neemt de uitdaging aan om parallell aan gebiedsonderzoek ook te kijken naar de mogelijke rol voor jongeren om hun gebied te máken, voor Placemaking dus. Wij verwachten namelijk dat er jongeren zijn die hun leefomgeving graag aantrekkelijker willen maken. Dit verslag is de uitkomst van de bevindingen waar wij in de afgelopen drie maanden gaandeweg achter zijn gekomen. Het is een getrouwe weergave van een bottom-up onderzoek, waarbij de successen en mogelijkheden, maar ook de valkuilen en mislukkingen zullen worden gepresenteerd.

OnderzoeksLab PlacemakersAmsterdam, 14 januari 2010

placemakers 9

H1 CO-CREaTIE EN PaRTICIPaTIE

Het aanspreken van nieuwe partijen, zoals burgers, bij bestuurlijke en ruimtelijke vraagstukken kan gezien worden als onderdeel van een nieuwe bottom-up aan-pak. Op politiek vlak kan er worden gesproken van een omwenteling waarbij verschillende partijen steeds meer gaan samenwerken om maatschappelijke doelen te realiseren. Deze benadering wordt gebruikt bij beleidsvorming en, meer specifiek, bij gebiedsont-wikkeling. Er wordt dan niet zozeer gekeken hoe de stad zou moeten zijn, maar juist naar hoe ze wordt gebruikt. De aanpak is relatief nieuw, maar het idee hierachter werd al bijna een halve eeuw geleden ge-bruikt door pioniers in de stadssociologie, zoals Jane Jacobs en William H. Whyte. Het goed analyseren en het doorgronden van de complexe verhouding tussen de verschillende condities in de stad zou er toe moe-ten leiden dat we op een betere manier leren ingrijpen in een bestaande stad. We schetsen nu een overzicht van de manier waarop de bottom-up en etnografische benadering van de stad in de loop van de jaren ter-rein hebben gewonnen in de stadsont-wikkeling en beleidsvorming. En hoe dit uiteindelijk heeft geleid tot onze huidige opdracht: Placemaking door co-creatie met jongeren.

Historische context van bottom-up stedelijk on-derzoekRationele, modernistische stadsplanning was popu-lair in veel grote steden in het begin van de jaren ’60. Stedenbouwers zoals Robert Moses wilden grote infrastructuurprojecten aanleggen in kleinschalige en onoverzichtelijke stadsbuurten zoals Greenwich Village in New York. Ook Amsterdam moest aan deze modernistische stedenbouw geloven. De Wibautstraat is een voorbeeld van een modernistisch snelweg-project dwars door de oude stadskern. Publiciste en auteur van de klassieker ‘The life and death of great American cities’, Jane Jacobs, maakte zich sterk

tegen deze grootschalige vernieuwingsdrang door actie te voeren in de buurt. Ook in Amsterdam zijn de plannen voor een vierbaansweg door de Nieuwmarkt-buurt gedwarsboomd door protesten van de buurtbe-woners. Het is nu moeilijk voor te stellen dat men dit soort dynamische, historische buurten wilde afbreken.

Tegenwoordig kennen juist dit soort centrale, diverse buurten een ongekende populariteit als vestigings-plek. Volgens veelgebruikte theorieën, zoals die van Richard Florida, geldt deze aantrekkingskracht met name voor zogenaamd creatieve bewoners en bedrijfjes.Jacobs beschrijft het mechanisme achter de waarde die mensen aan dit soort stadswijken toekennen. Zij heeft hiervoor uitgebreid gekeken naar het gebruik van een stad, door bewoners en bezoekers. De modernistische planologen daarente-gen, waren niet bezig met de stedelijke gebruikswijze van de straat. Zij hanteerden een mechanistische en functionalistische visie op de stad: een stad was een machine met vier functies: wonen, werken, verkeer en recreatie. Rommelig opgebouwde negentiende-eeuw-se industriesteden konden deze functies niet efficiënt vervullen, dus moest er functiescheiding komen; verschillende gebieden met een eigen functie én in-frastructuur om de gebieden met elkaar te verbinden . Deze visie wordt ook wel een top-down benadering genoemd. Jacobs doet door gebruik te maken van een bottom-up benadering een aanklacht tegen het ontstaan van een stad die is opgebouwd uit een serie gebieden, met óf alleen bedrijven, óf alleen woningen óf alleen vrijetijdsvoorzieningen.

Jacobs’ visie werd opnieuw relevant in de stadsontwikkeling van de jaren ‘80. Door de over-gang van de industriële stedelijke economie naar een diensten- en service-economie, kwamen er in de oude stadswijken fabrieksgebouwen, pakhuizen en magazijnen leeg te staan Leegstaande panden kwamen in trek bij bewoners; vele werden gekraakt door woningzoekenden van allerlei allooi, of door hen gebruikt als werkruimte. Dit leverde in veel oude stadswijken een interessante mix op van café’s, straatmuzikanten, kleine galeries en winkeltjes. Oorspronkelijk vormden deze leegstaande gebie-den weinig investeringsmogelijkheden voor ontwik-kelaars. Tegenwoordig is echter veel van het beleid gebaseerd op de creatieve mix die in deze wijken is ontstaan. In ‘the Rise of the Creative Class’ schetst Richard Florida een model van de ‘creatieve klasse’. Deze groep is werkzaam in de creatieve sector. Zij vestigen zich graag in steden met lage toegangsbar-rières en een open klimaat; diverse en tolerante plek-ken waar een ‘bohémien’ leefstijl heerst. Vestiging van de creatieve klasse zorgt er voor dat deze plek-ken op hun beurt weer aantrekkelijke vestigingsplaat-sen worden voor bedrijven in de creatieve sector. In navolging van creatieve bedrijven trekken ook andere bedrijven naar deze plek, zoals technologiebedrijven en adviesbureaus. Dit leidt weer tot meer innovatie en technologische ontwikkeling, nieuwe banen en eco-nomische groei. Daarom zijn gebiedsontwikkelaars nu wel steeds meer geïnteresseerd in kleinschalige initiatieven, onbestemde stedelijke gebieden en nieuwe leegstand. Gemeenten, bedrijven en corpora-ties beseffen dat creativiteit de nieuwe grondstof voor stedelijke economie betekent. Zij maken gebruik van de bottom-up benadering: creativiteit op straatniveau wordt gestimuleerd, zoals de ontwikkeling van broed-plaatsen en ruimtes voor culturele instellingen.

10

Jacobs uitgangspunten dateren dan wel van bijna vijftig jaar geleden, maar is voor ons nog onvermin-derd relevant door haar wijze van observeren. Hieruit spreekt nieuwsgierigheid en openheid voor de stad, haar gebruikers en hun interactie. Deze kracht moe-ten wij onszelf ook aanwenden om goed onderzoek te doen naar het gebruik van jongeren van de stad, en de mogelijkheden voor een duurzame relatie.

Participatie in huidige politieke en planologische contextEr is binnen de politiek en bij gebiedsontwikkeling niet alleen aandacht voor creatieve initiatieven van bewoners, maar er ligt ook steeds meer nadruk op participatie en de individuele verantwoordelijkheid van burgers. Burgers waren de afgelopen decennia weinig zichtbaar in besluitvorming op het gebied van beleid of ruimtelijke ontwikkeling. De manier waarop onze steden, wijken en buurten worden gebouwd is zo geïnstitutionaliseerd dat bewoners maar weinig mogelijkheden hebben om hun ideeën en aspiraties kenbaar te maken over de gebieden waar zijn wonen. De laatste tijd is een veelgehoorde kritiek dat mensen nauwelijks meer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen problemen, voor de omstandigheden in de buurt of voor veiligheid op straat. Deze ontwikke-lingen hebben ertoe geleid dat overheids –en markt-

partijen en het maatschappelijk middenveld steeds meer samenwerken om ‘actieve’ burgers te stimule-ren eigen verantwoordelijkheid te nemen. Er is vraag naar nieuwe, laagdrempelige initiatieven om burgers opnieuw te activeren om zélf bij te dragen aan de leefbaarheid van de wijk of buurt, of om kleinschalige initiatieven op te starten. Er worden door de partijen verschillende projecten en initiatieven georganiseerd, maar in de praktijk blijkt aansluiting bij ‘de burger’ maar moeilijk gevonden te kunnen worden.

In de onderlinge concurrentie tussen bedrijven en mensen om elkaars tijd, aandacht en geld wordt er meerwaarde gezocht door gebruik te maken van de levensstijl van verschillende doelgroepen. Het is ook een tijd waarin zoekende individuen een pro-actieve communicatieve houding aannemen ten opzichte van de omgeving. Partijen zoeken dialoog en er is aandacht voor het verband tussen handelen en de invloed op de omgeving. Door te handelen voelt men zich verbonden met de omgeving en hebben mensen het gevoel dat ze er toe doen. Uit de samenwer-king tussen ontwikkelaar en gebruiker kan daarom meerwaarde ontstaan. Voor gebiedsontwikkelaars is de term ‘co-creatie’ dan ook erg populair. Dit begrip kan worden gedefinieerd als waardecre-atie door een samenwerking aan te gaan met een groep consumenten, eindgebruikers of andere belanghebbenden. Co-creatie wordt overigens vaak verward met co-design oftewel ‘samen ontwerpen’. Co-design is een proces waarin consumenten of eind-gebruikers betrokken worden om klantgericht nieuwe producten of diensten te ontwikkelen. De inbreng van consumenten/eindgebruikers is in dit proces gericht op waardecreatie binnen een organisatie. Veelal gaat het bij co-creatie om actuele binnenstedelijke ver-nieuwing en gebiedsontwikkelingen, waarbij het doel kwaliteitsverbetering is. Hiervoor wordt input van de

stakeholders gebruikt: van de omwonenden, (toekom-stige) huurders en kopers, opdrachtgevers, onderne-mers, de gemeente en andere belanghebbenden.

Ook het idee om jongeren in de leeftijd tussen de 15 en 25 jaar in te zetten bij de herstructurering van ge-bieden is relatief nieuw. Pas sinds kort zijn jongeren ontdekt als ‘gebruiker’ van de stadsruimte. Met hun specifieke culturen en jonge netwerken zouden zij misschien wel op hun eigen wijze, net als de creatie-ven dat hebben gedaan op hun manier, een laag-drempelige en spannende start kunnen geven aan gebiedsontwikkelingen.

Bouwstenen van co-creatie Een goed proces van co-creatie is gebaseerd op de volgende bouwstenen.

DialoogBij co-creatie spelen interactiviteit, diepe betrokken-heid, en de wil tot handelen (van beide partijen) een rol. Het gaat om inlevingsvermogen in wat gebruikers ervaren en het besef van de emotionele, sociale en culturele context van ervaringen.Acces (Toegang)Toegang wordt losgekoppeld van bezit. In plaats daarvan kan gebruik worden gemaakt van middelen op aanvraag, zoals computervermogen of leasen. Op die manier kunnen mensen toegang krijgen tot een bepaalde levensstijl zonder koop.Risico-inschattingBinnen co-creatie is er openheid over risico’s. Ge-bruikers willen wel keuzes maken, maar niet alle verantwoordelijkheid dragen. Een risico-inschatting kan worden gemaakt door een actieve dialoog over risico’s aan te gaan.

Bouwstenen van co-creatie1

1 Swenneker (2006)

Dialoog Bij co-creatie spelen interactiviteit, diepe betrokkenheid, en de wil tot handelen (van beide partijen) een rol. Het gaat om inlevingsvermogen in wat gebruikers ervaren en het besef van de emotionele, sociale en culturele context van ervaringen.

Acces (Toegang) Toegang wordt losgekoppeld van bezit. In plaats daarvan kan gebruik worden gemaakt van middelen op aanvraag, zoals computervermogen of leasen. Op die manier kunnen mensen toegang krijgen tot een bepaalde levensstijl zonder koop.

Risico-inschatting Binnen co-creatie is er openheid over risico’s. Gerbuikers willen wel keuzes maken, maar niet alle verantwoordelijkheid dragen. Een risico-inschatting kan worden gemaakt door een actieve dialoog over risico’saan te gaan.

Transparantie In de informatiemaatschappij verdwijnt troebele informatievoorziening. Er is openheid en toegang tot informatie over gebiedensontwikkeling en de rol van verschillende partijen hierin.

placemakers 11

TransparantieIn de informatiemaatschappij verdwijnt troebele informatievoorziening. Er is openheid en toegang tot informatie over gebiedensontwikkeling en de rol van verschillende partijen hierin.

Placemaking door co-creatieCo-creatie, in ons specifieke geval met jongeren, kan leiden tot het intensiever gebruiken van een plek en daarmee tot opwaardering van deze ruimte. We ge-bruiken hiervoor de term ‘placemaking’. Placemaking ontstaat door de behoefte van mensen om levendige plekken in hun omgeving te creëren en te behouden. Hierbij is het samenbrengen van lokale verhalen, inzichten en visies van belang. Placemaking is dus niet alleen het bouwen van een gebouw of het verbeteren van een publieke ruimte. Het is een heel proces dat zorgt voor de creatie van vitale publieke ruimtes; de plekken waar mensen zich deel voelen van de gemeenschap en zich verant-woordelijk voelen om de omgeving te verbeteren. Placemaking geeft waarde aan lokaal gemeen-schapsbezit en ontwikkelt de aanwezige potentie van publieke ruimtes. Die plekken promoten de gezondheid, het geluk en het welzijn van mensen.

Wat voor rol speelt Ymere?Ook Ymere, een centrale speler in de volkshuisves-tingssector, wil samenwerken met burgers. Door hun eigen verantwoordelijkheid te stimuleren, wordt een wijk prettiger om in te wonen. Dit heeft weer positieve gevolgen voor nieuwe waardering en investering in het vastgoed in de buurt. Voor Ymere is modernise-ren en het op peil houden van de woningvoorraad essentieel. Leegstand en verval van een wijk wordt zo veel mogelijk tegengegaan. De woningen moeten hun kwaliteit behouden, en dit gebeurt voor een groot deel doordat bewoners hier zelf voor zorgdragen. Zij

zijn degenen die voorzieningen gebruiken, een buurt schoon en veilig maken. Dit doen zij niet wanneer zij geen binding hebben met hun eigen omgeving. Om meer binding met de buurt te creëren zijn er door Ymere al verschillende laagdrempelige initiatieven gestart om participatie te stimuleren, zoals de site www.besteburen.nl; ‘samen doen, samen wonen.’

Ymere kiest voor deze aanpak om verschillende redenen. Allereerst wordt het gezien als een middel om je als grote organisatie te verbinden met de sa-menleving. Ymere wil zich op deze manier jong en fris houden. Deze tijd vraagt om anders denken, anders organiseren. Alleen een top-down organisatie werkt niet meer. Ymere kiest nu voor een meer organische benadering, meer bottom-up. Volgens Ymere zit in elk gebied ontzettend veel energie. Maar: Hoe ga je deze strategie vorm geven? Hoe bereik je mensen? Hoe ontstaat een samenwerking? Hoe verbindt je netwer-ken?

Ymere heeft inmiddels twee voorbeelden waarbij de strategie co-creatie wordt toegepast. De website ‘Beste Buren’ is bedoeld als ondersteuning voor men-sen die een woongroep willen starten en samen hun woning willen bouwen. Mensen met ideeën voor een woongroep kunnen hier op zoek gaan naar informa-tie, projecten bekijken en het forum bezoeken. De tweede uitwerking bestaat uit het zogenaamde ‘co-storytelling’. In een vroeg stadium wordt aan ver-schillende creatieven (architecten, kunstenaars, mu-ziekanten) gevraagd om een passend, oorspronkelijk en aansprekend verhaal te vertellen over een bepaald gebied. Deze krachtige informatie wordt gebruikt om de identiteit van een bepaald gebied vast te leggen; ‘locatie waardecreatie’ die moet gelden als basisvisie voor toekomstige uitwerkingen. Ymere hoopt hiermee de verschillen te overbruggen en ervoor te zorgen

dat een plan door alle betrokkenen breed gedragen wordt, omdat dit een voorwaarde voor succes zou zijn. Binnen Ymere wordt gezocht naar nieuwe toe-passingen. Onze opgave is om het netwerk uit te brei-den door een strategie te bedenken waarbij jongeren worden betrokken.

Wat voor rol spelen wij, onderzoekslab Placema-kers? De vraag is in hoeverre wij kunnen bijdragen aan placemaking. En hoe wij dat kunnen doen op een duurzame manier, met inachtneming van de belangen van de gebruikers. Inmiddels is de oorspronkelijke vorm van placemaking van de jaren ’80, in de vorm van experimenteerzucht met lege panden, omgezet in subsidiëring van broedplaatsen. Ook hebben andere groepen placemakers zoals de ‘creatieve klasse’ een overkill aan aandacht gekregen met als gevolg dat de commercie haar weg naar de historische, dynamische stadswijken al heeft gevonden. (Dit uit zich in een mix van hippe uitgaansgelegenheden, dure clubs en chique galeries. Jacobs betoog voor kleinschaligheid heeft dus niet altijd de bedoelde gevolgen voor de eindgebruikers.) Nieuwe mogelijkheden en groepen kunnen echter volop worden onderzocht. Door de economische crisis liggen grote commerciële projec-ten stil, bedrijvenpanden staan leeg, en kampt het prachtwijkenbeleid met problemen. Door het huidige, langzamere tempo van gebiedsontwikkeling ontstaat ruimte en noodzaak voor andere vitale, duurzame ini-tiatieven die kunnen leiden tot vernieuwende vormen van placemaking.

De rol van ontwerpers kan hierbij worden geherde-finieerd. Ontwerpers zijn over het algemeen echte ‘makers’. In gebiedsontwikkeling zijn het de doeners, de scheppers van nieuwe gebouwen en plekken.

12

Jongeren hebben vaak niet eerder met gebiedsont-wikkeling te maken gehad. Ontwerpers weten hoe je een stad moet maken, ze werken mee vanaf een idee naar de uitvoering. In dit proces kunnen wij onze doelgroep bij de hand nemen. We kunnen niet alleen inzicht verschaffen in de stappen van gebiedsontwik-keling, en wat daarbij allemaal komt kijken (vooron-derzoek, overleg met opdrachtgevers, gebiedspro-motie etc). We kunnen anderen ook een gevoel voor ruimte, kaarten en ideeën uitwerken bijbrengen.

Er zijn dus nieuwe mogelijkheden voor placemaking. Nieuwe groepen bewoners kunnen wellicht interes-sante input geven door gebieden intensiever te gaan gebruiken. Door samen te werken met nieuwe, ener-gieke doelgroepen, zoals jongeren. Eén op de vier Amsterdammers is jonger dan 25 jaar. Maar jongeren worden nu nog nauwelijks betrokken in ruimtelijke vraagstukken. Bovendien kijken wij naar (semi-)perifere gebieden aan de randen van de stad, die nog niet ‘ontdekt’ zijn door het grote publiek. Wellicht kun-nen jongeren met hun creativiteit en subculturen een nieuwe impuls aan deze spannende randgebieden geven.

placemakers 13

H2 JONgEREN HEBBEN DE TOEkOmsT

Jongeren hebben energie, enthousiasme en maken vaak onderdeel uit van interessante subculturen. De vraag is of dat genoeg reden is om hen te betrekken in stedenbouwkundige ontwikkeling. In de eerste plaats is het begrip ‘jongeren’ erg breed. Van Dale definieert ‘jongere’ als persoon tussen ca. 16-30 jaar. Alleen al in Amsterdam wonen er bijna 100.000 jongeren tussen de 15 en 25 jaar. Het betrekken van jongeren roept dan ook veel vragen op. Want over wie praten we nu precies? Wat kenmerkt de huidige generatie? En hoe verhoudt een langzame de snelle jongerencultuur zich tot een langzaam begrip als stedenbouw? Een fundamentele vraag voor dit onder-zoek is wat de meerwaarde is van het inzetten van jongeren bij het verbeteren van stedelijke gebieden. Wij gaan op zoek naar een jongeren en naar wat zij specifiek zouden kunnen bijdragen aan gebiedson-twikkeling.

Waarom jongeren betrekken bij gebiedsontwikkeling?Creatievelingen zouden met hun kleinschalige initiatieven en straatcultuur volgens theorieën van internationale wetenschappers als Richard Florida en Charles Landry goed ingezet kunnen worden om een plek aantrekkelijk te maken. Mensen met creatieve instelling zijn doorgaans ondernemend, en zouden dan ook geschikt zijn als trendsetters. Vervolgens zouden grotere groepen mensen kunnen profiteren van de ‘gezellige’ mix van winkeltjes, cafés en galer-ies die door de creatieven zijn geïnitieerd. Of dit mechanisme precies zo werkt en of een buurt uitein-delijk toegankelijk blijft voor verschillende groepen is nog de vraag. Het idee om creatieven in te zetten als placemakers heeft in ieder geval al veel navolging gevonden bij beleidsmakers. Zij stellen beleid op om deze ‘creatieve klasse’ aan te trekken. Het beeld dat bestaat over jongeren is heel anders. Jongeren

worden, anders dan de leden van de creatieve klasse, vaak gezien als verstoorders van de open-bare orde. Dit blijkt uit ingeburgerde begrippen als ‘hangjongere’, ‘probleemjeugd’ en ‘randgroepjongere’. Er is echter in de media en politiek ook steeds meer aandacht voor jongeren als nieuwe doelgroep. Er zijn dan ook steeds meer bureaus, zoals Motivation en Youngworks, die onderzoek doen naar jongeren.

Voor partijen in de gebiedsontwikkeling, zoals ge-meenten en woningcorporaties, zijn jongeren nu een nieuwe doelgroep. Uit publicaties en onderzoek komen een aantal interessante dingen over deze groep naar voren. De huidige generatie Nederlandse jongeren is grotendeels opgegroeid in een periode van grote welvaart. Door moderne media is contact met de hele wereld mogelijk en dit maakt de jeugd van tegenwoordig letterlijk wereldwijs. Een breder wereldbeeld opent de ogen voor mogelijkheden en uit meer mogelijkheden volgen meer keuzes. Het kiezen van je eigen pad blijkt echter niet altijd makkelijk. De opvoeding van tegenwoordig is weinig autoritair is en legt de nadruk op liefde en bewustwording. Er is aandacht voor het individu en voor het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Daarbij zijn jongeren steeds eerder kapitaalkrachtig. Dit maakt de jeugd tot een (on)bewuste doelgroep voor marketing en communicatie.

Voor gebiedsontwikkeling zijn jongeren in de eerste plaats interessant omdat zij met hun gebruik en initia-tieven, zoals feesten, voetbalveldjes of graffitiplekken, een boost geven aan een plek. Jongeren maken relatief veel gebruik van de openbare ruimte. Juist door een plek te gebruiken gaat het er leven. Ze zouden in potentie een verfrissende visie kunnen geven op gebiedsontwikkeling; ze hebben immers veel vrije tijd, zijn idealistisch en beschikken over een groot netwerk. Zij kunnen dienen als pioniers in vernieuwing van relatief onontdekte gebieden. Hun energie zou kunnen bijdragen aan een dynamisch imago van een plek. Bovendien zijn zij mogelijk toe-komstige bewoners.

Stedenbouwkundige planning gebeurt nu grotendeels “top-down” door mensen die meestal hun jeugd al ver achter zich hebben liggen. Zij ervaren hun omgev-ing misschien heel anders dan de jeugd en hebben andere wensen en eisen. De eisen die jongeren nu hebben voor een gebied zouden bepalend kunnen zijn voor waar zij in de toekomst naar op zoek gaan. Het betrekken van jongeren bij gebiedsontwikkeling kan dus inzicht opleveren in de wensen van (toekom-stige) afnemers van producten die woningcorporaties aanbieden. Daarbij speelt een rol dat jongeren nog in een vormende fase van hun leven zijn. Ze staan open voor nieuwe producten of overtuigingen. Wan-neer mensen jong aan een product/partij gebonden worden blijven ze hier vaak ook op latere leeftijd ver-bondenheid mee voelen. In dit onderzoek is het ‘prod-uct’ waar jongeren mee in contact worden gebracht eigenlijk de stad waarin zij wonen, werken of naar school gaan. Natuurlijk bind je je op een latere leeftijd niet aan een omgeving die je in je jeugd als onin-teressant beschouwde. Woningcorporaties hebben er belang bij dat hun producten ook in de toekomst worden afgenomen. Jongeren hebben de toekomst

14

JONgEREN

WerkendeUitwonende

Onzekere

Puberende

Vernielende

Lerende

Thuiswonende

Studerendegamende

Sportende

Ondernemende

Zoekende

Creatieveactiverende

FeestendeOntdekkende

Carriere-

Trendzoekende

Mondige

Eigenzinnige

Serieuze

Onverschillige

Onafhankelijke

Snackende

Passieve

Actieve

placemakers 15

en woningen en voorzieningen zijn ook een lange ter-mijn product. Gebiedsontwikkelaars en speler op de woningmarkt hebben er dus baat bij om te kijken naar de wensen van jongeren voor een gebied. Dit onder-zoek richt zich dan ook op specifieke locaties en de jongeren die daar vertoeven. Door jongeren invloed te laten uitoefenen op hun directe leefomgeving hopen wij dat ze nu en in de toekomst meer binding krijgen met “hun” stad. Tarik Yousif van het bureau ‘Creative Urbans’ heeft ervaring met het betrekken van jongeren bij gebied-sontwikkeling. Zijn advies luidde: ‘neem jongeren serieus’. Het is goed om je bij samenwerking met jongeren te beseffen dat zij nog niet volledig gevormd en daardoor gevoeliger zijn. Want tegelijkertijd is de onvolwassenheid de valkuil. Ze niet voor vol aanzien is funest voor een vruchtbare samenwerking. Tarik waarschuwde er ook voor dat het vertrouwen van jongeren snel geschaad is, waarschijnlijker omdat zij nog opener in het leven staan dan veel volwassenen. Het is dus van belang dat je helder communiceert, consequent en eerlijk bent en duidelijke grenzen stelt. Dit is natuurlijk basis in alle menselijke communica-tie. Maar jongeren zijn kritisch; ze kiezen selectief en zullen alleen mee willen doen als ze specifiek op hun interesses worden aangesproken. Ze verwachten ook vaak snel actie en resultaat. In relatie tot ons onder-zoek zit hier misschien wel een grote valkuil. Want stedenbouwkundige ontwikkeling is een langzaam proces. Hoe verhoudt de jonge, hippe jongerencultuur zich tot een langzaam gegeven als stedenbouw. Zijn deze twee werelden met elkaar te verbinden? Het lijkt er wel op, maar het is nog niet duidelijk hoe. Zo is de term ‘urban’ (oftewel ‘stads’) verbonden aan jonger-entrends als hiphop, breakdance en graffiti. Dit zijn typische cultuuruitingen die jongeren en de openbare ruimte binden. De skate-cultuur gaat bijvoorbeeld uitermate creatief om met het gebruik van straatmeu-bilair.

Maar zijn jongeren er ook in geïnteresseerd om in plaats van het bestaande naar eigen hand te zetten energie te steken in het creëren van nieuwe vormen van stedenbouw. Beeldend kunstenaar Chantal van Heeswijk ging voor het project ‘Your city’ in gesprek met jongeren. In dit project gaan jongeren gaan sa-men met kunstenaars en architecten aan de slag om Rotterdam Zuid naar hun eigen smaak ‘in te richten’ en vorm te geven. Zo laten jongeren zien hoe zij hun directe leefomgeving willen gebruiken. ‘Uit de ge-sprekken blijkt dat jongeren graag invloed willen op hun woon- en leefomgeving, en er de baas over zijn. Maar tegelijkertijd zijn jongeren lastig te betrekken bij architectuur en stedenbouw. Jongeren zijn snel in hun doen en handelen en architectuur is doorgaans een langzaam proces. Voor een plein is ingericht of een gebouw staat, is er zo een jaar verstreken. Met tijdelijke bouwwerken (ook wel tijdelijke ‘ingrepen’ genoemd) op pleinen, bruggen en braakliggende ter-reinen, hebben jongeren wel invloed op hun omgev-ing.’ De vraag is of wanneer jongeren worden ingezet voor het doen van tijdelijke ingrepen, hun band met de stad ook aan trends onderhevig is. Misschien worden zij zich door te denken over tijdelijke functies en evenementen meer bewust van hun omgeving en geprikkeld om er ook langer “de baas” over te spelen.

Doelgroep van het onderzoekslab Placemakers Het idee is ook dat wij als jonge, gemotiveerde ontwerpers niet zo ver af staan van de huidige jeugd. Hoe veel verschillen zij van ons? We hebben een kort vergelijkend onderzoek onder de leden van het onderzoekslab (24 – 35 jaar) gedaan, back to your past. Dit gaat over de periode als middelbare scholier (15-18 jaar) en student (18-25 jaar). Op basis hiervan kunnen we enkele verschillen en overeenkomsten onderscheiden.

Verschillen:- Jongeren geloven niet meer alles wat hun aangedragen wordt, maar gaan voor bewijs, kwaliteit en echtheid. De overdosis aan informatie die hen overspoelt wakkert hun zoektocht naar houvast en authenticiteit als individu aan.- De onderzoekslab-generatie was niet op zoek naar authenticiteit zoals de huidige generatie: er was weinig aandacht voor kledingstijlen en merken. - Het internet wordt door beide generaties verschillend gebruikt. Waar het internet meer als informatiebron wordt gebruikt door de onderzoekslab-generatie, is het voor de huidige generatie zowel informatiebron als een bron voor (nieuwe) sociale netwerken.

Overeenkomsten:- De onderzoekslab-generatie voelde zich net als de huidige generatie weinig betrokken bij de ac-tualiteit. Natuurlijk zijn er enkelen onder ons die zich wel betrokken voelden en milieubewust waren.- Verder blijkt het weinig luisteren naar geza-gvoerders (o.a. ouders en leraren) van alle tijden: dit is zowel van toepassing op de onderzoekslab- als huidige generatie.

De keuzes voor de doelgroep hebben we voor een deel ook gemaakt op basis van de analyse van het onderzoek back to your past. Om grip te krijgen op je doelgroep is het nodig deze duidelijk af te bakenen. Het leeftijdskader was helder: 15-25 jaar. Daarbinnen niet de ondernemende ‘top’ en ook niet de probleem-jongeren, maar de groep er tussen in. Niet persé specifiek de hogeropgeleiden en creatievelingen, maar ook ‘mainstream’ jongeren. Er is een kleine groep die werkelijk ambitieus is, maar ook een grote middengroep. Jongeren die wel geinteresseerd en actief zijn, maar wel gestimuleerd moeten worden.

16

Van deze groep moeten we op zoek naar de 20% die echt iets wil. Uiteindelijk bestaat onze doelgroep – puur praktisch – uit studenten tussen de 18 en 25 jaar. De jongere scholieren vallen niet binnen onze onderzoeksgroep. Bovendien hebben we een keuze gemaakt voor uitwonende jongeren. Zij kunnen namelijk een vergelijking maken tussen verschillende woonplaatsen en omgevingen. Deze vergelijking is belangrijke kennis voor projecten over stedelijke ontwikkeling. Als middelbare scholier speelt je leven grotendeels in je eigen woonplaats af, terwijl je als uitwonende student een grotere omgevingscirkel hebt en daar dan ook meer bewust van wordt.

Met Placemakers willen we de mogelijkheden onder-zoeken die jongeren kunnen spelen bij gebiedson-twikkeling. Op wat voor manieren is dit mogelijk, en levert dit iets op voor een duurzame relatie tussen jongeren en de stad? Ons onderzoek is niet zozeer een puur wetenschappelijk met een representatieve doelgroep. Het heeft meer het karakter van een experiment. Wij moeten tot co-creatie met jongeren komen en daarin zijn we totaal afhankelijk van de inzet van jongeren die we kunnen bereiken. Vandaar dat de uiteindelijke keuze voor de proefpersonen werd bepaald door locatie en het enthousiasme van de jongeren ter plekke. Deze groep is nooit een afspiegeling van alle jongeren in het gebied, of als je het nog breder wilt trekken van alle jongeren in Amsterdam. Maar misschien is met name het aantal jongeren dat gemotiveerd kan worden tot co-creatie wel sprekend voor dit soort processen.

Belangrijker dan het zoeken naar een representa-tieve doelgroep is daarom voor ons ook het in beeld brengen van hoe en waarom mensen te motiveren zijn; hoe je de aandacht vasthoudt en wat tot een vruchtbare samenwerking leidt. Per locatie geven we het hoofdstuk “case studies” aan welke jongeren we als uiteindelijke test-case hebben gebruikt. Dit onderzoek moet dan ook gezien worden als een eerste verkenning in het co-creëren met jongeren op specifieke locaties.

placemakers 17

H3 mETHODEN EN sTRaTEgIEëN vOOR CO-CREaTIE

Onderzoekslab Placemakers experimenteert met mogelijkheden voor een nieuwe benadering in de ge-biedsontwikkeling. Doordat we niet gebonden zijn aan financiële middelen of werken voor een opdrachtge-ver kunnen we experimenteren hoe en of co-creatie met jongeren werkt. We gebruiken hiervoor verschil-lende strategieën. Samen met groepjes jongeren uit de drie gebieden geven we invulling aan het begrip co-creatie door middel van workshops. We expe-rimenteren met de bottom-up benadering en laten de mate waarin we de macht uit handen geven per groep verschillen. Maar wat is het kader waarbinnen we de jongeren laten werken? Bepalen wij wie (met wie) gaat co-creeëren? Durven we jongeren de rol van client te geven, waarbij wijzelf slechts dienen als adviseurs? Het is moeilijk om de jongeren helemaal los te laten in hun proces, omdat we graag een goed plan tot stand willen brengen, juist in samenwerking met jongeren. Het blijft van belang dat we vasthouden aan het experimenteren. We hoeven immers geen vaststaand product te verkopen; mislukkingen en fouten zorgen voor meer inzicht in het proces van co-creatie. Falende experimenten geven aan wat er juist niet moet gebeuren. Aan de hand van deze ervarin-gen willen we modellen aandragen voor co-creatie en aanbevelingen doen voor verder onderzoek.

Door middel van ideeën en experimenten (deze trial and error) komen we tot een overzicht van mogelijk-heden voor co-creatie, en meer specifiek voor co-creatie met jongeren. Eerst gaan we in op welke rol we aan jongeren geven. Vervolgens presenteren we een kaartenbak met allerlei mogelijke methodes die hiervoor ingezet kunnen worden. Daarna gaan we verder in op de methodes die wij hebben gekozen.

Welke rol geven wij jongeren?Er zijn verschillende mogelijkheden voor de mate waarin groepen kunnen worden ingezet bij een pro-ces van co-creatie. We gebruiken hiervoor de ‘par-ticipatieladder’, zoals die in het voorbeeld hieronder is opgesteld voor mate van participatie en stijlen van bestuur:

de begeleidende partijen wordt dan meer gevraagd, zoals openheid, en ondersteuning in de vorm van geld, deskundigheid en materiele hulpbronnen.

Op dit moment worden jongeren nog nauwelijks betrokken bij gebiedsontwikkeling. Met het onder-zoekslab Placemakers kijken we in hoeverre jongeren betrokken kunnen en willen raken bij gebiedsontwik-keling. We maken hierbij gebruik van informatievoor-zieningen en verschillende participatie-instrumenten. Bovenstaand model omschrijft een ‘participatielad-der’. Hierin is de rol van de burger beschreven (Bergeijk e.a., 2008). Wij hebben dit model toegepast op de experimenten met onze eigen doelgroep, de jongeren. Onze eigen rol moet meer worden gezien als een combinatie tussen onderzoekers en media-tors. Wij maken hierbij gebruik van ‘informeren’: wij onderzoeken en informeren de doelgroep over de mogelijkheden. We faciliteren en analyseren de on-derzoeksexperimenten tussen gebruikers (jongeren) en bestuur (Ymere). Ymere neemt, volgens dit model van Bergeijk, de rol van bestuur omdat zij uiteindelijk de partij is met wie co-creatie plaatsvindt.

Daarnaast maken we in ieder gebied gebruik van ‘raadplegen’ als participatievorm. Jongeren dienen als geconsulteerde gesprekspartner. We nodigen hen uit om met ons om tafel te komen zitten en hun verhaal te doen over het gebied. Ook moedigen we hen aan om voorstellen te doen die nuttig kunnen zijn voor gebiedsontwikkeling. In deze fase is nog sprake van vrijblijvendheid: Ymere bepaalt vooralsnog de ont-wikkeling, en hoeft daar geen consequenties aan te verbinden.Vervolgens zullen we in verschillende mate gebruik maken van de rol van jongeren als adviseur, als coproducent – in de vorm van medebeslisser of als samenwerkingspartner op basis van gelijkheid – of

De gekozen samenwerkingsvorm die de woningcor-poratie gebruikt bij de start van herstructurering is van grote invloed op de mogelijkheden voor gebruikers tijdens het verdere procesverloop. Er is sprake van een glijdende schaal in de mate waarin bewoners actief betrokken kunnen zijn in de planvorming voor de gebieden Zeeburgereiland, het Eenhoorngebied en Westpoort-Oost. Als er meer participatie is, wordt er ook meer gevraagd van bewoners en woningcor-poraties (of andere partijen). Hoe groter de rol van de jongeren, hoe voortvarender zij moeten zijn. Ook van

18

als meebeslisser. We zullen de verschillende metho-des in het proces van co-creatie met jongeren hier verder uitwerken.

gebruikte methodes voor co-creatieWe willen voor de praktijk van co-creatie meer the-oretische modellen ontwikkelen. In dit kader is het van belang om duidelijk te maken welke verbanden we echt onderzocht hebben, en welke verbanden vermoedens zijn. Door tijden capaciteitgebrek is het niet mogelijk om onderbouwde wetenschappelijke aannames te doen; we kunnen geen tests doen die herhaalbaar zijn of een representatieve steekproef nemen. Ons praktijk-onderzoek heeft daarom een ‘trial and error’ karakter. Eerst doen we een ‘educated guess’, een suggestie op basis van een bepaalde mate van ervaring, kennis of informatie die we heb-ben gehaald uit lezingen, literatuur of referentiepro-jecten. Vervolgens is het een kwestie van doen. Na workshops of co-creatie momenten evalueren we de gebruikte methoden om te komen tot een model dat ter inspiratie kan dienen bij toekomstige co-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling.

Er kunnen verschillende methodes in worden gezet om samen na te denken over gebiedsontwikkeling. Hier een beschrijving van verschillende strategieën die wij hebben ingezet. Om de afstand tussen theo-rie en praktijk te overbruggen, verzamelen we veel verschillende onderzoeks/co-creatie/communicatie methoden in een overzicht. De gebruikte methodes zijn onderverdeeld binnen de schaal van co-creatie die we al eerder hebben uitgelegd; sommige van onze werkwijzen vallen onder informeren, een aantal onder raadplegen, een paar onder adviseren en één methode valt onder meebeslissen.

1. Informeren – doelgroep van onderzoek, voorlichting. Levert geen input.

Blog: Vooruitlopend op de co-creatie met jongeren hebben we onze acties en verslagen gepost op het blog van de Placemakers. Een samenvatting van de weekbevindingen en onze acties is op onze site terug te vinden. Voor de snelle geïnteresseerden is dit een manier om ons proces te volgen, daar waar de PDF rapportage te groot is. Een meerwaarde van onze blog is toegankelijkheid en snel op de hoogte kunnen worden gesteld. Tijdens de jongerenwerving voor de workshops was het een eenvoudige manier om een achtergrondverhaal te delen. De pieken in de grafiek laten een verhoging in bezichtiging zien van de blog. Dit gebeurde tijdens de wervingsacties 19 en 20 november en tijdens de eerste workshops van 27 november. Hierna is een verlaging te zien in de bezoekers van de blog. Dit kan eventueel komen doordat er weinig verslagen gepost zijn. Ook kan een enthousiasme dieptepunt onder de Placemakers invloed hebben gehad. Een oproep via twitter en e-mail aan de Placemakers en jongeren om actief bevindingen te delen zal het enthousiasme weer kunnen vergroten en de bezoekersaantallen opschroeven!

Lunchlezingen: Geïnspireerd worden door andere relevante projecten en geïnformeerd worden is het gevolg van de lezingen door experts. Gastsprekers worden uitgenodigd om 20 minuten een voordracht te houden. Na de lezing wordt er gelunchd met het onderzoekslab en verder informeel nagepraat. Een week van tevoren worden mensen van Ymere en andere geïnteresseerden via posters en email uit-genodigd voor komende lezing. Deze lunchlezingen vergroten daarnaast ook onze bekendheid en bren-gen ons in contact met een groter netwerk binnen het jongerenwerk en de gebiedsontwikkeling.

Observatie van de locatie: Oriëntatie bewoners, bezoekers, voorzieningen en sfeer kan een goed beeld opleveren van een gebied door hier een bezoek aan te brengen. Daarnaast geeft het een beeld van het imago en de identiteit van een gebied; je kan zien of het er stil is, wat voor publiek er is, en wat kenmer-ken zijn van het gebied. Tijdens het bezoeken van de locatie maken we veel foto’s van de omgeving en bestuderen we het gedrag van de mensen daar; hoe bewegen ze zich door het gebied, wat voor voorzie-ningen gebruiken ze. Op deze manier kom je er ach-ter wat waar te vinden is en wat mensen belangrijk vinden aan een bepaald gebied.

Back to your past: Zelf staan wij helemaal niet zo ver af van jongeren, hun leeftijd en levensstijl. Door te kijken naar jezelf kan je ook iets zeggen over jonge-ren in het algemeen. Om een beeld te krijgen van hoe wij zelf waren en wat we belangrijk vonden tussen ons 15e en 25e levensjaar hebben we een geheugen-oefening gedaan; back to your past. We hebben op verschillende thema’s ingevuld wat we zoal deden in onze middelbare school en studietijd. Door je in te leven in de leefwereld van jongeren kan je beter aansluiting vinden met deze groep.

placemakers 19

2. Raadplegen – geconsulteerde gespreks-partner

Interviews op locatie: Gesprekken geven inzicht in wat bewoners en bezoekers van het gebied vinden en wat ze er doen. Dit houdt in dat je vragen stelt aan mensen die je in het gebied tegenkomt. Wat doe je in het gebied? Waar kom je vandaan? Hoe kom je hier? ken je mensen die hier wonen? Etc. Dit is een snelle methode om erachter te komen hoe het gebied ge-bruikt wordt, waar de gebruikers van het gebied van-daan komen. Bovendien is persoonlijk contact goed om je enthousiasme te tonen en mensen te werven.

Het twitter account: Hier kan de activiteit van de Placemakers bekeken worden. Op dit platform delen we ideeën met onze followers. De jongeren kunnen op deze manier hun feedback geven en meedoen op een laagdrempelige manier. Ook wanneer je op een ander moment en plaats is het eenvoudig je idee te delen door via de mobiele telefoon een tweet te plaatsen. Niet alleen jongeren maar ook andere geïnteresseerde professionals zijn ons gaan volgen. Op ons beurt volgen wij ook mensen die bezig zijn met co-creatie, jongeren en andere aanverwante zaken. De volgers en degene die wij volgen zijn onder andere de gastsprekers van de lunchlezing. Dit is een gemakkelijke manier van contact houden. Het doel van het medium wordt door de groep niet perse als een meerwaarde gezien. Het is een nieuw medium, dus nog niet vanzelfsprekend in de internet routine opgenomen. Terwijl juist het constant plaatsen van tweets het medium kan doen slagen.

Netwerk onderhouden: Online netwerksites zijn een makkelijke manier om contacten met doelgroep en professionals te onderhouden en te weten wat er speelt onder deze groepen.

Hyves-account: Placemakers houden hiermee contact met betrokkenen. Op dit platform delen we ideeën met vrienden. Ook op deze netwerksite kun-nen jongeren hun feedback geven en meedoen op een laagdrempelige manier.

3. adviseren – adviseur

Workshops: Tijdens de workshops hebben we een aantal methodes gebruikt om er achter te komen wat jongeren vinden van een gebied en hoe ze het gebruiken.

Kaarten maken: Om het gebruik van een gebied in kaart te brengen kunnen verschillende partijen kaarten met elkaar maken. Dit is een snelle methode om een overzicht te krijgen van het gebruik van een gebied door een doelgroep, en het gebruik van het grotere gebied eromheen. Zo kan er gekeken worden naar wat er ‘werkt’ aan het gebied, en voor wat voor zaken de jongeren buiten het gebied gaan.Jongeren geven op gebruikerskaarten verschillende dingen aan; wat een fijne of een slechte plek is, wat hun route is, en waar ze sporten, studeren, bood-schappen, uitgaan of werken. Ook worden er op een kaart van het gebied de functies aangeduid. Op wie, wat, waar kaarten brengen jongeren in kaart welke mensen er in het gebied zijn en wat ze doen (wie), omschrijven van verschillende functies en materialen die ze tegenkomen (wat), maatvoering (waar). Brainstorm: De meest basic vorm van co-creatie is het genereren van ideeën door samen te brainstor-men. Bij een brainstorm is het belangrijk om zoveel mogelijk ideeën te spuien ongeacht of ze realistisch zijn of niet. Hierdoor kan er worden voortgeborduurd op andere ideeën. Er moet eerst duidelijk worden wat het gezamenlijke probleem- of interessegebied is. De jongeren moeten een belang hebben bij het

meewerken aan een brainstorm. Zo is er in het Een-hoorngebied een probleem vastgesteld dat te maken heeft met tijdelijke uitplaatsing van de studenten in de zomerperiode. De studenten hebben geen eigen wo-ning in de zomer, dus brainstormen we samen over mogelijke oplossingen.

4. Coproduceren – medebeslisser, binnen randvoorwaarden of samenwerkingspartner op basis van gelijkheid.

Consultant: Jongeren worden aangenomen om een specifieke opdracht uit te werken, op het gebied van gebiedsontwikkeling. Hiervoor is een budget en toe-zicht nodig, maar ook een specifieke opdracht. Een betaalde baan als junior consultant geeft een jongere het gevoel van betrokkenheid bij maatschappelijke en ruimtelijke problemen en 100% verantwoordelijk-heidsgevoel voor het proces en de inhoud ervan.

kaartenbak met andere methodenWij hebben geen tijd gehad om deze methoden uit te testen, maar ze staan wel in onze ‘kaartenbak’ met opties voor methoden:

• Verzamelen van kaarten• Spoorzoeken door jongeren foto’s te laten maken• Ontwerpproces beschrijven samen met jongeren• Wenslijst samenstellen• Ideeën uitwerken in een maquette of tekening• Computerspel• Veldobservatie & ideevorming

Co-creatie experimenten in de verschillende ge-biedenBij de bottom-up benadering is het de bedoeling dat er wordt gekeken naar wat er speelt op lokaal niveau. Lokale gebruiken en initiatieven kunnen leiden tot een

20

trend of kunnen de identiteit van een gebied mede-vormgeven. Alleen al door het betrekken van een externe partij bij ons initiatief kan er niet meer puur worden gesproken van bottom-up benadering. Toch kan er worden geëxperimenteerd met de mate waarin er bottom-up wordt gewerkt. In de drie gebieden die wij onderzoeken gebruiken we een verschillende strategie om jongeren te betrekken. Niet alleen de uitkomst van de co-creatie verschilt dus per gebied, ook het proces waarin deze uitkomst tot stand is gekomen. Hier een overzicht van de verschillende strategieën per gebied. WestpoortHier werken we samen met studenten van het Media College. Ze zijn medebeslisser binnen randvoorwaar-den: er is al een gebiedsplan waarin wordt gesteld dat studentenhuisvesting er pas vanaf 2020 kan komen. Studenten van het Media college hebben er dus niet direct belang bij; zij zullen niet degenen zijn die in het gebied komen wonen als student. Maar ze kunnen wel meehelpen om te zorgen dat het gebied rondom het Media college op de korte termijn aantrekkelijker wordt. Beoogde strategie: Het Onderzoekslab en Ymere ge-ven de jongeren een ‘opdracht’ mee die past binnen het schooltraject van het Mediacollege. De opdracht is het zichtbaar maken van bedrijven en (werk/stage)mogelijkheden in het gebied. Daarbinnen zijn ze vrij. Er kan dus worden gezegd dat ze co-produceren. Ze zijn medebeslisser binnen deze gegeven randvoor-waarden. Ymere besluit uiteindelijk over het gebied met inachtneming van de randvoorwaarden.

ZeeburgereilandWe werven jongeren in het gebied via de camping, het benzinestation van studentenorganisatie kriterion en de studentenwoningen. Jongeren werken vrijwil-lig mee aan de workshops en geven aan wat zij van belang vinden. Beoogde strategie: Samen met Onderzoekslab Place-makers (als vertegenwoordigers van Ymere) wordt er dan nagedacht over mogelijkheden en oplossingen. De jongeren zijn hierin een samenwerkingspartner op basis van gelijkwaardigheid. Ymere besluit op basis van gelijkwaardigheid met de jongeren en het onder-zoekslab samen.

EenhoorngebiedWe spreken jongeren aan op de middelbare scholen en de studentencomplexen (waaronder Casa400) in het gebied. Op deze plekken plaatsen we ook een vacature voor junior consultant. De komst naar de workshop is de start van de sollicitatieprocedure.

Beoogde strategie: We nemen junior consultants aan. Zij krijgen een rol als initiatiefnemer, waarbij onder-zoekslab Placemakers slechts adviseurs van deze junior-consultants worden. Ymere en het Onder-zoekslab bieden ondersteuning in de vorm van loon, werkruimte en materialen. Ze krijgen vrijheid om hun wensen en problemen in te brengen. Het verzinnen van een bijdrage aan de oplossing van het door hun aangedragen probleem (huisvestingsprobleem in de zomer) wordt aan de jongeren overgelaten.

placemakers 21

22

Wes

tpoo

rtO

ost

Een

hoor

nZeeb

urge

reila

nd

Westpoort Oost

Eenhoorn

Zeeburgereiland

drie onderzoeksgebieden

placemakers 23

H4 CASE STUDIES

Drie locaties

Het onderzoekslab is voor de opgave gesteld om co-creatie met jongeren op drie locaties in de prak-tijk te brengen. In Westpoort Oost, Zeeburgereiland en het Eenhoorngebied in Amsterdam. Om hier een goed inzicht in te krijgen nemen duiken we in het gebied; we verkennen de huidige situatie. We wil-len weten wat voor groepen en voorzieningen zich in het gebied bevinden. Verder richten we ons op de zwaartepunten uit de onderzoeksvraag van Ymere, namelijk co-creatie en jongeren. We zoeken uit welke jongeren iets met het gebied hebben. Deze analyse zullen we uitwerken voor de verschillende locaties. Welke jongeren wonen, werken of sporten hier, en waarom? Deze gegevens zullen ook kunnen worden teruggevonden geïntegreerd in de kaarten van het gebied. Vervolgens worden er voor ieder gebied zo-genaamde strategieën geïntroduceerd; experimenten, interventies of vormen van co-creatie die een reactie uitlokken. Op basis hiervan krijgen we meer zicht op wat er in de gebieden kan gaan gebeuren, en hoe op dit soort plekken een duurzame relatie met jongeren aangegaan kan worden.

Eenhoorn

Westpoort

Zeeburgeiland

placemakers 25

WESTPOORT-OOST

26

WEsTPOORT-OOsT

team; Neetltje Tops, Yifat Levron en Jesse Lavalaye

Westpoort-Oost is een locatie vol potentie. Het op-waarderen van stedelijke gebieden focust zich vaak op achterstandswijken, waar het probleem ligt bij een achterstallige woningvoorraad en het gebrek aan voorzieningen. Westpoort heeft een omgekeerde pro-blematiek; er zijn voorzieningen, maar er wordt nog niet gewoond. Hierdoor is het een gebied waar de activiteit zich beperkt van negen tot vijf. De komende 20 jaar zullen er ook nog geen permanente woningen gebouwd mogen worden, maar dat wil niet zeggen dat er in deze periode niets kan gaan gebeuren. Wij willen proberen samen met jongeren strategieën verzinnen om het potentieel van deze locatie aan te boren, zodat het een ook een plek wordt waar men-sen graag willen wonen en werken.

Het hoofdstuk begint met een vluchtige analyse van de situatie; het betreft geen stedenbouwkundige analyse. Met behulp van foto’s en kaarten geven we een impressie van de Westpoort-Oost. Hierna volgt een uitgebreid verslag van het proces wat wij met el-kaar en de jongeren doorlopen hebben. In dit proces werden steeds de grenzen afgetast van co-creatie; waar ligt onze rol en waar ligt de rol van de jongeren. In hoeverre stuur je en wat laat je vrij? Aan het eind volgt de conclusie met onze bevindingen en aanbeve-

impressie Westpoort

placemakers 27

LOCaTIE

lingen voor een vervolg.

HUIDIGE SITUATIE

Westpoort is een haven- en industriegebied aan de Westzijde van Amsterdam. Het is ruim 35 vierkante kilometer groot en wordt onderverdeeld in de bedrij-vengebieden Teleport, Sloterdijk I, II en III, De Heining en het Havengebied. Westpoort groeit als vesti-gingsgebied voor ondernemers. Er zijn nu ruim 2000 bedrijven gevestigd en er werken ca. 45.000 mensen. Westpoort is geen stadsdeel, maar valt onder de verantwoordelijkheid van het Amsterdams college van B&W. Het bestaat uit 2 buurtcombinaties en 14 buurten.

Deze casestudie richt zich op de buurten Sloterdijk 1 en de Alfa-driehoek, hierna aangeduid als Westpoort Oost. Volgens de statisieken van O+S waren hier in januari 2009 8849 mensen werkzaam in 337 bedrij-ven.

GESCHIEDENISWestpoort is een onderdeel van de westelijke haven-gebieden. Men begon in de 16e eeuw met het realise-ren van meer havengebied door aanplempen van het IJ, dat wil zeggen dat men grond, huisvuil, havenslib en strandzand in het IJ stortten om nieuwe havens aan te leggen. Men begon in het oosten, maar in de 17e eeuw werden ook de westelijke eilanden aange-legd. In het kader van het Algemeen Uitbreidingsplan werd vanaf de jaren vijftig het Westelijk Havengebied sterk uitgebreid. Het Oostelijk Havengebied verloor meer en meer zijn functie en werd vanaf de jaren negentig ingericht tot woonwijk. Het Westelijk havengebied is tot de dag van vandaag grotendeels in gebruik als industrieterrein en haven.

PLANNEN

In 2029 woningen mogen in dit gebied woningen wor-den gebouwd. Cargill, een groot internationaal bedrijf dat gevestigd is in de nabij gelegen havens heeft de mogelijkheid tot woningbouw lang tegengewerkt, maar is dit jaar tot een akkoord gekomen. Voor tijde-lijke woningbouw, zoals een campus, gelden andere regels. In 2005 heeft Bouwfonds al een idee gehad om in dit gebied een campus te ontwikkelen, maar dat stuitte destijds op veel ambtelijke weerstand; de gemeente wilde vooral dat het gebied mono-functio-neel zou blijven. Inmiddels heeft dit beleid meer kleur gekregen. De gemeente staat nu open voor vermen-ging. Daarnaast biedt de ambitie om Amsterdam te profileren als economische metropool kansen om het gebied Westpoort-Oost te herontwikkelen. Ymere wil in samenwerking met Bouwfonds en het Mediacollege Westpoort Oost tot een ‘craftground’ maken, een creatief productiemilieu. Westpoort Oost is hiervoor uitermate geschikt als zone tussen stad en havens. Het doel is ervoor te zorgen dat creatieve

bedrijven Amsterdam niet ontvluchten, maar in dit gebied blijven om er een gezamenlijk creatief netwerk op te bouwen. Er zitten momenteel al een aantal creatieve bedrijven in het gebied die als katalysator kunnen dienen.

Om zo’n ‘craftground’ te ontwikkelen is het vooral belangrijk dat het gebied meer kwaliteit krijgt als verblijfsgebied. Het idee is om deze ontwikkeling te starten met studentenhuisvesting voor creatieve oplei-dingen (zoals het Mediacollege) en het faciliteren van startende creatieve bedrijfjes. Nu gaan de meeste mensen er meteen na werk of school weer weg en loopt men hooguit een rondje in de pauze. Na werktijd is het er erg stil en verlaten. Door het creëren van ontmoetingsruimten het verbe-teren van de openbare ruimte zal het gebied aantrek-kelijker worden. Hierbij ziet Ymere studentenhuisves-ting als essentieel onderdeel. Huisvesting kan talent trekken en vasthouden. Het gebied kan omgevormd kunnen worden tot een campus. Aan ons de vraag hoe wij hier de jongeren in kunnen betrekken.

bedrijfsgebouwen dichtbij de A10

bus station dichtbij het Ma-college

28

Transformatorweg

StationAmsterdamSloterdijk

Nieuwe Hemweg

Contactweg

Sloterdijkweg

Westerparkvolkstuinen

voetbalvelden

Staatsliedenbuurt

Westpoort

Spaarndammerbuurt

Jordaan

het IJ

Ma

28

locatieA10 gebiedsgrens water weggroengebouwenWestpoort - Oost

Situatie

placemakers 29placemakers 29

Isolatorweg

Het spoor vormt een belan-grijk element in het gebied, maar door vele doorgangen vormt het niet zozeer een barrière.

Zuidzijde

Het spoor aan de zuidzijde vormt duidelijk het einde van het gebied. Hierachter liggen de moestuinen.

Transformatorweg

De Transformatorweg is de belangrijkste doorgaande weg. Door het ruime straat-profiel deelt de weg het gebied in twee delen.

Nieuwe Heemweg

Aan de Noordzijde van het gebied zijn de havens niet zichtbaar. De nieuwe Heemweg vormt een vi-suele barrière.

spoor Contactweg

Het spoor schermt het ge-bied af en de groenstrook ervoor is nog niet meer dan restgroen.

LOCaTIEGRENZEN & GROENgrenzenWestpoort-Oost wordt aan de westzijde begrensd door de A10, de grote ring rond Amsterdam. Aan de Noordzijde ligt de nieuwe Hemweg, die het gebied visueel afsluit van de achterliggende havens en het IJ. Aan de Oostkant vormt het spoor en een groot rangeerterrein van de NS een barrière voor de erach-ter liggende houthavens. Ten zuiden wordt het gebied afgebakend door het spoor.

De belangrijkste aders door het gebied heen zijn de Transformatorweg en het spoor met daarnaast de Isolatorweg. De Transformatorweg deelt met zijn brede straatprofiel het gebied in tweeën. Het spoor langs de isolatorweg is door zijn verhoogde ligging erg beeldbepalend en vormt een barrière.

De fysieke grenzen zijn gevoelsmatig sterk aanwezig. Met name als voetganger of fietser heb je het idee dat het gebied zich afsluit van de rest van Amster-dam. Zelfs het naast gelegen Westerpark en de haven zijn niet ‘voelbaar’ in het gebied.

groenOp de kaart is zichtbaar dat er veel groenvoorzienin-gen zijn in de buurt. Aan de zuidzijde ligt het Wester-park en een enorme zone met volkstuinen. Binnen het gebied is het groen vooral functioneel; sport-velden, een begraafplaats en brede bermen. Daar-naast is er nog veel restgroen; stroken groen langs het spoor en grasvelden rondom de evangelische school waar weinig mee gebeurt. Een echt park of een groene looproute ontbreekt. Het gebied zou veel winnen als het al bestaande groen beter ingericht zou worden en meer een verblijfsfunctie zou krijgen.

grenzen groene gebieden

30

Ma 76

2

1

23

456

7

8

9

10

11

12

13

14

10

11

12

8

9

3

4

5

Aangegeven door Placemakers Bedrijven aangegeven door jongeren Aangegeven door Jongeren

Voorzieningen en bedrijven

Westpoort-Oost 11 7 1

Voorzieningen:1. Opvang Leger des Heils 2. Evangelische school3. IBIS hotel en Burger king 4. Station Amsterdam Sloterdijk en fietsenstalling5. Metro Station 6. Buurt-boerderij7. St. Barbara Begaafplaats8. IBIS Art hotel en Bredius zwembad zwem-

bad 9. Café 10. Broedplaats11. Westerpark 12. PacificWest

Bedrijven1. ...boy2. Bolletje3. Bijenkorf factory4. kringloopbedrijf5. Factory6. Telefoongids 7. Bk8. Focus9. Moves10. Het Techniek leverancier11. Einstein 12. kPN 13. GVB

placemakers 31

ma-collegeHet Mediacollege is een vakschool voor de media. Het biedt MBO onderwijs. De school is goed aange-schreven en trekt studenten uit heel Amsterdam en daarbuiten. De school biedt een breed aanbod aan richtingen van grafisch ontwerpen tot game-develop-ment en van filmacteur tot traffic-manager.

Opvanghuis Leger des HeilsHet opvanghuis biedt alcohol en drugs verslaafden een permanente woonplek. De bewoners zijn tussen de 28 en de 60. Het personeel probeert door nauw contact met de omliggende bedrijven deze op de hoogte te houden.

Evangelisch schoolHet is een tijdelijke huisvesting van Havo/Vwo/Vmbo met ongeveer 300 leerlingen.

BroedplaatsIn dit anti-kraak bedrijfsverzamelgebouw vinden allerlei activiteiten plaats: een steenmakerij, mu-ziek-lessen, trommelworkshops, yogalessen, massages, spirituele lessen. De diverse workshops in dit pand worden aan zowel jongeren uit de buurt als uit heel Amsterdam gegeven.

VOORZIENINGEN EN BEDRIJVEN

Westpoort Oost is een bedrijventerrein, Momenteel zijn de enige bewoners van Westpoort Oost te vinden in de verslaafdenopvang van het Leger des Heils.

Qua bedrijvigheid overheerst groothandel, kleine industrie en zakelijke industrieverlening. Creatieve bedrijven zijn voornamelijk ten zuiden van de Isolator-weg te vinden. Horeca is schaars, het beperkt zich tot de Burger King, het Ibis hotel, een buurtcafé en een lunchcafé.

De belangrijkste onderwijsinstellingen zijn het Me-diacollege met een dependance en evangelische middelbare school ‘de Passie’. Verder ligt er aan de oostkant een groot sportterrein, waarvan de plaatse-lijke voetbalclub gebruik van maakt.

Opvallend is dat van de circa 350 gevestigde bedrij-ven in het gebied maar enkele bij de jongeren van het Ma-college bekend zijn.

voorzieningen in Westpoort-Oost

LOCaTIE

32

1

2 2

3

gezelliger verhoogte route - uitzichtsroute

Niet leuke plekken Ma collegeroutes leuke plekken

Looproutes en busroutes,leuk en niet leuke plekken

Westpoort-Oost

Routes:1. Trein station2. Bus station3. Metro station Leuke plaatsen1. Westerpark2. Pacific Parc café3. volkstuinen4. Ma college5. Dansschool Moves6. Treinstation Sloterdijk

Niet leuke plaatsen1. Treinspoor 12. Ma college gebouw3. Hoofdwegens4. kruispunt5. Voetbal velden6. Treinspoor 2

1

1

6

2

2

3

3

4

4

5 5

6

placemakers 33

Docent evangelische school 30 jaarHier gebeurt ‘s avonds niks. Alleen daar onder die bomen komen de jongeren samen. Zelf kom ik hier ook alleen om te werken en te voetballen…Voor mijn leerlingen zou het goed zijn als hier meer te doen was, een voetbalveldje voor de school ofzo…

Dell-medewerker, 25 jaarIk loop hier in de pauze een rondje, verder ken ik het gebied niet. Het mooist vind ik de moestuinen aan de andere kant van het spoor.

Callcenter medewerker, 25 jaarIk loop even naar de metro om wat te drinken te ko-pen. Er zijn hier nergens winkeltjes. Het zou wel goed zijn om er iets leukers van te maken om in de pauze wat te wandelen. Vanuit de trein zie je wel veel groen, maar er gebeurt niks mee.

student ma-college, 18 jaarIk ben op weg naar de metro. Ik zit hier op school en ga alleen elke dag van de metro naar school en terug. Ik heb geen tijd om hier rond te hangen, teveel huiswerk.

ROUTES & PLEkkEN

Bij een eerste inventarisatie hebben wij op straat mensen ondervraagd. Zij gaven bijna unaniem aan slechts in Westpoort te komen voor werk of school en kenden het gebied hooguit doordat zij in pauzes een rondje wandelen. Tijdens de eerste workshop gaven jongeren van het Mediacollege hetzelfde beeld. Wij zijn er met hun dieper op ingegaan en hebben ze ge-vraagd de routes die ze afleggen in kaart te brengen en plaatsen te markeren die zij als positief of negatief beschouwen. De kaart hiernaast geeft dit weer. Dit maakt duidelijk welke plekken reeds een verblijfs-kwaliteit bezitten: het Westerpark, de volkstuinen, de dansschool en het Pacific Parc café. De zones langs het spoor worden juist negatief beoordeeld en ook de Transformatorweg met zijn brede, groene straatpro-fiel wordt ook niet als leuke plaats gezien. De routes geven aan dat de studenten merendeels met het openbaar vervoer gaan. Het zou nuttig zijn te inven-tariseren of dat ook geldt voor de meerderheid van de mensen die er werken. Waar mensen het gebied binnenkomen en de routes die zij afleggen bepalen ook grotendeels het beeld wat zij ervan hebben. Het Westerpark wordt bijvoorbeeld wel positief beoor-deeld, maar is voor studenten en werkenden in het

LOCaTIE

jongeren uit Westpoort-Oost

34

HET PROCEs

gebied te ver voor een pauzerondje.Er valt nog duidelijk veel te verbeteren in het gebied.Het doel achter dit onderzoek is te onderzoeken of het mogelijk is samen met jongeren een aanzet tot gebiedsontwikkeling te doen. Dit roept drie vragen op:- Over welke jongeren praten wij?- Wat verstaan wij onder gebiedsontwikkeling?- En wat houdt deze samenwerking in?Hieronder een antwoord op deze vragen met betrek-king tot de locatie Westpoort-Oost.Daarna volgt een verslag van onze bevindingen, ge-volgd door een conclusie en ideeën voor een vervolg van deze opgave.

zien zij al een groot deel van hun tijd in hetzelfde ge-bouw doorbrengen. Deze randvoorwaarden zorgden ervoor dat wij snel tot workshops over konden gaan. Daarnaast hebben de M-ers een bijkomend voordeel; zij zijn creatief en redelijk zelfstandig. Zij leren in hun laatste jaar als zelfstandige ondernemers bedrijven opzetten. Zij zijn dus zelf de potentiële nieuwe onder-nemers en bewoners van het gebied.

Wat verstaan wij onder gebiedsontwikkeling?Gebiedsontwikkeling is een brede term die van alles kan betekenen. In het geval van Westpoort is duidelijk dat het gebied de potentie heeft uit te groeien tot een plek waar wonen en werken samengaan. En waar, aansluitend op de algemene visie van de gemeente Amsterdam, creatieve, en klein-ambachtelijke in-dustrie gevestigd is. Om dit te verwezenlijken zal het gebied meer aantrekkingskracht moeten krijgen. Het gebied is nu een industrieterrein vrijwel zonder verblijfswaarde. Het feit dat er de komende 20 jaar nog niet gewoond mag worden heeft tot gevolg dat dit geen snel proces zal zijn. Dit geeft ons de mogelijk-heid om ‘voorwerk’ te doen. De aantrekkelijkheid van een gebied wordt namelijk ook bepaald door de naam die het heeft, de binding die mensen er mee hebben en natuurlijk de openbare ruimte. Aan al deze zaken kan gewerkt worden.Concire, een bedrijf in conceptionele gebiedsontwik-keling heeft in zich opdracht van Ymere al eerder over het gebied gebogen. Zij zijn de bedenkers van de naam ‘craftground’, waarmee zij de nadruk leggen op Westpoort-Oost als vestigingsplaats voor am-bachtelijke industrie. Zij hebben ook samengewerkt met jongeren van het Ma-college. De resultaten van dit onderzoek waren mooi, maar enigszins opper-vlakkig. Het bleef voornamelijk bij het opleuken van het gebied door middel van billboards of lichten. Wij hopen verder te gaan. Het is nu een erg gesloten

gebied; men ervaart niet wat er achter de gevels gebeurt. Samen met de jongeren willen wij proberen plannen te ontwikkelen die mensen in het gebied bij elkaar brengt, waardoor er een ‘buurtgevoel’ ontstaat. Immers gebiedsverbondenheid ontstaat bij de men-sen. Door het gebied en de mensen te leren kennen komen de verschillende potenties boven water. De studenten van het Ma-college kunnen samen met ons hierbij dienen als initiatiefnemers, als motor van de buurt.

Wat houdt deze samenwerking in?Bij co-creatie is het altijd de vraag in hoeverre je het proces vrijgeeft en in hoeverre je het stuurt. Wij had-den de jongeren in eerste plaats nodig als informatie-bron. Hoe zien zij de locatie? Bij en meer top-down proces gaan de ‘professionals’ met deze informatie aan de slag en komen met plannen naar buiten. Zij staan hooguit open voor commentaar. Bij co-creatie is het de bedoeling de doelgroep ook bij de planvorming te betrekken, zodat zij niet alleen eigen ideeën aan kunnen dragen, maar ook direct meer binding voelen met de plannen, de locatie en elkaar. In eerste instan-tie wilden wij met niet met lege handen aankomen bij de studenten van het Ma-college, omdat wij dachten dat zij anders niet zouden begrijpen waar wij heen wilden. Wij kwamen met onze eigen plannen en wer-den genadeloos afgeschoten (zoals hierna te lezen

Wie zijn die jongeren?In het gebied Westpoort-Oost zijn veel jongeren te vinden. Zij werken bij één van de vele bedrijven, zit-ten er op school of bezoeken in hun vrije tijd de voet-balvelden, de broedplaats of de dansschool. Het zou interessant zijn te proberen onder al deze jongeren te polsen of zij mee zouden willen werken aan het op de kaart zetten van deze locatie, maar gezien de korte tijd van dit onderzoek hebben wij ons beperkt tot een duidelijk omlijnde doelgroep: de jongeren van het Me-diacollege. Zij zijn makkelijk te bereiken via leraren en schoolbestuur en makkelijk bijeen te brengen aange-

placemakers 35

HET PROCEs

in onze bevindingen). De jongeren wilden hun eigen plannen smeden. Door middel van workshops zijn wij verder gegaan en hebben getracht minder te sturen. De jongeren gaven zelf aan dat ze ons graag in de rol van ‘opdrachtgever’ zagen. Zij bedachten de plannen en wij beoordeelden ze. Het werd een dynamisch proces, zoals te lezen in de komende pagina’s.

BEVINDINGEN

WEEk 1: kennismakingOp woensdag 7 oktober is de start van het onder-zoekslab in Apeldoorn. Na een aantal lezingen van onder andere Liesbeth van de Pol stelt het team van Placemakers zich aan elkaar voor. Op 8 oktober zijn we voor het eerst tezamen in pakhuis de Zwijger in Amsterdam dat gedurende 3 maanden onze werkplek gaat zijn. Het is de ruimte van fabrYque, de concep-tuele denktank van Ymere. Ymere stelt zich die dag voor en spreekt met ons over de door hen geformu-leerde doelstelling: co-creatie met jongeren in stede-lijke vernieuwing. Dit blijkt een moeilijke en erg brede vraag; wat is co-creatie, wie zijn de jongeren, wat is placemaking? Om meteen productief te zijn wordt er besloten alles wat we bedenken in een gezamenlijk document te plaatsen, dat we ‘de PDF’ noemen. Dit zal onze leidraad worden voor het hele proces.

WEEk 2: excursieYmere heeft de vraagstelling toegespitst op 3 loca-ties. Het team Placemakers verdeelt zich in groep-jes. Wij, Neeltje, Yifat en Jesse, gaan werken aan Westpoort-Oost. Na eerst enige kennismaking met het gebied op het Internet gaan we op excursie. Onze eerste indruk is dat het een onaangenaam industrie-gebied is. Wij spreken jongeren aan op straat en zij bevestigen ons beeld; ‘er valt weinig te beleven en je

wilt er zo snel mogelijk weer weg’. We beginnen met het in kaart brengen van onze bevindingen.

WEEk 3: generatie EinsteinHet definiëren van onze doelgroep roept veel vragen op. Wie willen we nu precies benaderen en waarom. Na het lezen van boek Generatie Einstein en de lezing van Tarik Yousif van Creative Urbans weten we in ieder geval al heel wat meer over wat jongeren willen en hoe ze te benaderen zijn. Nu moeten we dit in de praktijk gaan brengen. De eerste strategieën om jongeren te benaderen worden bedacht. Team West-poort plant een bezoek aan het Mediacollege voor de volgende week.

WEEk 4: de eerste strategieënHet eerste officiële bezoek aan het Mediacollege is een feit en het gesprek met hoofddocent Ron Hart-man is zeer positief. Er wordt gekeken naar mogelijke samenwerkingsverbanden. Deze week staat ook onze eerste presentatie aan derden gepland, Ymere en de projectgroep ‘Nederland Wordt Anders’ komen langs om onze vorderingen te zien. De keuze wordt gemaakt om spijkers met koppen te slaan; in een een poster om jongeren te recruteren

voor strategie Junior consultent

excursie Westpoort-Oost; richting metrosta-tion.

aantal uur zetten wij onze brainstormkennis van de afgelopen weken om in drie strategieën voor het ge-bied Westpoort; Junior Consultant, 24/7 en de Game. Ymere en de projectgroep ‘Nederland Wordt Anders’ zijn enthousiast over onze 3 strategieën. Ymere gaat de mogelijkheid om daadwerkelijk een Junior consul-tant in te huren direct bekijken en vooral ook het idee om een game te gaan ontwikkelen spreekt aan.

36

3 Junior Consultant; niet alleen praten óver jongeren, maar mét jongeren

Talentvolle jongeren worden door corporaties, over-heid en gemeente in dienst genomen als consultant. Ze krijgen een plek in een ontwerpteam, waar ze meedenken over gebiedsontwikkeling. Het inspireert naar beide kanten; de jongeren worden serieus ge-nomen door belangrijke organisaties en de professio-nals worden geïnspireerd door ‘andere’ discussies en brainstormsessies. Bovendien krijgen ze een ingang tot de jongerenbelevingswereld. De jongeren moeten er wel iets voor doen om zo’n baantje te bemachtigen; er wordt voorgesteld om ze door middel van een sollicitatiegesprek te selecteren. De professionals geven de jongeren ruimte, goede begeleiding en een duidelijke opdracht. De jongeren krijgen de vrijheid om de opdracht naar eigen inzicht in te vullen.

Junior consultant

HET PROCEs

Het Ma-college heeft een afdeling gespecialiseerd in gaming, dus het kan onderdeel worden van het lesprogramma. De game zou kunnen lijken op ‘Second Life’ en ‘Simcity’, reality games waar jongeren een virtueel personage aannemen en hun eigen wereld creëren. Tijdens het spelen van Westpoort-Oost kan gemo-nitord worden hoe jongeren de game gebruiken. Dit kan bruikbare ideeën opleveren. Daarnaast moeten de professionals buiten hun kaders denken bij het begeleiden van de jongeren.

Hieronder de 3 strategieën op een rijtje:

2 Westpoort 24/7: jongeren als pionierbewoners - inzetten en zo aansporen tot lokale initiatieven

Geselecteerde jongeren krijgen ruimtes in het gebied, die zij kunnen gebruiken als woon/werk ruimtes. Het daadwerkelijk wonen in het gebied zal ertoe aanzet-ten dat er meer jongeren langer in het gebied verblij-ven. Hierdoor wordt het levendiger en ook interessan-ter voor mensen uit andere wijken. De jongeren mogen in de ruimtes wonen op voor-waarde dat ze iets kunnen betekenen voor het gebied. Ze moeten dus met goede voorstellen komen. In ruil hiervoor mogen zij goedkoop of gratis in het gebied wonen.

1 Westpoort-Oost the Game; inspelen op de specifieke belevingswereld van jongeren

Aan jongeren van het Mediacollege wordt gevraagd om een game te ontwerpen, die zich richt op de gebiedsontwikkeling van Westpoort-Oost. Het doel achter de game is dat jongeren zich tijdens het ontwikkelen ervan verdiepen in het gebied en tijdens het spelen hun leefwereld met andere ogen bekijken en geprikkeld worden tot nieuwe ideeën. Zij worden in het ontwerpen begeleid door professionals uit de gaming-industrie, projectontwikkelaars, architecten en gemeenteambtenaren.

de Game

placemakers 37

HET PROCEs

presentatie in het Ma-college

voorstel Ma studenten in samenwerking met Concire

bijna 90 % van de jongeren speelt games

WEEk 5: de gameDeze week wordt gebruikt om de strategieën verder uit te werken. Al snel valt de keuze op de game; bijna 90% van de jongeren speelt games. Van de drie plannen heeft deze de hoogste potentie om op korte termijn te kunnen realiseren. We proberen helder te krijgen wat voor game het gaat worden en onderzoe-ken wat voor soorten games er al bestaan en welke bedrijven zich bezig houden met ‘serious gaming’ (educatieve of simulatiespellen). We besluiten dat we met dit idee zo snel mogelijk naar het Ma-college moeten.

WEEk 6: ConcireBij het tweede officiële bezoek aan het Mediacollege spreken wij met Jeroen Brouweriks, docent grafische vormgeving. Ook hij is enthousiast, maar er zitten nog steeds geen jongeren aan onze tafel. Er wordt afgesproken dat wij volgende week een presentatie over de game houden voor een 15-tal studenten, die gespecialiseerd zijn in gaming. De strategie game wordt verder uitgewerkt. Concire vertelt ons tijdens een lezing over het onderzoek dat zij hebben gedaan voor Westpoort; de nadruk ligt ook op de gesloten-heid van het gebied. Het idee dat wij hebben voor een game waarbij je letterlijk door het gebied loopt en achter al die gesloten gevels kan kijken wordt als zeer interessant ervaren. De algemene productiegraad ligt hoog; de PDF bevat inmiddels meer dan 80 pagina’s.

WEEk 7: Presentatie op het ma-collegeEindelijk hebben we contact met onze doelgroep. Jeroen heeft 15 studenten bij elkaar gebracht, aan wie wij onze ideeën presenteren. Zij blijken echter van de grafische richting in plaats van de gaming-tak en het hele idee staat hun niet aan. Hun commentaar is: ‘ Het spelen van games is kil. Zoiets doe je thuis en zorgt er niet voor dat je in contact komt met echte mensen.’ Een ander probleem is dat de vraagstel-ling niet duidelijk is. Wat willen we nu precies met het gebied? Wij zijn verrast door deze kritische respons. Misschien is dit deels te wijten dat wij de presentatie hadden voorbereid voor een ander publiek, namelijk gamestudenten die vooral goed zouden zijn in uitwer-ken en niet in conceptueel denken. Maar tegelijkertijd is het ook een wijze les in co-creatie. Als je ideeën

probeert op te dringen bestaat het risico dat ze niet aanslaan. De vraag is nu: hoe verder? Gaan we door met de game, waar Ymere en projectgroep ‘Neder-land wordt anders’ zo enthousiast over waren of kie-zen we voor aanpak van de studenten en beginnen we opnieuw. Maar eigenlijk hebben we geen keus. Het belangrijkste van ons onderzoek is co-creatie en de enige manier waarop deze tot stand kan komen is niet angstig zijn om het proces een beetje los te laten en jongeren serieus te nemen.

38

geoefende brainstormers zijn.Als afsluiting hebben we besloten om met de work-shops door te gaan zodat we aantaal ideeën kunnen toetsen en verder ontwikkelen. De jongeren gaan als ‘huiswerk’ met een camera het gebied in beeld brengen.

Uitkomst van de eerste brainstormsessie:

- ArchitectonischDe gevels van de bedrijven letterlijk transparant te maken, dus van glas. Omgebouwde container als ontmoetingsplaatsGemeenschappelijke overdekte rookplaats buiten.

- LandschappelijkVeel groen en veel kleur in het gebied te brengen. Rare elementen langs de weg plaatsen waardoor discussies ontstaan. Routes naar het gebied doormiddel van andere be-strating te benadrukken.

- Gebruik van mediaMet beamers op gebouwen projecteren wat in de bedrijven gebeurt.Internetsite als platform voor discussie.Navigator met veel informatie over de bedrijven.TV kanaal ’WestpoortTV.nl’ gerund door de Media college.

- EvenementenEvenementen organiseren; van picknick tot wedstrijd tot gemeenschappelijke markt waarin de MA studen-ten kunnen presenteren.

ConclusieUit het eerste deel van de workshop kwam naar

WEEk 8: workshop 1De eerste workshop is een feit. Zes van de vijftien studenten hebben vrijwillig de reis van Westpoort naar ons pakhuis aan de oostzijde van het station ondernomen om met ons het avontuur aan te gaan. Wij kregen in korte tijd heel veel inzicht in het hoe zij het gebied beleven en wat zij graag zouden willen doen om het aantrekkelijker te maken. Hieronder een verslag van deze workshop:

VRIJDAG 27 NOV 14:00-16:00Aanwezig team: Jesse Lavalaye, Yifat Levron, Neeltje TopsAanwezige jongeren: Brian van der Vooren, Dana de Rooij, Chris Onsman, Kevin Gozens, Marieke Born, Stefano Toledo.

De studenten zijn tussen de 19 tot 25 en van de vak-richtingen grafisch vormgeven en ontwerpen.We begonnen met een korte introductie van ons-zelf, onze doelstellingen en een presentatie van het gebied. Vervolgens inventariseerden we aan de hand van enkele vragen hoe zij het gebied zien. Samen met een brainstormsessie vormde dit de essentie van de workshop van vandaag. Op A0-plattegronden van het gebied gaven ze met stiften en plakkertjes aan welke bedrijven ze kenden en tekenden de routes zij volgen van huis naar school. Op flap-overs kwamen de plus en minpunten van het gebied te staan. Na afloop kregen ze een document met verschillende vragen over hun belevenis en ervaringen in het ge-bied (de eerder getoonde kaarten geven een deel van deze bevindingen weer). Vervolgens zijn de jongeren in drie groepen verdeeld om ideeën en strategieën te bedenken om de trans-parantie in het gebied te vergroten en de samen-werking te stimuleren. Alle drie de groepen kwamen met zeer veel goede ideeën. Het was duidelijk dat zij

HET PROCEs

placemakers 39

voren dat zij het gebied slecht kennen, omdat zij altijd dezelfde vaste route lopen/ fietsen en treinen. Boven-dien zijn zij van mening dat Westpoort hun weinig te bieden heeft. Ze missen leuke kroegen, winkels en hangplekken. Het grootse pluspunt van het gebied vinden ze de bereikbaarheid en het grootse minpunt zijn sfeerloosheid. Uit de vragenlijst bleek dat ze wel bereid zijn iets aan het gebied te doen en er pas wil-len werken en wonen als het leuker wordt.

De eerste workshop was een succes. Het was een geslaagde sessie was met enthousiaste jongeren. De volgende sessie staat al gepland om de strategieën met ze te verfijnen en op een hoger plan te brengen.

WEEk 9: workshop 2De opkomst voor de tweede workshop valt tegen, slechts 3 van de 6 studenten. Maar het is op vrijwillige basis en de studenten hebben het druk. Wij proberen vooruitgang te boeken door de studenten keuzes te laten maken uit de strategieën die ze de week ervoor bedacht hebben, wat leidt tot flinke discussie over de potentie van ideeën. De basis wordt voorlopig een site waaruit verschillende initiatieven kunnen worden gestart. Hieronder en verslag

DONDERDAG 3 DEC. 10:00-12:00Aanwezig team: Jesse Lavalaye, Yifat Levron, Neeltje TopsAanwezige jongeren: Brian van der Vooren, Chris Onsman, Kevin GozensAfwezige jongeren: Dana de Rooij, Marieke Born, Stefano Toledo.

Deze ochtend hebben we de strategieën van vorige week nog eens goed onder de loep genomen. Door Post-Its met commentaar op de presentatievellen te plakken, werd duidelijk welke strategieën wel en niet

levensvatbaar zijn. Enkele ideeën vielen af, maar de meerderheid blijkt het proberen waard. Een keuze maken voor slechts 1 strategie is moeilijk en berust ook teveel op willekeur. Daarbij komt dat als we werkelijk een plan willen opstellen om Westpoort op de kaart te zetten er meerdere dingen tegelijkertijd moeten gebeuren en over een langere periode. We concludeerden dat enkele zaken onontbeerlijk zijn:- Het gebied een naam geven.- Ondernemers benaderen.- Een overkoepelend orgaan waarin onze initiatieven samenkomen creëren. (stichting, website)- Organiseren van events. (stimuleren levendigheid en ontmoetingen)- Procesplanning, het uitzetten van initiatieven in de tijd.

De ideeën worden gesplitst naar lang en korte ter-mijn:

korte termijn-Ontmoetingsplek: hangplek, kroeg, koffiebar op wie-len, lunchbus, expositieruimte.-Interactief/ media: Website met filmpjes, visuele navigatie, projectie met beamers, drop stuff, digitaal platform, augmented reality.-Straatbeeld: Visuele navigatie/ pijlen op straat, kunst-objecten, toegangspoort, streetart.-Evenementen: Sportdag, bedrijvenpicknick, rijdend tafelvoetbal, open podium, avondmarkt.

lange termijn-Groen: Meer groen op straat (aankleding), park als ontmoetingsplek.-Voorzieningen: Meer horeca, winkels en woningen.-Gebouwde omgeving: Gevels aanpakken door meer transparantie en meer kleur, aanpakken buitenruimte,

centrale plek bouwen (expositieruimte, glazen huis)

ConclusieWe zijn weer een stapje verder, maar wat gaat ons einddoel zijn van de komende weken? We hebben weer een ochtend gepraat. Dat was heel nuttig maar uiteindelijk moet er geproduceerd worden. Want we willen een tastbaar resultaat wat we kunnen presenteren aan derden en de jongeren willen iets in hun portfolio kunnen plaatsen.

HET PROCEs

40

HET PROCEs

Wat gaan we produceren en in hoeverre gaan wij stu-rend zijn? In een verslag van de workshop dat we de jongeren sturen maken we duidelijk dat we geen tijd om echt een groot event op poten te zetten. Wel kun-nen we de verzonnen strategieën uit kunnen zetten in de tijd (procesplanning) en ze binden aan een over-koepelend orgaan (website of stichting). Het zou ook goed zijn om meteen enkele ondernemers te polsen in welke mate zij open staan voor onze initiatieven. Dit kan de vorm aannemen van een haalbaarheidsonder-zoek en is tegelijkertijd de eerste stap in de richting van het opbouwen van een netwerk. Bovendien geven we ze huiswerk mee om referentieprojecten te zoeken en na te denken over een naam.

WEEk 10: workshop 3Bij de derde workshop is het aantal studenten gere-duceerd tot 1! We maken ons grote zorgen over de voortgang. We krijgen te horen dat er opnieuw door drukte geen tijd is voor deze extra opgave. Brian, de enige aanwezige heeft wel zijn huiswerk gedaan, hij heeft foto’s gemaakt van zijn interpretatie van het gebied. Een deel van de foto’s wordt geprojecteerd op een kaart. Het idee van een website wordt verder uit-gekristalliseerd; een eerste opzet voor een indeling is gemaakt. Een eerste conceptplan voor de uitwerking van de strategieën wordt door Placemakers gemaakt.Kevin baalt er ook van dat hij vandaag de enige is, maar geeft aan hoe dan ook door te willen gaan.Hij stelt zelfs voor om er in plaats van en paar uur een hele dag te komen werken. Wij pakken dit plan op en sturen het rond. Tegelijkertijd proberen we in contact te komen met Jeroen Brouweriks om te praten over de lage opkomst. Aangezien studenten aangeven dat ze het te druk hebben met andere projecten blijkt dat het nodig is dat dit onderdeel wordt van lesprogramma. WEEk 11: workshop 4Deze week zijn er twee studenten maar liefst twee

hele dagen. Hoewel de grootte van de groep wel de vraag opwerpt of onze casestudy nog enigszins representatief is voor co-creatie met jongeren, zijn we wel blij met deze twee studenten. Naast dat zij goed conceptueel kunnen denken, zijn zij ook handig in het visualiseren van ideeën. Samen met hen zetten we alles in een schema en maken een keuze voor de projecten die gevisualiseerd gaan worden.Vrijdag komen Jeroen Brouweriks en Peter de Vries van het Ma-college langs om te praten over de voort-gang van het project. Ze staan er positief tegenover en zorgen ervoor dat kevin en Brian tijd kunnen vrij-maken in hun drukke lesprogramma. Ook is gepraat over meer communicatie tussen ons en het MA in de toekomst, zodat de samenwerking meer vruchten afwerpt en wij meer jongeren kunnen bereiken.

DONDERDAG 17 EN VRIJDAG 18 DEC. 9:00-16:00Aanwezig team: Jesse Lavalaye, Yifat Levron, Neeltje TopsAanwezige jongeren: Brian van de Vooren, Kevin Gozens

Donderdag werd besteed om het gebied op eigen wijze nog eens goed in kaart te brengen door middel van een thema-kaart en een interactieve kaart met foto’s van het gebied.Daarnaast hebben we alle 50 strategieën die in de eerste workshops verzonnen zijn systematisch bij elkaar gezet. Het schema is zichtbaar op de volgende pagina. Boven de streep staan ideeën die op korte termijn uitvoerbaar zijn en eronder de lange termijn projecten. We hebben ons geconcentreerd op de korte termijn en daar een gezamenlijke keuze uit ge-maakt op basis van interesse en haalbaarhaald.

placemakers 41

HET PROCEs

hangplek

RookruimtesJeugdhonk

kroeg

Groenstrook hangoutkoffiebar op wielen

lunchbus

SRV wagen expositieruimte

Ontmoetingsplek

Website met filmpjes

Visuele navigatie

Beamvertising

Projectie met beamersDigitaal platform

Urban golf game

Augmented reality

Drop stu�

Interactief/ media

Visuele navigatie

Pijlen op straat

Unidentified objects

Toegangspoort

Navigatie kunst

Billboards

Opvallende gevelreclame

StreetartKunstobjecten

Expositieruimtes

Straatbeeld

SportdagRecordpoging

“Sloopactie”

rijdend tafelvoetbal

Daklozen campagne

Stedenlijk museumbouwkeet on tour

3FM Glazenhuis

open podium

D.M Campagne

avondmarkt

Guerrilla sloopbedrijf

Bedrijvenpicknick

Protestactie

Evenementen

MEER GROEN!!

Sportveldjes

Speelweide

park als ontmoetingsplek

Groen

Meer horeca

winkels

CampusSportfaciliteiten

Evenementen terrein

woningen

Broedplaatsen

Evenementen hal

Voorzieningen

Gevel transparanteKleurrijke gevels

Unieke gebouwen

Glazen huisAanpakken buitenruimte

expositieruimte

Gebouwde omgeving

keuzeschema van de strategieën

42

De volgende strategieën gaan Kevin en Brian omzet-ten in beelden:- Een Hang-out - Een koffie/lunch bar op wielen- Expo-ruimte/ glazen huis- Straatbeeld: visuele navigatie/toegangspoort- Protestactie: Guerilla sloopbedrijf- Digitaal platform/website- Urban game/augmented reality

Om deze ideeën een kapstok te geven wordt een website als overkoepelend medium gebruikt. Daar-naast moet het gebied een naam krijgen en moeten al deze events in de tijd gepland worden.

WEEk 12/13: kerstvakantie…of nietDe studenten vieren kerstvakantie, terwijl de Place-makers vrolijk doorgaan. Het feit dat er geen work-shops zijn, maakt het mogelijk om alle aandacht te richten op het afmaken van de PDF. De deadline

komt in zicht en er moet nog veel geschreven, her-schreven en inzichtelijk gemaakt worden.Tevens wordt er nagedacht over het vervolg van ons onderzoek; Placemakers 2.0. Wij zouden graag het onderzoek doorzetten en echt iets met de locaties gaan doen. Ymere heeft al door laten schemeren dat zij vooral geïnteresseerd zijn in een vervolg voor het gebied Westpoort.

WEEk 14: geen workshop 5De 2 jongeren zijn er niet! Kevin is ziek, Brian is sa-men met een stuntteam opnames aan het maken. Via de mail is er gelukkig goed contact en de afspraak is gemaakt dat ze komende maandag en dinsdag hier zullen zijn. Donderdag de 15e is de eind-presentatie.

HET PROCEs

Deze week zijn we voornamelijk druk met het samen-stellen van ons deel van de pdf. De indeling wordt aangepast en stukken tekst worden samengevoegd en ontbrekende stukken worden toegevoegd. Het wordt steeds meer een geheel. De conclusie en de aanbevelingen zijn vergen veel aandacht.

WEEk 15: workshop 5 de resultatenIn de laatste week van proces zijn kevin en Brian nog druk bezig geweest met het visualiseren van de strategieën. Uiteindelijk hebben zij beelden gemaakt voor 7 strategieën hoe je Westpoort-Oost transparan-ter kan maken. De site zal hierbij als overkoepelend orgaan dienen. Naast het visualiseren hebben wij hen gevraagd wat ze van het proces vonden; de resul-taten zijn verwerkt in een enquete. De laatste week waren wij voornamelijk druk met het afronden van de pdf en het in elkaar zetten van de presentatie.

Strategieën voor gebiedsontwikkelen door Ma jongeren - WEEK 11-.

Koffiebar op wilen

placemakers 43

Strategieën voor gebiedsontwikkelen door Ma jongeren - WEEK 11-.

DE REsULTaTEN

UITWERKEN STRATEGIEËN

Digitaal Platform (Westpoort-Oost site)Het digitale platform vormt de basis voor alle strat-

egieën. De site wordt ontwikkeld en beheerd door stu-denten van het Ma-college, zij zijn ook verantwoordel-

ijk voor de inhoud. Op de site komt allerlei informatie van het gebied. Denk hierbij aan nieuws, een agenda,

een forum en vraag en aanbod van diensten. Het is openbaar, maar de deelnemers van Westpoort-Oost

kunnen inloggen voor extra data. De site kan bijvoor-beeld worden gelanceerd met een grote campagne.

Originaliteit, professionaliteit en continuïteit zijn belan-grijke aandachtpunten.

Visuele navigatie

Door letterlijk gekleurde lijnen op de straat en stoepen te schilderen kunnen bepaalde routes in het gebied

worden aangeduid. De toegepaste kleuren en de keuze van de posities kan bijvoorbeeld afhangen van een bepaalde bedrijfscategorie maar kan ook

een emotionele waarde krijgen (aanduiden van interessante plekken). Deze fysieke navigatie voor

het gebied kan met digitale navigatie door augmen-tend reality worden aangevuld. Een idee was dat er

bijvoorbeeld een soort digitale gids voor je loopt in je telefoonscherm om je de weg te wijzen in het gebied. visuele navigatie

Digitaal platform

Pijlen op straataanpaken Toegangspoort

44

DE REsULTaTEN

Protestactie / guerilla sloopbedrijf Het idee is om voor de lancering van de site een campagne op touw te zetten waarmee veel media-aandacht wordt gegenereerd. Door het nieuws te verspreiden dat een sloopbedrijf delen van Westpoort-Oost gaat vernietigen krijgt het gebied snel naam-bekendheid. Deze actie wordt vervolgd door een nog nader te bedenken thema-marketing campagne. De gevolgen kunnen hiervan op de site worden gevolgd...

“Sloopactie”

Groenstrook hangout

Lunchbar op wielen

protestactie

Groenstrook hangoutIn eerste instantie kan de groene strook aan de Con-tactweg ter plaatse van het Ma-college dependance worden bekleed met picknicktafels. Vanuit deze plek kunnen studenten in de pauze en na school ‘chillen’ in het groen. Het gebied krijgt hierdoor een functie. Het zou een start kunnen zijn voor een verdere invull-ing van deze groene strook. Bijvoorbeeld door meer groen, een pad, meer straatmeubilair en een expositi-eroute.

Lunchbar op wielenVolgens een bepaald schema rijdt een koffie/lunchkar door de straten van Westpoort-Oost. Op deze manier kunnen bedrijven met elkaar in contact komen. Belan-grijk is dat de kar op strategische plekken stopt en dat het een opvallende verschijning wordt.

placemakers 45

DE REsULTaTEN

Expositie ruimtenPop-up galleries; leegstaande panden kunnen voor bepaalde tijd worden gebruikt als expositie ruimten.

Op verschillende locaties door het gebied kan op deze manier tijdelijke activiteit en creativiteit worden ges-

timuleerd. Door een open karakter kunnen bezoekers in en uit de panden lopen. Dit transparante karakter

kan ook worden doorgevoerd door gebruik te maken van werkplekken die fungeren als een soort ‘big-broth-er’ huis; het glazen 3fm-huis, maar dan met creatieve

werknemers uit Westpoort-Oost.

Urban AR gameDoor gebruik te maken van de nieuwste digitale

technieken kan de bezoeker of werknemer van het gebied deel nemen aan een spel waarbij je het gebied en de bedrijven beter leert kennen. Een voorbeeld zou

kunnen zijn een golfgame door de straten van West-poort-Oost waarop op allerlei manieren punten zijn te verdienen. Verschillende bedrijven kunnen onderling

een competitie aangaan waarbij de scores worden bijgehouden op de site. Overigens zou dit interactieve spel-element ook weer gekoppeld kunnen worden aan

de eerder genoemde digitale navigatie.

3FM GlazenhuisPop-up gallerie

Urban AR game

46

HET PROCEs

brainstormen

Verschillende jongeren

gesproken; weinig te beleven,

willen snel weg



willen snel weg

3 strategieen;

westpoort the game

junior consultant

24/7Presentatie MA

15 studenten

game wordt niet

gewaardeerd

W E s T P O O R T

1e bezoek MediaCollege;

Ron Hartman gesproken

mogelijkheden voor samen-

werking positief


docent grafisch gesproken

studenten werven

keuze valt op

de game

Workshop 1;

6 studenten

bedenken zelf veel

strategieen

Workshop 2;

3 studenten

analyse strategieen

Workshop 3;

1 student

opzet conceptplan

Workshop 4;

2 studenten

visualiseren analyse

+ keuze 8 strat.

Vakantieperiode;

Studenten willen vakantie

Placemakers werken aan pdfWorkshop 5;

2 studenten

visualiseren

8 strategieen

Workshop 5

gaat niet door;

ivm ziekte en

stuntwerk

Opstartperiode

excursie voorbereiding workshop / contact leggen

workshopsverdieping onderwerp

3 PLACEMAkERS 3 PLACEMAkERS + MA STUDENTEN

Jongeren Leren kennen

Jongeren Informatievragen

Jongeren Betrekken

Literatuur

Lezingen

Ymere stelt zich voor

Micha de Haasmapping

Tarek YousifCreative UrbansNai/Open cityWoonstaddebat

Peter van AsscheWestpoort OostHans Ibelingssubculturen netwerk (a10)Arun JainExpertise Co-creatie

Eva de klerkNDsm-broedplaats

Emile Spekvisie FabrYque, Ymere

Back to your pastInterviewsContact mediaCollege

strategieen ma

Jongeren Rol geven

Jongeren sturen

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

stra

tegi

een

A

lge-

David TuinzigConcire - ´Conceptionist´

Carl kerchmarscenarioplanning

Jan Willem HuismanNaomi van SteltenIJsfontein (gaming)

strategieen Placemakers

ontw

ikke

len

stra

tegi

een


uitwerken pdf workshop / uitwerken pdf

pres

enta

tieU

trech

t

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Week

Back to youyy r pap st

Toekomstige gebieds ontwikkeling in Westpoort Oost door Co-creatie met Ma jongeren

Het procesdiagram gaat uit van verdeling per week en bestaat uit 5 onderdelen. Het grijze deel geeft de 15 weken (3 maanden) weer. De algemene zaken als externe lezingen en literatuur zijn in paars weergegeven. In het oranje/rood staan de verschillende gradaties van werken met jongeren. Het blauw/groene deel beschrijft welke strategieën zijn toegepast en in welke mate. Hoewel de verschil-lende fases van dit onderzoek niet geheel chronologisch zijn, is er getracht een verdeling te maken van de processtappen, begin-nende bij opstart periode.

placemakers 47

brainstormen



willen snel weg



willen snel weg

3 strategieen;

westpoort the game

junior consultant

24/7Presentatie MA

15 studenten

game wordt niet

gewaardeerd

W E s T P O O R T


Ron Hartman gesproken

mogelijkheden voor samen-

werking positief


docent grafisch gesproken

studenten werven

keuze valt op

de game

Workshop 1;

6 studenten

bedenken zelf veel

strategieen

Workshop 2;

3 studenten

analyse strategieen

Workshop 3;

1 student

opzet conceptplan

Workshop 4;

2 studenten

visualiseren analyse

+ keuze 8 strat.

Vakantieperiode;

Studenten willen vakantie

Placemakers werken aan pdfWorkshop 5;

2 studenten

visualiseren

8 strategieen

Workshop 5

gaat niet door;

ivm ziekte en

stuntwerk

Opstartperiode

excursie voorbereiding workshop / contact leggen

workshopsverdieping onderwerp


Jongeren Leren kennen


Jongeren Betrekken

Literatuur

Lezingen


Micha de Haasmapping

Tarek YousifCreative UrbansNai/Open cityWoonstaddebat

Peter van AsscheWestpoort OostHans Ibelingssubculturen netwerk (a10)Arun JainExpertise Co-creatie

Eva de klerkNDsm-broedplaats

Emile Spekvisie FabrYque, Ymere

Back to your pastInterviewsContact mediaCollege

strategieen ma

Jongeren Rol geven

Jongeren sturen

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

stra

tegi

een

A

lge-


Carl kerchmarscenarioplanning


strategieen Placemakers

ontw

ikke

len

stra

tegi

een


uitwerken pdf workshop / uitwerken pdf

pres

enta

tieU

trech

t

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Week

Back to youyy r pap st

48

CONCLUsIE

Is het mogelijk dat de jongeren van het Ma-college de motor van Westpoort-Oost worden? Inmiddels zijn we drie maanden verder en hebben ontdekt dat gebiedsontwikkeling door middel van co-creatie met jongeren zeer ‘anders’ is. Het is een intensief proces geweest waarbij vragen en leermo-menten elkaar snel afwisselden. We hebben ons bevonden op veelal onbekende vaarwateren en zijn dan ook wel eens een verkeerde richting ingeslagen. Waarom jongeren? Wat is co-creatie? Wat is place-making? En specifiek, hoe passen we deze begrippen toe in het gebied Westpoort-Oost? De jongeren in het gebied Westpoort-Oost waren makkelijk te vinden, al heeft het wel 8 weken geduurd voordat wij uiteindelijk met de jongeren aan tafel zaten. Vervolgens bleek het een hele opgave om jongeren enthousiast te houden voor deelname. In eerste instantie waren het 15 studenten, een week daarna 6, weer een week verder 3 en als we zijn geëindigd met 2. Gelukkig waren dit erg ijverige en gemotiveerde studenten. De redenen voor deze grote uitval waren voornamelijk dat ze het erg druk hadden met bestaande opdrachten en omdat alles op een zeer korte termijn plaats moest vinden is het erg moeilijk om een duidelijk proces op te zetten waardoor het waarschijnlijk voor veel studenten vaag bleef. Zelf werden wij ook nog eens heel duidelijk erop gewezen dat een duidelijke vraagstelling, een kader zeer gewenst is; ook voor onszelf! Met name tijdens de eerste presentatie aan de jongeren werden we hiermee geconfronteerd; wat willen wij, wat is precies onze vraag, en waarom een game!? In eerste instantie hadden ze helemaal gelijk, onze keuze was niet genoeg gefundeerd en onze vraagstelling was niet helder. En daarmee komen we op een zeer belangrijk onderdeel tijdens dit hele proces; waarom

en hoe maak je een bepaalde keuze? Een keuze was dat we vanaf dag 1 al onze bevinden in de pdf schreven; dit werd onze leidraad. De pdf vulde zich snel door veel uit te proberen en te ondervinden (trial & error). Daarbij voelde wij ook nog eens tijdsdruk; 3 maanden zijn immers zo voorbij. De keuze van de game bijvoorbeeld is gemaakt in één middag na druk van een te houden tussenpresentatie en het daarop volgende enthousiasme. Vervolgens gaan we in zee met nota bene grafische studenten (dus geen gamedevelopers..) en ons hele plan wordt afgescho-ten. Terwijl het idee toch zeker potentie had? Was hier sprake van een communicatiefout? Gingen we te snel? Wat was er gebeurt als we wel met game-studenten aan tafel hadden gezeten? We beginnen opnieuw, we laten de studenten, zoals ze wenste, zelf met ideeën komen voor het gebied. We werkten immers bottom-up. De vraagstelling is ondertussen, mede door de lezing van Concire, helder geworden; hoe kun je Westpoort-Oost transparant maken; hoe maak je het onzichtbare zichtbaar? De strategieën van de studenten zijn talrijk en zeer divers. Uiteindeli-jk besluiten wij mede, met de 2 over gebleven stu-denten, te kiezen voor 7 al dan niet gecombineerde plannen. De laatste week worden deze strategieën in korte tijd gevisualiseerd. De planning was eerst dat we deze strategieën een stap verder wilden brengen maar in verband met tijdgebrek is het (voorlopig) gebleven bij deze stap.

Wat hebben wij geleerd? Het diagram geeft weer dat het proces grillig is geweest. Zijn we tevreden? Wat vinden de jongeren ervan? Ons overkoepelde gevoel is in ieder geval dat we niet klaar zijn. Het is niet af. Wij geloven zeker dat de Ma-jongeren een belangrijk onderdeel (zelfs de motor) kunnen zijn betreffende waardecreatie in dit gebied. Voordat er aan place-making en co-creatie kan worden gedaan moeten

zowel de bedrijven als de scholieren zich immers verbonden voelen met een buurt. De studenten kun-nen mensen bij elkaar brengen. De bedrijven willen waarschijnlijk wel maar zijn vaak te druk. De jongeren daarentegen hebben (potentieel) tijd, zijn een grote geconcentreerde groep, makkelijk te bereiken, en-thousiast en creatief.

AANBEVELINGEN

De aanbevelingen betreffende co-creatie met jongeren hebben wij onderverdeeld in algemeen en specifiek voor Westpoort-Oost. De toekomstige actiepunten en betrokkenheid van verschillende par-tijen zijn in een netwerkdiagram en een tijdsplanning weergegeven.

algemeen.

1. Zorg dat je het proces goed kan leiden door een duidelijk kader te geven.

CONCLUsIEs

met jongeren aan tafel

placemakers 49

CONCLUsIEs

Conclusies

Brian en Kevin willen mee doen met een vervolg project. Ze vinden de workshops duidelijk en interes-sant maar willen meer ruimte voor brainstorming. Ze willen meer workshops in een langer proces. Work-shops met professionals met de focus op gebied-sontwikkeling en conceptueel denken. Ze willen hun ideeën realiseren.Wat ze er van uit halen is dat ze hun kwaliteiten als conceptueel denkers benutten. Daarom is contact met nieuwe mensen goed voor hun netwerk.Hun advies om meer studenten bij te betrekken is: aan de ene kant studiepunten regelen of anders geld, woon/werk plaats of een baan.

ENQUETE - PROCES ENQUETE - STRATEGIEËN

50

CONCLUsIEs

Voorbeeld: We kwamen naar de studenten met een duidelijk idee (na analyse van het gebied) over wat in onze ogen nodig in het gebied is.+ Zo konden we een duidelijke opdracht geven aan hun. Zo is het makkelijk om het proces te sturen.- Zo beperk je en richt je de discussie en mis-schien ben je andere goede ideeën kwijt.2. Zorg dat je op het juiste moment met de jongeren communiceert. Weet goed waar ze mee bezig zijn en sluit goed aan bij hun programma.Voorbeeld: We zijn midden het semester naar de studenten toe gestapt en vroegen naar snelle reac-ties. + Snel resultaat.- De studenten waren druk met het af maken van andere opdrachten waardoor ze geen tijd voor ons experiment hadden. Weinig opkomst.3. Het is belangrijk dat je vraagstelling duidelijk is. Weet ook goed waar jouw grenzen liggen en hoe ver je wilt gaan in het geval dat jouwe ideeën niet goed geaccepteerd worden.Voorbeeld: We kwamen naar de studenten met het idee om een computergame te ontwikkelen.+ Duidelijke opdracht is iets wat goed werkt bij jongeren. Ze hebben richtlijnen nodig.- kan weerstand veroorzaken. Je riskeert het dat je de groep snel kwijt ben. 4. Het werken met een tussenpersoon kan voordelig zijn maar zorg voor een duidelijke opdracht. Blijf alert en controleer of het goed begrepen en gecoördineerd wordt.Voorbeeld: We hebben de studenten via hun docenten bereikt. + Makkelijk om de doelgroep te bereiken.- Verwarring wie de juiste doelgroep is (concep-tueel denkende studenten i.p.v. gamedevelopers).

Westpoort-Oost.

De rol van Placemakers zal voor dit gebied bestaan uit leiden en bewaken van het proces; problemen moeten worden getackeld en netwerken moeten worden verstekt. Daarbij zal er gerichter moeten worden geëxperimenteerd en hun effecten bestu-deerd. Uiteindelijk moeten de Placemakers ervoor zorgen dat de resultaten van proces mee worden genomen als basis voor het nieuwe stedenbouwkun-dige plan. Hieronder wordt een opsomming gemaakt die het vervolg-proces van co-creatie voor het gebied Westpoort-Oost verduidelijkt.

Maak een ‘reality-check’ waarmee zaken als financiële hulpmiddelen, juridische mogelijkheden en facilitaire voorzieningen worden onderzocht. In hoeverre kun-nen derden hulp bieden;1. Hoe kunnen de bedrijven van Westpoort-Oost worden ingezet?2. Ymere; kan misschien budget en plaats voor de activiteiten bieden.3. De gemeente; kunnen bijvoorbeeld subsidies worden aangevraagd.

Zorg voor een duidelijke structuur tijdens het co-creat-ie proces met het Ma-college;1. Zoek een verantwoordelijk persoon binnen het Ma-college.2. Bereid een goed en duidelijk lesprogramma voor.3. Vind een groep studenten die de verantwoordelijk-heid op zich wil nemen.4. Placemakers zullen het proces moeten begeleiden en sturen.

Aanbevelingen voor co-creatie tussen de jongeren en de bedrijven in Westpoort 1. Test de interesse van de bedrijven voor de site en

Westpoort -Oost impressie

placemakers 51

CONCLUsIEs

Centraal staan de jongeren, in dit geval de studenten van het Ma-college. Zij zullen de motor van het gebied moeten worden. Wij als Placemakers zorgen voor sturing van deze jongeren en zullen netwerken onderhouden. Verschillende andere partijen, voor-namelijk top-down structuren zullen in het proces worden meegenomen. Co-creatie, van bottom-up tot top down kan via verschillende wegen afspelen in dit netwerk.

Ma collegeteam

gemeenteAmsterdam

YmereFabryque

Placemakers

bedrijven Westpoort Oost

bedrijven Westpoort

Ma collegestudenten

gebiedsontwikkelingsontwerp team

eigen capaciteitenvoor Westpoort gebruiken

inschrijven voor studieprojecten in Westpoort

gebiedsontwikkelingsstrategieën

in Westpoort eenbedrijf stichten

in Westpoort gaan wonen

Workshops

in Westpoort werk zoeken

promotie

budget

vergunningen voorwoonwerk ruimtes

instituten;- stedelijke museum- stadsdeel Westerpark- ...

studiepuntenbegeleiding

stage plaatsen

omscholen studenten

strategieén ontwikkelen

onderhoud netwerk

werk plaatsen de juiste studenten voor de juiste functie

groot bedrijven;- Haven bedrijf Westpoort- Ibis hotel- ...

budgetnetwerk

ontwikkelen

verguningen voor evenementen

netwerk onderhouden

junior consultant

netwerk onderhoudenduidelijke kaders maken

zorgen dat het doorgaat

ontwerpenomgeschoold worden

acties

strategieënrealiseren

Rijksbouwmeester

Toekomstige gebiedsontwikkeling in Westpoort-Oost door co-creatie met Ma jongeren

52

TJIDsCHEma

VERLEDEN 2010 20112009

C O - C R E A T I E O P W E S T P O O R T O O S T

CAMPUS, TIJDELIJKE STUDENTEN WON/WERK ATELIERS

FASE 1: VOORBEREIDEN CAMPAGNE FASE 0: ONDERZOEK FASE 2: START REALISATIE STRATEGIEËN

Top

Dow

n be

trokk

enen

Bot

tom

Up

betro

kken

en

Jaar

co-creatie

initiatieven

initiatieven

bestaande bedrijven- diverse kleine bedrijven- Ma college studenten- jongeren werknemers in de bedrijven

gemeente Amsterdam

YmereRijksbouwmeester

opdrachtgeversco-creatie onderzoek

reclamebureau

Craftground concepten ontwikkelen met Concier

gebiedsnetwerk campusontwikkeling

Gaming & Animatie

PLACEMAKERS

terugkoppeling naar Ymere

kunstenaarsbroedplaats organiseren

cursussen

terugkoppeling naar Rijksboumaaster

gebieds onderzoek ontwikkeling strategieën

onderzoek naar de jongeren in het gebied

strategieën voor gebiedsopwaarderingen ontwikkelen

contact legen met team Ma college

proces toetsen

co-creatie workshops met Ma college jongeren

doelstelling gebiedsontwikkeling toespitsen: campagne voorjaar 2010

voorbereiden campagne

voorbereiden realisatie strategieën

realisatie strategieën;

campagne startenplatform bedrijven

internetsite lanceren

Ma college studenten

ontwikkeling vaneen branding campagne,

strategische planning, tijd-ruimte kader

Ma college team

Ma college studenten kunstenaars broedplaats studenten Ma collegestudenten Ma college

ontwikkelaars- Ymere

culturele- en marktpartijen- Stedelijk museum- Cargill- Ibis hotel

eenmalig projectzonder vervolg

YmereYmere

- Bouwfonds ontwikkeling- de nieuwe buren

placemakers 53

2011 20202012 2030

C O - C R E A T I E O P W E S T P O O R T O O S T

CAMPUS, TIJDELIJKE STUDENTEN WON/WERK ATELIERS START BOUWVOORBEREIDEN BOUW

FASE 1: VOORBEREIDEN CAMPAGNE FASE 2: START REALISATIE STRATEGIEËN FASE 3: REALISATIE EN ONDERHOUD STRATEGIEËN

EERSTE NIEUWE BEWONERS

reclamebureau

realisatie strategieën;

campagne startenplatform bedrijven

internetsite lanceren

co creatie bevindingengeïntegreerd in

definitievestedenbouwkundige plan

van Westpoort-Oost

Place making,Campus

woon/werk ruimtes

marktvoor studentenen bedrijven

evenementen

marktvoor studentenen bedrijven

augmented reality evenementen

toestaan / faciliteren

game ontwerp bureau



Startevenement

NB

dit

over

zich

t pre

tend

eert

niet

vol

ledi

g te

zijn

, maa

r een

alg

emen

e in

druk

te g

even

van

de

wijz

e w

aaro

p in

itiat

ieve

n op

het

Wes

tpoo

rt-O

ost t

ot s

tand

kom

en

ex-studenten als nieuwe bewoners..?

bedrijven Westpoort-Oost Ma college studenten

bedrijven Westpoort-Oost

Ma college studenten

bedrijven Westpoort-Oost

keethuistentoonstelling

ruimte

reguliereP.R.campagne

gericht op naamsbekendheid,

verwachtingen,sentiment ..

Roboock

studenten Ma collegestudenten Ma college

spontaneactiviteiten

die ongebruikte gemeentegrond

benutten

afstemming

Stedelijk museum

YmereYmere Ymere

gemeente

Ymere

gemeente

stage en werk gelegenheid aan

de studenten aanbieden

54

kevin Gozems1984-04-24

+31 6 [email protected]

Kevin Gozems is bezig met het afronden van zijn studie grafisch vormgeven aan het Mediacollege te Amsterdam. Na een ‘vormgeefstage’ te hebben gelopen bij de ontwerpstudio Accentdesign vond hij zijn ‘roeping’ bij het reclamebureau Proximity / FHV/BBDO en werd hij verliefd op het reclamevak. kevin werkte o.a aan cam-pagnes voor Shell, Monsterboard, Mercedes-Benz, Robeco en Accor hotels.

Brian van de Vooren1988-10-10


Brian Heeft na een jaar als programmeur gewerkt te hebben zich aangemeld bij Mediacollege

Amsterdam, Na een versneld jaar wist hij dat een afwisseling met audiovisuele uitingen en conceptueel denken dé oplossing was voor hem.

Inmiddels aangekomen in het 4e leerjaar Werkt hij nu samen met placemakers aan het westpoort project. Dit bevalt het goed en hoopt nog veel te kunnen doen.

DE JONgEREN vaN HET ma COLLEgE

Dana de Rooi19 jaar oud

Chris Ousman21 jaar oud

Marieke Boriv20 jaar oud

Stefano Toledo21 jaar oud

placemakers 55

Chris Ousman21 jaar oud

ZEEBURGEREILAND

placemakers 57Vogelvlucht van Zeeburgereiland en haar waterrijke omgeving

Introductie; Ruimte op Zeeburgereiland

Zeeburgereiland zal de komende jaren nog veel ongebruikte plekken hebben. Het is een gebied met een informele uitstraling en bij uitstek een omgeving waar jongeren zich thuis voelen en plekken kunnen claimen en toe-eigenen. Zeeburgereiland is een plek voor de ware avonturier waar je de ruimte hebt voor experiment. Placemakers zien de jongeren als pioniers om Zeeburgereiland te koloniseren en tot een betekenis volle plek te maken, voor nu en in de toekomst. De ambitie die we als Placemakers voor ogen hebben is om jongeren die betrokken zijn bij Zeeburgereiland met elkaar in contact te laten komen en hen deel uit te laten maken van gebiedspromotie. Zo kan door co-creatie een meerwaarde ontstaan voor Zeeburgereiland.

Het hoofdstuk begint met een beknopte analyse van Zeeburgereiland. Het geeft een omschrijving van de ligging, de geschiedenis, de plannen en de aanwezige en toekomstige partijen in het gebied. Een eerste bezoek met vluchtige interviews geven een eerste impressie van de beleving en het gebruik van Zeeburgereiland door jongeren. De analyse sluit af met specifieke kansen voor co-creatie met jongeren. Er wordt aangegeven welke jongeren het meest geschikt zijn voor co-creatie in dit gebied en hoe we ze kunnen gaan laten participeren. Vervolgens wordt het proces beschreven die doorlopen is samen met de jongeren. Tijdens het proces zijn verschillende methodes van co-creatie uitgeprobeerd. Deze methodes worden omschreven en geëvalueerd. Tot slot volgen de conclusies en aanbevelingen voor verder co-creatie op Zeeburgereiland.

ZEEBURgEREILaNDTeam: Amber Beernink, Ronald Boer, Marlou de Jong, Cécile Raas

58

LocatieZeeburgereiland is een kunstmatig gevormd eiland, gelegen in Amsterdam Oost tussen Java eiland en IJburg. Het is ongeveer 120 hectare groot en wordt onderverdeeld in 5 delen door een knooppunt van infrastructuur. Op Zeeburgereiland (inclusief Nieuwe Diep) wonen 570 mensen; 44% daarvan zijn jongeren tussen de 15 en 25 jaar.

LiggingZeeburgereiland ligt tussen het oostelijk havengebied en IJburg en wordt aan de oostzijde begrensd door het Buiten IJ. Er komen drie belangrijke wegen samen; de Ringweg-Oost van Amsterdam (A10), de IJburglaan (met de Piet Hein tunnel) en de Zuiderzeeweg. Door de Piet Heintunnel is er een auto- en tramverbinding met het centrum. Naar het noorden is via de Schellingwouderbrug een verbinding met Amsterdam-Noord. Naar het zuiden verbindt de Amsterdamsebrug het eiland met Amsterdam-Oost. De Zuider IJdijk en Diemerzeedijk (Diemerpark) is een fietsen wandelroute naar IJburg, Diemen en Muiden. Het water aan de zuidzijde (het Binnen-IJ) is in gebruik als locatie voor woonboten en een jachthaven. Op de westzijde grenst het eiland aan het Amsterdam- Rijnkanaal met aan de overkant het voormalige Oostelijk Havengebied.

Huidige situatieZeeburgereiland is momenteel open en leeg bestaande waarbij de grote infrastructuur en drie silo’s van de voormalige rioolzuivering ruimtelijk het meest bepalend zijn voor het karakter van het eiland. Er wonen nu studenten in een oud asielzoekerscentrum, kunstenaars in een enclave en aan de ringdijk een worden nog een aantal dijkwoningen bewoond. Daarnaast is er activiteit van een kleinschalig bedrijventerrein, volkstuinen, tankstation en een plezier jacht haven. Er vindt veel sloop van loodsen plaats en er zijn tijdelijke functies

Amsterdamsebrug Zandoverslag bij oranjesluizen

Overzichtskaart van Zeeburgereiland

LOCaTIE

placemakers 59

PlannenEr ligt een stedenbouwkundig plan met circa 5.500 woningen. Daarvan wordt 30% in het sociale huursegment, 40% in het middensegment en 30% in de vrije sector huur gebouwd. Het eerste deel zal RI Oost zijn en omvat een kleine 1800 woningen. Er komen ook basisscholen, middelbare scholen en kinderdagcentra. In het hart van het plan is een publieksruimte gepland met 3 voetbalvelden. De silo’s op Zeeburgereiland krijgen een nieuwe bestemming als cultuurcentrum. Onder meer het Annie M.G. Schmidt Huis zal in twee van de drie silo’s worden gehuisvest en de derde zal door Faro architecten worden ontwikkeld. Voor de RI-Oostbuurt ligt er een plan waar lokale partners deel van uitmaken, zoals Theatraal IJburg, IJburg TV & TV-School, en het ROC van Amsterdam die zich met een praktijkschool zullen vestigen op het Zeeburgereiland. Deze samenwerking garandeert dat er niet alleen een dagprogrammering van activiteiten in het Annie M.G. Schmidt Huis komt, maar ook een avondprogrammering waar vooral de buurt van kan meeprofiteren.

zoals zand depots die een prelude aangeven voor de komende veranderingen die zullen gaan plaatsvinden.

geschiedenisToen rond 1870 het IJ werd ingepolderd en het Noordzeekanaal werd aangelegd, werd het noodzakelijk gevonden om het IJ tussen Schellingwoude en Amsterdam met een afsluitdijk (met daarin de Oranjesluizen) te dichten. Om dichtslibben van de vaarroute van en naar de Oranjesluizen in het Buiten-IJ te beperken, werd in 1890 een ruim 4 km lange strekdam aangelegd vanaf de Oranjesluizen tot tegenover het Vuurtoreneiland Durgerdam. Vier jaar later werd er ook zuidelijk een strekdam van 1,4 km aangelegd zodat er een bijna driehoekig watervlak ontstond dat tot ongeveer 1920 gebruikt is als baggerdepot. Het terrein werd begin 20e eeuw aangeplempt met baggerslib afkomstig uit het IJ en het Oostelijk Havengebied. Het was lang een afgelegen gebied dat in gebruik was als militair terrein met schietbanen en watervliegtuigbasis. Ook nadat in 1957 burgers op een deel van het eiland mochten, bleef het grootste deel nog een decennium in gebruik bij het leger. Sindsdien is het karakter van het eiland drastisch gewijzigd door de aanleg van een grote rioolwaterzuiveringsinstallatie en diverse wegen.

Luchtfoto Zeeburgereiland (1943) Ontwerp silo’s zeeburgereilandDrie silo’s van de voormalige rioolwaterzuivering-sinstallatie krijgen een nieuwe functie.

Maquette stedenbouwkundig plan RI Oost

60

1 Studentenhuisvesting complex Zuiderzeeweg 3 De friettent

2 Zeeburg Beeldenpark

FaciliteitenHet karakter van Zeeburgereiland is tijdelijke leegte, avontuurlijk, industrieel, water rondom, versnipperde rommelige plekjes, kruispunt grootschalige infrastructuur, bereikbaar, geïsoleerd qua voorzieningen, tijdelijke bewoners en straks: bouwterrein.

[1] Er woont een grote groep studenten in studentencomplex ‘Zuiderzeeweg’ van DUWO. In totaal wonen er 242 studenten op het terrein, waarvan het grootste deel is gehuisvest in een voormalig asielzoekerscentrum. Er is een grote

gemeenschappelijke ruimte op het terrein (de ‘DUWOonkamer’). Eén studente heeft weleens een feestje gegeven in de gemeenschappelijke ruimte. Verder vinden de studenten dat er weinig te beleven valt op Zeeburg. Ze spreken liever met vrienden af in het centrum, of ze gaan naar het strand van IIburg (Blijburg). Ze zouden graag willen dat er een supermarkt in de buurt komt, want om boodschappen te doen moeten ze nu ver fietsen. Van de studenten horen we dat het complex gesloopt zal worden, omdat het moet wijken voor nieuwbouw. Verder zijn er volgens hen plannen voor een nieuw studentencomplex, voor ongeveer 300

studenten. [2] In ‘Zeeburg beeldenpark’ wonen en werken ongeveer 20 kunstenaars. Het park bestaat al 35 jaar en staat vol met de meest uiteenlopende kunstobjecten.Volgens één van de kunstenaars weten kunstliefhebbers de plek wel te vinden. Eén kunstenaar schijnt zelfs zo bekend te zijn dat hij mag exposeren in New York. [3] De friettent bij de brug naar Zeeburg is een snackplek voor oudere mensen. Het zijn vooral mensen die hun boot in het kleine jachthaventje hebben liggen. Volgens de eigenaar van de friettent komen er geen jongeren

placemakers 61

5 Shell benzinepomp Huizen langs de ringdijk Amsterdamrijnkanaal gezien vanaf Zeeburgereiland

4 Camping Zeeburg Boat Centre Oranjesluizen

ingsinstallatie Oost (RI-O) op het eiland. Over gebleven zijn twee machinehuisjes en het nieuwe boosterge-maal. Bij drie silo’s zien we een bord met nieuwbou-wplannen voor Zeeburgereiland. Over enige tijd zullen hier honderden nieuwbouwwoningen en voorzieningen komen te staan.

snacks halen. “Weet je wat zo’n boot kost? Een ton.” Vandaar dus dat dit geen jongeren zijn. Ook de jongeren die op de camping staan, komen geen frites kopen. Volgens de eigenaar zijn dit alleen buitenlanders, die naar het centrum gaan om wiet te roken.

4] Camping Zeeburg is vooral populair onder buitenlandse touristen, maar in de zomer ook bij Amsterdammers. Op de weg naar Zeeburgereiland (de Zuiderzeeweg) spreken we 3 buitenlandse jongens. Ze zijn op vakantie in Nederland en staan met hun tentje op camping Zeeburg. Ze zijn op weg naar het centrum en zijn niet op Zeeburgereiland geweest.

[5] Op het kruispunt van wegen staat een Shell-benzinepomp met groot het woord ‘kriterion’ op de gevel. Een werknemer vertelt ons dat de benzinepomp wordt gerund door studenten van kriterion. Stichting Kriterion is een studentenvereniging die een bioscoop, een oppascentrale, de benzinepomp en een soort cultureel centrum runnen. Verschillende jongeren uit het studentencomplex werken bij de benzinepomp.

Een groot deel van Zeeburgereiland is bouwterrein en omgeven met hekken en bordjes. Op het Zeeburgei-land, vlak bij de Piet Hein-tunnel, staan drie silo’s over-gebleven na de recente sloop van de rioolwaterzuiver-

62

Jongeren op Zeeburgereiland; wat zijn specifieke kansen voor co-creatie?

Lokale partijen die aangrenzend of zich op het eiland bevinden zijn niet altijd van elkaar op de hoogte. Placemakers wil deze partijen met elkaar contact brengen door het organiseren van workshops. Op een informele wijze achterhalen hoe de verschillende partijen tegen over co-creatie staan om zo waardecreatie te kunnen realiseren. Voorkeur gaat uit naar partijen waar juist jongeren bij betrokken zijn. Er zijn kruisbestuivingen mogelijk tussen de partijen en het tot stand komen van spontane nieuwe initiatieven die een meerwaarde geven voor Zeeburgereiland. Deze zullen door Placemakers worden getoetst en kunnen worden beloond door ruimte bieden aan experiment.

Hieruit rollen de volgende kansen: ruimte voor experiment, bruikbare “rommel”, snel even “weg”, waterrecreatie, stoere plek, nu al beginnen! Hieraan werd de conclusie verbonden dat deze plek zich leent voor actie, een actieve betrokkenheid van jongeren. Drie ideeën zijn voorgelegd tijdens een presentatie aan Ymere en Atelier Rijksbouwmeester.

1. kunstuitingen voor op braakliggend terrein; positieve aandacht voor een toekomstig woongebiedEr kunnen voor aanvang van en tijdens de bouwactiviteiten structuren of installaties worden gebouwd, bestaande structuren omgebouwd tot kunstwerken, iconen gemaakt op cruciale plekken. Hier kunnen activiteiten zoals bar / feesten worden georganiseerd worden door jongeren zelf. Als de bouw begint kan in overleg met de aannemers gewerkt worden met grondverzet, afrasteringen, etc., dus op een dynamische manier reagerend op het bouwproces. Betrokken partijen zijn: creatieve jongeren, kunstenaarsgemeenschap op Zeeburgereiland, projectontwikkelaar / aannemer.

2. verbindingen tussen interne partijen creëren; netwerkvorming in de wijkLokale partijen zijn niet altijd op de hoogte van elkaar. Ook zijn er kruisbestuivingen mogelijk met meerwaarde voor de plek. Voorbeeld is grotere campingwinkel gerund door kriterion ook open voor studenten / groter publiek. Of een samenwerking tussen kriterion en de jachthaven waar bv een jongerenfaciliteit wordt ontwikkeld waar zowel jachthavenbezoekers, studenten, campingbezoekers als toekomstige bewoners heen kunnen. Betrokken partijen zijn: jongerenorganisatie achter Kriterion, studentenwoongroep, jachthaven, Camping.

3. verbindingen met externe partijen; betekenisgeving aan een toekomstig woongebiedBetrek partijen van buiten voor activiteiten op Zeeburgereiland om de plek alvast een rol te geven met een positieve sfeer in de geest van de toekomstige woonfunctie. Voorbeeld: organiseer een voetbalcompetitiedag op een braakliggend terrein met alle lagen door elkaar. Voetbal als sociaal smeermiddel. Betrokken partijen zijn: voetbalvereniging Zeeburgia, Aannemer, Ymere.

EIgEN PLaNvORmINg

placemakers 63

ConclusieDe gekozen strategie die verder uitgewerkt zal worden is:

Verwachting is dat met deze gekozen strategie co-creatie met jongeren het meest succesvol zal zijn op Zeeburgereiland. Met deze strategie kan mogelijk een breed georiënteerd draagvlak ontstaan door de diversiteit van de verschillende partijen. Dit werd bevestigd door de feedback van Ymere en Atelier Rijksbouwmeester om met een brede blik te zoeken naar een allerlei jongeren die je kunt vinden op Zeeburgereiland. Hoe kan gebruikt gemaakt worden van de lokale potenties en daar op inhaken? Dit vereist goed uitzoeken van alle partijen en vervolgens benaderen.

Verbindingen tussen interne partijen creëren; netwerkvorming in de wijk.

64Partijen Zeeburgereiland

placemakers 65

aaNPak

Welke partijen zijn interessant voor Placemakers om te gaan benaderen op Zeeburgereiland? De grootste groep die momenteel op Zeeburgereiland woont zijn de studenten op het Zuiderzeeweg complex. Daarbij worden er momenteel nog eens 335 studenten won-ingen ontwikkeld door de Key (containerwoningen), wat voor een ruime verdubbeling aan studenten op Zeeburgereiland zal zorgen. Reden voor Placemakers om samen met de studenten als eerste te gaan co-creëren. Daarnaast zal studentenvereniging Kriterion en Camping Zeeburg worden benaderd samen met de studenten om een eerste brainstorm te organiseren. Zo hopen we de verbindingen tussen partijen te stim-uleren en een eerste aanzet te geven naar mogelijkh-eden voor verdere co-creatie.

Placemakers verwacht op deze wijze een actieve groep te kunnen samenstellen voor verdere co-creatie om daadwerkelijk over te gaan tot actie. Momenteel is er voldoende ruimte beschikbaar en zien Placemakers een kans om op Zeeburgereiland activiteiten plaats te laten vinden. Om dit te kunnen bereiken zal Place-makers tevens betrokken partijen van boven af gaan benaderen en de belangen van de studenten pre-senteren. Ideeën die zijn ontstaan met de studenten kunnen wellicht platform krijgen, doordat er ruimte geboden wordt door topdown partijen.

Vooralsnog zullen de studenten op vrijwillige basis meedoen aan de workshops en aangeven waar hun belangen liggen. De studenten vormen een samen-werkingspartner op basis van gelijkwaardigheid met Placemakers en kan worden nagedacht over mogelijkheden en oplossingen. Andere partijen zoals Theatraal IJburg, A.V.V. Zeeburgia en IJburg College worden niet uitgesloten,maar zullen in een later traject benadert kunnen worden. Nadruk zal nu vooral liggen waar we ook de doelgroep kunnen vinden.

Om de studenten te benaderen gaan Placemakers mini-enquêtes op locatie afnemen, posters en fly-ers verspreiden op Zuiderzeeweg complex voor een uitnodiging om deel te nemen aan een workshop. Ook zal contact worden opgenomen met Duwoners om actieve studenten direct te kunnen benaderen. Via Hyves, de Placemakers blog en Twitter zetten we alle kanalen open om de studenten te bereiken. Camp-ing Zeeburg en studentenvereniging kriterion worden door Placemakers persoonlijk benadert of zij willen meedoen aan de eerste workshop.

66

Bra

inst

orm

en

Z E E B U R G E R E I L A N D

Opstart periode Excursie Voorbereiding workshop / Contact leggen Workshop + BorrelInlezen onderwerp

4 PLACEMAKERS 4 PLACEMAKERS + STUDENTEN + ANDERE PARTIJEN

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

stra

tegi

een

Ont

wik

kele

nst

rate

gieë

n

Week Opbouw

theoretisch kader

Wandelworkshop Voorbereiding digitale enquete

Workshops Digitale enquete Voorbereiding workshop

15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15 14

Interviews

Interviews

Emailcontact Studenten

Strategieen Placemakers

Posters / Flyers / Hyves

Ymere steltzich voor

Lezingen

Micha de HaasMapping

Tarek YousifCreative Urbans

Nai/Open cityWoonstaddebat

Eva de KlerkNDSMbroedplaats

Emile SpekVisie FabrYque,Ymere

David TuinzingConcire -´Conceptionist´

Carl KerchmarScenarioplanning

Peter van AsscheWestpoort OostHans Ibelings (A10)Subculturen netwerk Arun JainExpertise Co-creatie


Olaf Vreugdenhil De AlliantieMarijke Nas AM WonenOntwikkeling Zeeburgereiland

Paul GerretsenAtelier Zuidvleugel

Literatuur

Back to your past

Jongeren Leren Kennen


enquete wordt goed ingevuld;

het aantal jongeren dat de

enquete terugstuurt valt tegen

Jongeren Betrekken

Presentatie

3 Strategieën:

-kunst op bouwterrein

-verbindingen interne partijen

-verbindingen externe partijen

Inventarisatie gebied;

gesproken met studenten

en andere bewoners

keuze valt op

strategie verbindingen

interne partijen

digitale enquete gemaild

naar grote groep jongeren

wandelworkshop met

3 studenten op ZBE

2 workshops gepland;

slechts 1 jongere (Kriterion)

komt opdagen

brainstorm en kaarten maken

met 5 jongeren van verschillende

partijen: Kriterion-tankstation,

studenten en camping.

een aantal jongeren geeft

zich tijdens de interviews

op voor de workshop

gesprek met Marice de Lange,

projectontwikkelbureau ZBE

goede input voor enquete

gesprek met

Theatraal IJburg

placemakers 67

Procesdiagram Zeeburgereiland

Bra

inst

orm

en

Z E E B U R G E R E I L A N D

Opstart periode Excursie Voorbereiding workshop / Contact leggen Workshop + BorrelInlezen onderwerp

4 PLACEMAKERS 4 PLACEMAKERS + STUDENTEN + ANDERE PARTIJEN

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

stra

tegi

een

Ont

wik

kele

nst

rate

gieë

n

Week Opbouw

theoretisch kader

Wandelworkshop Voorbereiding digitale enquete

Workshops Digitale enquete Voorbereiding workshop

15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15 14

Interviews

Interviews

Emailcontact Studenten

Strategieen Placemakers

Posters / Flyers / Hyves

Ymere steltzich voor

Lezingen


Tarek YousifCreative Urbans

Nai/Open cityWoonstaddebat

Eva de KlerkNDSMbroedplaats

Emile SpekVisie FabrYque,Ymere

David TuinzingConcire -´Conceptionist´


Peter van AsscheWestpoort OostHans Ibelings (A10)Subculturen netwerk Arun JainExpertise Co-creatie


Olaf Vreugdenhil De AlliantieMarijke Nas AM WonenOntwikkeling Zeeburgereiland

Paul GerretsenAtelier Zuidvleugel

Literatuur

Back to your past

Jongeren Leren Kennen


enquete wordt goed ingevuld;

het aantal jongeren dat de

enquete terugstuurt valt tegen

Jongeren Betrekken

Presentatie

3 Strategieën:

-kunst op bouwterrein

-verbindingen interne partijen

-verbindingen externe partijen

Inventarisatie gebied;

gesproken met studenten

en andere bewoners

keuze valt op

strategie verbindingen

interne partijen

digitale enquete gemaild

naar grote groep jongeren

wandelworkshop met

3 studenten op ZBE

2 workshops gepland;

slechts 1 jongere (Kriterion)

komt opdagen

brainstorm en kaarten maken

met 5 jongeren van verschillende

partijen: Kriterion-tankstation,

studenten en camping.

een aantal jongeren geeft

zich tijdens de interviews

op voor de workshop

gesprek met Marice de Lange,

projectontwikkelbureau ZBE

goede input voor enquete

gesprek met

Theatraal IJburg

68

Het diagram bestaat uit 5 onderdelen. Allereerst de grijze tijdsbalk; hierin zijn in chronologische volgorde de weken weergeven. In de lichtgrijze, verticale belijning zijn de belangrijkste activiteiten in die weken afleesbaar. In het paars zijn algemene zaken als externe lezingen, literatuurstudie en ‘ back to your past’ weergegeven. In het oranje/rood zijn de verschillende gradaties van werken met jongeren aangegeven. Het blauw/groene deel beschrijft de mate waarin toegepaste strategieën effect hebben. Hoewel de verschillende fases van dit onderzoek niet geheel chronologisch zijn, is er getracht een verdeling te maken van de processtappen per week, beginnend bij de opstart periode.

WEEk 1: opstart periodeEerste kennismaking met Nederland wordt Anders en Ymere. Ymere licht de algemene onderzoeksopdracht toe en we krijgen specifieke informatie over de case-study Zeeburgereiland.

WEEk 2: ExcursieEen groep Placemakers gaat naar Zeeburgereiland om de locatie beter te leren kennen. Interessante plekken worden gefotografeerd en later vastgelegd in kaartmateriaal. Gesprekken met studenten, campinggasten en de eigenaar van snackbar Eiburgh geven ons interessante informatie over hoe het eiland beleefd wordt. Bovendien leren we enkele studenten kennen die we later opnieuw kunnen interviewen.

WEEk 3: Inlezen onderwerpEr is zoveel mogelijk informatie over de locatie Zeeburgereiland opgezocht en gedocumenteerd. Om ons beter te kunnen inleven in onze doelgroep, jongeren, gaan we ‘ back to our past’; we documenteren onze eigen jeugd met specifieke interesses en desinteresses.

WEEK 4: Brainstormen en ontwikkelen strategieën

Het is tijd om daadwerkelijk met jongeren aan de slag te gaan. We houden daarom een brainstorm-sessie over wát we met jongeren willen doen en hóe we ze willen bereiken. Aan de critici van Nederland wordt Anders en Ymere presenteren we drie strategieën, waarvan er uiteindelijk één als winnaar uit de bus komt: de ‘verbinden-van-interne-partijen’ strategie.

WEEk 5-7: Voorbereiden workshop / Contact leggenTer voorbereiding van de workshop in week 8 gaat een groep Placemakers naar Zeeburgereiland om jongeren te interviewen en uit te nodigen voor de workshop. We proberen zoveel mogelijk verschillende partijen naar de workshop te krijgen en leggen daarom contact met camping Zeeburg, studenten uit het Zuiderzeeweg-complex en studenten van tankstation kriterion. Door middel van email-contact, posters en flyers proberen we de workshop onder de aandacht te brengen. Bovendien posten we berichten op verschillende studenten Hyves-pagina’s en ons eigen weblog.

WEEk 8: Workshop en borrelDe workshop (met borrel als lokkertje) die we hebben georganiseerd heeft twee doelen: het maken van kaartmateriaal met ‘jongerenplekken’ en een brainstormsessie voor events / tijdelijke bouwwerken op Zeeburgereiland. Inhoudelijk gaat de workshop goed, maar de opkomst valt tegen: er komen slechts vijf jongeren opdagen.

WEEk 9: WandelworkshopWe beginnen week 9 op achterstand, omdat we in week 8 geen nieuwe afspraak met jongeren hebben ingepland. Omdat we toch met hen aan de slag willen, bellen en mailen we rond; drie ‘nieuwe’ jongeren doen mee aan een ‘wandelworkshop’, waarbij ze ons de omgeving laten zien en vertellen wat voor evenementen hier zouden kunnen plaatsvinden. Daarnaast hebben we een interessant gesprek met Thea Pruim van Theatraal IJburg, die graag samen met jongeren een evenement wil organiseren.

WEEk 10: WorkshopsWaarschijnlijk komt door ons gebrek aan reclame (slechts emailcontact) slechts één jongere voor de ingeplande workshops opdagen. Die kunnen dus helaas niet doorgaan. Er vindt wel een goed gesprek met Marice de Lange van Project Management Bureau Zeeburgereiland plaats, waarin we de tot dan toe verzonnen evenementen de revue laten passeren. Dankzij haar input kunnen we een betere selectie maken.

WEEk 11: Voorbereiding digitale enqueteOmdat het lastig blijkt te zijn om jongeren naar een workshop toe te krijgen, besluiten we ze een digitale enquete af te nemen waarin ze kunnen stemmen op het beste evenement . Uit onze eerdere ervaringen is ook gebleken dat we promotie serieus aan moeten pakken, en daarom nemen we de tijd om alles goed af te werken. Ondertussen mailen we de jongeren dat er een enquete aankomt.

WEEk 12: Digitale enqueteEen aantal jongeren reageert heel snel op de enquete; anderen sturen hem pas op nadat we ze gebeld hebben. Het aantal teruggestuurde enquetes valt tegen (8 stuks?). Diegenen die de enquete hebben ingevuld, zijn echter wel te spreken over de opzet en vormgeving hiervan. Ze willen graag betrokken blijven bij de organisatie van het evenement en geven bovendien goede feedback bij de verschillende opties.

PROCEsDIagRam

placemakers 69

mETHODEN EN mEETINgs

Co-creatie in de praktijkJongeren werken vrijwillig mee aan workshops die door ons georganiseerd worden. Er is geprobeerd jongeren van elke partij die nu op het eiland aanwezig is te betrekken. Dat wil zeggen; Tankstation Kriterion, studenten complex Zuiderzeeweg en Camping Zeeburg. De workshops worden in dit hoofdstuk achtereenvolgens besproken. Per workshop wordt aangegeven hoe de jongeren zijn uitgenodigd om te komen, wat de aanpak van de workshop was en een evaluatie.

70

mEETINg 1: 26/11/2009 (week 8)karin van Nigtevegt (projectsecretaris Ymere) en mohammed Benhammoush (Ymere)

Ze noemen een aantal thema’s die belangrijk zijn bij branding, en partijen waar wij evt. mee kunnen praten. Onderwijs is een thema: een sportdag daar zou in samenwerking kunnen met het IJburgcollege (gaat naar Zeeburgereiland) of de school voor speciaal onderwijs. Ze laten de “teaser” campagne ”mijn IJ-land” zien op scherm, waarbij borden langs de A10 moeten zorgen voor een positief gevoel bij Zeeburgereiland. Deze mediacampgane zal plaatsvinden vanaf februari / maart 2010. We constateren dat er een groot gat is tussen de start van deze campagne en “Waaidorp”, een tijdelijk Annie M.G. Schmidt huis na de zomer. In dit gat is waarschijnlijk ruimte voor Placemaking.

placemakers 71

ResultaatOpkomst: Lieve en Sarah van Tankstation Kriterion, Pepijn van Camping zeeburg en Helen en Simone van Studenten-complex Zuiderzeeweg.

kaarten:Uit de kaarten blijkt dat de deelnemers niet het gehele eiland gebruiken. Op veel plekken zijn zij zelfs nog nooit geweest. Ze weten echter wel van het bestaan van bijvoorbeeld een Martin Gaus hondentraining en de toeristentrekpleister de Oranjesluizen. Ook opvallend is dat bepaalde plekken anders beleefd worden. Wat de een leuk vindt, vindt de ander “shab-by”, zoals bijvoorbeeld het Zeeburg beeldenpark. Zeeburgereiland werd overigens niet als ‘eiland’ ervar-en, maar als uithoek van Amsterdam.

Ideeën: Er zijn veel ideeën. Alle opmerkingen en ideeën zijn uit-geschreven. In de ideeën komen de kwaliteiten en de minpunten van Zeeburgereiland duidelijk naar voren; het idee om een wellness centre te starten langs het water speelt in op de kwaliteiten “rust in de stad”, “mooi uitzicht” en “leuk bootjes kijken”. Het gemis van een supermarkt werd vertaald naar een wekelijkse markt

WORksHOP 1: 27/11/2009 (week 8)Brainstorm en borrel

De eerste echte stap naar co-creatie met jongeren. Om de jongeren te werven wordt er na de workshop een borrel georganiseerd.

Werving en communicatie• Jongeren zijn ter plekke geïnterviewd en uitgenod-

igd voor de workshop + borrel• Mond op mond reclame (studenten nodigen hun

vrienden en huisgenoten uit)• Flyeren en posters ophangen• Borrel organiseren• Bericht en flyer op Hyves gezet• Emails gestuurd • Een centraal persoon binnen een organisatie

gevraagd om email door te sturen naar de jonger-en binnen de organisatie

aanpakGestelde doelen: • Informatie verkrijgen om beter te begrijpen hoe de

jongeren het Zeeburgereiland beleven• Ideeën genereren voor een evenement of tijdelijke

invulling

Methode: brainstormsessie onder begeleiding. Er wordt gestart met een korte presentatie over Zeeburgereiland. Daar-na worden de “regels” van het brainstormen uitgelegd: hoe Gekker de ideeën hoe beter, Oordelen Uitstellen en Doorassocieren op elkaar. (GOUD)

Informatie verkrijgen:• Op topografische kaarten aangeven wat positieve

en negatieve plekken zijn• Ideeën genereren:• Nadenken over de kwaliteiten en de minpunten

van Zeeburgereiland• kansvolle plekken aanwijzen voor een tijdelijke in-

vulling • Toekomstwensen verwoorden voor Zeeburgerei-

land• Toekomstwensen, kwaliteiten/minpunten en kans-

volle plekken combineren tot ideeën in groepjes van twee

Evaluatie:• 2 kleuren stickers plakken op de ideeën. 1 kleur

voor de meest haalbare ideeën en 1 kleur voor de ideeën die TOP zijn.

72

met terrasjes en door grauwe uitstraling van Zee-burgereiland werd het idee bedacht om heel het eiland te laten begroeien met bloemen.

EvaluatieWerving en communicatie• De jongeren die daadwerkelijk zijn gekomen waren

persoonlijk uitgenodigd via een interview, of via een email die doorgestuurd was door een centrale contactpersoon van een organisatie.

• De posters en flyers bij de studentenhuizen en op Hyves hebben geen deelnemers opgeleverd, maar zijn wel nuttig geweest om de workshop meer sta-tus te geven.

• De borrel achteraf was geen specifieke reden om deel te nemen, maar leverde wel extra informatie op en werkte als positieve start van de samenwerk-ing.

• Opvallend was dat de meeste deelnemers niet al-leen kwamen, maar met een vriend(in).

• Voor een goede samenwerking was het beter gew-eest als er na de brainstorm duidelijke vervolgstap-pen waren besproken.

Aanpak• Het invullen van de topografische kaarten heeft

extra informatie opgeleverd. Daarnaast is het infor-matief en een goede opwarmer voor de deelnem-ers geweest om op een andere manier naar het gebied te kijken.

• De gestructureerde aanpak heeft ervoor gezorgd dat de jongeren “los kwamen” en veel bruikbare ideeën bedachten die aansluiten op de identiteit van Zeeburgereiland.

• Meerdere partijen (studenten woningen, kriterion, camping) werkte verfrissend door hun verschil-lende meningen en ideeën.

• In kleine groepjes samenwerken aan ideeën werkte enthousiasmerend.

• De evaluatie met stickers gaf goed aan welke ideeën haalbaar zijn, maar werkte niet als selec-

tiemethode, doordat de meningen over welke ideeën TOP zijn te veel verschilden. Meer criteria zouden een beter beeld opleveren.

• duidelijke vervolgstap

Resultaat• De opkomst is niet erg hoog. Een aantal jongeren

dat zich aangemeld had is niet komen opdagen. De groep was echter wel divers; van alle drie de partijen is er tenminste 1 jongere gekomen.

• Meer inzicht in hoe Zeeburgereiland beleefd wordt door jongeren.

• Veel bruikbare ideeën, waarvan een aantal sterk vernieuwend waren. Het zijn goed doordachte ideeën, die aanlsuiten op de identiteit van Zee-burgereiland.

• Een nuttig gevolg van de workshop is dat er nu een select groepje enthousiaste jongeren bekend is dat aangegeven heeft ook in de toekomst betrokken te willen blijven.

placemakers 73Leuke Plekken Zeeburgereiland volgens jongeren

74Niet Leuke Plekken Zeeburgereiland volgens jongeren

placemakers 75

WORksHOP 2: 03/12/2009 (week 9)Wandelworkshop

Het organiseren van de tweede workshop had drie re-denen. Ten eerste was het een methode om in con-tact te blijven met de jongeren van de workshop. Ten tweede werd de jongeren die niet naar de workshop konden komen een tweede kans gegeven om be-trokken te worden bij het proces. Ten derde gaf het de mogelijkheid om een nieuwe methode te testen.

Werving en communicatie• Er zijn informele e-mails gestuurd naar alle aan-

wezige e-mailadressen. • De jongeren van de eerste workshop zijn telefo-

nisch benaderd

aanpakGestelde doelen:• Informatie verkrijgen om beter te begrijpen hoe de

jongeren het Zeeburgereiland beleven• Ideeën genereren voor een evenement of tijdelijke

invulling

De deelnemers maken een wandeling over Zeeburger-eiland. Ze leiden de onderzoekers rond en schrijven hun ideeën op een post-it. Hiervan wordt een foto ge-maakt.

ResultaatOpkomst: Anneke, Robin en Dick, bewoners van het studen-tencomplex, zijn aanwezig. Alle drie hebben niet meegedaan aan de eerste workshop. De daadwerkeli-jke wandeling is enkel met Anneke en Robin gemaakt.

Ideeën: Er zijn nieuwe ideeën bedacht naar aanleiding van een specifieke locatie, het landschap of de aanwezige ob-jecten.

EvaluatieWerving en communicatieDe werving is deze keer minder geslaagd met een op-komst van drie jongeren. Wegens weinig tijd en een grote drang om weer met de jongeren af te spreken is er minder aandacht aan de werving besteed. Dat had tot gevolg dat er enkel gebeld is en e-mails zijn verstu-urd zonder een formele uitnodiging in de vorm van een flyer of poster waarin duidelijk staat wat het doel is en wat er gaat gebeuren. Deze informele houding en de onduidelijkheid geven de workshop minder status, wat een oorzaak kan zijn van de lage opkomst.

AanpakOp de aanpak werd positief gereageerd en er werd en-thousiast meegedaan. Er werd veel verteld tijdens de rondleiding. De aanpak kan een goede methode zijn als eerste workshop. Het is een leuke informele opwarmer en brengt de eerste ideeën op tafel. Door naar het landschap en de aanwezige objecten/gebouwen te kijken, ontstaan andere ideeën dan wan-neer er op een andere locatie gebrainstormd wordt. Het tijdstip van de workshop kon beter bepaald worden, het was al snel donker. Omdat de deelnemers erg en-thousiast waren en het zo vroeg al weer donker was, werd er besloten de wandelworkshop nogmaals te doen.

ResultaatDe workshop leverde geen nieuwe informatie over het eiland op.De ideeën zijn minder goed doordacht als in de eerste workshop. Het zijn de ideeën die het eerst bij de deel-nemers op zijn gekomen bij het zien van een bepaalde plek.

76

WORksHOP 3: 11/12/2009 (week 10)Tweede wandelworkshop

Het enthousiasme en de korte tijd tijdens de eerste wandelworkshop hebben ertoe geleid dat er een twee-de wandelworkshop wordt georganiseerd.

Werving en communicatieEr zijn informele e-mails gestuurd naar alle aanwezige e-mailadressen met een uitnodiging voor de tweede wandelworkshop en voor een workshop in FabrYque de dag daarna.

aanpakDe aanpak is hetzelfde als bij de eerste wandelwork-shop.

ResultaatHoewel het tweetal van de vorige workshop had toege-zegd te komen is er helaas niemand op komen dagen.

EvaluatieEr kwam niemand opdagen. Redenen hiervoor kunnen zijn:

• Er is onduidelijk, informeel en weinig gecommu-niceerd naar de jongeren toe. Onduidelijk was de email, omdat het twee data bevatte van twee ver-schillende workshops en geen informatie bevatte over het doel en het belang van de workshop.

• Er mist een overkoepelend kader dat de studenten motiveert om mee te doen. Het valt niet onder hun studie of vereniging en ze krijgen er geen studie-punten of geld voor.

WORksHOP 4: 12/12/2009 (week 10)selectie workshop

Alle ideeën tot nu toe worden verzameld en gevisuali-seerd om te evalueren en de beste te selecteren.

Werving en communicatieZie workshop 3

aanpakDoel: de beste ideeën samen met jongeren selecteren.

Met door de onderzoekers opgestelde criteria wordt elk idee geëvalueerd. De jongeren kunnen zo gemak-kelijk hun voorkeur aangeven. De criteria zijn:• haalbaarheid qua tijd (deze zomer realiseren)• haalbaarheid qua geld (is financiering regelen)• voldoende bezoekers te verwachten?• bijdragen aan positief imago Zeeburgereiland• bijdragen aan de identiteit van Zeeburgereiland• aantal mensen dat bereikt wordt

Vervolgens worden de beste ideeën gepresenteerd aan Marice de Lange van Projectbureau IJburg.

ResultaatEnkel Sarah kon uiteindelijk komen naar de workshop, waardoor de workshop wederom is afgezegd.

EvaluatieRedenen voor de lage opkomst zijn dezelfde als bij workshop 3.

CRISISOVERLEGEen vermoeden waar we al een tijdje meer rondlopen is inmiddels bevestigd. Co-creatie met studenten op vrijwillige basis werkt moeizaam. Hoe kun je studen-ten overtuigen en binden wanneer je niet duidelijk kunt stellen wat er voor hen inzit? Waarom zou een

student mee willen denken over ruimtelijke ontwik-kelingen? Wanneer de studenten dit wel willen, op welke basis wil je dan dat ze betrokken blijven? Deze vragen zorgen voor een andere benadering hoe we tot op heden zijn omgegaan met co-creatie.

Zijn we als Placemakers dan niet te geforceerd bezig met het (paradoxale) initieren van bottom-up Place-making? Moeten we niet aanhaken bij de initiatieven die werkelijk bottom-up ontstaan zijn? Na het krisis-overleg kwamen een aantal bevindingen en besluiten naar voren:

Bevindingen:- Te weinig opkomst van onze studenten- Wij merken dat ons stuur- en trek-werk erg hard noodzakelijk is wil er uberhaubt iets nieuws van de grond komen met de jongeren. - Het meedoen van studenten op compleet vrijwillige basis werkt niet; meerwaarde voor hen is niet duide-lijk. - Tijd voor een andere aanpak en onze methode ver-anderen rn het over een andere boeg gaan gooien.

Besluiten:- De resultaten van de workshops gaan we zelf evalu-eren en zullen meer de rol als mediator tussen bottom up en top down gaan aannemen.- Onderzoeken wat een student motiveert om deel te nemen aan co-creatie met Placemakers?- Terugkoppeling voor draagvlak van de ideeën gaan we nu toetsen door het opstellen van enquête die de jongeren zelf in hun eigen tijd kunnen invullen

We willen een beter zicht hebben op het topdown beleid rondom branding, en de huidige ideeën een eerste reality check geven. Die middag hebben we een interessant gesprek met Marice de Lange van Projectbureau IJburg: eindelijk een overzicht op de branding-policy!

placemakers 77

mEETINg 3: 12/12/2009 (week 10)marice de Lange, Project management Bureau IJburg

We selecteren de ideeen zelf welVoor de presentatie aan Marice de Lange zijn de beste ideeën geselecteerd aan de hand van de eerder genoemde criteria en gecategoriseerd. Er zijn uitein-delijk drie categorieën ideeën, alle drie gericht op recreatie. Echter valt een idee buiten de drie catego-rieën, onder de noemer “sowieso doen!” Dit is het idee om een bloemenzee te zaaien langs bermen en op braakliggende terreinen, om het “grijzige” Zeeburger-eiland kleur te geven, en een positief onderbuikgevoel te stimuleren. De categorieën zijn:

1. Ideeën van en voor studenten, zoals een super-markt en feesten in de Duwoonkamer

2. Eenmalige zomer evenementen, zoals een festi-val en een kunstmanifestatie

3. Zomerse voorzieningen voor een langere periode, zoals een openluchttheater of een huttenbouw-festijn van sloopmateriaal

Het projectbureau IJburg maakt plannen voor Zee-burgereiland, en gaf opdracht aan DRO omstedenbouwkundig plan te maken, DRO doet ook de openbare ruimte. De supervisor voor RI Oostis Marlies Röhmer. Het projectbureau zorgt voor infrastructuur, bestemmingsplannen, milieu-effecten, grondsanering etc. Het geld voor openbare ruimte komt uit de grondexploitatie.

De reactie op de gepresenteerde ideeen van Marice is dat zij vooral gelooft in evenementen, die in de lijn van de thematiek laten zien wat er komt. Zoals een sportevenement laat zien dat er sportvelden komen.

In verband met de verschoven planning voor Waaid-orp sluit onze voorgestelde zomerplanning goed aan.

Bereidheid tot organiseren

haalbaar qua tijd

haalbaar qua geld

draagt bij aan positief imago

versterkt identiteit _bestaande kwaliteiten _toekomstige ontwikkelingen

branding doelgroep bereiken

78Geselecteerde ideeën voor aanvang van meeting 3

placemakers 79

Zet Zeeburgereiland op de kaart!Op Zeeburgereiland gaat veel gebeuren. Nieuwe woonwijken worden gebouwd, de silo’s krijgen culturele functies met een theater, filmhuis, het Annie M.G. Schmidt-huis en een restaurant; het hele eiland zal een nieuwe betekenis krijgen in Amsterdam.

Tot die tijd ligt de kans om de nu nog lege vlakten eens goed te gaan gebruiken!

Ons doel is om voor deze zomer een evenement of tijdelijke faciliteit te organiseren met een link naar het Zeeburgereiland van nu of in de toekomst. Door interviews, workshops en evaluaties zijn een tiental ideeën geselecteerd. Ten minste één van de ideeën gaan wij de komende maanden proberen waar te maken. Via deze enquête worden de beste ideeën geselecteerd.

Graag willen wij jouw reactie zodat we de beste ideeën eruit kunnen halen! Het invullen van deze enquête duurt 10-15 minuten.

ENQUETE: 18/12/2009 (week 12)Digitale ideeënselectie

Na de brainstorm borrel zijn goede initiatieven en ideeën ontstaan die we in verdere workshops met studenten zouden uitwerken. Helaas was er geen opkomst bij vervolgworkshops en zijn we gaan zoeken naar nieuwe manieren om de studenten te benaderen. De resultaten uit de brainstorm waren goed, maar vragen nog om verdere uitwerking. Tevens willen we de studenten gebruiken om de verschillende ideeën te toetsen op; haalbaarheid, identificatie en meer-waarde. Daarvoor zijn we een enquête gaan opstellen die we digitaal zullen afnemen onder de deelnemers van de brainstorm en de studenten van Zuiderzeeweg Complex.

Tot op heden waren de workshop en brainstorm voor een kleine groep studenten en we willen graag een zo groot mogelijke groep studenten bereiken. Met de en-quête hopen we meer informatie te kunnen verzame-len bij een grote groep studenten. Het mag niet te veel tijd kosten en aansluiting vinden bij de studenten. Na onze afspraak met Marice de Lange is er een selectie van beste ideeën is gemaakt en visueel uitgewerkt voor de enquête. Verwachtingen zijn dat we meer grip gaan krijgen over welke ideeën haalbaar zijn om verder te co-creëren met de studenten.

Helaas hebben met de enquête geen grote respons, waardoor we momenteel de ideeën niet onder een grote groep hebben kunnen toetsen. Echter hebben we nu een selecte groep studenten is heel actief en is bereid mee te helpen in het vervolg traject. Ze zouden mee willen helpen met het organiseren van een even-ement dat deze zomer kan plaatsvinden.

80De verschillende ideeën in de enquete

WELLNEss CENTER sPORTTOERNOOI

sTRaNDJE

HUTTENBOUW

FLEURIgZEEBURg

sUPERmaRkTOPENLUCHTTHEaTER

placemakers 81

PREsENTaTIE: 07/01/2010 (week 02)Branding campagne Zeeburgereiland

marice de Lange, karin van Nigtevegt, Olaf vreugdenhil en marijke Nas, marius Heijn –con-ceptontwikkelaar, reclamebureau FPW

De reacties waren enthousiast en er was goede respons op de gepresenteerde ideeën. De combi-natie van een billboard campagne samen met een wezenlijke ruimtelijke invulling c.q. activiteit werd als zeer waardevol gezien. Wel is er nog onduidelijkheid waarom de studenten hier een grote rol in zouden kunnen spelen. Wat zou hun rol dan precies kunnen zijn? Wat zit er in voor hen? Is dit de meest voor de hand liggende doelgroep om mee samen te werken?

De gepresenteerde vier ideeën (festival, sport evene-ment, drive-in bios en fleurig zeeburg) werden vol enthousiasme ontvangen. PBM is in voor actie en wil dat ook al op kort termijn realiseren samen met Placemakers. Het is nu zaak te kijken naar haalbaar-heid en hoe je een heel effectief plan kunt voorleggen. Hiervoor zullen we snel knopen gaan doorhakken en een goede planning maken. Zo kunnen we een realis-tisch plan lanceren en dat als case gebruiken voor de verdere co-creatie met de studenten. Tevens mogen we niet uitsluiten dat we met meerdere groepen zul-len gaan co-creëren om zo het gewenste doel en resultaat te behalen. De eerste stap is een bijdrage aan de gebiedspromotie op Zeeburgereiland door een evenement.

De periode die PMB ziet om te gebruiken is van mei tot eind augustus. In mei is het grondverzet klaar voor RI Oost en kan het gebruikt worden voor gebiedspro-motie activiteiten. PMB wil Placemakers de ruimte bieden om in die periode een invulling te geven die passend, realistisch en haalbaar is.

Reacties op de vier ideeën:

> festival + trekt veel en breed publiek- te veel organiseren en regelen --> tijd planning is daarvoor te kort

> sportevenement+ sluit goed aan bij de ontwikkelingen van RI Oost (sport is grote peiler)+ zorgt voor activiteit op een wervende manier+ heeft potentie om terug te keren gedurende gehele ontwikkeling traject van RI Oost- sport is niet weggelegd voor ieder --> denk na hoe je dit zou kunnen aanpakken

> drive-in bios+ uniek- je betrekt mensen weinig actief bij het ervaren van het ZBE (film kijken is passief)- moeilijk met onverhard parkeren in groot zanddepot (misschien verplaatsen naar een andere periode?)

> Fleurig Zeeburg+ veel impact met eenvoudige middelen+ geeft een positief imago- geen actieve gebeurtenis - het speelt alleen in op je onderbuik gevoel

De belangrijkste criteria voor het branding team zijn:• graag een zo breed mogelijke doelgroep aan-

boren• maak gebruik van kwaliteiten die zich in periode

mei/augustus zullen manifesteren (RI Oost als een grote zandvlakte = kwaliteit)

• evenement/festival omtrent sport is hele grote plus

Tevens hebben we de uitnodiging gekregen om de

14e onze ideeen te komen presenteren aan alle project ontwikkelaars van RI Oost. Een kans om mensen enthousiast te maken en te lobbyen voor budget.

Doen:• maken van een planning en weer presenteren aan

PMB IJburg • Ideeën aanscherpen• Over de 14e overleggen met Marice hoe, wat en

waar• Nieuw presentatie voorbereiden om aan alle pro-

jectontwikkelaar te kunnen presenteren.

82Een jongeren-evenement maakt de reclame campagne leuk

placemakers 83Schema over positie van placemakers tussen verschillende parijen

84

2010 20112009 1990 2012

C O - C R E A T I E O P Z E E B U R G E R E I L A N D

PLANVORMING BOUWVOORBEREIDING START BOUW

VOORBEREIDEN BRANDINGCAMPAGNE

Top

Dow

n be

trokk

enen

Bot

tom

Up

betro

kken

enWeek

co-creatie

initiatieven

initiatieven


bestaande bewoners- legale dijkbewoners - kunstenaars enclavetijdelijke bewoners- asielzoekersbestaande bedrijven- botenbouw- diverse kleine bedrijven- Kriterion

- studenten

studenten

- bouw tweede ‘containerdorp’

Camping Zeeburgia, studenten Kriterion

?

gemeente Amsterdam - Project Management Bureau - DRO

Project Management Bureau

ontwikkelaars- Ymere- Alliantie- Amvest- De Key- Duwoners- Blauwbloed- Volker Wessel- Era Bouw- Bouwfonds

Ymereopdrachtgevers branding

START BRANDINGCAMPAGNE?

culturele- en marktpartijen - Theatraal IJburg- restaurant PraQ- Kriterion

Theatraal IJburgreclamebureau

idee drive-in bioscoop bij pompstation

Kriterion

verzoek tijdelijk gebruik

slibvijzel-gemalen

PLACEMAKERS


terugkoppeling naar brandingteam Zeeburgereiland

onderzoeken draagvlak voor co-creatie bij jongeren

kwalitatieve voorselectie van ideeen van jongeren

workshops ideevorming met jong eren

doelstelling gebiedsontwikkeling toespitsen: events voorjaar zomer 2010

kijken wat er al speelt bij jongeren

authentieke / originele / ludieke

evenementen voor bekendheid ZBE, positief imago de toekomstplannen

voetbal-tournooimet alle

betrokkenpartijen

feesten voor studenten



afstemming

organisatie internationale psychobilly rockmuziek /

motorevenementen

ilegaledansfeestjes

onder Schelling-wouderbrug

verboden? afgekeurd afgekeurd toestaan / faciliteren organisatie prijsvraag silo’s

team Alliantie met silo-plan Annie M.G.

Schmidt huis

3 TEAMSontwikkelaars,

architecten, marktpartijen,

etc



Startevenement Waaidorp met theater,

muziek, jeugdactiviteiten..

feestelijkeopening Silo’s met Annie M.G.Schmidt huis, buurtcentrum, horeca, etc

NB

dit

over

zich

t pre

tend

eert

niet

vol

ledi

g te

zijn

, maa

r een

alg

emen

e in

druk

te g

even

van

de

wijz

e w

aaro

p in

itiat

ieve

n op

het

Zee

burg

erei

land

tot s

tand

kom

en

studenten





verwachtingen, sentiment ..

Roboock

spontane activiteiten


benutten

afstemming

placemakers 85

2010 20112009 1990 2012




Top

Dow

n be

trokk

enen

Bot

tom

Up

betro

kken

en

Week

co-creatie

initiatieven

initiatieven



- studenten

studenten



?









Kriterion


slibvijzel-gemalen

PLACEMAKERS











betrokkenpartijen




afstemming


motorevenementen

ilegaledansfeestjes




Schmidt huis



etc






NB

dit

over

zich

t pre

tend

eert

niet

vol

ledi

g te

zijn

, maa

r een

alg

emen

e in

druk

te g

even

van

de

wijz

e w

aaro

p in

itiat

ieve

n op

het

Zee

burg

erei

land

tot s

tand

kom

en

studenten






Roboock



benutten

afstemming

Tijdschema; topdown en bottomup waar placemakers een verbindende rol heeft

86

Bevindingen, conclusies en aanbevelingen

Het benaderen, bereiken en samen met de studenten van Zeeburgereiland co-creëren, is met grote ups en downs geweest. De vrijwilligers deden weliswaar enthousiast mee tijdens de bijeenkomsten, maar kwa-men niet automatisch op de vervolgbijeenkomsten opdagen. Hierdoor is er een scherpte en reactiever-mogen ontstaan bij ons om te kunnen anticiperen op de dynamische life-style van de hedendaagse stu-dent. keer op keer zijn er nieuwe manieren bedacht om weer aansluiting te vinden met de studenten. Helaas zijn we met de studenten niet zo ver gekomen dat we verantwoordelijkheden uit handen konden geven.

We zijn nu op een punt aangekomen waarbij we een kleine selecte groep studenten hebben weten te motiveren en enthousiastmeren. De studenten staan open om komende maanden verder te werken aan het organiseren van een evenement deze zomer. Met deze kleine kerngroep hopen we weer een grotere groep studenten te motiveren, maar zullen ook naar andere partijen en doelgroepen gaan kijken. Het is nu tijd om misschien op bredere schaal te kijken hoe we op een positieve manier kunnen deelnemen aan de gebiedspromotie en de nu als de kwaliteiten op Zeeburgereiland versterken.

Bij Zeeburgereiland is het kader inhoudelijk volledig open, maar er is inmiddels een concreet tijd-ruimte kader (evenement of tijdelijk bouwwerk komende zomer op Zeeburgereiland). Voor Zeeburgereiland hebben we als Placemakers een positie gekregen als mediator, die tussen de projectontwikkelaars van RI Oost en de studenten op Zeeburgereiland in zit. Wij als Placemakers weten nu hoe enorm inspirerend het is om jongeren vol enthousiasme ideeën te zien

genereren. Nu is het zaak deze ideeën verder te com-municeren aan gebiedsontwikkelaars en met voorstel-len komen om zo tot verdere samenwerking te komen. Nu nog goede ideeën, maar hoe zouden deze samen met jongeren tot realisatie gebracht kunnen worden?

Nu we weten hoe het brandingteam van Zeeburger-eiland tegenover de ideeën van de studenten staan,

is er ruimte ontstaan om zowel van onderaf als van bovenaf te gaan samenwerken. Met het goede vooruitzicht dat we met Placemakers aankomende zomer op Zeeburgereiland tot actie mogen komen met de studenten hopen we in een volgende fase nog veel meer te leren over jongeren en co-creatie.

placemakers 87

Eenhoorn

88

Foto’s van de bebouwing in het Eenhoorngebied, gemaakt door Junior Consultant Milou

placemakers 89

Team: Carst, Stefanie en Naomi

Het Eenhoorngebied heeft een goed vooruitzicht. Het maakt deel uit van de ontwikkeling Wibaut aan de Amstel, een grootschalig project met als doel een hoogwaardig woon werkgebied met het Amstel als gemeenschappelijk adres te maken. Op dit moment zijn er met name kantoren, bedrijven, scholingsinstellingen, studentenhuisvesting en sociale woningbouw. Het ontbreekt echter aan publieke ruimtes en openbare voorzieningen. Door zijn ligging in een kom aan de Ringdijk en de hoge bebouwing aan de rand ligt het gebied ook wat verscholen. De komende tien jaar wordt het gebied herontwikkeld tot hoogwaardig woon en werkgebied. In de aankomende ontwikkelingsperiode is het van belang het gebied positief op de kaart te zetten. Wij willen met jongeren uit het gebied ideeën bedenken om het gebied leuker te maken. Een levendige groep jongeren die woont in het gebied zijn de studenten van de huisvesting Casa400. Wij onderzoeken of zij de placemakers kunnen zijn in het Eenhoorngebied.

In dit hoofdstuk beschrijven we eerst kort de geschiedenis, huidige situatie en de plannen voor het Eenhoorngebied. Vervolgens beschrijven we ons proces in aanloop tot co-creatie met jongeren in de Eenhoorn. De bevindingen van de samenwerking met de jongeren, die als junior consultant zijn aangenomen bij Ymere De resultaten, de bevin waarna we afsluiten met conclusies en aanbevelingen.

geschiedenisWatergraafsmeer was ooit een oude binnenzee van de Zuiderzee. De ringdijk die langs het Eenhoorngebied loopt herinneren ons aan de inpoldering. Er werden lusthoven, buitenhuizen en boerderijen gebouwd.

EENHOORN

Zoals het voormalige buitenhuis en monument De Eenhoorn, dat nu als buurthuis dient. Na de aanleg van de Wibautstraat en de Gooiseweg in de jaren veertig is het gebied geïsoleerd geraakt door de hoge gevels van bedrijfspanden aan de Wibautstraat. In de loop der jaren vestigden er vooral garages en werkplaatsen in dit gebied en veranderde het meer in een bedrijventerrein. De naam Eenhoorn komt waarschijnlijk van de eerste bewoner van het buitenhuis, de chirurg genaamd J. van Meekeren. Hij liet de Eenhoorn bouwen in 1702 en zoals vaak voorkomt bij apotheken en medische instellingen is de naam de Vergulden Eenhoorn gekozen voor het huis. Het bloed van een eenhoorn wordt geneeskrachtige eigenschappen toegewezen.

Huidige situatie Het Eenhoorngebied is omsloten door de Ringdijk, de Nobelweg en de drukke verkeersaders Gooiseweg en Wibautstraat. De omgeving van het Eenhoorngebied bestaat uit woonbuurten, het Park Frankendael en het Amstelstation gebied aan de Amstel. De ontsluiting van het gebied direct aan de ring Amsterdam en nabij station Amstel heeft veel potentie. Het Eenhoorngebied is een vrij divers gebied met kantoren, bedrijven, scholen en (studenten) woningen. Opmerkelijk uit de statistieken van de gemeente Amsterdam is het hoge aantal jonge mensen, enorm aantal één- of tweekamer appartementen, respectievelijk 58 en 40%, blijkt dat dus maar 2% van de woningen meer dan 2 kamers heeft. Daarnaast valt het enorm aantal sociale verhuur op, ruim 97%. Hiermee kan dus worden aangenomen dat het gebied vooral door studenten bewoond wordt en een deel sociale woningbouw. Langs de Ringdijk is een wandelpad met groen. Ook is er rondom het monument De Vergulden Eenhoorn nog een herinnering aan het landschappelijke karakter van vroeger. Verder is de openbare ruimte niet hoogwaardig.

bron: Hermansouer.nl, AmsterdamUitburo.nl

Gevel van het buitenhuis De Vergulden Eenhoorn.Aan het bloed worden geneeskundige krachten toegeschreven.

Buitenhuis De Eenhoorn is momenteel in gebruik als buurthuis van Dynamo, welzijnswerk Oost-Watergraafsmeer.

AmstelStation

Prins Bernard park

Mr. Treublaan

Nobelweg

Ringdijk

Wibautstraat

Wibautstraat

Amstel

De Pijp

Rivierenbuurt

Transvaalbuurt Don Bosco

Park Frankendael

Julianapark

90

locatieLegenda spoor gebiedsgrens water weggroengebouwenEenhoorn

Ligging

placemakers 91

PlannenDe Gemeente Amsterdam heeft samen met de Alliantie, Stadgenoot en BPF Vastgoed het plan ontwikkeld om meer een woongebied van het Eenhoorngebied te maken binnen nu en 2015. De ontwikkeling is onderdeel van het projectbureau Wibaut aan de Amstel, onder supervisie van Ton Schaap. Door goede woningen en voorzieningen te maken en de openbare ruimte te verbeteren wordt de binnenringse locatie weer op niveau gebracht van de omgeving. De visie is de Eenhoorn te maken tot een rustig woongebied gelegen in het groen met uitzicht op de Ringdijk achter een stedelijke wand. De architecten kCAP en De Haas Abbink zijn bij het stedenbouwkundig plan betrokken. Er is nog geen definitieve status voor dit plan afgegeven door de gemeenteraad.

sloop / herontwikkeling: datum

Inventarisatie sloop bebouwing

Eenhoorn

1

2 34

5

6

78

Eenhoorn

sloop: 2012

sloop: ???

sloop: juli 2010

sloop: 2012-2015

sloop: ???sloop: juli 2019

herontwikkeling: 2012

sloop: juli 2010

1. kantoren 2. Garage 3. Rudolf Dieselbuurt / wonen4. TNT gebouw 5. Casa400 6. Politie Eenhoorn Machinehandel Geelen Voormalige Volvo Garage Bedrijfsverzamel gebouw7. kantoor8. Louise Wenthuis / wonen

3.960m22.818m28.395m23.991m2

13.103m219.190m21.914m22.235m2

966m26.873m2

10.913m2

Legenda

Ligging

92

aaNLOOP CO-CREaTIE

InleidingIn het Eenhoorngebied bevinden zich veel jongeren, zoals later in dit hoofdstuk beschreven wordt. Mede door de toekomstige ontwikkelingen van het gebied en de aanwezigheid van jongeren is het Eenhoornge-bied een geschikte plek voor co-creatie. Doordat we de vrijheid hadden om te experimenteren in dit onder-zoek, hebben we door middel van ‘trial and error’ het proces tot co-creatie doorlopen. Met name hoe we jongeren kunnen betrekken in het co-creatie proces bleek moeilijker dan gedacht.

In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe we tot co-creat-ie zijn gekomen en start met een snelle samenvatting per week tot en met de week van de workshop: daar waar co-creatie begint. Vervolgens wordt er aandacht geschonken aan: welke jongeren er in het gebied zijn, welke jongeren te prikkelen zijn, welke jongeren te werven zijn, de vorm van co-creatie waarmee wij gaan experimenteren en de resultaten van de workshop.In het volgende hoofdstuk ‘Samenwerking met jonger-en’ worden de Junior Consultants voorgesteld en beschreven hoe de samenwerking met hen verloopt.

OpgaveNaast de gebieden Westpoort en Zeeburgereiland, maakt het Eenhoorngebied ook deel uit van ons onderzoek naar strategieën voor co-creatie. Onze opgave is om in samenwerking met jongeren het Een-hoorngebied positief op de kaart te zetten. De achterliggende gedachte van Ymere is, als jonger-en positief over het gebied denken dan is de kans groter dat ze het later aantrekkelijk vinden om er te wonen en in het gebied een starterswoning te nemen.

aanpak per weekWk 1: In de eerste week heeft Ymere zich aan ons voorgesteld en hebben we een start gemaakt met de opdracht. Er ontstonden veel vragen: wat is co-creat-ie, hoe komt het tot stand en welke jongeren moeten benaderd worden?

Wk 2: We zijn naar het Eenhoorngebied gegaan om te documenteren wat er in het gebied te vinden is, waar de jongeren zitten en wat ze daar doen. De grote vraag blijft hoe en wat we samen met hen kun-nen co-creëren.

Wk 3: Er is zoveel mogelijk informatie opgezocht over het Eenhoorngebied en gedocumenteerd. We vonden dat we nog geen jongeren konden benaderen, omdat we eerst duidelijk op papier moesten hebben wat we van ze wilden.

Wk 4: In de presentatie aan Ymere en Atelier Ri-jksbouwmeester hebben we ideeën getoond, waarbij we jongeren willen enthousiasmeren en inspireren om jongeren te betrekken bij het creëren van nieuwe ideeën voor het verbeteren van het Eenhoorngebied. In totaal hadden we 14 ideeën gegenereerd die geba-seerd waren op de kwaliteiten van het gebied: buiten-huis De Vergulde Eenhoorn, hoge gebouwen, de Ringdijk en zijn kom en de leegstand van de komende jaren. Als belangrijke feedback werd gegeven dat we teveel eigen ideeën hebben voor het Eenhoorngebied en te weinig de jongeren erbij betrekkken. De critici vonden het idee van “Eenhoorn de mythe” en sporten in het Eenhoorngebied een goed idee om verder mee te gaan. Het creeëren van een mythe prikkelt en sporten verbindt mensen.

Wk 4: ideeën voor het verbeteren van het Een-hoorngebied. Van boven naar beneden: Ringdijk Roeiclub, Mythe De Eenhoorn en Moestuinen aan de Ringdijk.

placemakers 93

Wk 5: Omdat we teveel eigen ideeën hadden om het gebied te verbeteren en te weinig hoe we ze moeten benaderen, gaf dat ons reden om jongeren te benaderen. Om dit proces te versnellen hebben we in week 8 een workshop gepland met jongeren. Tevens hebben we een nieuwe strategie bedacht hoe we jongeren aan ons kunnen binden. Jongeren zullen in de vorm van een betaalde baan als Junior Consult-ant oplossingen bedenken voor het gebied. Het was echter nog niet duidelijk of Ymere budget had voor het in dienst nemen van Junior Consultants. Meer over de keuze van deze strategie is te lezen later in dit hoofd-stuk onder het kopje ‘Ontwikkeling van co-creatie strategie’.

Wk 6: Omdat het probleem in het Eenhoorngebied nog niet duidelijk was, zijn we naar Casa 400 gegaan om jongeren te interviewen en hen vragen te stellen met betrekking tot het gebied over hun behoeftes, hun netwerken, hun gebruik van de omgeving en verantwoordelijkheidsgevoel. Ook leerden we op deze manier de jongeren in Casa 400 beter kennen. Voorbereidingen voor de workshop werden in deze week getroffen: via de receptie van Casa 400 is er contact gezocht met de directeur, dhr. Vugts. Van hem hebben we contactgegevens gekregen van de be-wonerscommissie van Casa 400. De voorzitter van de bewonerscommissie toonde veel interesse om deel te nemen aan de workshop. Verder is de inhoud van de workshop vastgesteld. Een uitgebreide beschrijving volgt later in dit hoofdstuk.

Wk 7: Om meer jongeren uit Casa 400 te werven zijn we ernaar toe gegaan om bewoners met po-sters in te lichten over de workshop en ze erop aan te spreken. Nog steeds heerste er onduidelijkheid over wat we precies van ze wilden. Toen duidelijk werd dat Ymere drie Junior Consultants wilde aannemen,

student Hva, 18jr Vanwege zalengebrek door een grote groep eerstejaars. hadden we net werkcollege in een vergaderzaal van CASA 400. Staat er koffie en thee klaar voor de ‘vergadering’, heel relaxed. Nu nog even een sigaretje en dan ga ik naar huis in het centrum van de stad.

Bewoner Casa 400, 20jr Ik studeer psychologie aan de VU en ben heel blij met mijn kamer. In de zomer werk ik in het hotel, waardoor ik kan blijven wonen. Ik kom nooit in de buurt, ga liever uit op het Rembrandtplein.

Werkneemster Callcenter, 16jr Ik kom hier alleen voor mijn goedbetaalde bijbaan; callcenter Annie heeft mij ondanks mijn jonge leeftijd aangenomen. Ik woon in het Westerpark. Maar mijn sociale leven speelt zich af in Sittard, waar mijn vriend woont. Limburgers zijn veel leuker.

studente, 21 jaarIk heb afgesproken met een een vriendin. En kon gemakkelijk doorsteken van school naar de bushalte op de Nobelweg. Ik kom verder nooit hier, ik woon in het Oosterpark.

Leerling, 15jr Ik zit op het Pieter Nieuwland College. We voetballen op het schoolplein en in de pauzes gaan we naar de AH en de Voma op de MIddenweg. Ook gaan we wel eens naar het park om te voetballen of te hangen. Maar de buurt ga ik nooit in.

Leerlinge 4 gym, 17 jaarIk woon in Osdorp en volg hier sinds kort het gymnasium. Vanwege ruimtegebrek bij het Pieter Nieuwlandcollege is de gymnasium afdeling verhuist naar het Cygnus Gymnasium.

Leerling 3 vWO, 16jr Ik kom uit DIemen en ga met het openbaar vervoer naar school. Hij wandelt in zijn eentje naar school met zijn koptelefoon op.

[NH 5-11-2009]

Werkneemster mTNL, 31jrWij maken multiculturele televisie die op AT5 en regionale zenders wordt uitgezonden. We maken ook veel programma’s met jongeren. We werven niet in de buurt, maar via onze bestaande kanalen. We huren deze broedplaats nog maar net.

94

konden we gerichter werven. De flyer die daarna werd verspreid moest wel aansluiten op de voorgaande poster.

Wk 8: Op de dag van de workshop hadden we geen idee hoeveel mensen zouden komen. In totaal kwa-men er vier bewoners van Casa 400. De voorzitter van de bewonerscommissie kwam samen met twee vrienden uit Casa 400. Een andere jongen heeft con-tact gezocht met het onderzoekslab omdat hij geïnter-esseerd was in de baan als Junior Consultant mede door zijn vastgoed management en recht opleiding. In deze workshop hebben we hen gevraagd om te brain-stormen over vormen van tijdelijke bewoning en over hoe je het Eenhoorngebied positief op de kaart kunt zetten. Later in dit hoofdstuk volgt een verslag van de workshop.

Doelgroep: bewoners van Casa 400In het Eenhoorngebied bevinden zich veel jonger-en: scholieren van het Pieter Nieuwland college, studenten van de Hogeschool van Amsterdam, studentenhuisvesting Duwo en het hotel en stu-dentenhuisvestingcomplex Casa 400. In stadsdeel Oost-Watergraafsmeer wonen veel jongeren: deze buurt wordt beter aangeschreven dan de nabijgelegen Transvaalbuurt waar ook veel jongeren wonen.

Voor het onderzoek wilden we graag één groep inzet-ten om mee samen te werken, omdat iedere groep zijn eigen belangen en omgangsvormen heeft. Een doelgroep geeft ons de focus voor een goede samen-werking en daarnaast kunnen we de behoeften van de groep beter onderzoeken. De keuze viel op studenten, omdat deze groep volgens ons meer verantwoordeli-jkheid op zich kan nemen. Ze kunnen een rol op zich nemen en medewerking verlenen in plaats van enkel te dienen als informatievoorziening. We doelen op een

Poster gebruikt tijdens de eerste werving in week 7. Flyer gebruikt tijdens de tweede werving in week 7.

placemakers 95

Jongeren 15-25 jaar

Waar jongeren zich bevinden in het Eenhoorngebied

Berkhoff Bakkersschool

Hogeschool van Amsterdam

Casa 400

Pieter Nieuwland College

Cygnus College

Eenhoorn

samenwerking, waarbij wij samen met hen meebeslis-sen over oplossingen voor hun probleem in plaats van dat er een leraar-leerling situatie ontstaat. Casa 400 is een studentenhuisvesting dat in de zomermaanden als hotel dient. Het grootste probleem dat ze ervaren vindt plaats in de zomer wanneer ze uit hun kamer moeten en plaats moeten maken voor ho-telgasten. Velen van hen hebben hun leven in Amster-dam opgebouwd: ze hebben daar hun sociale leven dat zich voornamelijk afspeelt in de keukens van Casa 400 en/of het centrum van Amsterdam. Naast deze sociale binding hebben ze wellicht ook een financiële binding met de stad: een bijbaan. In de vier zomermaanden dat Casa 400 als hotel functioneert, moeten de studenten overzomeren in een andere (tijdelijke) huisvesting of heen en weer reizen vanuit hun ouderlijke woonplaats. Naar aan-leiding van dit probleem is er juist gekozen om met bewoners van Casa 400 te co-creeëren. Door samen met de studenten een oplossing voor hun huisves-tingprobleem te vinden en dat te combineren met het orga-niseren van evenementen in het gebied willen we het Eenhoorngebied positief op de kaart zetten.

Ontwikkeling van co-creatie strategieDoor het aannemen van jongeren als Junior Con-sultants en hen te betalen voor hun dienst, wordt er verantwoordelijkheidsgevoel afgedwongen. Juist het Eenhoorngebied was geschikt voor deze vorm van co-creatie omdat het Eenhoorngebied te maken heeft met een groep jongeren die moeilijk te binden zijn aan ons onderzoekslab. Zo heeft Westpoort een groep jongeren van het Media College die via school te binden zijn aan het onderzoekslab, en op Zeeburger-eiland lag de focus op de strategie om de verbindin-gen tussen meerdere belangengroepen met behulp van kruisbestuiving te versterken. Een week voor de workshop, kregen we toezegging

96

van Ymere om Junior Consultants aan te nemen op betaalde basis. Op deze manier wordt er verant-woordelijkheidsgevoel bij de jongeren afgedwongen. Als experiment wilden we de jongeren zoveel mogelijk loslaten en zo min mogelijk sturen in hun proces.

Leren kennen van jongeren tot de werving van Junior ConsultantsOm een beter beeld te krijgen van jongeren in het Eenhoorngebied hebben we diverse jongeren in de omgeving benaderd en ondervraagd om kennis te kri-jgen voer plekkenen gebouwen, wat ze in de omgev-ing doen en wat hen bezighoudt.

Nadat we gekozen hadden voor bewoners van Casa 400, hebben we contact opgenomen met de bewonerscommissie hiervan. We hebben interesse gewekt bij de voorzitter van de commissie over ons onderzoeksdoel om het Eenhoorngebied positief op de kaart te zetten. Daarnaast zijn we langsgeweest in Casa 400 om enkele bewoners te interviewen. Sommigen vind het wonen in Casa 400 fijn door de lage huurpijs en de gezelligheid van studenten, anderen zijn klaar met hun studentenleven en wil-len er weg. Naast het voordeel van de lage huurprijs hangt een nadeel dat ze er in de zomermaanden niet kunnen wonen, omdat het gebouw dan dienst doet als hotel. De meesten wonen het liefst in het cen-trum, hoewel ze weten dat dit onmogelijk is vanwege de hoge huurprijs. In het Eenhoorngebied missen ze iets voor sociale activiteiten zoals een kroeg, al weten de meesten wel dat er in de toekomst iets gaat komen (bijv. in de nieuwe Casa 400). We kregen als algemene indruk dat de studenten die in Casa 400 wonen actief en zelfstandig zijn. Terwijl de keuken als ontmoetingsplek functioneert en de identiteit van de bewoners uitstraalt, moeten de (hotel)kamers netjes gehouden worden. Iedereen kent de bewonerscom-

missie en haar activiteiten, al hebben ze er geen direct contact mee. Verder zijn ze actief in de sport en kennen ze daar veel mensen naast hun studie. Het Eenhoorngebied en de omgeving erom heen wordt minimaal gebruikt: enkel om boodschappen te doen of om te voetballen op een veldje in de buurt. Als laatste vroegen we of ze bereid waren om vrijwilligerswerk te doen. Op het moment van de interviews wisten we nog niet of Ymere budget had om Junior Consultants aan te nemen. Velen gaven wel aan mee te willen werken op vrijwillige basis, onder de voorwaarde dat het wel heel leuk moest zijn. Ten slotte gaven we hen visitekaartjes die verwezen naar onze blog- en twit-terpagina, waar ze nog eens rustig konden nalezen waar wij mee bezig zijn en waarmee we hun interesse wilden wekken voor toekomstige samenwerking.

Nadat de workshop gepland was, zijn we opnieuw naar Casa 400 gegaan: dit keer om deelnemers te werven. De eerste werving gebeurde via posters en het aanspreken van bewoners. Deelname aan de workshop kon leiden tot de bijbaan als Junior Consult-ant. Wat deze baan precies inhield, was niet vermeld op de poster. Mede doordat wij ook niet goed konden verwoorden wat we precies van ze wilden en het aannemen van betaalde Junior Consultants nog niet vaststond, was het enthousiasme onder de bewon-ers matig. Het idee bleef bij de bewoners een beetje twijfelachtig: waarom zouden ze mee moeten denken, wat is voor hen de toegevoegde waarde om mee te doen aan de workshop?

De volgende dag kregen we echter te horen dat Ymere zo enthousiast was over het idee van de Junior Consultant, dat ze er drie wilden aannemen uit Casa 400. Dit was natuurlijk een mooie kans om jongeren aan ons te binden door een betaalde baan. Snel moesten we een nieuwe flyer maken voor een tweede

De workshop in week 8.

placemakers 97

werving en verspreiden in Casa 400. Deze flyer moest een vervolg worden op de eerdere poster. Echter, op deze late vrijdagmiddag was er niemand in Casa 400 te bekennen. Op deze dag gaan vele bewoners terug naar hun ouders. Op de posters en flyers van de eerste en tweede werving werden de bewoners van Casa 400 uitgenodigd voor de workshop. Deelname aan de workshop was een voorwaarde voor de sol-licitatie naar Junior Consultant.

WorkshopHet doel van de workshop voor het Eenhoorngebied was om (a) de deelnemers/sollicitanten warm te mak-en voor het onderwerp, (b) hun interesse te wekken voor de functie en (c) informatie te verzamelen.

De workshop werd gehouden in Ymere FabrYque. In totaal kwamen er vier bewoners van Casa 400. Dankzij ons contact met de voorzitter van de bewon-erscommissie en zijn netwerk ontvingen we vier Casa 400-bewoners op de workshop: Thomas Vos (voorzit-ter bewonerscommissie), Milou Welsink, Luc Wieren-ga en William Haesen. Naast ons team was Marijke de Vries van Ymere van de afdeling Pro-jectontwikkeling bij de workshop aanwezig.

De workshop bestond uit vier onderdelen: (1) het invullen van grote A0-kaarten van het gebied met betrekking tot beleving, kennis en gebruik; (2) een brainstorm over tijdelijke huisvesting; (3) een brain-storm over zomeractiviteiten in het Eenhoorngebied en (4) een afsluitende informele borrel.

Uit de A0-kaarten van het gebied kan worden opge-maakt dat iedereen het gebied verlaat om boodschap-pen te doen, te werken en uit te gaan. Bijna iedereen heeft een vaste route om het gebied te verlaten. Ondanks hun vaste routes te voet, op de fiets of met

het openbaar vervoer, wisten ze veel functies in het gebied op te noemen.

Vervolgens hebben we een tweede brainstorm gedaan waarbij scenario’s werden bedacht voor de zomermaanden om het probleem van tijdelijke huis-vesting in en om het Eenhoorngebied. In de brainstorm over tijdelijke huisvesting werden bestaande gebouwen zoals het politiebureau tot een leegstaande kerk genoemd, maar ook containers en de “mogelijkheid” om te kamperen op Frankendael.

In de laatste brainstorm werden diverse activiteiten genoemd die het gebied positief op de kaart moeten zetten. De genoemde activiteiten varieerden van een Wk openlucht bioscoop tot een vakantieweek voor kansarme kinderen. De workshop werd afgesloten met een informele bor-rel. Deze borrel bood mogelijkheid tot napraten en uitvinden wat ze van de workshop vonden en om hun interesse te peilen voor de bijbaan als Junior Consul-tant.

Conclusies• Aanspreken, leren kennen en werven van jongeren kost tijd.• De interesse voor de baan als Junior Consultant is oprecht, maar is er met name voor CV-building.• A0-kaarten in combinatie met foto’s van het gebied werken goed: het is duidelijk om welk gebied het gaat.• De afsluitende borrel werkt als trekker (drank) en om informeel met jongeren te praten en de jongeren aan ons te binden.• Het was fijn en goed dat Marijke de Vries bij de workshop aanwezig was. Haar kennis over Ymere en het gebied werd door ons en de deelnemers van de workshop gebruikt.

aanbevelingen• Belangrijk is dat je weet wat je van de jongeren wil, voordat je begint met co-creatie. Dit staat in para-dox met dat je door tijd tekort snel met jongeren wil samenwerken.• Wanneer er weinig tijd is, zorg voor een planning zodat er niet hals-over-kop beslissingen worden ge-maakt. • Beslissingen onderbouwen met vooren nadelen en deze opschrijven.• Wanneer het doel van co-creatie helder is, dan pas een flyer en/of poster opstellen en mensen face-to-face aanspreken, zodat deze helder verwoord kan worden. • Wanneer er een vacature vermeld moet worden op een poster/flyer, moeten de gevraagde vaardigheden vermeld worden.• Wanneer er een uitnodiging wordt gegeven via een poster/flyer moeten mensen zich aanmelden via email (of andere contactgegevens) zodat er een indicatie is wie er komen.• Werf zoveel mogelijk mensen om een uitgebreidere selectieprocedure te organiseren.• Creëer meer betrokkenheid: leg het probleem bij hen in plaats van hen af te leiden met een bijbaan waarbij de opdracht (te) breed wordt geformuleerd (zet het Eenhoorngebied positief op de kaart).• Jongeren zijn lastig te betrekken: zoek de sleutelper-sonen tot de netwerken (bv. Voorzitter bewonerscom-missie) en creëer via hen draagvlak.• Er moet rekening gehouden worden met de ruimte waarin de workshop gehouden wordt: hoe is de akoestiek en hoeveel mensen komen er? Verder kan een ruimte in eigen omgeving/op locatie laagdrem-peliger zijn (niet getest).• Tijdstip moet beter geïnventariseerd worden: op vrijdagmiddag gaan studenten vaak terug naar hun ouderlijke woonplaats of ze zijn aan het uitrusten van

98

een heftige donderdagnacht.• Tijdens de workshop individueel ideeën presenteren werkt op zich goed, maar er wordt niet echt ‘out-of-the-box’ gedacht.• Een korte voorbereide vragenlijst is reden om met de jongeren te praten (doel). Vragen moeten doelgericht zijn om zoveel mogelijk jongeren te leren kennen, maar ook om samen uit te vinden wat het probleem is en daardoor draagvlak te creeëren om het probleem om te lossen. • Er moet niet direct gezocht worden naar antwoorden, maar er moeten vragen gesteld worden die de hele groep stimuleert.• Afwisseling van werklocatie: werken op locatie kan inspirerend werken (nog niet getest)• Tijdens een workshop iedereen aan het woord laten.• Wanneer je met een kleine groep een workshop doet, kan het prettig zijn om ook mee te doen.• Via sleutelpersonen kun je een grotere groep bereik-en. Via de sleutelpersonen kan aan de doelgroep een presentatie gegeven worden om draagvlak te creëren.• We hebben niet gekeken naar de potentie van bijv. de jongeren van het Bakkerscollege voor co-creatie. Hoe kun je een doelgroep met een duidelijke expertise (kennis, hobby) aanspreken en inzetten voor co-creatie?

placemakers 99

Niet leuke plaatsen Casa 400routes leuke plaatsen

Fietsroutes,leuke en niet leuke plaatsen

Eenhoorn

Leuke plaatsen1. Leidse en Rembrandtplein2. Amstelstation om te snacken en knooppunt richting oa. oud-ers, centrum en Albert Heijn.3.Voetballen in het park4. De Kas, leuk om te werken5. De kade van de Ringdijk 6. Sarphatiepark7. Uitgaan

Niet leuke plaatsen1. Hangjongeren rondom Pieter Nieuwland College2. Slechte wijken

1

2

2

2

3

4

5

5

7

6

1

4

65

2

1

7

4

3

5

710

11

2013

1918

16

17

15149

821

22 23

24

30

29

2827

26

6

3

12

25

12

Aangegeven door Placemakers Aangegeven door Jongeren

Voorzieningen

Eenhoorn 11 7

1. Albert Heijn2. HvA3. Fietsenmaker4. Roeivereniging5. ROC6. Interieurwinkel7. Brandweer8. School9. Sport 10. Dauphine/Radio11. Amstelstation12. Fortis13. Alliantie14. HvA15. Casa40016. Middelbare school17. TNT18. Drukkerij19.Politie20. Vodafone21. Rijschool22. Nieuwe Casa40023. Dak parties24. Boerderij25. Ouder en kindcentrum26. Stomerij27. Tankstation28. kijkshop29. De kas30. Intratuin

1. Buurtcentrum 2. Alberth Heijn3. DUWO studentenflat4. MTNL programmamaker5. Turks buurtcentrum6. kerk 7. Cygnus gymnasium

placemakers 101

SAMENWERkING JONGEREN

INLEIDINgMet de uiteindelijke werving van de Junior Consultants kwamen we in een nieuwe fase. De focus lag ineens niet meer op het zoeken naar jongeren, en daarmee het leren kennen, informeren en proberen te betrekken, maar veel meer op het samenwerken. Hierdoor kwam er voor ons een nieuwe uitdaging bij.

Mede door de aanmoedigingen van gastspreker Arun Jain (zie hoofdstuk lezingen) is er gekozen voor een zeer open samenwerking met de vier Junior Consultants waarbij we hebben geprobeerd ze 100% los te laten. We probeerden ons daarmee zoveel mogelijk in te leven in de jongerencultuur: ze geen oplossingen te geven maar voorbeelden, ze proberen te bewegen om buiten de gebane paden te denken, op hun manier. Hierdoor hoopten we dat er bij de jongeren energie tot uiting kwam en er dingen bedacht werden die anders, uitdagend en logisch zijn. Het houdt vooral in dat we vertrouwen moeten hebben in wat ze doen en hierop in te haken.

”Testen van het zoveel mogelijk productsturend loslaten van de Junior Consultants.” 2

Samenwerken

organiseerco-creatie

zorg voor tijd, budget, infrastructuur en ruimte.

WAARDECREATIE!!

*Edelenbos, 2000

BESLISSING TYPECO-CREATIE

brainstorm / workshop met jongeren.

kEUZE UIT 5PROCESSEN TOTCO-CREATIE

1. Informeren*

2. Raadplegen*

3. Adviseren*

4. Coproduceren*

5. Meebeslissen*

Top down

Bottom up

5.* 4.*

3.*

2.*

1.*

Initieerder Studenten

beginpunt

sturen & motiveren energie

vragen

leefwereld

leerervaring

specifieke kunde

Input jongerenInput initieerders

jongeren (netwerk)

antwoorden

leerervaring

leefwereld

specifieke kunde

samenwerking

kennis (gebiedsontwikkeling)

inleven

Tools

stakeholders

samenwerki

ng

Samenwerking in kaart.

102

4 Junior consultantsMet de 4 studenten van de workshop is overeengekomen dat zij zich voor 5 weken inzetten als Junior Consultants. Samen met Ymere is afgesproken dat de jongeren aangenomen worden voor een betaalde bijbaan.

Op de Ymere website werden de jongeren aangekondigd.

“Vrijdag 11 december zetten zij samen met Emile Spek, directeur gebieds- en projectontwikkeling, hun handtekening onder een overeenkomst met Ymere.

De Junior Consultants studeren alle vier nog en zijn bewoners van het complex Casa 400 in het Eenhoorngebied. Bij Placemakers gaan zij op zoek naar de negatieve aspecten van hun eigen woonomgeving en proberen daar een creatieve oplossing voor te verzinnen.”

De vier studenten, Milou (20), Thomas (20), Luc (22) en William (25) zijn allen zeer enthousiast als het project begint. Ze geven aan de creatieve houding in FabrYque te waarderen, Een heel andere manier van werken dan dat ze gewend zijn. Er is een stagecontract opgemaakt met dhr. Spek, directeur projectontwikkeling bij Ymere. De Junior Consultants zijn aangenomen voor 6 weken, lopende van 4 december tot 14 januari, en krijgen 8 euro per uur, op een basis van 1 dag per week. Voor meer informatie zie het smoelenboek, waar ze een kleine cv geschreven hebben.

Het contract van junior consultant wordt getek-end door Milou. Emile Spek, directeur Projec-tontwikkeling, heet de JC’s welkom bij Ymere.

placemakers 103

BEvINDINgENHier geven we per week een beschrijving over de samenwerking, wat goed ging en wat minder. Product en proces worden uit elkaar getrokken in twee alinea’s, net zoals in de praktijk is gebeurd. De productresultaten worden verwerkt in de bijlagen achterin dit document.

Week 9Op de eerste dag van de Junior Consultants ontbreektLuc, hij heeft hoorcollege’s bij zijn faculteit! De overige drie Consultants zijn serieus bezig met het opstellen van een plan van aanpak en brainstormen over het organiseren van evenementen. Duidelijk wordt gekozen voor een creatieve “losgaan” sessie in dezelfde trend als onze workshop. De dag is zeer positief verlopen volgens de Junior Consultants: de andere manier van onderzoeken wordt als inspirerend ervaren!

Als afsluiting wordt er aan ons gevraagd, (door middel van stippen op een fly-over) hoe wij over deze ideeën denken. Er wordt een gelijke aanpak gebruikt als tijdens de workshop!

Met behulp van de flip-over en stick-ers kiezen de JC’s het meest geliefde evenement. Aan de onderzijde de nieuwe projectnaam.

104

Week 10CRISIS! Zo begon de dag, De JC’s zitten vast, oorzaakwaren de onhaalbare ideeën die bedacht zijn in de creatieve sessie van de week ervoor. Hulp was nodig om ze aan te zetten tot breder denken. Plan van de JC’s was om nogmaals te brainstormen, en duidelijker te krijgen welk idee het meeste enthousiasme oproept. Door middel van pitchen legt iedereen een idee uit. Eerst wordt er gekozen voor een culinair evenement, maar omdat dit idee al bestond en de JC’s origineel willen zijn is er uiteindelijk toch gekozen voor een TV-serie.

”Hebben jullie al geregeld dat we kunnen overzomeren?”

Opvallend is het snel opgeven van een idee. Zo wordt aangegeven dat als er niet gereageerd wordt op de gestuurde mailtjes naar MTNL en de filmacademie, er maar gekozen moet worden voor het idee “fashion-eiland”. Tijdens eerste gesprekken wordt duidelijk dat de eerste twijfels toeslaan: kreten als “ik dacht ‘n relaxed bijbaantje en “hebben jullie al geregeld dat we kunnen overzomeren” worden uitgesproken. Verder wordt er tijdens de weekbespreking tips gegeven over het zoeken naar win-win situaties, (voor de bewoners van Casa 400, maar ook voor Ymere), en is aangegeven goed na te denken hoe de eindpresentatie eruit moet zien!

”Ik dacht ‘n relaxed bijbaantje.”

Week 11Een duidelijke voortgang op de vorige week: de junior consultants hadden gekozen, goed bevonden en er wordt hard gewerkt aan de tussentijdse presentatie later deze week. De TV-serie groeit aan populariteit bij de vier, al zijn de gecontacteerde partijen (zoals het MTNL en de filmacademie) minder enthousiast.

Tot de presentatie, daarbij wordt met beamer en al gepresenteerd aan de drie placemakers en de mentor. Dit bleek achteraf voor de vier JC’s een zware dobber. Onverwachts wordt er kritiek geleverd, zo is er veel onduidelijkheid wat dit voor Ymere betekent, de tijdspanne van een TV-serie is kort, te kort volgens de kritieken. Ook is er met geen woord gesproken over “overzomeren”, het initieële idee waardoor de studenten werden geprikkeld op de workshop te verschijnen.

”alsof we niet tegen kritiek kunnen, ik kan heus wel tegen feedback”

Week 12Opgewekt komen de JC’s binnen. Ze zijn van plan het helemaal anders te doen: geen TV-serie, maar een bewonerscommissie. Dit was het afgelopen weekend bedacht tijdens een borrel/vergadering in een keuken van casa400. Toch moest er nog veel gebeuren, planuitwerking en verduidelijking van het idee, haalbaarheid, risico’s, etc. Er wordt een tafel opgezocht en tot teleurstelling van de placemakers, weinig interactie met de rest van de FabrYque.

Aan het eind van de week opnieuw een presentatie, nu alleen aan Stefanie en Carst. Opnieuw met beamer en staand: vrij officieel dus. Weer wordt er kritiek gegeven. Dit keer lijkt het idee te ver van hen af te staan en weinig vernieuwend, maar wel realistisch. Er lijkt instemmend te worden gereageerd. Net zoals de

Uitwerking van hun idee: De buurt-commissie van het Eenhoorngebied.

placemakers 105

vorige week is er vrij veel productgerelateerde sturing geweest tijdens de presentatie. Hierop wordt weinig inhoudelijk gereageerd: de JC’s vinden best dat ze tegen kritiek en feedback kunnen. Al verloopt de samenwerking volgens de placemakers vrij stroef: er is soms weinig intentie tot overleg en communicatie.

Week 13Ook tussen kerst en oud & nieuw wordt er doorgewerkt door de JC’s. Er wordt teruggegrepen op een TV-serie, maar met een website dat als verzamelplatform dient. Al lijkt dit in eerste instantie nog niet duidelijk: een overzicht ontbreekt. Zaak is nu om zo snel mogelijk dingen te regelen, de eindpresentatie is immers al over een dikke week! Er wordt een enquête georganiseerd om draagvlak te creëren onder studenten voor overzomeren, meedoen aan de TV-serie en de bewonerscommissie van het Casa 400. Er wordt inmiddels gefilmd voor de trailer en er is gevraagd een voorstel te maken voor een layout van een website.

”Ik heb de mail wel gezien, niet gelezen!”

Er gebeurt veel, maar de communicatie blijft matig. Wel is er het idee dat we elkaar beginnen te leren kennen, hierdoor wordt er beter samengewerkt. Er wordt door Naomi gemotiveerd om een planning te maken en de keuzes die gedaan zijn samen te vatten. Er lijkt moed te moeten worden ingesproken. Er is kritiek te horen op de placemakers: de opdracht lijkt telkens te veranderen. Er is geen duidelijke opdracht.

4 Afleveringen

EENHOORN DE SERIE....slogan

IHRN | DE SERIE HOME | ACHTERGROND | AFLEVERINGEN | FOTOS | STUDENTENDIENSTEN | PLACEMAKERS | INFO

LOGIN

SLOGAN.......... ........ ............ ...

6 Diensten

Zoek.... ZOEK

Amstel

1HRN - De Serie

http://www.1hrndeserie.nl/1

AFLEVERING 3: Zomertijd in Eenhoorn

GEMAAKT: Thomas Vos (Casa400) en Tim de Vries (DUWO)

THEMA’S: Overzomeren, politiebureau, bouw appartementencomplex

LOCATIE: James Wattstraat, Amsterdam

Lees meer...

MEEST BEKEKEN AFLEVERING

BIJLES wordt het meest gebruikt in de omgeving van het

Eenhoorngebied. Vooral in de Transvaalbuurt....

Lees meer...

MEEST GEBRUIKTE DIENST

Locatie: Garage

Datum: aug, ’10

Thema: liefde

AFLEVERINGEN

LAATSTE AFLEVERING

WAAROM? xxx xxx xxx

EENHOORNGEBIED: xxxxxxxxx

TOEKOMST EENHOORN: xxxxxX Eind-

gebruikers???

X Plannen

De JC’s geven een ontwer-popdracht uit handen aan de Placemakers: het maken van de website voor de serie.

106

Week 14Er wordt hard gewerkt aan de presentatie. De trailer is af, alleen is het nog niet mogelijk een pre-view te krijgen: het bestand is namelijk erg groot. Met de presentatie wordt begonnen, en de enquêtte wordt verwerkt met SPSS, het is een succes, van de 387 verstuurde kopieën zijn er meer dan 50% ingevuld! een enorme verrassing. Wel is er in de enquête aangegeven dat als je het niet invult je niet in aanmerking komt voor het overzomeren!

Er wordt een voorschouw van de presentatie gegeven. Dit wordt gedaan op 7 januari, omdat door de placemakers besloten is de presentatie te verzetten, in verband met de afwezigheid van Ymere mensen. De pre-presentatie verloopt goed. Eindelijk is er enthousiasme. De ideeën kunnen goed verwoord worden en er is nog veel te doen, maar een goed begin is er!

Week 15De laatste week voor de Junior Consultants, deze week is de eindpresentatie gepland. Er is nog druk gewerkt aan de laatste puntjes. Er zijn problemen met de trailer: het is moeilijk om een gelikte drie minuten te presenteren, vooral de techniek. Er wordt besloten om met desktop pc en al naar FabrYque te komen, en daar het rechtstreeks te presenteren. De presentatie loopt goed. Er bestaat wel twijfel bij de Consultants of de gasten, bestaande uit de directeur projectontwikkeling, de projectontwikkelaar Eenhoorngebied en enige placemakers, wel begrepen waarover het gaat. De Junior Consultants kregen veel lof over hun opstelling, goede presentatie en gedaan werk. Twijfel was er of de TV-serie wel de meeste impact heeft voor het

Eenhoorngebied en of een TV-serie wel het meest vernieuwend is vergeleken bij andere ideëen in de top 5.

Interessant is de goede communicatie tussen placemakers en JC’s deze week. Misschien hebben we elkaar uiteindelijk goed genoeg leren kennen. Over een vervolgopdracht wordt nagedacht: vanuit Ymere is er gevraagd voor een tijdsplanning en begroting. Een presentatie met BPF, de ontwikkelaar van het nieuwe Casa 400 en de oude locatie, volgt nog.

Tussenpresentatie van de Junior Consultants aan het Onderzoekslab.

Eindpresentatie van de JC’s.

placemakers 107

CONCLUsIEs• Wees eenduiding in je opdracht, meerdere einddoelen scheppen verwarring (iets voor Ymere, overzomeren).• De respons op de flyers, posters en interviews van ons minimaal in vergelijking met de respons op hun enquête (meer dan 50% van de bewoners van Casa400).• Wees eenduiding in je opstelling tegenover de jongeren, doordat jongeren zoeken naar goedkeuring worden zeer verschillende kritieken negatief opgevat.• Gebruik verschillende communicatiemiddelen, sms’en en bellen werkt goed, de bereikbaarheid en respons is positief. Andere nieuwe communicatie middelen zijn niet uitgeprobeerd (bv. skype, msn)• De zachte aanpak in het begin (geven van tips) werkt moeilijk, aan de opmerkingen werd weinig gehoor gegeven.• Er is tijd nodig om elkaar te leren kennen, het ‘op één lijn komen’ is belangrijk.• 100% loslaten creëert geen samenwerking.• Er wordt eerder gereageerd op afkeuringen dan op suggesties.• Methode van werken wordt gekopieerd. (gebruik van stickers en fly-over)• Er wordt gezocht naar een identiteit voor de groep: d.m.v. een naam voor het project bedacht (one rheno).• Ze zijn niet bang om externen te contacteren, maar gaan hier wel naïef op af.• Ze hangen in hun eigen wereld, er wordt weinig interesse getoond in de placemakers.• Ze hebben geen stedebouwkundige achtergrond, er is geen kennis van bebouwing.• Enthousiasme was groot, maar motivatie moet hoog gehouden worden door ons.• Ze zijn recht voor de raap, maar pogen niet in te leven in ons.• Er heerste een status- en hiërarchieverschil tussen

de placemakers en de Junior Consultants.• Ze voelen formele bijeenkomsten aan, dit laten ze merken door hun formele kledingstijl (netjes in pak). De eindpresentatie nemen ze heel serieus.• Eerst was de motivatie voor het project afhankelijk van het geld, later was de motivatie vergroot door de inhoud van het project en was het geld niet eens zo belangrijk meer. Toch speelde het betaald krijgen mee voor hun verantwoordelijkheid voor de inhoud van het project: ze konden niet met niets aankomen.• Snelle acties op poten zetten, zoals het regelen van het arbeidscontract voor de JC’s bevordert de echtheid van het project.• Ze hebben moeite met het concretiseren van concepten. • Het is heel moeilijk om een concept te verkrijgen dat helemaal van hunzelf is. Er wordt veel overgenomen wat door ons gezegd is (bijv. “de student van nu is de starter over 7 jaar”)

aaNBEvELINgEN• Spreek mensen aan op de expertise die ze hebben (studie, hobby, etc.), ook al zijn ze jong.• Het is goed ideevorming aan de jongeren over te laten. kom wel met een goed kader: dit voorkomt dat jongeren gaan zoeken in je woorden (kritiek, feedback).• Afwisseling van locatie zou positief kunnen werken, bijvoorbeeld eens in hun omgeving samen te komen zou kunnen leiden tot een minder hiërarchische samenwerking (niet getest)• Wanneer er contact wordt gezocht met de opdrachtgever (in dit geval Ymere) is het van belang om direcht te reageren, zodat ze serieus worden genomen, maar ook om hun proces niet te belemmeren.• Het is belangrijk om door de onprofessioneliteit van jongeren te prikken.

Service Garage

Hotel Casa 400

W

Woningen R

. Dieselbuurt

Transvaalbuurt

Christus Koningkerk

Pieter Nieuwland College

Cygnus Gymnasium

HvA

Bakkersc

ollege

Buurthuis Eenhoorn

DU

WO

stu

dent

enfla

t

Don B

osco

buu

rt

Loui

se W

enth

uis

Locatie oude Casa400

Kavel B woningen/w

inkels

Broedplaats MTNL

programmamaker

Placemakers

Belanghebbende partijen om met de nieuwe placemakers, de Junior Consultants samen te werken.

108

Brainstormen

Meer vragen dan Antwoorden

Jongeren zijn wel tevreden

leken input nodig te hebben

Teveel ideêen zelf bedacht

Te Weinig jongeren!

Placemakers Hyve-Pagina!

3 afzegingen voor de workshop.

Succesvolle Workshop metThomas, Milou, Luc en William.

Kritiek onduidelijke

poster/flyer

JC´s ontwikkelen individueel een plan van aanpak voor het nieuwe project, 66 Ideeën zijn geopperd.

Er wordt gekozen voor een culinair evenement, “hiermee komt echt alles bij elkaar”

JC´s laten plan voor culinair evenement vallen omdat er al‘zoiets’ bestaat.nog meer brainstormen!

JC´s gaan voor een Tv-serie over studentenen het Eenhoornsgebied!

Tijdens de presentatie van de Tv-serie aan de placemakers kwam veel kritiek!

2e presentatie, buurcommissie weer kritiek!

Toch een Tv-serie

Met frisse moed wordt

er opnieuw gewerkt, er moet

een website, filmpjes en enquette

worden gemaakt!

Crisis! is de Tv-seriewel zo’n goed idee?Misschien een buurtcommissie?

Er wordt vanuit de placemak-ers gekozen voor een vrije verantwoordelijkheid van de JC’s, zo min mogelijk sturing.

Placemakers Twitter!

Placemakers BLOG!

Focus op CASA 400

Hoe bereiken we de jongeren?

Welke jongeren willen we bereiken?

Zijn er jongeren in het Eenhoorngebied?

Hoe ziet het Eenhoorngebied eruit?

E E N H O O R N

Ontmoeting

Placemakers

Excursie Voorbereiding Workshop WorkshopInlezen

OnderwerpProvocatieve

presentatie

Junior Consultants

3 PLACEMAKERS 3 PLACEMAKERS + 4 JUNIOR CONSULTANTS

Jongeren Leren Kennen (jongeren algemeen) Jongeren Leren Kennen (specifiek de 4 consultants)


Jongeren Betrekken

Literatuur

Lezingen



Tarik YousifCreative UrbansNai/Open cityWoonstaddebat

Peter van AsscheWestpoort Oost

Hans IbelingsSubculturen netwerk (A10)

Arun JainExpertise Co-creatie

Eva de KlerkNDSM-broedplaats

Emile SpekVisie FabrYque, Ymere

Back to your pastInterviewsEnquêteren (verzamelen emails)

Posters / Flyers

Contact Bewonerscommissie

Contact in de FabrYque (presentaties, updates)

Emailcontact Junior consultants (niet inhoudelijk sturen)

Jongeren Rol geven

Jongeren SturenJongeren Motiveren

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

Stra

tegi

een

Alg

emee

n




Olaf Vreugdenhil - De AlliantieMarijke Nas - AM WonenOntwikkeling Zeeburgereiland

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Week

placemakers 109

Het diagram bestaat uit 5 onderdelen. Allereerst het grijze deel; hierin zijn op chronologische wijze de weken weergeven. Daaronder zijn in het paars de algemene zaken als externe lezingen en literatuur weergegeven. In het oranje/rood zijn de verschillende gradaties van werken met jongeren aangegeven. Het blauw/groen deel beschrijft de mate van toege-paste strategieën. Hoewel de verschillende fases van dit onderzoek niet geheel chronologisch zijn, is er getracht een verdeling te maken van de processtap-pen, beginnende bij opstart periode. De onderstaande verduidelijking van het procesdiagram gaat uit van verdeling per week.

Brainstormen

Meer vragen dan Antwoorden

Jongeren zijn wel tevreden

leken input nodig te hebben

Teveel ideêen zelf bedacht

Te Weinig jongeren!

Placemakers Hyve-Pagina!

3 afzegingen voor de workshop.

Succesvolle Workshop metThomas, Milou, Luc en William.

Kritiek onduidelijke

poster/flyer

JC´s ontwikkelen individueel een plan van aanpak voor het nieuwe project, 66 Ideeën zijn geopperd.

Er wordt gekozen voor een culinair evenement, “hiermee komt echt alles bij elkaar”

JC´s laten plan voor culinair evenement vallen omdat er al‘zoiets’ bestaat.nog meer brainstormen!

JC´s gaan voor een Tv-serie over studentenen het Eenhoornsgebied!

Tijdens de presentatie van de Tv-serie aan de placemakers kwam veel kritiek!

2e presentatie, buurcommissie weer kritiek!

Toch een Tv-serie

Met frisse moed wordt

er opnieuw gewerkt, er moet

een website, filmpjes en enquette

worden gemaakt!

Crisis! is de Tv-seriewel zo’n goed idee?Misschien een buurtcommissie?

Er wordt vanuit de placemak-ers gekozen voor een vrije verantwoordelijkheid van de JC’s, zo min mogelijk sturing.

Placemakers Twitter!

Placemakers BLOG!

Focus op CASA 400

Hoe bereiken we de jongeren?

Welke jongeren willen we bereiken?

Zijn er jongeren in het Eenhoorngebied?

Hoe ziet het Eenhoorngebied eruit?

E E N H O O R N

Ontmoeting

Placemakers

Excursie Voorbereiding Workshop WorkshopInlezen

OnderwerpProvocatieve

presentatie

Junior Consultants

3 PLACEMAKERS 3 PLACEMAKERS + 4 JUNIOR CONSULTANTS

Jongeren Leren Kennen (jongeren algemeen) Jongeren Leren Kennen (specifiek de 4 consultants)


Jongeren Betrekken

Literatuur

Lezingen



Tarik YousifCreative UrbansNai/Open cityWoonstaddebat

Peter van AsscheWestpoort Oost

Hans IbelingsSubculturen netwerk (A10)

Arun JainExpertise Co-creatie

Eva de KlerkNDSM-broedplaats

Emile SpekVisie FabrYque, Ymere

Back to your pastInterviewsEnquêteren (verzamelen emails)

Posters / Flyers

Contact Bewonerscommissie

Contact in de FabrYque (presentaties, updates)

Emailcontact Junior consultants (niet inhoudelijk sturen)

Jongeren Rol geven

Jongeren SturenJongeren Motiveren

Wer

ken

met

Jon

gere

nE

ffect

geb

ruik

Stra

tegi

een

Alg

emee

n




Olaf Vreugdenhil - De AlliantieMarijke Nas - AM WonenOntwikkeling Zeeburgereiland

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Week

110

BIJLAGEN

PRODUCT JUNIOR CONsULTaNTs

CONCEPT TV-seriePubliekstrekker van het concept.

- Mix van studentenleven, bouwproces, documentatie overzomeren, casacroeg, leven van de eenhoornbewoner, wie is Ymere, etc.

Platform van het concept.

- Items versterken elkaar, mogelijkheid tot interactie, goed platform voor snelle communicatie

Interactie in het concept

- Continue raadpleging studenten, mogelijkheid tot gerichte vraagstellingen aan jongeren, Enquette’s,etc.

Experiment binnen het concept

- Binding casastudenten aan het project, “trial” meer binding studenten aan het eenhoorngebied door overzomeren!

Het concept

Website

“Overzomeren” Opinie en debat

#Interactief maken van informatie

#Wat zijn de reacties op het overzomeren

#Inf

orm

atie

vers

trekk

ing

“ove

rzom

eren

”

#Wer

kt h

et c

once

pt g

oed?

#Info

upda

tes.

placemakers 111

1e presentatie:

112

2e presentatie:

placemakers 113

2e presentatie:

114

3e presentatie:

placemakers 115

3e presentatie:

116

eind presentatie:

Het Eenhoorngebied

Inhoud

inleiding;Het Eenhoorn gebied;Doelstelling;Concept;Tv-serie;website;Opinie en debat;Overzomeren;Checklist;Vervolgstappen;Evaluatie.

Inleiding

het project Placemakers;

de taak van de Junior Consultants;

Wie zijn de junior consultants?

de onderzoeksvraag? Hoe kan het Eenhoorn gebied op de kaart worden gezet?

Het Eenhoorn gebied Doelstelling

Ontwikkelen van een plan om het Eenhoorn gebied op de kaart te zetten waarbij tevens de wisselwerking tussen de student en de omwonenden kan worden verbeterd.

Ideeën uit brainstormsessie

Onderzoekscriteria

op de kaart?schaal?doelgroep?haalbaarheid Logistiek Financieel (kosten & baten)

uitvoerbaar?Verdiensten Ymere?

Top 5 Concepten

Tv serie;Culinaire experience; Amsterdam Culinair & Taste of Amsterdam

Fashion Island; Marketing & Pr- grote investering & Logistiek veelvragend

Wk-voetbal Festival; De frequentie is laag, dus bekendheid is moeilijk te verkrijgen

Sportevenement; Had onze minste voorkeur, en is geen origineel concept

Top 5 Concepten

placemakers 117

Tv-serie

Een serie waarin het leven van studenten binnen het ‘Eenhoorn gebied’ centraal staat aangevuld met real-life “Man bijt hond” fragmenten van de Eenhoorn.

Wat zijn real-life “man bijt hond fragmenten? Triviale alledaagse nieuwtjes Bv: de babbelbox en

: het huishouden ván.

De Tv-serie

Een serie waarin het leven van studenten binnen het Eenhoorn gebied centraal staat aangevuld met real-life “Man bijt hond” fragmenten van de Eenhoorn.

Waarom studenten? 77.000 studenten; Multimediaal georiënteerd;

Tv-serie

De achterliggende gedachten:

Tv-serie

Trailer

Hoe gaan we de Tv-serie vormgeven?Mobiele telefoon of Dure professionelere camera;Verantwoordelijkheid;

Tv-serie Tv-serie

Tv-serie fragmenten:Vorderingen bouw Koken met studenten

Buurtinterviews CasaCroeg

Precies XX-jaar geleden Roomraiders

Werken @ Eenhoorn Dagelijks leven van een student

Nieuws update Soggen

Website Website Website

Wat kunnen we met de website?Tv-serie Publiekstrekker;

Opinie en debat publiektrekker;

Ontwikkeling van de buurt (sluik)reclame Ymere;

Studenteninteractie entertainment & diensten;

eind presentatie:

eind presentatie:

118

Website

Topics op de website:Tv-serie;

Opinie en debat;

Nieuws & ontwikkelingen van de buurt;

Blogs

Nieuws van de dag;

Fimpjes van studenten zelf

Sponsoren

Opinie en debat Opinie & Debat

Waarom een opiniepeiling?Wat leeft er binnen Casa400;

Doelgroep;

Beeldvorming;

Huidig Eenhoorn

Verwachting toekomstige Eenhoorn

Opinie & Debat

Wat wilden we weten ?Beeld van de buurt;

Ideeën over de nog in te richten buurt;

Wensen Starterwoning;

Overzomeren;

Vrijwilligerswerk

Opinie: resultaten

Respondenten: 167 (excl. 21 niet verwerkt) 43,38 % van 285 bewoners:

20,96 = gem. Leeftijd

1,92 = gem. Aantal jaar in Casa400

Opinie: resultaten

Eenhoorn gebied79,3 was onbekend voor Casa400;

Veilig;

Huidige infrastructuur niet uitnodigend om te wonen

Na herinrichting, meer interesse;

Opinie: resultaten

Casa400 studenteneigenschappenHoe langer in Casa400, liever het vertrek;

Ook na (aantrekkelijke) herstructurering;

Hoe ouder, hoe milieuonvriendelijker;

Opinie: resultaten

Woonwensen Casa400 student:Meer groen in het gebied;

Een supermarkt/ buurtwinkel op loopafstand;

Sportfaciliteiten;

(Studenten)kroeg;

Overzomeren.

Overzomeren

eind presentatie:

placemakers 119

Overzomeren

Huidige situatie overzomeren

Studenten trekken weg uit het gebied;

middelbare scholieren ;

Hogeschool van Amsterdam;

Omwonenden;

Geen faciliteiten.

Overzomeren

Gevolgen overzomeren

Verlaten gebied;

Geen faciliteiten

Werkgebied;

Vestigingdrang;

Opinie: Overzomeren

Overzomer -wens Casa400 student:97,6%

Opinie: Overzomeren

Tegenprestatie:52,7%;

Win-win situatie.

Overzomeren Overzomeren: korte termijn

Voordeel Casa400 Nadeel Casa400Logistiek; Andere bestemming;

Maandelijks € 130.900 bruto; Dagelijkse bestuur ;

Conferentieruimtes ; Vergunningen & verzekeringen;

Sociale duurzaamheid

Overzomeren

Voordelen voor de Eenhoorn

Bewoond gebied;

Thuisbasis;

Kroeg;

interessant voor buitenstaanders;

Starters

Opinie: Starterwoning

Woonwensen Casa400 student:Doorstroomregeling ;

Belangrijke factoren: Milieuvriendelijke;

Woning zelf;

Locatie;

Resumé

eind presentatie:

120

Checklist

Criteria: Voldaan

Uitvoerbaar?

Schaal

doelgroep

Haalbaarheid

Logistiek

Financieel

Op de kaart

Verdiensten voor Ymere

Ja

Internet

Ja

Studenten & omwonenden

discutabel

Variabel Commissievorm

Ja

BekendheidBegripPotentiële starters

Vervolgstappen

Wensen opdrachtgever afstemmen;

Commissies opzetten;

Pilot maken;

Website lanceren;

Overzomering organiseren;

Evaluatie

Doel aan het begin onduidelijk;

Weinig tijd;

Uitdagend;

Goede begeleiding;

Enthousiaste omgeving;

Bedankt voor uw interesse

Vragen?

eind presentatie:

placemakers 121

Planning voorstel 29-12-2009 (Junior Consultants)

taken per persoonthomas william luc milou placemakersmailen enquete naar inwoners casa400 overzomeren uitwerken + doorstroom regeling organiseren borrel volgende week dinsdag of woensdag monteren trailer website ontwerpenmonteren trailer filmen filmen filmen beoordelen final powerpointfilmen final powerpoint maken powerpoint concept ontwerpen enquete uitwerken final powerpoint maken samenvatting voortgang afgelopen weken maken final powerpoint maken final powerpoint makenalles aangeven wat er op de website moet voor placemakers presentatie voorbereiden presentatie voorbereiden presentatie voorbereiden presentatie voorbereiden

totaal taken die uitgevoerd moeten worden op volgorde gedaan ?mailen enquete naar inwoners casa400 vandaagsamenvatting voortgang afgelopen weken maken x vandaag filmen 2,3,4,5 januaripowerpoint concept ontwerpen zo snel mogelijk (voor 31)organiseren borrel volgende week dinsdag of woensdag vandaag alles aangeven wat er op de website moet voor placemakers voor 31overzomeren uitwerken + doorstroom regeling voor 31 website ontwerpen maandag 4 januarienquete uitwerken woensdag 6 januari monteren trailer 5 en 6 januari final powerpoint maken voor 5/6 januari beoordelen final powerpoint 5 of 5 januari (gelijk indien af)presentatie voorbereiden donderdag 7 januari

122

Samenvatting keuze beargumentering 30-12-2009 (Junior Consultants)

SamenvattingMet het einde van de korte samenwerking in zicht, is de tijd aangebroken waar men met resultatenkomt en de algehele voortgang wordt geëvalueerd. Alvorens de oplossing gefundeerd zal worden,wordt een korte samenvatting gegeven van de afgelo-pen periode.Het ontwikkelen van een plan om het Eenhoorn ge-bied op de kaart te zetten en de integratie binnenhet gebied te bewerkstelligen was de uitgangspositie tijdens de eerste brainstormsessies.Samen met enkele Placemakers is er tijdens die eerste brainstormsessie een waslijst aan mogelijkeideeën samengesteld, zie bijlage: ‘Resultaten Eerste Brainstormsessie’.Gezien de onervarenheid van de vier Junior Consult-ants is er relatief veel tijd gaan zitten in hetselecteren van een mogelijk uit te werken idee. Zo is er tijdens de tweede bijeenkomst alle energieuitgegaan naar het distilleren van de 66 mogelijke ideeën naar uiteindelijk 5. Deze vijf mogelijkeactiviteiten – Tv-serie, voetbal WK, culinaire experi-ence, sportevenement en Fashion Island - zijngeselecteerd op haalbaarheid, toegankelijkheid en de mate waarop dit het Eenhoorn gebied op dekaart kan zetten.Tijdens de derde bijeenkomst was het de bedoeling om één definitieve keuze te maken uit de 5eerder geselecteerde ideeën. Alvorens de meningen van de Placemakers werden gevraagd haddende 4 junior Consultants ieder afzonderlijk haar top 3 gekozen. Nadat alle stemmen geteld warenbleek dat zowel de Tv-serie als de Culinaire Experi-ence tot de favorieten behoorden. De CulinaireExperience had alles in zich om het Eenhoorn gebied op de kaart te zetten, ware het niet dat erbinnen Amsterdam al twee vergelijkbare culinaire evenementen worden georganiseerd. Vanwege

deze reden is er gekozen om niet meer verder te gaan met de Culinaire Experience. Nadat allemogelijke vooren nadelen van de Tv-serie waren bespreken is gekozen om de Tv-serie uit te werkenen voor te dragen tijdens de eindpresentatie.Met een frisse insteek zijn alle junior consultants de daaropvolgende werkdag op zoek gegaan naarscenarioschrijvers die het idee moesten evalueren en mogelijk konden schrijven. Zowel bij defilmacademie als bij MTNL was het enthousiasme, over de mogelijkheden van deze Tv-serie, niet omvan de daken te schreeuwen. Tijdens deze dag is de voortgang omtrent de Tv-serie ook gespiegelddoor middel van een presentatie die gehouden werd aan de Placemakers en dhr. Mensink.Dhr. Mensink was van mening dat Ymere te weinig voordeel kan halen uit dit concept en merkt opdat mochten we met dit idee door willen gaan we duidelijker moeten afbakenen wat de Tv-seriedaadwerkelijk inhoudt en wat de toegevoegde waardes kunnen zijn voor Ymere. De feedback diegeuit werd is meegenomen in de daaropvolgende werkdag. Ook merkt hij op dat dit concept nietbijdraagt aan de overzomering van de Casa400 stu-denten.Enkele dagen voor kerst is mede door de feedback de mogelijkheid van een nieuw concept, debuurtcommissie, nog bekeken en ter evaluatie aan de Placemakers gepresenteerd maar ook ditconcept krijgt geen vervolg vanwege de feedback van Carst. Hij was van mening dat we dichter bijons zelf moesten blijven en dat de Tv-serie daarvoor beter geschikt is. Verder is gekozen om ookaandacht uit te laten gaan naar het overzomeren.Momenteel krijgt de Tv-serie alle aandacht zodat tijdens de presentatie van 7 januari de uitwerkingvan dit concept de directie van Ymere moet overtui-gen van de toegevoegde waarden. In

samenwerking en vooral door de nodige bijsturing van de Placemakers worden nu de puntjes op de igezet. Zo is er een enquête onder de casa400 stu-denten verspreidt. Er wordt hard gewerkt om depilot van de Tv-serie op te nemen en te verwerken. Daarnaast is er gekozen dat de Tv-serie in eersteinstantie per internet wordt gelanceerd, dus ook deze is onder behandeling. En natuurlijk gaat er alaandacht uit naar de uiteindelijke presentatie.

placemakers 123

WILLIAM HAESEN1984-09-24

+31 [email protected]

William Haesen is bezig het afronden van zijn studie Management, Economie & Recht met afstudeerrichting Vastgoed management. Geadopteerd uit Colombia en opgegroeid in Maastricht. Gestudeerd in Arnhem en nu wonend in Casa400, Amsterdam. Naast de wekelijkse bezoekjes aan de kroeg, houdt hij zich bezig met golfen, squash en fietsen; Mont Ventoux, Alpe d’Huez en Col du Galibier.

THOMAS VOS1989-11-06


Thomas Vos studeert HBO Rechten aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij is tweede jaars student. Hij woont in Casa400 en is voorzitter van de bewonerscommissie. In de zomer geeft hij leiding op een astma kamp voor kinderen van zes tot twaalf jaar.

MILOU WELSINk1989-07-26


Milou Welsink studeert Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit. Deze bachelor rondt zij dit jaar af. Verder woont ze in Casa400, in het Eenhoorngebied, en is daar lid van de bewonerscommissie. Naast haar studie werkt Milou al 5 jaar in de horeca. Momenteel bij De kas te Amsterdam. Daarnaast werkt enkele maanden mee aan een campagne voor de stichting tegen zinloos geweld.

LUC WIERING1987-09-10


Luc Wiering studeert Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is derde jaars student. Dit is zijn tweede jaar in Casa400 en zijn eerste in de bewonerscommissie. Naast zijn studie is hij actief lid van een studentenvereniging.

placemakers 125

H5 CONCLUsIEs & aaNBEvELINgEN

We hebben onderzocht hoe co-creatie met jongeren bruikbaar is als bijdrage aan gebiedsontwikkeling. We hebben de beschikbare tijd en ruimte gebruikt als een podium voor jongeren om “hun ding te doen”. Een kans om met interessante ideëen te komen, die misschien navolging zullen krijgen van grotere partijen. Het motiveren en vasthouden van jongeren was best moeilijk. Toch waren er volop ideeën van jongeren die we kunnen vertalen naar een meerwaarde voor het ge-bied. Zeker voor tijdelijke invullingen denken wij dat jongeren een positieve impuls kunnen teweegbrengen. Er huist echter wel een paradox in het “organiseren van bottom-up initiatieven”, en die blijft ons tot op het laatste moment in de weg zitten. We hadden geen richtlijn op welk gebied en in welke mate we moesten sturen of loslaten. Eindgebruikers benaderen of betrekken (wat wij deden) en werkelijke bottom-up initiatieven staan ver uit elkaar. Het is ons niet gelukt om puur te “luisteren naar wat er speelt” en juist daar iets mee te doen. We hadden namelijk zelf een dubbele agenda: we streefden ernaar dat co-creatie met jongeren de gebiedsontwikkeling (en uitein-delijk Ymere) ten goede zou komen. De meerwaarde voor gebiedsontwikkeling hebben we - per locatie - vertaald in een inhoudelijk of tijd-ruimte kader.

De onderzoeksvraag: Welke strategieen zijn bruikbaar om samen met jongeren gebieden te ontwikkelen?

Er zijn talloze bestaande co-creatie onderzoeksmethodes (zie lijst referentie projecten) die wij niet uitvoerig hebben kunnen analyseren door tijdgebrek. Wij hebben zelf onze methodes geselecteerd en aangepast door ‘trial en error’ - een doorlopend experiment, gericht op een breed testkader. Wij kunnen dus nog geen uitputtende methodes en strategieëen voor co-creatie met jongeren aanbevelen. Wel hebben we onze bevindingen tot dusver en onze - voorlopige - aanbevelin-gen verzameld die als input gebruikt kunnen worden voor een nieuw co-creatie project.

De opgaveHet proces bleef lang zweven. We hebben geleerd dat je van te voren goed moet bedenken wat je doelstelling is: wat is het doel van co-creeëren met jongeren? Wij hebben aantal methoden bedacht en uitgeprobeerd, maar zonder daar van te voren een uitgedacht stappenplan voor te maken. Het is zeer bepalend hoeveel tijd en geld je wil besteden aan een co-creatie traject. • Bedenk allereerst goed wat de (achterliggende) doelstelling is: waarom co-creëren met jongeren?

• Bepaal de hoeveel tijd en geld je wilt besteden, en kies dan een bijpas-sende aanpak.• Er moet een duidelijker kader zijn aan het begin met een goed draaiboek met duidelijke structuur. Pas wanneer je een gestructureerde, doordachte methode kiest die toepasbaar is op een afgebakende doelgroep, is co-creatie realistisch en levert het rendement.• Bij voorkeur staat een aantal factoren van tevoren vast bij co-creatie: o één of meer (liefst coherente) groep(en) mensen en/of; o een (duidelijk kader voor) een activiteit (draagvlak, positieve uitwerking op gebied) en/of;o een (tijdelijk) beschikbaar ruimtelijk kader (een gebouw of een plek). Jongeren hebben ideeën in overvloed. Maar het is ook van belang dat er werkelijk ruimte voor co-creatie is. Bijvoorbeel als de plannen nog in ontwikkeling zijn, of als er een concrete plek is die een tijdelijke invulling kan krijgen. • Is er werkelijk vraag naar co-creatie en is er werkelijk ruimte voor co-crea-tie?

DefinitiesWij werkten met een onderzoeksvraag waarin brede begrippen stonden. Het zinvol afbakenen van die begrippen was een onderzoek op zich, met name de begrippen “jongeren” en “co-creatie”. Jongeren tussen 15-25 jaar. In het bijzonder waren we benieuwd naar: • niet de ondernemende “top” en ook niet de “probleemjongeren”, maar de groep er tussen in. • niet persé de creatievelingen, maar juist ook “mainstream” jongeren. • de “20% die echt iets wil”. Uiteindelijk kozen we echter – puur praktisch, ze waren aanwezig en voor ons makkelijk aanspreekbaar – voor uitwonende studenten. Scholieren hebben we niet actief benadert. • Bedenk waarom je voor jongeren kiest en welke specifieke groep jonge-ren je benaderd. (Het kan ook nuttig zijn om andere partijen te betrekken om je doel te bereiken.) Wij hebben geen selectieprocedures gehanteerd, omdat de opkomst daarvoor te laag was. Toch geloven we wel in de voordelen. • Een selectieprocedure roept het gevoel van ‘uitverkorenheid’ op, en daar-mee wellicht ook de betrokkenheid. Bovendien kunnen zo de meest gemotiveerde / capabele jongeren worden geselecteerd. Co-creatie hebben we gedefiniëerd als ‘een situatie waarbij een organisatie waar-

126

decreatie laat plaatsvinden door een samenwerking aan te gaan met een groep consumenten, eindgebruikers, of andere belanghebbenden.’ Bij dit project zijn plannen gemaakt door jongeren, die zouden moeten leiden tot waardecreatie. Of het echt (zou gaan) lukken, weten we niet, maar we hebben wel per locatie een beeld wat de potentie voor waardecreatie is. We hebben ervaren dat het samenwerken met meerdere partijen (niet alleen jon-geren) nog beter werkt; dan wordt ieders kracht benut. Placemaking ontstaat door de behoefte van mensen om levendige plekken in hun buurt te creëren en te behouden.

• Sta open voor meerdere partijen (niet alleen jongeren) en benut ieders kracht. Bekijk goed welke taken en verantwoordelijkheden bij wie liggen en waarom. Co-creatie betekent samen meerwaarde creëren. Dat betekent bijvoorbeeld niet dat alle beslissingen persé alleen door de professionele partijen genomen gaan worden. Zij hebben wel meer ervaring bij het maken van keuzes en het nemen van beslissingen. Zij kunnen jongeren daarbij ondersteunen of zelfs de taak/verantwoordelijkheid op zich nemen, maar dan wel de initiatieven of ideëen van jongeren meenemen.

methodenJongeren zou je in theorie op heel veel verschillende wijzen kunnen betrekken. Maar onze combinatie van onderzoeken en actief betrekken binnen een korte perdiode van drie maanden vroeg om een flexibiliteit en een wervende houding. We hebben niet van te voren een compleet methoden-plan voorbereid. Met Trial and Error hebben we diverse methoden getest en verbeterd. Praktisch kwam het neer op een combinatie van: o Observaties / Interviewen o Workshops / Activiteiten op locatie / Opdrachten geveno Netwerken (betrokken partijen op de hoogte brengen van bottom-up mo-gelijkheden) In de verschillende gebieden hebben de betrokken jongeren binnen een ander kader meegedaan aan Placemaking, namelijk: o betaald (junior consultants Eenhoorn); o in het kader van de studie (studenten MediaCollege); en o vrijwillig (studenten Zeeburgereiland).

Loslaten

In drie verschillende gebieden hebben wij gekozen voor verschillende mate van het uit handen geven van verantwoordelijkheid over het proces, de inhoud en het eindproduct van dit onderzoekslab van drie maanden. In elk co-creatie proces moet de balans gevonden worden tussen sturen en vrijlaten. Wij hebben zelf een kader gegeven voor de idee-vorming door jongeren in de drie locaties. Binnen al deze kaders zagen wij ruimte voor persoonlijke motivatie.

Bij Eenhoorn was het kader was inhoudelijk zeer open (Eenhoorn positief op de kaart zetten en studentenhuisvesting tijdens de zomerperiode realiseren). Dit kader was te open. Bij elk feedback moment dachten de studenten dat de vraag-stelling wijzigde. Een inhoudelijk open kader werkt wellicht wel als de jongeren aangesproken worden op de specifieke expertise die ze in huis hebben. De jongeren werden betaald en wilden enerzijds graag veel zelf bepalen, maar – omdat er iets van ze verwacht werd – hadden ook veel behoefte aan begeleiding / sturing. Helemaal loslaten werkt niet. Het is niet logisch: wij hebben bepaalde kennis die je dan niet zou kunnen inbrengen.

Bij Westpoort was het kader inhoudelijk sturend (bedrijven zichtbaar maken en netwerk tussen MA college en bedrijven verbeteren). Maar daarbinnen was nog voldoende vrijheid. Aanvankelijk zouden game-studenten binnen dit kader een game gaan ontwikkelen. Er kwam echter een andere groep, conceptueel ingestel-de studenten. Deze studenten van het MediaCollege begrepen het kader goed en vonden daarin hun eigen motivatie. Ze zagen hierin hun eigen (professionele) be-lang, en begrepen ook hoe het kon bijdragen aan gebiedsontwikkeling. Zij werkten zelfstandig, hebben hun vrijheid benut en bleven goed gemotiveerd.

Bij Zeeburgereiland was het kader inhoudelijk open maar wel met een concreet tijd-ruimte kader (evenement of tijdelijk bouwwerk komende zomer op Zeeburger-eiland). De vrijwilligers (Zeeburgereiland) deden weliswaar enthousiast mee tijdens de bijeenkomsten, maar kwamen niet automatisch op de vervolg-bijeenkomsten opdagen. Met de vrijwilligers zijn we niet zo ver gekomen dat we verantwoordelijk-heden uit handen konden geven.

Hieruit hebben we de volgende lessen geleerd: • Zorg voor een verbinding die erop gericht is dat de Placemakers en de jongeren elkaar aanvullen. • Schep een duidelijk inhoudelijk kader en geef daarbinnen vrijheid.

placemakers 127

• Verwacht geen commitment als het initiatief bij jezelf ligt. • Zoek de intrinsieke motivatie van de jongeren en kijk of dit kan aansluiten bij een ander initiatief. • Geef jongeren die conceptueel sterk zijn ook conceptuele vrijheid.

Inhoudelijke resultaten workshopsEr waren ideёen in overvloed, en de studenten bleken zeer goed in staat te zijn hun achterban te bereiken. Ze bleken een bron van (in-side) informatie en hadden specifieke opvattingen over de naderende gebiedsontwikkelingen. • Jongeren zijn geschikt als bron van (in-side) informatie, opvattingen over gebiedsontwikkelingen, ideёen genereren, en (met name de sleutelpersonen) kunnen hun achterban goed bereiken. Beargumenteerd keuzes maken, zaken in een breder kader zien, realiteitswaarde inschatten, kortom ideёen op waarde schatten: daarbij moesten we sturen / ingrij-pen. • Ideёen op waarde schatten moet je niet aan jongeren over laten. Wanneer wij vroegen om het algemene belang voor gebiedsontwikkeling mee te nemen, bleek dat ze hierin zeker konden meedenken. Het werd hierdoor wel een (te) complex verhaal: ze werden afgeleid van hun persoonlijke behoeftes. Ver-wacht niet van jongeren dat ze met een “win-win” idee komen. Motivatie van de jongerenDe respons en de aandachtsboog van de studenten viel tegen. Jongeren te veel vrij laten werkt niet als ze niet duidelijk hebben meegekregen wat het doel is (of de meerwaarde voor henzelf zien). Ze kunnen dan weglopen zonder verantwoor-ding af te leggen. De workshops waren wisselend succesvol. Het trekt in eerste instantie vooral de actievelingen aan. Blijkbaar betekent een keer meedoen met de workshop niet automatisch dat ze zich verbonden voelen en de volgende keer weer komen. Dat wekt vragen op over de motivatie van jongeren en de begelei-ding die bij het proces nodig is. Zien jongeren zelf meerwaarde van samenwer-king? Het blijkt moeilijk om ze vrijblijvend te betrekken. Studiepunten halen en vrijetijdsbesteding is belangrijker voor jongeren dan Placemaking. • Zorg dat deelname de jongere iets oplevert. De motivatie kan zijn: studie-punten, vrije tijdsbesteding, persoonlijke ontwikkeling of geld. • Kijk of er parallellen zijn tussen de wensen van jongeren en meerwaarde voor het gebied.Het lijkt er op dat er eerder parallellen te vinden zijn als het gaat om tijdelijke invul-lingen van een gebied.

We zijn er wel achter dat het idee ook niet persé van onder af hoeft te komen. Zolang er een samenwerking aangegaan wordt met jongeren kan er sprake zijn van succesvolle co-creatie met jongeren.

Werving en communicatie Je zult steeds energie moeten blijven steken in het opzoeken van (de juiste) jon-geren, om je groep groot te houden. Je kunt ervan uitgaan dat er mensen zullen afvallen. Continuiteit is belangrijk, zo kunnen de (serieus betrokken) jongeren ook op jou rekenen. Houdt rekening met vakanties en tentamenperiodes, en onderwijsprogramma’s. Telefonisch contact brengt je snel op de hoogte wat er gaande is, en geeft jonge-ren de gelegenheid om vragen te stellen waarmee ze zitten.Email-contact is praktisch (iedereen heeft Email) en een simpele manier om alle betrokkenen op de hoogte te houden. De Blog werkt als een dynamische website, en is daarom goed om naar te verwij-zen in andere contacten.Twitter leverde ons veel “followers” op en – als super dynamisch medium – lijkt van groeiende waarde te zijn, voor het levendig houden van ons netwerk.

• Persoonlijk contact werkt het beste. Enthousiasme, actief flyeren en jon-geren aanspreken werkt motiverend. • Zorg dat flyers/posters/enquetes er verzorgd uitzien. Dit geeft status, zorgt ervoor dat men het serieus neemt. NB Posters en flyers zijn geen garantie voor een grote opkomst. • Te informeel = te vrijblijvend.• Neem contact op met sleutelpersonen die toegang hebben tot een net-werk van jongeren.• Vraag of ze vrienden, huisgenoten, ed meenemen• Breng mensen samen, ook vanuit daar kan de betrokkenheid met de plek groeien.• Neem zowel de jongeren als het project serieus: speel open kaart, wees duidelijk over wat, hoe, wanneer (totaalplanning) en waarom. • Leg uit waarom nu juist zij belangrijk zijn om mee te werken. • Wees zorgvuldig in de communicatie: onderhoudt je contacten, houdt ze op de hoogte. • Intensieve meerdaagse workshop kan dienen als startsein voor een co-creatie proces, om netwerk te creëren, om gemotiveerde jongeren te kunnen

128

selecteren, het is tegelijk entertainment. Geduld en timing

Meerwaarde van co-creatie met jongeren voor gebiedsontwikkelingCo-creatie kan ingezet worden om informatie in te winnen, en om het draagvlak en netwerk voor nieuwe ontwikkelingen te vergroten. jongeren zijn een ‘lokale partij’, ze weten wat er speelt op een plek. Er valt daarnaast een aantal dingen op bij co-creatie met jongeren. Jongeren denken vrij en creatief. Ze kunnen goed mond op mond reclame maken / peer-group aanspreken. Ze kunnen helpen aan nieuwe inzichten of een frisse blik, ideёen. Jongeren zijn – algemeen gesteld na onze ervaring – minder geschikt om complexere keuzes te maken, en voor lange processen.

Specifieke bevindingen per gebied

Eenhoorn Westpoort I ZeeburgereilandTijd kader 2009-2015 Zowel korte als lange termijn Zomer 2010Inhoudelijk kader Eenhoorn positief op de kaart zetten en overzomeren Bedrijven zichtbaar maken en netwerk Evenement of tijdelijk bouwwerkBasis voor samenwerking Betaalde bijbaan Studie / carriere VrijwilligVerantwoordelijkheid jongeren 100% 50% 0%Eindproduct Presentatie voorstel aan Ymere Portfolio -

Westpoort-OostSituatie Er is al een gebiedsplan waarin wordt gesteld dat studentenhuisvesting er pas vanaf 2020 kan komen. Studenten van het Mediacollege kunnen er niet permanent wonen maar ze kunnen wel meehelpen om te zorgen dat het gebied rondom het mediacollege aangenamer wordt. Hier geven het Onderzoekslab en Ymere ze een ‘opdracht’ voor mee: het zichtbaar maken van bedrijven en werk/stage mogelijkheden in het gebied. Daarbinnen zijn ze vrij. Ymere besluit uiteinde-lijk over het gebied met inachtneming van de randvoorwaarden.Rol jongeren: Hier werken we samen met studenten van het MediaCollege. Co-produceren binnen gegeven randvoorwaarden. Jongeren zijn medebeslisser. Potentiële waardecreatie: Het gaat om waardebepaling; wat voor krachten geven jongeren aan dit gebied? En kan er voortgebouwd worden op basis van de door ons geanalyseerde bestaande initiatieven?

EenhoornSituatie Het stedenbouwkundig plan ligt al vast, maar tijdelijke initiatieven van onderaf kunnen worden gestimuleerd. De jongeren krijgen vrijheid om hun wen-sen en problemen in te brengen. Deze junior consultants wonen in Casa400, een complex waar studenten goedkoop kunnen wonen. In ruil daarvoor moeten ze in de zomer hun appartement verlaten zodat deze aan toeristen verhuurd kun-nen worden. Het verzinnen van een bijdrage aan de oplossing van het door hun aangedragen probleem van de huisvesting in de zomer wordt aan de jongeren overgelaten.Rol jongeren: We nemen jongeren uit het Eenhoorngebied aan die ons adviseren over hun buurt. We dopen hen junior consultants. Zij krijgen een rol als initiatiefne-mer, waarbij onderzoekslab Placemakers slechts adviseurs van deze junior-con-sultants worden. Ymere en het Onderzoekslab bieden ondersteuning in de vorm van loon, werkruimte en materialen. Potentiële waardecreatie: Tijdelijke leegstand kan worden ingevuld met studenten. Wanneer tijdelijke invulling het gebied interessanter en bekender maakt, komen de starterswoningen misschien ook meer in trek.

ZeeburgereilandSituatie Het stedenbouwkundig plan ligt al vast. Tot de start bouw in september 2010 zal op RI Oost een groot zandgebied beschikbaar zijn voor tijdelijke invul-lingen. Naast jongeren worden ook andere partijen benaderd voor ‘co-creatie’. Met name bedrijven / organisaties die nu of in de toekomst betrokken zijn bij het eiland, hebben we opgezocht. Daarnaast zijn we in gesprek gegaan met de groep die verantwoordelijk is voor de branding van het gebied, onder leiding van Project-bureau IJburg. We willen hierin de stem van jongeren laten horen, maar moeten dan eerst een concrete mogelijkheid voor inbreng scheppen. Wij proberen institu-tionele partijen zo ver te krijgen dat ze jongeren daarvoor de kans bieden.Rol jongeren Jongeren werken vrijwillig mee aan de workshops, en geven aan wat zij van belang vinden. Samen met Onderzoekslab Placemakers (als vertegen-woordigers van Ymere) wordt er nagedacht over een mogelijke tijdelijke invulling van het gebied. De jongeren geven hun kijk op het gebied en werken aan ideevor-ming. Potentiële waardecreatie: tijdelijke invulling van ruimtes als onderdeel van de gebiedspromotie.

placemakers 129

Reality-check / uitvoering We waren lang aan het “droogzwemmen”. Bij Zeeburgereiland hebben we uiteindelijk co-creatie gekoppeld aan partijen die beslissen over werkelijke ontwikkelingen wordt realistisch kader goed duidelijk. Hiermee kunnen de Placemakers het proces richting geven.

Er moeten nog wel partijen gevonden worden die de plannen (deels) gaan uitvoe-ren. Bij Eenhoorn fungeerden de Placemakers telkens als reality-check voor de jonge-ren. Maar dan blijft de vraag nog voor Ymere: is er draagvlak voor ondersteuning van dit project? Ook is het nog de vraag onder welke voorwaarden de studenten zich willen inzetten voor uitvoering van hun plannen. In Westpoort sluit het co-creatie kader heel goed aan bij de persoonlijke ontwik-keling van de MA studenten en bij de filosofie van de school. Er is echter wel draagvlak binnen MA-college nodig (een team dat zich hiermee kan en wil bezig-houden) en vanuit corporaties / gemeente zijn hiervoor middelen nodig, en dat moet nog onderzocht worden. • Zoek de juiste groep / vertegenwoordigers / partij / organisatie die de verantwoordelijkheid voor (een deel van) de organisatie kan en wil overnemen. • Kijk zowel naar onder als naar boven. In ons geval niet alleen Ymere, maar ook de andere betrokken “top down partijen”. Pas als de belangrijke partijen gehoord zijn, wordt het realistische kader voor co-creatie duidelijk. Jongeren gaan geen tijd en energie gaan steken in de uitvoering van ideёen die vooral goed voor een ander zijn. Met andere woorden: je kunt jongeren niet voor je karretje spannen. • Wanneer draagvlak voor uitvoering belangrijk is, moeten jongeren focus-sen op hun eigen behoeftes

Onze rol

Wij zijn in de eerste plaats ontwerpers. Daarom rijst de vraag wat onze rol als Placemaker inhoudt, en hoe wij onze specifieke expertise daarbij kunnen inzetten.

We hebben dus nieuwe rollen voor onszelf ontdekt, zoals netwerken, proces stu-ren, analyseren, begeleiden, adviseren, organseren, etc. In de drie afzonderlijke locaties heeft onze “niet-ontwerpende” rol een andere richting genomen: Mediator (Zeeburgereiland) visie vormen en verbinden: ideëen van jongeren en bottom-up initiatieven stimuleren door brainstorms / worskhops te organiseren.

Netwerk opbouwen en vertalen van de belangen van lokale partijen in het netwerk van gemeente, gebiedsontwikkelaars, bouwbedrijven en de voorzieningensector. Vervolgens ideëen verder op elkaar afstemmen. Hierbij de ruimtelijke gebiedskwa-liteiten goed benutten. Interactie op hetzelfde niveau (Westpoort) open samenwerking: dit kan een goede wisselwerking opleveren doordat je samen ideëen verzint; er is sprake van een open brainstorm waarbij de architecten op een open manier creatieve ideëen van jongeren bespreken. Wij houden de discussie op gang, stellen goede vragen. De rol van architect, waarbij je steeds weer aansluiting zoekt bij de doelgroep zonder een eigenbelang na te streven lijkt mogelijkheden te bieden.Adviseur van junior consultants (Eenhoorn) We gaven initiatieven richting: je kunt jongeren een opdracht geven om zelf een oplossing te verzinnen voor gebieds-ontwikkeling. Hierbij heb je als architect een sturende en actief begeleidende rol, maar je probeert naast hen te staan in hiërarchie, adviserend, niet als een op-drachtgever.De rode draad in ons team is dat we allemaal scheppende geesten zijn. Wij kijken naar de gebieden en zien daarin ruimtelijke mogelijkheden. Wij willen iets creëren en proberen daarin jongeren de jongeren mee te nemen. Een andere toegevoeg-de waarde van de ontwerper is dat hij de ruimtelijke of fysieke potenties van een gebied / ruimte ziet, en erop aan kan sturen dat deze benut worden. Hij kan ook concrete (ruimtelijk) voorstellen uitwerken voor de realisatie van een co-creatie project. Als wij in een voortraject betrokken zijn geweest als Placemakers, kunnen we een essentiële bijdrage leveren aan de definitieve gebiedsplannen. Daarom is deze vorm van co-creatie - gericht op gebiedsontwikkeling - juist iets voor ontwer-pers.

130

Stap 1: Vraag je af waarom je een samenwerking met jongeren aan zou willen gaan.

STAPPENPLAN NAAR CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

2Samenwerken

3Placemaking

STAPPENPLAN / BESLISMODEL

EINDDOEL

1jr - 10jr

Toekomstige huurders

Toekomstige kopers

Waarde gebied

Waarde vastgoed

Zijn er jongeren in de buurt.

Zoek andere groepenvoor Co-creatie.

Kijk of er jongerenzijn in omliggendegebieden.

Heb je een goed idee wat de

meerwaarde is om met jongeren

te werken (3. placemaken).

Stel hierbij de randvoorwaarden op

zoals leeftijdsgroepen.

Is er een duidelijke behoefte van de jongeren.Is er een duidelijke behoefte van de jongeren.

Zoek andere manieren om jongeren te trekken, Bijvoorbeeld door het aanbieden van bijbanen of studiepunten bij scholen.

Zoek andere manieren om je doel te bereiken!

Krijg deze behoeften in kaart en zoek goedejongeren in de buurt!

Is er genoeg animo tot samenwerking.

Probeer in contact te komen met organisaties om samenwerkingsverbandenop te zetten.

Wil je het type jongere dat bij deze organisatie zit.(is dit de groep die je wil aanspreken)

organiseer co-creatie


Probeer in contact te komen met jongeren-organisaties!

Gebruik de Jongeren alsinformatiebron en organiseer zelf.

JA

JA

JA

JA

JA

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

Zoeken naar Meerwaarde

Weten wat er speelt.

Voorbereidend op gebiedsontwikkeling.

Gebruikmaken van deenergie van een bepaaldegroep.

Zoek andere manieren om je doel te bereiken.

NEE

Probeer door wervingin contact te komen metandere jongeren.(posters,flyers,hyves,etc.)

NEE

NEE

NEE

JA

JA

JA

JA

JA

Top down

Bottom Up

Vervolgonderzoek

WAARDECREATIE!!

*Edelenbos, 2000



KEUZE UIT 5PROCESSEN TOTCO-CREATIE

GRAFIEK COPRODUCERENNADER IN TE VULLEN

GRAFIEK ADVISERENNADER IN TE VULLEN

GRAFIEK RAADPLEGENNADER IN TE VULLEN

GRAFIEK INFORMERENNADER IN TE VULLEN

1. Informeren*

2. Raadplegen*

3. Adviseren*

4. Coproduceren*

5. Meebeslissen*

Top down

Bottom up

5.* 4.*

3.*

2.*

1.*

JA

JA

Stap voor op ontwikkeling. Richten op voorlopers in de jongerencultuur.

Zoeken naar win-win situaties.

Opbouw van een Netwerkin de wijk.

ZOU KUNNEN LEIDEN TOTMEER: Leefbaarheid Bekendheid Duurzaamheid Imago (beter) Pionierfunctie Kwaliteit Betrokkenheid

Opstellen van een referentiekader.

1Bereiken


beginpunt


vragen

leefwereld

leerervaring

specifieke kunde


jongeren (netwerk)

antwoordensamenwerking


inleven

Tools

stakeholders

samenwerki

ng

placemakers 131

Stap 2: Organiseer de juiste structuur voor samen-werking.

2Samenwerken

3Placemaking


EINDDOEL

1jr - 10jr


Toekomstige kopers

Waarde gebied

Waarde vastgoed




















JA

JA

JA

JA

JA

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE






NEE


NEE

NEE

NEE

JA

JA

JA

JA

JA

Top down

Bottom Up

Vervolgonderzoek

WAARDECREATIE!!

*Edelenbos, 2000








1. Informeren*

2. Raadplegen*

3. Adviseren*

4. Coproduceren*

5. Meebeslissen*

Top down

Bottom up

5.* 4.*

3.*

2.*

1.*

JA

JA






1Bereiken


beginpunt


vragen

leefwereld

leerervaring

specifieke kunde


jongeren (netwerk)



inleven

Tools

stakeholders

samenwerki

ng

132

Stap 3: Start Placemaking! Bereid je voor, smeed allianties en houd je einddoel in beeld, ook al lijkt dit nog zo ver weg.

2Samenwerken

3Placemaking


EINDDOEL

1jr - 10jr


Toekomstige kopers

Waarde gebied

Waarde vastgoed




















JA

JA

JA

JA

JA

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE






NEE


NEE

NEE

NEE

JA

JA

JA

JA

JA

Top down

Bottom Up

Vervolgonderzoek

WAARDECREATIE!!

*Edelenbos, 2000








1. Informeren*

2. Raadplegen*

3. Adviseren*

4. Coproduceren*

5. Meebeslissen*

Top down

Bottom up

5.* 4.*

3.*

2.*

1.*

JA

JA






1Bereiken


beginpunt


vragen

leefwereld

leerervaring

specifieke kunde


jongeren (netwerk)



inleven

Tools

stakeholders

samenwerki

ng

placemakers 133

Totaaloverzicht van het stappenplan voor co-creatie met jongeren.

2Samenwerken

3Placemaking


EINDDOEL

1jr - 10jr


Toekomstige kopers

Waarde gebied

Waarde vastgoed




















JA

JA

JA

JA

JA

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE

NEE






NEE


NEE

NEE

NEE

JA

JA

JA

JA

JA

Top down

Bottom Up

Vervolgonderzoek

WAARDECREATIE!!

*Edelenbos, 2000








1. Informeren*

2. Raadplegen*

3. Adviseren*

4. Coproduceren*

5. Meebeslissen*

Top down

Bottom up

5.* 4.*

3.*

2.*

1.*

JA

JA






1Bereiken


beginpunt


vragen

leefwereld

leerervaring

specifieke kunde


jongeren (netwerk)



inleven

Tools

stakeholders

samenwerki

ng

placemakers 135

LEZINGEN7 OKTOBER - PAUL GERRETSEN, atelier Zuidvleugel

16 OKTOBER - MICHA DE HAAS, mapping

22 OKTOBER - TARIK YOUSIF, Creative Urbans

30 OKTOBER, EVA DE KLERK, co-creatie

5 NOVEMBER, EMILE SPEK, Ymere

11 NOVEMBER, BORIS VAN DE VEN, Gamelab: the businesscase

13 NOVEMBER, DAVID TUINZING, Craft Ground

19 NOVEMBER, CARL KERCHMAR, Citybranding en scenarioplanning

26 NOVEMBER, PETER VAN ASSCHE, bureau SLA en Sloterdijk

27 NOVEMBER, HANS IBELINGS, subculturennetwerken

1 DECEMBER, ARUN JAIN, Why bother? so what?

3 DECEMBER, JAN WILLEM HUISMAN EN NAOMI VAN STELTEN, IJsfontein

11 DECEMBER, OLAF VREUGDENHIL en MARIJKE NAS, A.M.G. Smidt huis

136

07/10/2009 atelier ZuidvleugelSpreker: Paul Gerretsenhttp://www.atelierzuidvleugel.nl/

Ontwerpendonderzoekishetandersinzettenvan bestaande data

Paul Gerretsen deelde bij de startbijeenkomst van ‘Nederland wordt anders’ zijn ervaringen als ateliermeester van het Atelier Zuidvleugel met de deelnemers van alle onderzoekslabs. Ondanks dat het onderzoek van Atelier Zuidvleugel zich op een heel ander schaalniveau bevond en veel langer duurde (30 in plaats van 3 maanden) zijn er ook parallellen te trekken. Pauls bevindingen waren dan ook zeer leerzaam.

De Zuidvleugel is drastisch aan het veranderen: de losse steden in Zuid-Holland smelten samen tot een stedelijk veld. Het onderzoeksveld van het Atelier besloeg het gehele zuidelijke deel van de Randstad. Het belangrijkste aan de opgave was het opnieuw interpreteren van het bestaande, waarbij verschillende vragen de leidraad vormden. Hoe kan je als ontwerper omgaan met dit schaalniveau? Hoe vertaal je bestaande planologische kennis in een ontwerpende, actieve houding? Hoe zou dit gebied zich in de toekomst kunnen ontwikkelen? Er bestond te weinig wisselwerking tussen de plannen die op de verschillende schaalniveaus werden gemaakt. Het atelier diende als katalysator in de regio en moest vanuit een onafhankelijke positie verschillende partijen bij hun onderzoek betrekken.Hierbij was het hebben van en fysieke plek, een gezamenlijke werkruimte van groot belang. Het gaf de mogelijkheid om de verzamelde kennis op te hangen en mensen uit te nodigen die presentaties van eigen werk gaven. Het team van Atelier Zuidvleugel bestond weliswaar uit architecten, maar zij slaagden erin zich andere disciplines eigen te maken. Atelier Zuidvleugel bevond zich tussen bestuurs- en beleidswereld en onderzoeks- en ontwerpwereld. Paul was van mening dat je de complexiteit van die velden niet terug moet

brengen, maar dat je alle verschillende partijen juist op moet zoeken.

De projecten met de meeste impact:Stedenbaan: een transformatie van het spoorwegnet. Er is 180 km spoor, dit zou de leidraad kunnen zijn voor het idee van een nieuw soort netwerkstad, verspreid rondom stationslocaties in de Zuidvleugel. In het proces leerde het Atelier Zuidvleugel om niet met een ideaal plan te komen, want dan eindigt elk gesprek. Het is beter met maar palet aan mogelijkheden per locatie te komen dan met een eindbeeld.De 9 steden: sociaal-economische samenhang in de Zuidvleugel. Deze samenhang overstijgt de geografische grenzen Mensen wonen, werken en recreëren in het hele gebied. Het gaat erom deze verbanden te ontdekken en hiermee een nieuwe kijk te ontwikkelen. Tussenruimte: het groene landschap is het meest achtergeschoven kindje in de regio. De toenemende ruimtevraag doet het landschap inkrimpen. Een idee is om de buffers tussen de steden tot een netwerk om te vormen, als onderdeel van het stedelijk gebied. Door er op een andere manier naar te kijken, krijgt het een andere betekenis voor de stad. Dit begint met het in letterlijk in kaart brengen van verschillende visies en een link proberen te leggen.

Paul vatte zijn aanbevelingen voor de OnderzoeksLabs samen in een aantal adviezen. Aangezien Atelier Zuidvleugel door de grote schaal van het onderzoek veel met kaarten werkten, legde Paul veel nadruk op het letterlijk in kaart brengen van zaken.-Realiseer je dat er heel veel data beschikbaar is. Voor de opgave gaat het veelal over het anders gebruiken van het bestaande.-Veel locale ontwikkelingen zijn afhankelijk van ontwikkelingen op een ander schaalniveau.-Probeer gezamenlijk te inventariseren, door zoveel mogelijk mensen van verschillende disciplines bij dat proces te betrekken.-Teken je kaarten steeds weer opnieuw en probeer daarin zo precies mogelijk te zijn.-Probeer verschillende perspectieven te belichten. Elk schaalniveau heeft een eigen perspectief. Hoe grote de schaal, hoe belangrijker om het democratisch proces toe te laten.-Denk in nieuwe vormen van samenhang, ontwikkel nieuwe legenda eenheden.-Ken je opdrachtgever. Weet niet alleen wie hij is, maar ook hoe hij naar de opgave kijkt. -Breng je verhaal naar buiten, dan krijg je reactie. Vertel je verhaal 1.000 keer.-Realiseer je dat het werk een kleine stap is in een grote hoeveel stappen die nog gaan volgen. Dat geeft je de ruimte voor experiment.

[JM 23-10-2009]

Paul Gerretsen (1972) heeft gedurende tweeëneenhalf jaar de inhoudelijke en organisatorische verantwoordelijkheid gedragen van Atelier Zuidvleugel. Dit Atelier was een tijdelijk experiment op initiatief van de Provincie Zuid-Holland voor het overkoepelende planvorming op de schaal van de van de gehele zuidelijke Randstad waarin ook de gemeenten Den Haag en Rotterdam en het ministerie van VROM participeerden. Daarnaast heeft Paul Gerretsen sinds 2003 bij Maxwan Architects and Urbanists aan zowel stedenbouwkundige als regionale planningsprojecten gewerkt. Sinds 1 april 2008 is hij nieuwe agent van het bestuur van de Vereniging Deltametropool.

placemakers 137

16/10/2009 MappingSpreker: Micha de Haashttp://www.abbinkdehaas.nl/

Meteenkaartkunjevooralooksubjectieve informatieinzichtelijkmaken.

Micha de Haas heeft veel ervaring met mapping: het in kaart brengen van objectieve en subjectieve data. Hij wees op de gevaren van het in kaart brengen. Kaartmateriaal wordt snel als objectief ervaren, terwijl de kaart niet persé de waarheid weergeeft. Zo kan iemand bijvoorbeeld iets rood kleuren dat anderen ervaren als groen. Een kaart is juist bij uitstek een middel om een subjectieve laag een informatie mee te geven.

Mapping heeft echter meer valkuilen. Hieronder enkele adviezen van Micha:- Waak ervoor niet te voor de hand liggende zaken te onderzoeken.- Plaats geen overdaad aan informatie op een kaart. Reduceer de informatie naar de vooropgestelde doelstelling en maak dan een andere kaart met de overige informatie. - Bepaal waar kaarten voor bedoeld zijn. Is dit voor eigen gebruik, een presentatie, onderzoek of voor algehele visie over een gebied?- Bepaal aan de hand van doelstelling welk soort kaart het meest bruikbaarBijvoorbeeld een ‘opzoekkaart’ of ‘one-view ‘ kaart.- Maak ruimte voor creatieve processen bij het lezen van de kaarten. Dit houdt in dat de kaart zowel makkelijk begrijpbaar als uitdagend moet zijn. - Leg geen nadruk bijvoorbeeld gebouwvormen als het weergeven van bewegingen van mensen het doel is. - Ga op veldonderzoek en distilleer interessante/vreemde/ongewone zaken.- Relateer media aan ruimte. Zet dus altijd informatie om naar ruimte.

Micha de Haas gebruikte als voorbeeld zijn onderzoek met een groep studenten naar het gebruik van de stad Auschwitz in Polen. Op basis van dit onderzoek liet hij ons kaarten zien die kunnen dienen als voorbeeld:- Historische kaart: het verschuiven van grenzen, machten en structuren.- Historische kaart: het uitbreiden/krimpen van de locatie door de tijd.- Stad als systeem: straatpatroon/gebruik/homogeniteit.- Typologieën: industrie/kampen/stad. -Gebruik van een gebied aan de hand van nieuwe media.Maak gebruik van ongebruikelijke informatie om niet-fysieke karakteristieken te verkrij-gen Bijvoorbeeld verzamelen van Youtube views om populaire plekken te ontdekken en in kaart te brengen. - Lines of Memory: wat zijn de dragers van collectief geheugen in de stad? Hierbij kan je kijken naar gebouwen, borden, groen, straten of pleinen. - Gebruik van grafieken, matrixen om relaties te verduidelijken.- Weergave van verlaten plekken. Door leegstand/verval/ruïne/ en oorspronkelijke functie aan te geven.

[CA]

Micha de Haas (1964) studeerde eerst aan de Bezalel Academy of Arts and Design in Jeruzalem en vervolgens aan de Technische Universiteit Delft. In 1997 richtte hij Architectenbureau Micha de Haas op en vestigde zijn naam in 2001 met de realisa-tie van het Aluminium Centrum in Houten. Micha de Haas geeft les aan de TU Delft en aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam.

138

22/10/2009 Creative UrbansSpreker: Tarik Yousifhttp://www.creativeurbans.nl/

Jongerenzijnnetmensen,neemzeserieus.

Tarik Yousif en Fatima Mzallasi begonnen 3 jaar geleden met de stichting Creative Urbans, die tot doel heeft jong talent te betrekken bij stedelijke vernieuwing met architectuur als centraal thema.Met de TU delft als sponsor richtten zij zich in eerste instantie op allochtone jongeren op Havo/VWO scholen. Zij kiezen vaker dan autochtonen voor “zekere” studies als economie en rechten. Creative Urbans probeert hun horizon te verbreden. Momenteel hebben zij hun werkgebied uitgebreid naar onder andere VMBO scholen hebben ze jongeren ingezet bij de Masterclass van het atelier Rijksbouwmeester bij een programmatisch ontwer-pvoorstel voor de krachtwijk Transvaal.

Zij werven ambitieuze scholieren middels een presentatie gevolgd door een strenge selectie-procedure, waarin jongeren moeten laten zien dat zij gemotiveerd zijn. Ze doen het project in hun vrije tijd, maar krijgen hier veel voor terug. In teams werken zij afwisse-lend als architect, stedenbowukundige, landschapper en marketeer. Zo leren zij een goed plan te maken en aan de man te brengen. Hierbij krijgen zij input van professionals van verschillende vakgebieden. Daarnaast biedt creative urbans een vervolgtraject, waarbij zij worden ingezet als begeleiders van de eerste lichting. Na 2 jaar bestaat de mogelijkheid om als junior consultant aan de slag te gaan bij een woning-cotrporatie of gemeente.

Tarik Yousif studeerde bedrijfskunde, werkte 1 jaar als mid-denkadermanager en begon in 2002 zijn eigen bedrijf. Hij werd oprichter en uitgever van het culturele maandblad Hallal. Door de aandacht in de media voor het blad ontstond er werd Tarik steeds meer gevraagd voor interviews. Zo werd Tarik van uitgever tot presentator, gastspreker, schrijver, interviewer, commercieel directeur en goede ideeënon-twikkelaar. Vanaf September 2008 presenteert Tarik voor de NPS het radiomagazine ‘Dicht bij Nederland’. Daarnaast is hij creatief directeur van Creative Urbans.

Tariks enthousiasme werkte aanstekelijk en hij gaf ons enkele goed adviezen vanuit zijn praktijkervaring . Zo is het belangrijk de jongeren aan te spreken op hun persoonlijke ambitie in, zodat ze zich automatisch betrokken voelen. Zorg ook dat de aandacht erbij blijft door de vaart erin te houden. Verder is duidelijke communicatie cruciaal: stel harde dealines, wees consequent en kom beloften altijd na. Jongeren worden graag serieus genomen en hun vertrouwen is snel geschaad. Het zijn immers net mensen.

[CA]

placemakers 139

30/10/2009 CO-CREATIESpreker: Eva de Klerkhttp://www.evadeklerk.nl

Listentothemusic,naarwaarhetbeweegt. Daarzijndejongeren.

Eva de Klerk heeft veel ervaring met de bottom-up benadering binnen herontwikkeling-sprojecten. In deze lezing neemt zij de NDSM-werf als voorbeeld. Deze werf is omgebou-wd tot een casco-atelierstad waarin ruim 200 kunstenaars werken en de jongerenbroedp-laats NDSM ONDERSEAS een plekje vond.

Eva’s ondernemingen moeten gezien worden tegen de achtergrond van kraakbewegingen in de jaren ‘80 die succesvolle kunstenaarspanden voortbrachten. Zij stond kritisch tegen de vertrutting van Amsterdam. Het stedelijk beleid was volgens Eva teveel gericht op consumeren in plaats van produceren.In ‘96/’97 was Eva betrokken bij een nieuwe stadsontwikkelingstheorie, met het manifest ‘Stad als Casco’ tot gevolg. Dit was een planvoorstel voor het herontwikkelen van twee loodsen op het NDSM terrein; in totaal 40,000 m2. Ze won hiermee een prijsvraag om het NDSM-terrein te ontwikkelen tot creatief bedrijventerrein. Uiteindelijk bleek geen enkel idee haalbaar, vanwege de eisen van de brandweer. Ze besloot om op een meer creatieve manier te gaan herontwikkelen met eindgebruikers. Brandweereisen werden omzeild door de loods als buitenruimte te zien en elk atelier afzonderlijk brandwerend te maken. Voor hun collectief opdrachtgeverschap en plannen voor duurzaam bouwen ontvingen ze een subsidie van VROM.

Eva begint elk project met het opbouwen van een goed netwerk van deelnemers: lokale mensen met ondernemingszin. Vervolgens worden er in workshops plannen gemaakt.Eva enthousiasmeert eindgebruikers om zelf initiatieven te ontplooien. Haar boodschap is om eindgebruikers in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken. Ze gelooft dat ieder-

een zelf iets kan opstarten, maar er moet wel een plek zijn, ruimte, hulp en feedback. Uit eigen ervaring heeft zij gemerkt dat particulieren eigen opdrachtgever, ontwikkelaar en financierder kunnen worden binnen een project. Zij pleit ervoor om mensen zelf te laten ontwerpen. Met jongeren ligt dat iets moeilijker. Ook zij kunnen gemobiliseerd worden en gestimu-leerd om zelf iets te ondernemen, maar ze vallen af als iets te lang duurt. Het is volgens haar belangrijk om eerlijk te zijn over de loopduur van een project en er steeds weer input in te stoppen. Kleine projecten zijn met jongeren makkelijker te realiseren dan heel grote projecten. Haar advies is om jongerenorganisaties (liefst met grote achterban) te zoeken wiens behoeften aansluiten bij het project.

Bij de NDSM-Werf kwam een plan voor het pand tot stand door middel van workshops waarbij eindgebruikers, architecten en filosofen betrokken waren. Er vond een casting plaats voor deelnemers. Mensen die passief mee willen doen werden afgewezen, want voor de opbouw was het nodig dat mensen alles zelf opbouwden en zelf investeerden. Door NDSM-ONDERSEAS werd een Kickoff-dag georganiseerd, waarbij jongeren hun crea-tiviteit aan de bezoekers hebben laten zien. Hiermee wisten zij subsidie van de gemeente los te krijgen. Maar selectie is volgens haar niet in elk project nodig. ‘Er komen allerlei mensen uit hoeken op af, waarvan je niet had verwacht dat ze het leuk zouden vinden. Laat dit gaan. Zoek de natuurlijke flow, zorg dat de energie in de plek blijft.’

[YL]

Eva is projectbooster, conceptontwikkelaar, netwerkversterker, fondsenwerver en initiatiefnemer van nieuwe creatieve en stedelijke ontwikkelingen. Samen met Layana Mokoginta en Ruud Vriens is Eva oprichter van ‘Open Innovation Capital’. Haar focus is Open Source Gebiedsontwikkeling. Eva geeft lezingen en workshops in binnen- en buitenland over bottom-up en coöperatieve gebiedsontwikkeling. Eva is voorzitter van Het Gilde van Werkgebouwen aan het IJ, lid van de adviescommissie Kunst en Cultuur van Stadsdeel Amsterdam-Noord en bestuurslid van Stubnitz.nl en Artimobiel in Amster-dam en Stichting i in Maastricht.

140

gaande. Het zijn hier niet de voorzieningen die ontbreken, maar de woningen. Volgens Emile zou het zo’n 5 jaar geleden de strategie van Ymere zijn geweest om hier panden op te kopen en op deze grond te gaan ontwikkelen, maar nu vinden zij het belangrijker om zich eerst te richten op initiatieven om de buurt spannender te maken. Er is contact met het Media-college gezocht en dit onderzoekslab is opgericht. Hij voegt hieraan toe dat zowel Ymere als de gemeente heel benieuwd zijn naar onze bevindingen. Ook het idee van de junior-consultant is meteen als werkbaar idee naar het management gegaan. Een schouderklopje voor de placemakers!

Het management van een groot bedrijf als Ymere is geen eenvoudige kwestie. Ymere is een gezond bedrijf, dat wil zeggen dat zij en gezonde financiering hebben en in deze tijden van crisis overeind hebben kunnen blijven zonder hun personeel te ontslaan. Maar Emile vergelijkt het met en mammoet tanker, een log schip dat maar langzaam van koers verandert. Om die koersverandering buiten het moederschip toch te bewerkstelligen is het kleine bootje FabrYque te water gelaten. Binnen FabrYque wordt buiten de bestaande hiërarchische structuren gedacht over visie-vorming. Het idee is dat er op FabrYque zelfs plannen ontwikkeld gaan worden. Ondanks de crisis heeft Ymere komend jaar extra geld vrijgemaakt voor Yfabrique, omdat er juist nu meer ruimte is voor bezinning. De con-currentie is minder moordend en plannen gaan minder snel. Yfabrique dient vooral als adviserend en ontwikkelend orgaan voor Ymere en blijft bewust low-profile. Hun initia-tieven, zoals “beste buren”, zijn ook bewust niet verbonden aan Ymere en hebben een eigen huisstijl.

[NT]

05/11/2009 YMERESpreker: Emile Spekhttp://www.ymere.nl

Ymereiseenmammoettanker Emile verschaft ons in deze lezing inzicht over zijn visie op Ymere, FabrYque en de woning-markt in het algemeen. Ymere is een woningbouwvereniging in oorsprong, maar doet ook aan gebieds-en projec-tontwikkeling. Met 1.100 medewerkers is het momenteel de grootste op de Nederlandse markt. Het verschil tussen een woningbouw coöperatie die aan gebiedsontwikkeling doet en een commerciële ontwikkelaar is dat Ymere 80% van de woningen die zij bou-wen ook in eigen bezit houdt. Zij bouwen ongeveer 3.000 woningen per jaar en hebben nu zo’n 80.000 huizen in bezit. Voor Ymere is moderniseren en op peil houden van de woningvoorraad essentieel. Leegstand is verlies. Waar een projectontwikkelaar misschien de meeste winst haalt uit snel en goedkoop bouwen is voor een bedrijf als Ymere het van wezenlijk belang dat de woningen een blijvende kwaliteit hebben. Daarbij draait het niet slechts om de bouwkundige staat, maar om de kwaliteit van de woonbuurt. Het is van belang dat de woningportefeuille niet te eenzijdig is, want de trends op de woningmarkt zijn onzeker. Een woningbouwcoöperatie heeft zijn wortels vaak ook meer lokaal dan een ontwikkelaar en staat meer in contact met de lokale overheid. Dit gegeven en het feit dat het voor een coöperatie essentieel is dat bewoners een langdurige relatie met hun stad opbouwen, maakt het voor Ymere interessant om verder te kijken dan hun neus lang is en een breder visie te ontwikkelen.

Zo is één van de speerpunten van Ymere om voorzieningen terug te brengen in de buurt. Door de opkomst van grootschalige concerns verdwenen de kleine winkeltjes uit de buurten en ook gemeentes trekken zich steeds meer terug als het gaat om het ontwikke-len van voorzieningen als buurthuizen. Tegelijkertijd is er in Amsterdam een trend kleine bedrijvigheid in de stad te promoten. Alle reden voor Ymere om in dit gat te springen.Emile haalt Westpoort Oost aan als voorbeeld hoe zij nu proberen buurten levendiger te maken. Natuurlijk bevindt Westpoort zich nog in een prille fase en is hier het omgekeerde

Emile Spek is directeur projectontwikkeling bij Ymere en daarnaast o.a. bestuurslid van de stichting Europan Nederland. Hij heeft een journalistieke achtergrond en heeft ervar-ing in vastgoed en marketing opgedaan bij Amstelland en woningbedrijf Amsterdam en werkt ondertussen al weer 12 jaar bij Ymere.

placemakers 141

11/11/2009 GAMELAB, THE BUSINESSCASESpreker: Boris van de Ven (Gamekings)http://www.littlechicken.nl/http://www.flavour.nl/http://www.qigame.nl/

De avond bestond uit een presentatie van drie gameontwikkelaars. Hoofdonderwerp was het zogenaamde advergames; games in opdracht van een merk. Het is een boom-ing tak van de gamesindustrie waarin veel gameontwikkelaars hun brood verdienen. De bedragen voor het ontwikkelen liggen tussen de 35.000 en 150.000 euro. Michiel Sala van Little Chicken en Emily Jacometti van Flavour deelden hun ervaringen op het gebied van deze Advergames. Ook Heleen Groenendijk van Submarine en Annemiek Spronk van het Tropen-museum waren te gast en vertelden over hun gloednieuwe game Qi, over de Chinese levenskracht, ontwikkeld voor kinderen.

Belangrijk bij al de drie presentaties was de vertaalslag van de wens van de opdracht-gever bij gameontwikkeling. Vaak zijn de opdrachtgevers mannen in grijze pakken die voornamelijk hun bedrijfslogo zo groot mogelijk in beeld willen hebben. Voor gameon-twikkelaars staat de ‘gameplay’ centraal, de belevenis van de gebruiker zelf. Het gevaar bestaat dat wanneer er weinig vrijheid wordt geboden aan de gamemakers de game weinig credits krijgt. Alleen wanneer een spel als ‘cool’ wordt ervaren zal het imago van een merk worden vergroot.

De game Qi van Submarine is een goed voorbeeld van hoe je een door middel van een game de virtuele wereld integreert met de echte wereld. Met het Tropenmuseum in Amsterdam als opdrachtgever is een crossmediale game ontwikkeld om een tentoonstel-ling over China kracht bij te zetten. De game speelt zich af op meerdere platformen, zowel in het museum, online op de website qigame.nl en in het sociale netwerk Hyves. In de QiGame proberen de spelers in vijf wijken van de virtuele stad Chinatown zoveel mogelijk qi (levensadem, energie) te verzamelen.

Spelers brengen Chinatown weer tot leven door vijf games te spelen: kalligrafie, restau-rantwerk, acupunctuur, kungfu en een qi-sprong. In de tentoonstelling in Tropenmuseum Junior kunnen kinderen ook echt een qi-sprong (supersprong) maken, die op film wordt vastgelegd. Deze echte sprong levert bonuspunten op voor de online game. Bezoekers kunnen het filmpje van hun sprong op de website bekijken en kopiëren naar hun eigen Hyves-pagina. Het doel van de game is om meer bekendheid te generen zodat kinderen zelf naar het Tropenmuseum willen gaan. Helaas is het budget van 2 ton al geheel verbruikt en is er geen geld meer over voor een marketing campagne om de game te promoten. Men hoopt dat het aantal spelers zal toenemen door mond op mond reclame (al dan niet virtueel) en via een bezoeken aan het museum.

De gameindustrie gaat bij de promotie van producten en merken in de echte wereld een steeds grotere rol spelen. Tegelijkertijd vindt er in de virtuele wereld een stroming plaats waarbij digitale producten (neem bijvoorbeeld een digitale spijkerbroek van Diesel) worden verkocht via E-bay. De bedragen die worden betaald voor pixels en de beleving-swaarde van digitale goederen en diensten.

[JL]

Gamelab is een live talkshow waarin sprekers met elkaar en het publiek in debat gaan over de technische en zakelijke uitdagingen waarmee gameontwikkelaars worden gecon-fronteerd. Van consolegames tot iPhone applicaties en van grote studio’s tot vooraan-staande opleidingen. Gamelab is een samenwerking tussen Pakhuis de Zwijger en Blam-mo Media, bekend van onder andere ‘Gamekings’. (Gamekings is een TV-programma op TMF waarin doorwinterde gamers de nieuwste videogames beoordelen en bespreken.)

142

13/11/2009 CONCIRESpreker: David Tuinzighttp://www.concire.nl

Defiertevandeplekisonsleidmotief

De kerncompetentie van Concire is conceptionele gebiedsontwikkeling. De fierte van de plek is het leidmotief van het bedrijf. Het dient als inspiratiebron voor het richting-gevende idee. Ze leggen de identiteit van de locatie en de positionering in het stedelijk gebied vast in een naam, beeld en/of logo. Zo ontstaan er plekken met een bestaande of een nieuwe fierte (trots) waar mensen zich mee kunnen identificeren en waar zij zich mee verbonden zullen voelen nu en in de toekomst. Op deze manier creëert Concire waarde in een gebied.

Een project waar Concire aan heeft gewerkt is het stationsgebied in Rotterdam. Het uitgangspunt van het ontwikkelen van een visie was het feit dat Rotterdam een ‘sustain-able city’ wil zijn. Rotterdam wil zich tevens manifesteren als ‘glocal’ stad: met wereldwijd (global) opererende bedrijven, die op gebiedsniveau (local) een goed werkend geheel vormen. In dit project is daarom ge co-creëerd met verschillende grote bedrijven uit het gebied, zoals Unilever en de NS. Met hen is onder andere afgesproken dat zij hun bedri-jven zichtbaarder maken, door op de begane grond van hun gebouwen een ‘showcase’ te creëren.Belangrijke opmerkingen van David Tuinzing hierbij:-Om trends te laten ‘landen’, moeten zij zichtbaar zijn in het gebied.-Je moet met de andere partijen een gemeenschappelijke visie en ambitie delen; geen blauwdruk. -Concire koopt voor ieder project mensen met specifieke kennis in, om het team te ver-sterken.

Voor ons onderzoekslab is met name de rol die Concire heeft gespeeld in Westpoort-Oost van belang. Zij hebben in opdracht van Ymere een gebiedstudie gedaan en hebben hierbij samengwerkt met het Mediacollege. Die studie is gedaan naar aanleiding van de plannen van het Mediacollege om studentenhuisvesting te realiseren in Westpoort-Oost. Concire ziet Westpoort-Oost als een ‘craftground’, een creatief productiemilieu in de zone tussen

de haven en de stad. In het gebied bevinden zich veel ‘verzorgende’ bedrijven voor de in-dustrie van Amsterdam, zoals drukkerijen. Dit soort bedrijven worden steeds meer uit de stad gedrukt, terwijl ze essentieel zijn voor de economie. Verder bevinden zich in West-poort-Oost het houten meubileringscollege en het Mediacollege. Met name de laatste zoekt steeds meer binding met lokale ondernemers. Op die manier wordt een netwerk gevormd tussen onderwijs en ondernemers, wat zorgt voor een belangrijke inbreng in de creatieve industrie van Amsterdam.

Een voorwaarde voor de leefbaarheid in het gebied is dat er gewoond kan worden, maat de Amsterdamse haven (Cargill) voelt zich bedreigd door de studentenhuisvestingsplan-nen. Zij houdt daarom permanente studentenhuisvesting in Westpoort-Oost tegen. In de tussentijd willen het Mediacollege en Ymere het gebied toch leefbaar maken; de verblijfskwaliteit moet vooruitgaan. Zo zou er bijvoorbeeld een hotel kunnen komen, waar studenten tijdelijk gehuisvest worden. Verder moet beter zichtbaar worden wat de verschillende bedrijven in het gebied doen.

Jongeren van het Mediacollege hebben in samenwerking met Concire een aantel plannen voor het gebied gemaakt. Zo verzon een groepje het ‘ bruisproject’, wat een showcase is geworden van creatieve projecten op school. Een andere groep vatte het gevoel dat ze hebben bij Westpoort-Oost samen als ‘pixel city’; een gebied met een grote hoeveelheid interessante bedrijven, die elkaar niet goed kennen en weinig samenwerken.

Kansen voor Westpoort-OostDe game-industrie is volgens David Tuinzing groot in Westpoort-Oost. Hij ziet daarom kansen voor het ‘serious gaming’. Dit soort games kunnen nuttig zijn voor zowel ondernemers als scholieren. Als het goed werkt zorgt het uiteindelijk voor waardever-meerdering van het gebied.

[CR]

Concire is in 2002 opgericht door Carol Hol en Evert van der Hoek. Het bedrijf heeft 11 werknemers met een verschillende achtergrond, zoals stedenbouwkunde, industrieel ontwerpen en projectontwikkeling. David Tuinzing – opgeleid in technische planologie en vastgoedkunde – werkt er sinds 2006 als ‘conceptionist’.

placemakers 143

18/11/2009 CITYBRANDING EN SCENARIOPLANNINGSpreker: Carl Kerchmarhttp://www.portaltoyourdreams.com/

Amsterdamiseentalkshow

Carl Kechmar begint zijn presentatie met de statement dat elke stad een soort merk is ge-worden. Als neemt hij Amsterdam. In de jaren 80 en 90 heerste er een ‘business climate’. Er werden vooral beslissingen genomen op grote schaal, voornamelijk top-down. Locale initiatieven werden nauwelijks gestimuleerd. Tegenwoordig ligt de nadruk veel meer op bottom-up of zoals hij dat noemt ‘people climate’. Door middel van een schema probeert hij dit te verduidelijken.

Amsterdam is volgens Kerchmar vooral een ‘talkshow’. Het is een stad die burgers de kans geeft om hun eigen verhaal te vertellen. Een belangrijke ontwikkeling is dat in Amsterdam steeds meer kleine bedrijven steun krijgen van de grote multinationals. Zij maken op maat gemaakte unieke producten waarbij overigens niet meteen duidelijk is dat hier grote bedrijven achterzitten. Mondiale denken en lokaal ondernemen speelt in Amsterdam een steeds belangrijker rol, aldus Kerchmar.

In het tweede deel van de lunchlezing ging hij in op ons conceptplan voor het gebied Westpoort; Westpoort Oost the Game. Carl Kerchmar haalde vooral aan dat jongeren pas een game gaan spelen als de gameplay goed is. Het heeft zeker potentie om een gebied en elkaar beter te leren kan door middel van een spel. Als voorbeelden gaf hij Layar, Foursquare en Microsoft Natal. De optie om Augmented Reality (AR) toe te passen in een game biedt ongelooflijk veel mogelijkheden. Hij nodigde ons uit om op 4 december naar V2-AR seminar in Rotterdam te komen.

[JL]

Carl Kerchmar, geboren in New York VS, is econoom, planoloog en trend-analyst. Sinds 8 jaar woont hij in Amsterdam. Samen met een compagnon heeft hij een bureau voor economische strategieën en concept visualisatie; Portaltoyourdreams. Zijn lezing gaat over citybranding en scenario planning.

144

27/11/2009 Subculturennetwerk Spreker: Hans Ibelingshttp://www.a10.eu

Zorgdatjegeentypemachinewordt.

Hans vertelt ons in deze lezing over het blad A10 en hoe dit functioneert door middel van een eutropees netwerk. A10 is opgericht vanuit een gemis: ondanks de politieke eenwording van Europa bleef de architectuur journalistiek beperkt tot West Europa. Toch hebben landen aan beide kanten van het IJzeren gordijn een vergelijkbare architectuur-ontwikkeling doorgemaakt. Landelijke bladen schrijven normaliter deels over nationale architectuur, deels over hippe, veel-gepubliceerde internationale architectuur. In A10 worden andere architecten behandeld, projecten die in andere bladen niet gepubliceerd worden. Vaak is A10 daarmee een trendsetter en worden de projecten door andere bladen overgenomen. Naast een uitgebalanceerde spreiding van gepubliceerde projecten door heel Europa, probeert A10 afzet te vinden in de gehele Europese markt. Nederland vormt daarbinnen nog een vrij onbelangrijk onderdeel, met name in midden / oost europa wordt de A10 veel afgenomen.

A10 heeft een oplage van 20.000 en wordt verspreid over heel Europa. Het netwerk van 75 correspondenten over 42 landen wordt steeds gevraagd zelf projecten aan te dragen, aan te voelen wat voor belangrijks er gaande is. Hans wijst op het belang voor deze cor-respondenten zelf: wederzijdse belangen zijn cruciaal. Correspondenten zijn ambassadeurs voor de eigen nationale architectuur en hebben een zekere status als medewerker van A10. De basis is vriendschappelijk, niet commercieel. Nadeel van deze aanpak is dat Hans minder grip heeft op de projectenselectie, en naar zijn zin worden er nog teveel ‘fotogenieke’ en te weinig minder hippe projecten getoond. Persoonlijke voorkeuren en netwerken van (jong tot middelbare) correspondenten spelen hierbij een rol. Uiteraard spelen verkoopcijfers ook een rol.

Wat Hans nog mist is stukken die meer overkoepelend het vakdebat aanzwengelen. Cor-

respondenten zijn ofwel te regionaal gericht, en als ze overkoepelend schrijven is dat vaak te vaag. Wanneer een balans opgemaakt wordt over de nationale stand van de architec-tuur kunnen landen ook onderling vergeleken worden.

Verder hebben we nog nagepraat over het vak. Hans is enigszins pessimistisch. Hij gelooft dat er teveel is gebouwd, en de crisis nog hard zal inslaan. Hij gelooft dat de kennis van architecten zeker bruikbaar blijft, maar op een andere manier. Hij vergelijkt dit met de blijvende energievraag, ook al zijn de kolenmijnen uitgeput. Zo zal de rol van de architect automatisch meer over de inhoud gaan, met meer opgaven voor herbestemming en kwal-iteitsverbetering, en niet zozeer over de (nieuwe) verpakking. Hans raadt ons verder aan niet de ‘typemachine’, een symbool van het oude tijdperk. Je kunt betere óf ‘de balpen’ (tijdloos) ofwel de ‘computer’(nieuwe trend) zijn. A10 hoopt een balpen te zijn. [AB]

Hans Ibelings (1963) is hoofdredacteur en uitgever van het Nederlandse architectuurblad A10. Hij is een ervaren architectuurhistoricus en criticus. Hij heeft verscheidene invloedri-jke boeken geschreven waaronder ‘Super Modernism: Architecture in the Age of Globali-sation’. Hij was werkzaam als curator bij het NAI, uitgever van het Jaarboek Architectuur in Nederland en gastdocent op het EPFL in Lausanne.

placemakers 145

01/12/2009 CO-CREATIE Spreker: Arun Jain

Why bother? So what? Do something about it!

Arun Jain consulteert Ymere op regelmatige basis. Tijdens éen van zijn bezoeken aan Amsterdam kregen wij de kans om het onderzoek in wording te laten zien en vragen te stellen.

Het doel om met jongeren samen te werken vraagt om engagement van deze doelgroep. Arun Jain raadt aan om de verantwoording bij de groep te leggen, zodat er betrokken-heid ontstaat. Door de jongeren aan te stellen als opdrachtgever en de Placemakers als adviseur draaien de rollen om. Dit zal ertoe leiden dat de jongeren om hulp vragen. Een goede uitleg van de expertise van de adviseurs is daarbij van belang. Er ontstaat een structuur van samenwerking met wederzijdse betrokkenheid.

Vragen om de motivatie te prikkelen bij jongeren: -Waarom zou je je druk maken? (Why bother?) -Nou, en? (So what?) -Doe er wat aan! (So do something about it!)

Heel belangrijk is het te testen of het doel van het project om een gebied aantrekkelijk te maken zin heeft of niet. Dit kan in samenwerking met jongeren. Verval hierbij niet me-teen in het denken in oplossingen, maar stel de vraag waar het probleem ligt en wat er opgelost moet worden. Om uiteindelijke vernieuwende ideeën te bedenken is het goed om mensen te bewegen buiten gebaande paden te denken. Geef ze een voorbeeld dat extreem is, maar wel reëel. Jain haalde als voorbeeld een verhaal aan:‘de backpacker for life’. Dit is een sprookje over iemand waar zijn rugzak zijn huis is. Het geeft een ander idee van wat wonen kan betekenen. Tegelijkertijd is het niet onrealistisch, want er bestaan mensen die jarenlang backpacken.

Arun Jain werkt bij ‘City of Portland Bureau of Planning’ (USA) als first Chief Urban De-signer sinds januari 2003. In deze rol heeft hij supervisie over vele projecten in Portland op het gebied van stedenbouwkunde en design. Hij heeft 25 jaar ervaring als stedenbou-wkundige. Hij was 10 jaar als docent verbonden aan Berkely, de universiteit van Califor-nia. Als criticus wordt hij over de wereld uitgenodigd als gastspreker.

Vragen om de doelstelling zinvol te krijgen:- Wat is het doel? -Hebben wij dit idee nodig om tot dat doel te komen? -Waarom zouden we dit doen?- Denk je dat het zin heeft voor jou of ook voor anderen? Hoe komen we er?

[NH]

146

03/12/2009 IJSFONTEINSpreker: Jan Willen Huisman & Naomi van Steltenhttp://www.ijsfontein.nl/

Visueleoverdaadvooronsblijktvoorjonge mensengeenprobleem

IJsfontein heeft verschillende projecten gedaan in co-creatie met kinderen en jongeren. Hieronder staan een aantal projecten van IJsfontein beschreven.

Voor het project Face your world werkte Jeanne van Heeswijk samen met jongeren van met name Marokkaanse afkomst (14-18 jaar). Met behulp van een computerspel werden er spelenderwijs voorstellen ontworpen voor de inrichting van een plein bij hen in de bu-urt. Als speler kun je door de virtuele omgeving lopen en er zaken toevoegen en wegha-len. Er is veel interactie met medespelers; je kunt elkaar tegenkomen en aanspreken en je kunt elkaars toevoegingen ook weer weghalen. In het begin van het spel was het gedrag van de spelers vooral destructief, maar toen dat ging vervelen werden er mooie pleinen ontworpen. De sprekers konden ons helaas niet vertellen wat er met de output is gebeurd.

Voor Stichting ‘Rechten online’ is er een mini-adventure game ontwikkeld: Cyberdam. Dit spel is ontwikkeld als online rollenspel waarbij onderwijsinstellingen laagdrempelig games kunnen maken voor hun studenten. Docenten kunnen zelf hun modellen ontwikkelen, maar ook gebruik maken van door anderen ontwikkelde modellen. De game bestaat uit een scenario dat door de docent wordt geschreven. De docent abstraheert bijvoorbeeld een bestaande casus of opdracht. Een scenario bestaat uit rollen, taken en toestanden. De game is zo ontworpen dat de docent een geschreven scenario zelf kan invoeren, en daarbij rollen aan kan maken en toewijzen. De spelers van het spel (de student) kun-nen een hotspot maken in de virtuele stad en krijgen een opdracht in het spel om uit te zoeken. Zodra ze deze opdracht voltooid hebben komt er meer informatie vrij over de stad. Het is aanvankelijk ontworpen voor academische instellingen. De leerdoelen die bij Cyberdam passen: samenwerkend leren stimuleren, casus met een hoge(re) realiteit-swaarde inbrengen in het academisch onderwijs en vaardigheden ontwikkelen.

De website Mind your own life is nog in uitvoering. De website is gericht op de kopzor-gen van jongeren en is een vorm van preventieve online hulpverlening. Jongeren kunnen op deze website terecht met vragen zoals: ‘Ik wil vanavond uit, maar ik heb een pukkel op mijn gezicht. Wat moet ik doen?’ tot ‘Ik voel me depressief de laatste tijd, wat kan ik doen?’ Door een snelle menustructuur kan in een paar muisklikken de juiste informatie verkregen worden en contact worden gezocht via de chat met een hulpverlener.

Een andere website is al wel online: Lekker belangrijk (www.lekkerbelangrijk.nl) en is gesponsord door het voedingscentrum. Het doel van de website is om gezond eten en bewegen leuker te maken voor kinderen. Aan de hand van een workshop is er aan kin-deren gevraagd wat zij interessant vinden om te weten over eten. Bijvoorbeeld: wat eten sterren; wat is het meest ranzige wat in de wereld wordt gegeten; hoe is het om extreem dik/dun te zijn.

In het algemeen stelt IJsfontein dat het belangrijk is om ook na een workshop de deelne-mers op de hoogte te houden middels een weblog of iets dergelijks, zodat de deelnemers weten waar hun input voor wordt gebruikt en dat het niet in de kast verdwijnt. Verder is het belangrijk dat websites die gericht zijn op jongeren vooral functioneel (informatief) moeten zijn. Als ze een spannende beleving willen, dan vinden ze dat wel terug in games.

[ST]

IJsfontein is specialist in interactieve communicatie. IJsfontein meent dat iedereen plezier kan beleven aan zijn eigen groei en ontwikkeling. Ze versmelten daarom de wereld van entertainment met de wereld van educatie en informatie. ‘Spelen, leren en ontdekken’ is hun middel om te zorgen dat opdrachtgevers hun doelgroep bereiken.

placemakers 147

12/12/2009 Annie M.G. Smidt-huisSpreker: Olaf Vreugdenhil, Marieke Naswww.http://www.de-alliantie.nl/

Despeeltuinophetdakisookdespeelplekvoor kinderen uit de buurt

Toelichting op de planinhoud voor de silo’s op Zeeburgereiland. Het werd duidelijk dat de silo’s naast een museumfunctie ook andere publieke functies zal krijgen zoals film (Krite-rion, Film op IJburg), restaurant (Praq), Theater (theatraal IJburg) en openbare speeltuin op het dak.Waaidorp - een tijdelijke cultuurplek ten noorden van Kriterion - is een initiatief van de branding-club voor Zeeburgereiland, waar Olaf ook in zit. Het start met een evenement (planning: september 2010) en daarin komt een tijdelijk Annie MG schmidt-huis, en theater, als voorbode op de uiteindelijke culturele voorzieningen. Olaf noemt het belang van een goede timing: activiteiten t.b.v. branding moeten goed op elkaar aansluiten, de populariteit van Zeeburgereiland moet niet te vroeg ‘pieken’ en acties moeten mooi op elkaar volgen. In dit licht zou een evenement met Placemakers in de zomer van 2010 een mooie opstap kunnen zijn naar het na-zomers programma met waaierdorp!Tijdens ons gesprek over de zee van ruimte voor leuke tijdelijke evenementen haalt Olaf herinneringen op van hutten bouwen met sloophout in zijn jeugd in Mini-Meppel. Wij vroegen Olaf of de studenten ook als doelgroep voor de branding gezien worden, zij zijn over een jaar of 5 immers de potentiele bewoners van woningen op Zeeburgereiland, en kunnen nu - als tijdelijke bewoners - een binding aangaan met het eiland. Toch ziet de Alliantie de studenten niet als doelgroep voor branding. De focus ligt op jonge stellen die net of straks kinderen krijgen, en vooral vanuit de auto met Zeeburgereiland in aanraking komen.

[CR]

Carl Kerchmar, geboren in New York VS, is econoom, planoloog en trend-analyst. Sinds 8 jaar woont hij in Amsterdam. Samen met een compagnon heeft hij een bureau voor economische strategieën en concept visualisatie; Portaltoyourdreams. Zijn lezing gaat over citybranding en scenario planning.

placemakers 149

BOEkBESPREkINGEN

Boeiuh! met als ondertitel ‘het stille protest van de jeugd’ werd geschreven door een jongere zelf: Rob Wijnberg komt uit 1982 en schreef deze drie essays ge-durende zijn studententijd tussen 2005 en 2007.

De drie essays in het boek zijn getiteld ‘Boeiuh’, ‘Chilluh’ en ‘Pimpuh’ en dienen als platform voor Wijnberg’s persoonlijke visie op de huidige samenleving in Nederland. De titels vormen aanknopingspunten voor de belevingswereld van jongeren. Vanuit deze drie perspectieven wordt de maatschappij als het ware door hun ogen bekeken. Kort door de bocht staan de essays Boeiuh, Chilluh en Pimpuh achtereenvolgens voor de apathie, de gematigdheid en het individualisme van jongeren.

Het boek kan helpen bij ‘co_creatie met jongeren’ doordat het een middel vormt waardoor je je beter in jongeren kan verplaatsen. Dit wordt niet alleen veroorzaakt doordat de essays gaan over jongeren en de maatschappij, maar vooral doordat het geschreven is vanuit de visie van de huidige jongere op de maatschappij. Het tweede betoog, Chilluh, is hiervan het beste voorbeeld en wordt hier daarom uitgelicht.

‘Boeiuh’ leidt de huidige apathie van de jonge generatie in. Het essay reikt de redenen voor deze afwachtende houding aan. Er wordt te veel informatie bew-erkt waarbij echt en onecht vertroebelen. Jongeren kunnen niet anders dan deze eindeloze hoeveelheid informatie te ondergaan met een zekere gelatenheid. Dit moet haast wel, want de mogelijkheden waarop jongeren informatie ontvangen is tegenwoordig overweldigend.

‘Chilluh’ is natuurlijk een vorm van vrijetijdsbesteding, maar op een dieper level

ligt het in het verlengde van het eerder genoemde begrip apathie. Het gelijk en de waarheid bestaan niet meer. Er komt zoveel informatie van zoveel verschillende kanten binnen, dat het al lang niet meer duidelijk is wie gelijk heeft of wat de waar-heid is. Als gevolg hiervan nemen jongeren zichzelf in bescherming. Ze nemen de instroom met een korrel zout en ontvluchten de extremen. Dit doen zij door met een zekere gelatenheid en ruimdenkendheid naar de wereld te kijken. Met andere woorden: door ‘te chilluh’. Jongeren gaan op zoek naar de middenweg.

JH

Rob WijnbergBOEIUH!Uitgevery Prometheus, Amsterdam 2009

150

Het boek ‘Nieuwe ritmes in de stad’ schetst een toekomstbeeld van de stad Aster-dam door een een aantal uitgangspunten met elkaar te verbinden. Op basis van statistieken worden een aantal bewegingen gebaseerd. In Amsterdam onderschei-den de auteurs drie groepen: The Dus, Wus en Yus (oftewel Daily/Weekly/Yearly Urban Systems).

De groepen zijn samengesteld op basis van het gebruik van de stad en de tijds-panne waarin dit gebeurt. - Daily zijn vooral de echte bewoners van de stad. - Weekly zijn de dagjesmensen of weekendmensen.- Year zijn de (buitenlandse) toeristen.In een stad lopen al deze gebruikswijzen lopen door elkaar. Doordat de drie ver-schillende groepen elk op hun manier gebruik maken van de stad, versterken en irriteren zij elkaar.

Interessant zijn vooral de laatste hoofdstukken. Deze beschrijven hoe Amsterdam zich nu en in de toekomst verhoudt tot andere grootstedelijke gebieden in Neder-land en in de wereld. De auteurs zien Amsterdam als belangrijkste trekker in het ABC metropolis. Dit staat voor Amsterdam/Brussel/Cologne, waarvan de grootte geldt als de 4e megapool in de wereld. Amsterdam heeft deze belangrijke functie doordat zij deze regio voorziet van cultuur en een historisch centrum. Het boek doet een oproep om niet alleen trots te zijn op de stad, maar vooral ook om groter te durven denken.

Een nadeel van dit boek is dat er puur en alleen gekeken wordt naar statistische feiten. Hierdoor worden grote delen van het boek oninteressante aaneenrijgingen.

Maurits de Hoog, Rick VermeulenNIEUWE RITMES VAN DE STAD, Metropoolvorming in Amsterdam

Wel is er in veel gevallen sprake van ondersteuning door een verrassende afbee-lding. Er wordt weinig ingegaan op de jongeren in de stad. Alleen in het eerste deel komen jongeren aan de orde, doordat alle bewoners in leeftijdsgroepen worden geplaatst. Hieruit blijkt dat er niet alleen een grote groep jonge bewoners in Amsterdam studeert, maar dat de groep jongeren die niet in Amsterdam wonen, maar er wel elke schooldag naar op en neer pendelen nog groter is. Uit het boek blijkt duidelijk dat zowel de pendelende scholieren als de Amsterdamse studenten niet alleen voor de stad kiezen om haar onderwijsinstellingen, maar ook om haar prettige sfeer.

CA

placemakers 151

Dit boek omschrijft de jongeren van vandaag de dag. Volgens de auteurs vormen grote gebeurtenissen een generatie. Het ontstaan van de 24-uurs vercommerciali-seerde informatiemaatschappij heeft volgens hen ‘generatie Einstein’ gevormd. De domeinen van generatie Einstein bestaat uit thuis, school en vrienden. Het boek beschrijft de leefwereld van de jongeren. Deze generatie is mediasmart, ze gaan voor bewijs, kwaliteit en echtheid. Hun beeld van de wereld is fragmentar-isch en tijdelijk. Ze zoeken houvast door zich als individu aan stabiele collectieve eenheden te verbinden. Zo vormen ze online groepen en zijn continu met elkaar in contact via internet en sms, of bouwen een internetpagina of blog. De identiteit van generatie Einstein wordt behandeld, en daarin komen verschil-lende groepen aan bod. Volgens de auteurs gelden in Turkse en de Marokkaanse culturen andere normen en waarden. Het gaat hier meer om respect. Niet zel-fontwikkeling staat centraal, maar eerder goede naam, eer en status. Vervolgens behandelen ze pubers. Dit zijn dwarsliggers, ze doen kinderachtig maar ze willen toch volwassen zijn. Alles staat ter discussie. Aan de ene kant willen ze zich los maken van de kinderjaren, aan de andere kant verlangen ze ook regelmatig terug naar die magische tijd waarin alles mogelijk was en fantasie hun belevingswereld domineerde. Ze hebben interesses in activiteiten die voor oudere kinderen bedoe-ld zijn_ popmuziek, computerspelletjes, boeken over andere culturen.

- Van13 tot 15 jaar zoeken jongeren hun identiteit. Het verlangen om geaccep-teerd te worden door de omgeving is groot.- Vanaf hun 16e worden ze rustiger onder invloed van hormonen. De sociale om-geving is minder bepalend voor hun beslissingen. - Van16 tot 18 is experimenteren in de zoektocht naar de identiteit erg belangrijk.

Jongeren zijn minder rebels dan vroeger. Een andere trendbreuk is de nadruk op plezier en individualisme. Daarnaast zijn ze wel sociaal, doen vrijwilligerswerk en zijn maatschappelijk betrokken. Maar alles moet wel snel gebeuren niet bureauc-ratisch. Centrale waarden voor de generatie Einstein zijn authenticiteit en respect voor je eigen kunnen. Er zijn verschillende manieren om jongeren als doelgroep te omschrijven. Ook omdat ze nog niet ‘af’ zijn, ze zijn voortdurend in verandering. Communiceren is echter wel mogelijk, vooral als je ze serieus benadert: ze willen tweerichtingsver-keer, bewijsvoering en logica. Er zijn geen speciale middelen om voor jongeren in te zetten. Er ontstaat vanzelf een buzz wanneer je hen op emotioneel niveau raakt.

YL

Jeroen Boschma & Inez Groen GENERATIE EINSTEIN, slimmer, sneller en socialer Pearson Education Benelux, Amsterdam 2006

152

Frits Spanenberg en Martijn Lampert zijn via hun onderzoeksbureau Motivation nauw betrokken bij het onderzoeken van de beweegredenen van de Nederlander. Sinds 1984 verricht het bureau opinie-, beleids-, en marktonderzoek. Sinds 1997 werkt het bureau met het waarden- en leefstijlonderzoek ‘Mentality’. Het boek geeft een diagnose van jongeren in de huidige samenleving

De auteurs constateren dat de jongste generatie is opgevoed in vrijheid en voor-spoed. De jongeren van nu leven intens en zijn gefascineerd door uiterlijk, kicks, status en netwerken. Maar er is ook een negatieve trend waarneembaar die ze wijten aan een ‘collectieve onverantwoordelijkheid’ van de jeugd die leidt tot obesi-tas, alcoholmisbruik, schooluitval, schulden en publieke agressie. Volgens de au-teurs is het ‘forever young’ ideaal van de opvoeders van de grenzeloze generatie debet aan een taboe op het opvoeden met gezag en autoriteit.

Door de jaren heen brengen ze de verschillen tussen de generaties in beeld. Ze maken een indeling in vooroorlogse generatie (1910-1930), de stille generatie (1931-1940), de protestgeneratie (1941-1955), de verloren generatie (1956-1970), de pragmatische generatie (1971-1985) en, tot slot, de grenzeloze generatie (geboren vanaf 1986). Buiten deze indeling van generaties om hebben de au-teurs een mentaliteitskaart samengesteld. Ze delen groepen hierbij in op basis van waardenbeleving in plaats van op sociaaleconomische kenmerken. De acht groepen zijn: de traditionele burgerij, moderne burgerij, gemaksgeoriënteerden, nieuwe conservatieven, opwaarts mobielen, kosmopolieten, postmaterialisten en post hedonisten. Opvallend is de enorme stijging van het percentage gemaks-georiënteerden, postmoderne hedonisten en opwaarts mobielen onder de jongste generatie.

Over die jongeren in het bijzonder wordt het volgende gezegd: ‘’De jongste gen-eratie is gefocust op uiterlijkheden, kicks, geld, status, consumptie en netwerken, en niet zozeer op het eigen welzijn en dat van de maatschappij. Omgangsvormen, milieubewustzijn en een kritische houding doen er nu minder toe dan tien jaar geleden, hiërarchie juist wat meer. Individualisme en hedonisme winnen terrein, de groep met een breder verantwoordelijkheidsgevoel slinkt. Leuk is de norm geworden.’’In het deel met getuigenverslagen komen zowel jongeren, hun ouders als experts aan het woord. Deze experts doen uitspraken als: ‘’de lat moet omhoog, maar dat moet wel op een leuke manier gebeuren’’ en ‘’als je je kinderen te weinig grenzen stelt, doe je ze ontzettend veel onrecht’’.Tot slot uiten de auteurs hun bezorgdheid over een aantal maatschappelijke ontwikkelingen en doen enkele aanbevelingen. Ze houden een pleidooi voor opvoeders die weer de regie nemen bij de opvoeding van kinderen en nemen stelling tegen wat ze noemen het ‘onderhandelingshuishouden’. Ook het huidige onderwijs en de het docentenkorps krijgen een tamelijk stevig verwijt in dit boek. Wel tonen ze zich optimistisch over de veerkracht van de jongste generatie.

JM

Frits Spanenberg & Martijn LampertDe grenzeloze generatie, en de eeuwige jeugd van hun opvoedersNieuw Amsterdam uitgevers, 2009

placemakers 153

In het boek Mediapolis verkennen Alex de Jong en Marc Schuilenburg een stedel-ijke leefomgeving die pulseert onder invloed van populaire media. Elke generatie bouwt zijn eigen context met behulp van driedimensionale spellen als ‘Word of Warcraft’ en ‘Grand Theft Auto.’

‘Urbanisme sloeg ooit op staal, beton en straten, nu vind je het terug op je palm-top.’ ICT heeft een drastische invloed op de stad. Volgens De Jong draagt inzicht in deze technologieân bij aan begrip van de term urban, of stedelijkheid. De Jong onderscheidt vier kenmerken van ICT: multimedialiteit, virtualiteit, connectiviteit en interactiviteit.

Volgens de auteurs is de stad een verzameling media geworden, die met elkaar zijn versmolten. Deze massamediale eigenschap van steden maakt dat het klassieke beeld van de stad naar de achtergrond verdwijnt. Het is ten slotte moe-ilijk om je een voorstelling te maken van een stad als onophoudelijk gerecyclede beelden de perceptie van die fysieke omgeving verstoren. De kruising van media en stad creëert een omgeving die voortdurend verandert. ‘Als media steden zo ingrijpend beïnvloeden, moeten we de stad misschien als massamedium gaan beschouwen,’ stelt De Jong voor. Hij ziet flash-architecten als ontwerpers die optimaal gebruik maken van het multimediale aspect van de stad.Zij ontwerpen stedelijke ruimte die op ieder gewenst moment en op iedere gewenste plek kan worden geactualiseerd.

‘De stad is niet alleen een massamedium geworden, onze leefomgeving strekt zich uit tot in de virtuele ruimte,’ aldus De Jong. In Massive Multiplayer Online Role Playing Games zoals World of Warcraft en Project Entropia ontmoeten mensen elkaar in virtuele werelden. Rond deze spellen zijn economieën ontstaan waarin virtuele personages, producten en onroerend goed verhandeld worden.

De virtuele wereld van online_spellen biedt mensen naast het dorpsplein en het café een synthetische ontmoetingsplaats. Hier spelen mensen niet alleen, ze socializen er ook. Gameontwikkelaars maken hiervan gebruik door spelers delen van het spel te laten ontwerpen.’Interactiviteit kan open en gesloten systemen en virtuele en fysieke omgevingen binnen de stad met elkaar verbinden,’ zegt De Jong. ‘Stedelijkheid betekent dat interactieve systemen elkaar beïnvloeden. Zo bezien zal architectuur de verbinding bieden van het ene gesloten systeem naar het andere.’

Volgens De Jong moet de stad worden gezien als een knooppunt waar diverse media, sterke virtuele componenten en versplinterde publieke sferen met elkaar worden verbonden in een interactieve ruimte. Het betreft geen specifieke plek, maar kan hier en nu worden geactualiseerd. Dit noemen De Jong en Schuilenburg nodale stedelijkheid:’Een dynamische, instabiele ruimte die niet vastzit aan een vaste plek, waar multi-medialiteit, virtualiteit, connectiviteit en interactiviteit sa-menkomen.’ Dat is de stad.

RB

Alex de Jong, Marc SchuilenburgMEDIAPOLISUitgeverij 010

154

Dit boek vertelt het verhaal van Wimby!, een stichting onder leiding van Felix Rot-tenberg en Crimson Architectural Historians. WIMBY! staat voor Welcome In My Backyard, een woordspeling op het NIMBY principe (Not In MY Backyard). Het begrip wordt in de ruimtelijke ordening gebruikt om aan te duiden dat veel mensen wel gebruik willen maken van voorzieningen, maar er geen hinder van willen ondervinden.

WIMBY! vormde een actiegroep met een positieve houding, om lokale initia-tieven en regionale belangen te binden. Ze hadden tot doel om de grootschalige herstructurering van Hoogvliet, een New Town in de havens van Rotterdam op een hoger plan te brengen. Volgens hen werkte de oude tactiek van sloop en nieuwbouw niet. De gemeente gaat hiermee voorbij aan de mogelijkheden van de bestaande fysieke en sociale karakteristieken van Hoogvliet. WIMBY! heeft geprobeerd bestaande kwaliteiten juist te versterken door een reeks van experi-menten en projecten. De stichting functioneerde van 2001 tot juli 2007.

Het grote WIMBY! boek leest als een tijdschrift. Het is een bonte verzameling van beschrijvingen van verschillende projecten en initiatieven, interviews met be-trokkenen, strips en veel beeldmateriaal. Een duidelijke indeling in scènes en kort en langlopende projecten maakt dat je het overzicht niet verliest. Het kan gezien worden als een handboek voor het bottom up planning in New Towns. Een groot pluspunt is dat het alle kanten van het proces worden belicht, zowel de successen als de valkuilen. Na een toekomstblik wordt een korte geschiedenis van Hoogvliet beschreven. Het ontwikkelde zich van oud dijkdorpje, tot prestigieuze New Town naar achter-standwijk in de periferie van Rotterdam. Hierna volgt het “manifest voor eenmalig gebruik” waar het gedachtegoed van WIMBY! uiteen wordt gezet.

Enkele korte projecten van WIMBY! zijn een lichtplan, een fotoproject dat in-terieuren en portretten van echte Hoogvlieters op billboards en gevels liet zien, een jaarlijks terugkerend festival en de schoolparasites. De parasites waren goedkope, maar tevens in het oog springende uitbreidingen aan de bestaande te krappe scholen als tegenhanger van de welbekende noodlokalen die meestal decennia blijven staan. Onder het hoofdstuk “Lang” vallen projecten als Co-housing, een groenplan dat heel Hoogvliet omvat en park en villa de heerlijkheid in het bijzonder en de Proef-fabriek. Deze laatste was een school die de praktijk van de petrochemische indus-trie en de theorie in een gebouw bijeenbracht, met uitzicht over schoorstenen van de Shell-raffinaderij.

Ondanks het commentaar van een bewoner dat WIMBY! een elitair clubje vond dat niet begrepen werd door de gemiddelde Hoogvlieter heeft de stichting toch een hele reeks verfrissende ideeën tot uitvoering gebracht. Verbetering is altijd mogelijk, maar het belangrijkste is het positivisme dat uit het hele project straalt. Na het lezen van het boek heb je zelf zin om de handen uit de mouwen te steken!

NT

WiMBY! Hoogvliet Toekomst, Verleden, Heden van een New Town NAi Publishers

placemakers 155

Bouwen voor de next generation is een pleidooi voor architectuur en stedenbouw die rekening houdt met de jeugd. Het richt zich op het (veranderde) ruimtegebruik van jongeren in de stad, problemen van deze tijd, en brengt visies in woord en beeld.

De buurt’ of ‘de straat’ is voor veel bewoners geen belangrijk integratiekader meer. Hun netwerken strekken zich uit over de stad, het land en zelfs over continenten. Territoriale eenheden vallen niet meer samen met sociale eenheden. In 1950 waren er 10 maal zoveel kinderen als auto’s. In 2000 zijn er twee maal zoveel auto’s als kinderen. De ‘achterbankgereratie’ wordt veelal per auto naar school en activiteiten gebracht. Deze tendens houdt zichzelf in stand: door toegenomen mobiliteit vergroot de axiradius van kinderen (bv. school buiten de eigen woon-buurt), en door al dit extra verkeer worden de straten weer drukker, onveiliger. Speel_afspraken met vriendjes zijn vaak niet in de eigen buurt. kinderen hoppen van het ene ‘eilandje’ naar het andere, maar de eilandjes zijn ruimtelijk en sociaal niet verbonden. Speelterreinen moeten een integraal onderdeel worden van het stedelijk weefsel. Contact tussen volwassenen komt vaak via kinderen tot stand. En een sterk sociaal netwerk maakt de hele buurt vitaal en gewild.

Nederland heeft een diepgewortelde speltraditie. Dit kan een uitstekend uit-gangspunt zijn voor de inrichting van de openbare ruimte. De speelplek kan een ontmoetingsplaats zijn voor jong en oud. Combineer deze plekken met een hardloopcircuit, jeu de boulesbaan, damtafels, café met terras, etc. Zorg voor gebieden met een afwissellende afwerking, waarop verschillende speelactiviteiten geconcentreerd kunnen worden zonder dat ze elkaar belemmeren. kinderen vanaf een jaar of 10 zijn al bezig met zien en gezien worden. Omdat je nu een-maal niet zomaar naar elkaar gaat zitten kijken, worden speeltoestellen vaak

gebruikt als een soort alibi: ‘Ik ben aan het schommelen, ik ben helemaal niet naar jou aan het kijken’. Als de speeltoestellen groot genoeg zijn,worden het populaire plekken om met elkaar te kletsen.

Rohmer pleit voor een levendige straatruimte met speelmogelijkheden, bijvoor-beeld door een ruime stoep en levendige plintfuncties. Ook het netwerk van (potentiële) speelplekken moet versterkt worden.Kinderen weten vaak blindelings de spannende plekken in de buurt te vinden. Waar veiligheid voorop staat lijkt avontuur uitgebannen. Kinderen willen rommel, rotzooi en ravage.

Door het ontwikkelen van stedenbouwkundige concepten die een meervoudig ge-bruik van de publieke ruimte mogelijk maken, is een verbinding te leggen tussen een top_down planning en een bottom_up invulling. Zo kunnen spontane on-twikkelingen mogelijk worden gemaakt en worden gestimuleerd. Bovendien neemt de betrokkenheid van gebruikers toe naarmate ze meer gelegenheid hebben om invulling te geven aan hun directe omgeving. Rohmer vraagt of er daarnaast nog wat plekken onbenut mogen blijven, zodat er nog wat te beleven en te avontu-rieren valt.

AB

Marlies RohmerBouwen voor de next generation 2007 Nai Uitgevers, Rotterdam

156

Tussen het tiende en de 25e levensjaar veranderen de hersenen aanzienlijk. In het boek Puberbrein Binnenstebuiten wordt de ontwikkeling van de hersenen tijdens de puberteit uitgelegd. De auteurs gaan in op het verband tussen die on-twikkeling en pubergedrag.

Typisch pubergedrag is te veel risico nemen en niet vooruit denken. Volgens de auteurs moeten pubers juist meer begeleiding krijgen van hum ouders en school. Ze zijn veel kwetsbaarder en kunnen veel minder dan wat men denkt. Pubers hebben duidelijke grenzen en veel begeleiding nodig. Pubers hebben nog geen helikopterview doordat ze minder verbindingen tussen de hersenen hebben. Er is een achterstand in de ratio doordat de frontaalkwab in ontwikkeling is. Door de amygdala hebben heftige emoties de overhand. kicks ontstaan bij pubers door stijging in de spiegel van diverse hormonen.

In dit boek wordt verteld over vier invloedrijke partijen die op verschillende mani-eren structuur en betekenis aan jongeren geven: thuis, school, leeftijdgenoten en overige opvoeders (buurtbewoners en vrijwilligers ). Op grotere afstand zijn er nog de zogenaamde ‘voorlichters en verleiders’ die invloed hebben. Dit zijn beleids-makers, communicatie medewerkers en markeeters.

Thuis moeten de ouders vaak de taak van de frontaalkwab overnemen en hun pubers begeleiden in keuzes voor de toekomst. Op school is de rol van de do-cente als een rolmodel heel belangrijk. Op de huidige systeem doen de leerlingen veel zelf waardoor ze hun docent heel weinig zien. Op het gebied van werk ziet de nieuwe generatie werknemers het werk als een onderdeel van hun levensstijl. Dat betekent dat goede balans tussen werk en privé vanzelfsprekend is. Ze hechten niet aan status en positie, maar willen een goed salaris en veel erkenning.

Tegenwoordig wordt er beleid gevoerd waardoor jongeren worden betrokken door participatie- en onderwijsprojecten en vaste structuren. Een voorbeeld project is U_shake. Dat is een groep jongeren van 12 tot 24 jaar oud die in Utrecht ge-meente en culturele instellingen advies geeft. Uit de jarenlange ervaring van de auteurs blijkt dat het belangrijk is om jongeren te belonen (bijvoorbeeld met geld). De groep die je wilt betrekken moet tijd maken voor een project. Zodra ze bezig zijn zien ze hoe leuk het is om mee te denken.

Om jongeren te betrekken is het belangrijk om een heel duidelijke traject te kiezen, met kop en een staart. Jongeren hebben veel dingen aan hoofd. Ze moeten hun aandacht verdelen tussen school, werk en vrienden. Daarom moeten er aan hen duidelijke en open vragen worden gesteld. Vragen moeten worden ver-taald naar thema’s die echt relevant zijn.

YL

Huub Nelis en Yvonne van SarkPuberbrein binnenstebuiten2009 Kosmos uitgevers, Utrecht/Antwerpen

placemakers 157

Charles Leadbeater WE_THINK: Mass innovation, not mass productionProfile, Londen 2008

sacreatie’. Dat levert niet alleen nieuwe businessmodellen op. Leadbeater spreekt over Pro-Am organisaties waarbij professionals en amateurs nauw samenwerken. Dit kan ook leiden tot heel andere manieren van gezondheidszorg of onderwijs. Het kan, maar het zal niet vanzelf gaan’, aldus Charles Leadbeater.

Over het klassieke model van top down management is Leadbeater niet erg te spreken, maar aan het vrije model van zelforganisatie zitten natuurlijk ook haken en ogen. Leadbeaters beeld van de nieuwe samenleving is wel erg optimistisch. Hij gaat niet in op praktijken waarin het recht van de sterkste geldt. Daarnaast blijven bepaalde dilemma’s van het web, zoals misbruik van vrijheid of schending van privacy onderbelicht.

Leadbeater heeft in ieder geval zijn online experiment geslaagd afgerond. Het boek is digitaal tot stand gekomen door gezamenlijke creativiteit waarbij honder-den mensen over de hele wereld betrokken waren. “You are not defined simply by what you own. You are also what you share.”

JL

Leadbeater schrijft in We_Think wat het web betekent voor de manier waarop we ons leven, onze maatschappij en onze organisaties inrichten. Hij pleit voor het gebruik van internet om creativiteit te ontwikkelen, de innovativiteit en creativiteit die ontstaat wanneer mensen samen creëren. Juist door deze collaboratie is men in staat complexe vraagstellingen op te lossen.

Is het web nu echt zo machtig als wordt beweerd? In de wereld van We_Think is de mens niet langer consument, maar deelnemer. Internet heeft het mogelijk gemaakt dat mensen online van alles kunnen delen en uitwisselen. De enorme omvang van websites als YouTube, LinkedIn en Wikipedia maar ook de open source software (zoals bijvoorbeeld Linux) geeft aan hoe krachtig deze stroming is. Erkenning blijkt hierbij een belangrijk onderdeel. Het idee dat we alles voor onszelf moeten houden en dat we alles zelf moeten uitvinden is volgens Leadbeater achterhaald.

Het delen van informatie leidt tot meer informatie. ‘Momenteel werken we teveel in eigen hokjes, beschermen we wat we weten. Dat werkt tot op zekere hoogte wel, maar het kan veel sneller door je kennis te delen met anderen. Zo zal ook de di-epgang toenemen. Massaconsumptie zoals we dat nu kennen heeft haar langste tijd gehad: de tijd van passief consumeren lijkt voorbij. De generatie die opgroeit met internet wil niet alleen toekijken maar ook meedoen. In organisaties zal crea-tiviteit en innovatie verstrekkende gevolgen hebben. Creativiteit is echter lastig te managen. Volgens Leadbeater is het belangrijk om dit wel te proberen. ‘We maken nu de omslag mee waarin we van in de zogenaamde in-control organisatie naar de out-of-control organisatie gaan.’ Als het industriële tijdperk een tijdperk was van massaproductie, dan is de eenentwintigste eeuw een periode van mas-

158

Richard Florida‘THE RISE OF THE CREATIVE CLASS’2002

Er zijn nog een aantal factoren van belang voor de creative class: - Een goede arbeidsmarkt en infrastructuur. - Diversiteit is een noodzakelijke voorwaarde om creatieve mensen aan een plek te binden.- Er moet een interessant en divers cultureel klimaat worden gecreëerd, met aantrekkelijke vrijetijdsvoorzieningen, zoals café’s, restaurants, galeries en sport-faciliteiten.- De creative class waardeert plekken met authenticiteit, uniciteit en herkenbare identiteit, vaak in de vorm van historische gebouwen.

Volgens Florida is Amsterdam een hotspot door de aanwezigheid van de drie T’s: Talent, Technology en Tolerance. Gemeenten, bedrijven en corporaties beseft dat creativiteit de nieuwe grondstof voor stedelijke economie betekent. Daarom wordt steeds meer gebruik gemaakt van een bottom_up benadering, waarbij creativiteit op straatniveau wordt gestimuleerd, zoals de ontwikkeling van broedplaatsen en ruimtes voor culturele instellingen.

kS

Richard Florida onderscheidt een nieuwe ‘creatieve’ klasse, die zich kenmerkt door individualisme en behoefte aan motivatie en voor erkenning binnen hun werkgebied. Degenen die werkzaam zijn in deze creatieve sectoren vestigen zich graag in steden met lage toegangsbarrières en een open klimaat: diverse en toler-ante plekken met een ‘bohemien’ leefstijl.

Het stedelijke milieu vormt een smeltkroes van ondernemers, consumenten, bewoners en toeristen. Richard Florida stelde in 2002 in zijn boek ‘The Rise of the Creative Class’ dat bepaalde steden aantrekkelijk zijn voor mensen die werken in dienstverlenende bedrijven en creatieve industrieën; de leden van de ‘creative class’. Door zich op een plek te vestigen voegt de creatieve klasse volgens Florida economische waarde toe door middel van symbolische waarden als creativiteit en kennis. Plaatsen waar verschillende soorten mensen wonen, genereren nieuwe combinaties en nieuwe kennis op street_level niveau. Deze ontwikkeling is ver-bonden met de mix van cafés, straatmuzikanten, kleine galeries en winkeltjes. Zij scheppen mogelijkheden om andere creatieven te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Vestiging van de creative class zorgt er voor dat deze plekken op hun beurt weer aantrekkelijke vestigingsplaatsen worden voor bedrijven in de creat-ieve sector. Bedrijven vestigden zich juist in de steden waar creatieve mensen wonen en dus niet andersom. In navolging van creatieve bedrijven trekken ook andere bedrijven naar deze plek, zoals technologiebedrijven en adviesbureaus. Dit leidt weer tot meer innovatie en technologische ontwikkeling, nieuwe banen en economische groei. In de loop van een aantal jaren kunnen geclusterde netwerk-en ontstaan. Deze creatieve netwerken monden uit in levensstijlen, trends en een gespecialiseerde vrijetijdseconomie.

placemakers 159

Het web 2.0, de fase waarin Internet zich nu bevindt, geeft de macht in handen van burgers en consumenten. Informatie op internet is gratis, voor iedereen toe-gankelijk en onbeperkt. Aan deze revolutionaire ontwikkeling, deze ‘verleiding’, zit echter ook een schaduwkant. Daarover schrijft Andrew Keen in zijn boek ‘The Cult of the Amateur’.

Mensen organiseren en delen hun leven op sociale netwerksites als Myspace, YouTube en Hyves. Co-creatie lijkt het nieuwe toverwoord. Software wordt sociaal en wordt vervangen door webdiensten. Collectieve intelligentie wordt gevoed door blogs en Wikipedia. Volgens Keen, een voormalig internetondernemer in Silicon Valley vernietigt internet onze cultuur. Omdat wij met z’n allen webloggen, naar filmpjes op YouTube kijken, een online profiel hebben op MySpace, muziek down-loaden, gaan de normen en waarden van de westerse cultuur ten onder. Hij vindt dat we zo in de ban zijn van onszelf en andere amateurs dat we de traditionele media (kranten, radio, cd’s, films) links laten liggen. ‘Men weet steeds minder over grote maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Bovendien ontbreekt online de context, die journalisten wél en amateurs niet schetsen.’

keens afkeer van de interactieve webtoepassingen die Web 2.0 vormen is zo groot dat hij de actieve gebruikers ervan met apen vergelijkt die maar niet ophouden met typen. ‘Web 2.0 staat voor keen voor een dodelijke combinatie van domheid, egoïsme, wansmaak en massahysterie’. De tientallen miljoenen apen van het Internet creëren slechts een eindeloos woud vol middelmatige producten, zegt Keen in zijn boek. ‘Nu iedereen zijn creativiteit kan uiten, wordt zichtbaarder hoe talentloos en vulgair de meeste mensen zijn. We krijgen een wereld vol talent-loze amateurs te zien die zo nodig hun ‘Ik’ moeten uitspugen. De echte talenten

hadden altijd al de kans om zichzelf te uiten.’ Zijn angst is dat we teruggaan naar een soort Middeleeuwen waarin de talentlozen de dienst uitmaken, en er weinig oor is voor experts.Maar hoe groot is het risico dat we vervallen in te veel (consumenten)amateuris-me en het (zakelijke) professionalisme negeren? Laat je je leiden door je klanten? Op welke manier kunnen de Web 2.0 ontwikkelingen in de cultuursector worden toegepast? kunnen we al spreken over een Cultuur 2.0? keen is in ieder geval duidelijk; de experts, de mannen en vrouwen met verstand van zaken, moeten het voortouw blijven nemen; arrogant, niet bescheiden. Amateurs mogen wel hun mening geven, maar volgens Keen is het fout om je te laten leiden door je klant. Hij noemt co-creatie een illusie, een ‘kiss of death’ voor het marketinggebied. Als voorbeeld geeft hij Soutwest Airlines. Het laat zien dat een bedrijf zonder de klant iets te vragen en door vanuit expertise te handelen, het beter doet dan de concur-renten.

Veel media schrijven positief over de groeiende macht van de gewone man. Het zou duiden op ware democratisering. Bedrijven en overheden worden gedwongen om vraaggestuurd te werken en echt te luisteren naar de burger-consument. keen biedt een sterk tegengeluid.

JL

Andrew keenThe Cult of the Amateur2008

160

Een van de meest invloedrijke boeken op het gebied van stedenbouw werd in 1961 geschreven door econome en publiciste Jane Jacobs. Jacobs deed destijds een aantal observaties over de stad als leefomgeving en de rol van stedenbouw daarin. Haar aanklacht tegen naoorlogse stadsplanning van het begin van de jaren ‘60 blijkt nog altijd actueel.

Jacobs vraagt zich af op wat voor manier we de stad gebruiken. Dit doet zij door alledaagse handelingen te observeren. Haar visie is dat, als we willen weten hoe een stad in elkaar zit en werkt, we moeten kijken naar de functies van de stad: Hoe wordt een stad gebruikt door mensen. Haar ideeën over functiemenging, ‘ogen op straat’ en diversiteit staan anno 2009 nog steeds hoog op de politieke agenda.

Volgens Jacobs bestaan steden uit complexe ‘ecosystemen’. In steden komen wonen, werken en recreatie samen in een open, onvoorspelbare atmosfeer die verschillende confrontaties, experimenten en uitwisselingen op gang brengt.Jacobs maakt gebruik van een bottom-up benadering. Ze kijkt niet hoe de stad zou moeten zijn, maar hoe ze wordt gebruikt. Ze onderscheidt hierbij een function-alistische en een op gebruik gestoelde visie van de stad. Volgens Jacobs bestaat stedelijkheid niet uit een ruimtelijke organisatie van functies, maar uit een meer impliciete functie waarin ‘publieke sfeer ‘ centraal staat. In ruimte waar verschil-lende functies samenkomen, houden gebruikers en bewoners elkaar in de gaten, waardoor een openbare ruimte prettiger en veiliger wordt.

Jacobs gebruikte haar bevindingen om te protesteren tegen de grootschalige plannen van top-down stadsontwikkelaars in het naoorlogs modernisme. Ze sug-

gereert dat we door goed te analyseren, en de complexe verhouding tussen de verschillende condities in de stad goed te doorgronden, wel degelijk op een betere manier kunnen leren ingrijpen in een bestaande stad. In de loop van de jaren heb-ben Jacobs’ uitgangspunten terrein gewonnen in de stadsontwikkeling en beleids-vorming.

In het nawoord bij de Nederlandse vertaling worden ook een aantal kritische noten gezet bij Jacobs’ ode aan de metropool. Want, in hoeverre zijn haar uitgangspunt-en geschikt als basis voor beleid binnen onze huidige context? Jacobs’ pleidooi is gebaseerd op de notie van diversiteit. Maar de hedendaagse stedelijke gemeenschap wordt beschouwd als losser en vloeiender van aard, het-erogeen en met minder gedeelde leefgewoontes dan het Greenwich van Jacobs. In het nawoord wordt ook ingegaan op het ruimtelijk determinisme van Jacobs. Er worden kanttekeningen gezet bij haar idee dat de fysieke kant van de stad (klein-schaligheid) oplossing is voor sociale kwalen.

Steden veranderen continu. Bepaalde principes van Jacobs blijven onverminderd interessant en relevant. Vooral haar bottom-up, etnografische manier van kijken naar de stad. Uit haar wijze van observeren spreekt nieuwsgierigheid en openheid voor de stad, haar gebruikers en hun interactie.

kS

Jane Jacobs‘THE LIFE AND DEATH OF GREAT AMERICAN CITIES’1961

placemakers 161

LITERATUURLIJSTJongerencultuur Generatie Einstein, slimmer, sneller en socialer. Communiceren met jongeren van de 21e eeuw Jeroen Boschma & Inez Groen, Pearson EducationDit boek gaat over nieuwe generatie, benaderd als positieve, slimme generatie. De auteurs geeft een beschrijving van de generatie en biedt handvatten om met deze groep te communiceren. Jong: Jongerencultuur en stijl in Nederland 1950-2000Leeuw, Kitty de Jongeren als experts: toekomstvisies van jongeren tussen 12 en 18 jaar, gebaseerd op de ideeën en meningen van Nederlandse jongeren in het Nationaal Jongerenadvies 1999, bevat de uitslag van het Nationaal Jongerenreferendum 1999 Nelis, Huub Voorbij label en lifestyle. Jongerenmarketing in volwassen perspectiefDuijvestijn, H.H.K.M van Steensel e.a. (2003). Den Haag, stichting maatschappij en onderneming. Jongeren 2005. Het speelveld verandertSikkema, P. (2005). Amsterdam: Qrius Top 40. Plug &Play. De 40 belangrijkste hits in jongerencommunicatieAmsterdam: Young Works. Vroeg mondig. Laat volwassen.Brinkgreve, Christine (2004). Amsterdam: Uitgeverij Augustus. Einstein vertel eens.Carrière, Jean-Claude (2005). Amsterdam: De Bezige Bij. Jong! : jongerencultuur en stijl in Nederland 1950-2000Kitty de Leeuw, Sjouk Hoitsma, Ingrid de JagerUitgever: Zwolle : Waanders Uitgevers, 2000

Jeugdcultuur : een actuele geschiedenisJacques Janssen Van de straat : een beeld van honderdvijftig jaar jeugdcultuur in NederlandKlaartje Schweizer, Maurice van Lieshout en Ineke van der Zande ;met medew. van Jacqueline van Duin, Mieke de Waal, Christa van der HoffUitgever: Amersfoort : Academische uitgeverij Amersfoort, 1993 Wijnberg, Rob. BOEIUH! Het stille protest van de jeugd.PrometheusDe drie essays in het boek zijn getiteld ‘Boeiuh’, ‘Chilluh’ en ‘Pimpuh’ en dienen als platform voor Wijnberg’s persoonlijke visie op de huidige samenleving in Nederland. De titels vormen aanknopingspunten om de jongeren vanuit drie kenmerkende eigenschappen te benaderen en de maatschappij vanuit hun ogen te omschrijven. Kort door de bocht staan de essays Boeiuh, Chilluh en Pimpuh achtereenvolgens voor de apathie, de gematigdheid en het individualisme van jongeren.

Mediapolis. Populaire cultuur en de stad, Alex de Jong, Marc SchuilenburgDutch, 240 pp / 227 x 152 mm / paperback, ISBN 978 90 6450 633 8published 2007, out of print stad en jongeren

AGORA Jeugd (2007-1)De ambivalente rol van stedelijke jongerenDit is een recensie van AGORA Tijdschrift voor sociaal- ruimtelijke vraagstukken. In dit nummer is het onderwerp ‘Jeugd’.In dit artikel wordt veel over de invloed van een groot stad op jongeren geschreven. De nadruk licht er op dat het positief en negatief tegelijk is. Ik citeer: ‘De relatie tussen jongeren en de stad is enerzijds gekenmerkt door angst voor ontsporing, onrust en overlast en is anderzijds een bron van creativiteit, levendigheid en sfeer.’ En ‘…ambivalentie tussen jeugd als probleem en jeugd als bron van creativiteit’.Daarnaast wordt veel over consumptie cultuur, stijl en substijl en het verzet tegen de klassen cultuur geschreven. Er zijn verschillende artikelen bij verschillende auteurs. ‘Uit deze selectie moet duidelijk worden wat de stad en jongeren in positieve en negatieve zin voor elkaar betekenen.’

162

Belangrijk: Het Centre for Contemporary and Cultural Studies (CCCS), radiozender FunX, actieplan ‘Wij Amsterdammers’, Katie Jones – Onderzoek naar de vrije tijd van jongeren.

Jongeren-onderzoek Financieel gedrag van werkende jongeren 2005.Utrecht: Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) Young 2006. Doelgroeprapport Jeugd&JongerenHoogervorst D., Wieteke Dekker, Robert Witteman (2006). Hoofddorp: Sanoma Uitgevers Jongeren & Informatie in Europees perspectiefGeursen, Eline & Jeroen Plemp (2005). Amsterdam: CJP Feiten en cijfers. ‘Belangrijk maar saai’. Jongeren en nieuws (2005)Amsterdam: Mira Media. Bouwen voor jongeren Bouwen voor de Next Generation - Marlies Rohmer (Nai Uitgevers)Dit boek is een pleidooi voor architectuur en stedenbouw die rekening houdt met de jeugd. In woord en beeld laat het bouwopgaven voor jongeren zien op basis van onderzoek naar jongerencultuur de afgelopen tien jaar; scholen, schoolpleinen, sportvoorzieningen, speel -en hangplekken, woningen en woonomgevingen. Rohmers ontwerpen worden gepresenteerd tegen de achtergrond van sociaal-maatschappelijke, culturele, en economische ontwikkelingen van de stedelijke samenleving. Stille revolutionairen: de invloed van jongeren op de inrichting van de samenlevingSteensel, Karin van Alles wordt anders: handboek voor jongerenDuijvelaar, Lenny Skateboarding, space and the city : architecture and the body

Iain Borden Stadskinderen : verschillende generaties over de dagelijkse strijd om ruimteCarolien Bouw en Lia karsten Creating better cities with children and youth: a manual for participationDavid DriskellUitgever: Paris: UNESCO, 2002 Landscapes for learning : creating outdoor environments for children and youth /Sharon Stine media-tijdperk We_Think - Charles LeadbeaterIn het boek analyseert Leadbeater hoe het web onze wereld verandert in een cultuurwaarin steeds meer mensen hun ideeën kunnen uiten en delen met anderen. Het geeftmensen vrijheid, het geeft ze een stem en biedt ze de mogelijkheid zich te organiseren. Hetbrengt echter ook dilemma’s zoals misbruik van vrijheid of schending van privacy. Bewoners-partcipatie Bewoningsin(ter)venties,D. Kaspori, H. Oosterling Participatief Jeugdonderzoek: sociaal wetenschappelijk onderzoek samen met kinderen en jongeren naar beleid voor de jeugdWinter, Micha de; Kroneman, Marieke

Onderschatten en overvragen

placemakers 163

stadsplanning Ruimtelijk Economische Ambitie, voor een duurzame en gastvrije metropoolGemeente Amsterdam. OntwikkelingsAlliantie / Strategiegroep Metropool januari 2009Naar aanleiding van een hernieuwde, metropolitane ambitie voor de Amsterdamse regio is er een lijst gemaakt van nieuwe ruimtelijk-economische projecten waar zowel bestuurlijk als ambtelijk op ingezet kan worden. Het is een aanvulling op de bestaande ruimtelijke vernieuwings -en uitbreidingsplannen en Randstad Urgent 2040. Gemeente Amsterdam DRO. Plan Amsterdam nr. 2: Maakbare Stad? (2005) Nieuwe ritmes van de stad, Metropoolvorming in AmsterdamMaurits de Hoog, Rick Vermeulen

The death and live of great American cities,Jane Jacobs, 1961

Ground up city: play as design toolLiane Lefaivre + Döll, 010 Publishers The sustainable street : the environmental, human and economic aspects of street design and managementby Colin Jefferson, Janet Rowe, Carlos Brebbia ‘Engineering Society’, Volume magazine. Archis 2008 #2Dit architectuur magazine behandelt de maakbare stad. In verschillende essays, case studies en voorbeelden in woord en beeld wordt een visie gegeven op stedelijke planning. De tijd van de grote theorieen is voorbij. Verschillende auteurs gaan in op hoe planologen, architecten en stedenbouwkundigen ontwerpend onderzoek kunnen doen, samen met verschillende partijen. De creatieve stad The Creative City, a toolkit for urban innovatorsCharles Landry, Comedia EarthscanLandry introduceerde de ‘creatieve stad’ in de late jaren ‘80 als antwoord op

de dramatische economische en sociale ontwikkelingen in die tijd. De creatieve stad is nu een wereldwijde beweging geworden waarbij planning, ontwikkeling en management van steden centraal staat. Volgens Landry is er een verband tussen cultuur, creativiteit en stedelijke verandering. Hij stelt dat er voorwaarden moeten worden gecreeërd voor mensen om te denken, plannen en handelen door gebruik te maken van hun verbeelding bij het aanpakken van stedelijke problematiek. Dit betekent dat een stad een zogenaamde ‘culture of creativity’ moet gebruiken in haar werkwijze, en die van al haar organisaties. Florida, R. (2000) The rise of the creative class and how it’s transformingwork, leisure, community and everyday life. New York.Richard Florida introduceert een nieuwe klasse: de ‘creative class’. De creatieve klasse is een deel van de beroepsbevolking dat innovatieve arbeid doet. Beroepsgroepen die binnen de creatieve klasse vallen zijn onder andere ontwerpers, wetenschappers en andere kenniswerkers. Volgens Florida zorgt deze klasse in een stad voor het draaiende houden van een creatieve industrie, waardoor de stad een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor financiele investeringen op zijn beurt weer bedrijven Case-studies Wimby! Hoogvliet (welcome into my backyard), Toekomst, verleden en heden van een New TownCrimson Architectural Historians & Felix Rottenberg, Nai UitgeversTegen de achtergrond van de grootste sloop -en nieuwbouwoperatie van Nederland hebben Crimson Architectural Historians & Felix Rottenberg geprobeerd om vragen te beantwoorden die spelen in naoorlogse steden en wijken over de hele wereld. Met hun missie om een saaie deelgemeente te veranderen in een bruisende stadswijk, vertellen zij de bewogen geschiedenis van Hoogvliet. De lokale talenten en ondernemers zijn gemobiliseerd en met architecten en stedenbouwkundigen ontwikkelden zij een woonwijk, een park, scholen en een cultureel centrum. Atlas Westelijke Tuinsteden, De geplande en de geleefde stadIvan Nio, Arnold Reijndorp, Wouter Veldhuis Laan van Spartaan, nieuwe buren, nieuwe relaties, naar een nieuwe generatie dienstencentra

Young Designers & Industry, 2006In deze publicatie worden ideeën voor de nieuwe stadswijk Laan van Spartaan in Amsterdam West beschreven door jonge ontwerpers in het project ‘nieuwe buren, nieuwe relaties’. Samen met verschillende partijen zochten de ontwerpers naar nieuwe vormen van samenwerken en samenleven. Het is een verslag van het proces en de resultaten. Urban pioneers: temporary use and urban development in BerlinOvermeyer, Klaus Onderzoek & statistiek De Nederlandse samenleving 2004. Sociale trendsVoorburg/Heerlen, Centraal Bureau voor de Statistiek kinderen in Nederland 2005Zeijl, Elke (2005) Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Jaarboek onderwijs in cijfers 2008.Voorburg/Alphen aan de Rijn: CBS/kluwer The cult of the amateur - Andrew keenKeen begint zijn boek met het vertellen over zijn inspiratie, namelijk Thomas H. Huxley en zijntheorie over apen. Huxley stelt dat wanneer je een oneindig aantal apen een oneindigaantal typemachines geeft er vanzelf een meesterwerk wordt geschreven Demografisch eeuwboek Amsterdam. Ontwikkelingen tussen 1900 en 2000.Lukas Wintershoven. DRO AmsterdamDit eeuwboek laat in de vorm van een naslagwerk de demografische ontwikkelingen in Amsterdam zien. Het verloop, de oorzaken van de afwisselende toe -en afname van de bevolking, en de gevolgen. Voor ruimtelijke ontwikkeling en stedenbouw is een helder zicht op de ontwikkeling van de samenstelling van de bevolking van belang ivm woningbouw, maar ook voor een adequate planning van voorzieningen als scholen, winkels, sportgelegenheden of bibliotheken. Bill Gaver, Tony Dunne and Elena Pacenti - ‘Cultural Probes’

sociologische theorie Understanding Amsterdam. Essays on economic vitality, city life and urban formDeben, Heijnemeijer, Dick van der Vaart (eds.) (2000), Het Spinhuis Amsterdam.Verschillende internationale stadssociologen en sociale wetenschappers passen in een essay hun theorie toe op Amsterdam. James C. Scott. Seeing like a state. How certain schemes to improve the human condition have failed.Yale University Press.Scott vraagt zich af waarom theorieen die hebben geprobeerd menselijk omstandigheden te verbeteren, hebben gefaald. Hij analyseert mislukkingen in hoog modernistische, autoritaire staatsplanning en beschrijft voorwaarden die deze planning-disasters gemeen hebben. Deze mislukkingen leren ons dat ieder centraal geregeld sociaal plan het belang van lokale gebruiken en praktische kennis moet herkennen. artikelenReal Estate – Corportate real estate management, Michel Mooij, Imagineering & hospitality – 4, beleven in het heden, bouwen voor de toekomst, 2007/54.57-59

http://americancity.org/magazine/article/playing-with-urban-life-lobo/Artikel over rol van games (zoals sim city) in urban planning ism bewoners http://volumeproject.org/2008/00/00/Planning+Paradise/7562Artikel in Volume Magazine; ‘A precondition for starting a significant architectural intervention is to define a project in consultation with those parties involved in its implementation’ http://www.groene.nl/2008/13/JAMES_C_SCOTT_OVER_MAAkBAARHEIDInterview met James Scott, auteur van Seeing like a State Stukje in het Parool over studentenwoningen in Houthavens in Amsterdam die nog niet worden gesloopt.http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/264784/2009/10/17/Houthaven-nog-studentenwijk.dhtml

Maakbare stad, stadsontwikkeling, Hoe Charles Landry, schrijver van het boek creative city denkt over projecten in Nederland. 23 oktober 2009, Binnenlands bestuur - Opvraagbaar bij placemakers, [CA]

164

placemakers 165

REFERENTIE PROJECTENJongeren Restaurant 15 - www.fifteen.nl Fifteen Amsterdam combineert eten en gastvrijheid met het opleiden van jongeren tot kok. Jaarlijks krijgen 15 tot 20 jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt een nieuwe kans. FIFTEEN AMSTERDAM Pakhuis Jollemanhof 9 1019 GW Amsterdam Tel.: 0900 - FIFTEEN (0900 - 3438336) [email protected] Wimby, Hoogvliet, Rotterdam - http://www.wimby.nl/De afgelopen zes jaar heeft WiMBY! op basis van een creatieve analyse van Hoogvliet een uiteenlopende reeks projecten ontwikkeld en gerealiseerd. Daarbij stond de overtuiging centraal dat het versterken, vernieuwen en uitbuiten van de bestaande karakteristieken en kwaliteiten van Hoogvliet, zowel in fysiek als sociaal opzicht, de beste en meest inspirerende basis voor de toekomst van deze naoorlogse stad vormt. De projecten die WiMBY! ondernam varieerden van experimentele gebouwen, kleinschalige projecten tot samenwerkingsverbanden op het gebied van architectuur, stedenbouw, onderwijs, beeldende kunst en sociaal culturele projecten. H.A.N.G. plekken (NAI) - http://www.nai.nl/activiteiten/onderwijs/voortgezet_onderwijs/detail_aanbodvo/_pid/left1/_rp_left1_elementId/1_374447In het educatieve programma ‘H.A.N.G. plekken’ trekken leerlingen van het voortgezet onderwijs met een NAi-rondleider de stad in om met andere ogen naar de gebouwde omgeving te kijken. En dan vooral naar de openbare plekken waar veel mensen rondhangen. Waarom zijn die openbare ruimtes zoals ze zijn? City Commercials (NAI) - http://www.nai.nl/activiteiten/onderwijs/voortgezet_onderwijs/detail_aanbodvo/_pid/left1/_rp_left1_elementId/1_172661In samenwerking met Digital Playground (DP) heeft NAi/Educatie een programma rondom Reclame en Architectuur ontwikkeld. In de multimedia-workshop van DP werken de leerlingen hun reclamecommercial uit, in een still (reclameaffiche) of moving (commercial). Het programma begint met een bezoek aan het NAi. Daar zien de leerlingen in een film welke rol de stad en de architectuur spelen in reclame en welke rol reclame speelt in de stad. Your City - Jongeren maken Rotterdam Zuid http://www.pactopzuid.info/index.php?pageID=17&itemID=10300

Dit is een initiatief van Stichting kijk op Zuid en AIR. Jongeren gaan een aantal maanden aan de slag om hun ideeën voor Rotterdam Zuid vorm te geven. Dit doen zij samen met kunstenaars en architecten die hen uitdagen en inspireren om zelf invulling te geven aan hun leefomgeving. Uitgebreide bespreking aan het einde van dit hoofdstuk.

Spacesoup- http://www.spacesoup.nl/Spacesoup is een lesprogramma over architectuur en vormgeving. Architectuur is jouw huis, de wijk waar je woont, de moskee om de hoek, de stad en in Nederland ook het landschap. Vormgeving is een pak melk, je mobiele telefoon, je nieuwe sneakers en zelfs je kapsel. Architectuur en vormgeving bepalen dus hoe jij en je omgeving er uit zien. Ben je tevreden of moet het echt anders? Ga met Spacesoup aan de slag en maak je eigen ontwerp! Creative City Lab - http://www.creativecitylab.nl/menus/display/2 Een half jaar lang werken 25 geselecteerde studenten in multidisciplinaire teams fulltime aan een opdracht. De centrale vraagstelling voor Creative City Lab 2009 is: ‘Het ontwikkelen van creatieve en vernieuwende oplossingen voor het realiseren van een klimaatneutrale bestaande woonwijk’. In vijf multidisciplinaire teams worden analyses gedaan, hypotheses ontwikkeld en oplossingen bedacht binnen een paar belangrijke onderzoeksgebieden. Op de themapagina wordt hier verder op ingegaan. Streetlab - http://www.premsela.org/brand/-/project-30/nl Dit is een platform voor jonge makers en ontwerpers ‘van de straat’. Streetlab organiseert sinds 2005 performances, shows en exposities van jonge streetfashion designers en street artists, in onder meer Imagine IC, Meneer de Wit en Rooms of Red Bull in Amsterdam, op het festival De Wereld van Witte de With in Rotterdam en tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven. Creative Urbans - www.creativeurbans.nlStichting Creative Urbans initieert educatieve projecten voor getalenteerde jongeren waarin de disciplines architectuur, bouwkunst en beeldende vormgeving centraal staan. Ons doel is om creativiteit te stimuleren en jongeren actief te betrekken bij stedelijke vernieuwing. MTV sticky - http://www.mtvsticky.com/Youth culture, trends and insight.

166

R.A.M.P.tv - www.ramptv.nl Op deze site staan alle video filmpjes met het tag RAMPTV. RAMPTV is het Rotterdams Audiovisueel Mediaplatform in het Oude Westen. Jongerenhoofdstad 2009Dit artikel opent met de sterke mening van Piet Boekhoud, de stichter van de jeugd organisatie Jongerenhoofdstad. Hij vindt dat bij Jongeren draait alles om Gemak, Genoot en Gewin. Desondanks stichte hij Jongerenhoofdstad en is hij erg trots daarover.Jongerenhoofdstad 2009 is een organisatie dat in Rotterdam de band tussen jongeren en de stad wil versterken. De organisatie heeft een budget van 50 Miljon euro. Er zijn 1000 jongeren die actief deel nemen in de organisatie. Ze hebben een jongerenburgemeester, Jongerenambassadeur, programmadirecteur en een nachtburgemeester. Bij hun staat Participatie centraal. Dat gebeurt d.m.v. prijsvragen, Ideeënloket en een centrale website. Ten minste 80% van de jongeren van Rotterdam neemt deel in de activiteiten. Dit is een succesvol project waar er veel is van te leren. Internet sites: www.jongerenhoofdstad.nl, www.nieuwrotterdamstij.nlInteressante groep is Generation U Consultancy – een adviesbureau op het gebied van jongeren.

Jongeren actief voor amsterdamJAA ! is een groep jongeren van 12 tot 23 jaar die aan gemeentelijke diensten en maatschappelijke organisaties advies geeft over onderwerpen waar Amsterdamse jongeren zich mee bezighouden.Internet site: www.jong.amsterdam.nl

Wonen Rotterdam Vakmanstad - http://www.vakmanstad.nl/Het openbare onderzoek Rotterdam Vakmanstad bestaat uit een reeks debatten en expertmeetings die plaatsvinden van december 2006 tot en met juni 2007. Het onderzoek zal leiden tot de formulering van een reeks agendapunten. Najaar 2007 zal een publicatie verschijnen van Rotterdam Vakmanstad. Deze publicatie zal tevens dienen als bidbook voor de tweede fase van Rotterdam Vakmanstad waarin

de agendapunten worden uitgewerkt tot een reeks concrete projecten. Woonhotel Rotterdam -Dit is een 3-sterren hotel met 106 hotelappartementen bedoeld voor de Rotterdamse markt, bewoners van de stad die vanwege persoonlijke redenen niet over een eigen woonruimte beschikken. Zij kunnen voor maximaal zes maanden in het hotel verblijven waarbij de logiesprijzen gebaseerd zijn op hun inkomen, waardoor de faciliteiten ook voor de smalle beurs beschikbaar zijn. De inrichting van de kamers is eigentijds, huiselijk en compleet voor een langer verblijf.Woonhotel Rotterdam is gevestigd in het complex “Queen of the South”, onderdeel van de Rotterdamse skyline met een mix van 89 woningen, kantoren 2230 m2, winkels, horeca, zakelijke en particuliere dienstverlening. voorbeelden bewonersparticipatie Südstadt, TübingenDe oude universiteitsstad Tübingen in Zuid-Duitsland kreeg na de hereniging van Duitsland en het vertrek van de geallieerden een oude kazerneterrein ter beschikking voor de uitbreiding van de stad. Voor het gebied is een stedenbouwkundig plan gemaakt door bureau Lehen Drei uit Stuttgart, waarbij zogenaamde ‘Bauherrgemeinschaften’ zelf de kavels binnen het plan moesten ontwikkelen. Deze groepen bestonden uit enkele gezinnen en namen de verplichting op zich om op de begane grond een publieke functie onder te brengen. Vijftien jaar na de start is de Südstadt een levendige en stedelijke wijk, waar wonen, werken en ontspannen op een prettige mix zijn ondergebracht. Dappere Maurits, AmsterdamDe Dappere Maurits is een voorbeeld van collectief particulier opdrachtgeverschap in een stadsherstelsituatie. Aan de Mauritskade in de Dapperbuurt in Amsterdam heeft initiatiefnemer woningcorporatie De key een oud gebouw met 12 kleine huurwoningen verkocht aan bewonersgroep Dappere Maurits, die bestaat uit 5 gezinnen. Samen met JAM* architecten hebben de bewoners een plan gemaakt voor 5 unieke woningen in het bestaande casco.

Beste buren - http://info.besteburen.nl/Project van Ymere - Een site om je eigen unieke woonidee – samen met anderen – te realiseren. Bedenk je eigen ideale woning, woonomgeving of werkomgeving, zoek met BesteBuren.nl naar mensen die dat óók willen en probeer met elkaar de

placemakers 167

droom te realiseren. BesteBuren helpt mee. Broedstraten Amsterdam Noord - http://www.noorderparkkamer.nl/project/broedstraten-buurtmarkt-v-d-pek/117 Vanaf 10 oktober is er iedere zaterdag een Buurtmarkt op het Van der Pekplein in Amsterdam Noord. Op deze markt laten buurtbewoners zien wat ze kunnen. De markt is ontstaan uit een samenwerking tussen Stichting Broedstraten en de Tolhuistuin. Stichting Broedstraten heeft tot doel om in diverse straten in Amsterdam-Noord bewoners en kunstenaars rondom een thema samen te brengen, hun creativiteit zichtbaar te maken en te verbinden aan de buurt. Verbeterdebuurt - http://www.verbeterdebuurt.nl/Verbeterdebuurt.nl is er om samen met bewoners buurten te verbeteren. Meld op de site problemen en/of ideeën voor jouw buurt en wij geven ze door aan jouw gemeente of stadsdeel.verbeterdebuurt.nl is begonnen om buurten te verbeteren. Een gebruiksvriendelijke en simpele website werkt met google maps en draag daar aan bij. Er wordt naar gestreed dat elke gemeente de meldingen van verbeterdebuurt ook echt behandelt. Noord Verandert - http://www.noordverandert.nl/ ‘Noord Verandert’ biedt bewoners een platform om nieuws te volgen én de mogelijkheid om zelf nieuws in beeld te brengen. Stedenbouwkundige veranderingen in Amsterdam Noord kunnen grote sociale en emotionele effecten hebben op de bewoners. De organisatie Bellissima wil niet alleen de bouwkundige, maar ook de sociale en emotionele veranderingen die in Amsterdam Noord plaatsvinden in beeld brengen. Het platform is een site die veel mediamateriaal laat zien over het stadsdeel waar bewoners zo aan gehecht zijn; over vroeger, en over nu. Volgens Brigitte Bélanger van Belissima werkt de site goed tegen vervreemding in de buurt; “Noord Verandert zorgt voor onderling contact en kleinschalige samenwerking tussen bewoners”. samenwerking met gemeente amsterdam Kinetisch Noord, NDSM werk Amsterdam Noord - http://www.noord.amsterdam.nl/442/(VB)_kinetisch_NoordConcreet wordt voorgesteld de huidige gebruiksovereenkomst met kinetisch Noord om te zetten in een huurrelatie. Dit opent de weg voor investeringen en de feitelijke realisatie van het culturele broedplaatsproject. De bouwaanvraag voor de eerste

fase, i.c. de Oostvleugel van de Cultuurloods, is inmiddels door Kinetisch Noord ingediend. Overigens is in de afgelopen drie jaar niet alleen papier geproduceerd, maar heeft kinetisch Noord ook daadwerkelijk aan de weg getimmerd met vele culturele initiatieven. Project xxxs - www.xxxs.nlJongerenkaart van de gemeente Amsterdam. Om jongeren te stimuleren en in aanraking te brengen met culturele projecten. Nieuwe media en design Waag Society - http://www.waag.org/Waag Society ontwikkelt creatieve technologie voor maatschappelijke innovatie. De stichting doet onderzoek, ontwikkelt concepten, pilots en prototypen en fungeert als intermediair tussen de kunsten, de wetenschap en de media. Hiertoe ontwikkelt het samenwerkingsvormen met partijen in de culturele, publieke en private sector. Mediamatic - www.mediamatic.nlMediamatic Lab maakt websites voor klanten. De sociale netwerk websites en andere producten zijn zeer geschikt voor het delen van kennis, cultuur en vrienden. Ze zijn experts op het gebied van websites en innovatieve nieuwe media toepassingen. Premsela - http://www.premsela.org/homePremsela werkt sinds 2002 aan de verbetering van het culturele designklimaat in Nederland. Dat gebeurt door middel van lezingen, debatten, tentoonstellingen, onderzoek en publicaties, in binnen- en buitenland. voorbeeld-Interventies Project Re-architect - http://www.waag.org/project/rearchitectRe-architect is een game over stadsplanning en stedelijke transformatie, waarbij de spelers op fotojacht gaan langs de architectuur van de stad in het verleden, heden en de toekomst. In het spel wordt van de spelers gevraagd te reageren op de ontwerpprincies achter de façades, de omgeving te onderzoeken en de stad te fotograferen vanuit diverse perspectieven. Locative atelier - http://www.waag.org/programma/locative

168

Het Locative Atelier stelt de vraag over de verrijkte relatie tussen mens en locatie en hoe deze leidt tot nieuwe vormen van interactie en beleving. De activiteiten op het gebied van Locative Media zijn sterk gegroeid de afgelopen jaren. Waag Society heeft een prominent epositie op het gebied van Locative Media en staat aan de wieg van veel nieuwe intiatieven. Amsterdam Real Time, Dagboek in sporen - http://www.waag.org/project/realtime Iedere Amsterdammer heeft een onzichtbare kaart van de stad in zijn hoofd. De manier waarop hij zich door de stad beweegt en de keuzes die hij hierbij maakt worden bepaald door deze mental map. Amsterdam RealTime; dagboek in sporen, maakt zo’n kaart zichtbaar.Ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘kaarten van Amsterdam 1866-2000’ in het Gemeentearchief van Amsterdam ontwikkelden Waag Society, Esther Polak en Jeroen kee een installatie die met behulp van moderne technologie (bv. GPS) een nieuwe methode voor cartografie onderzoekt. Drijvende markt (tijdelijk initiatief) - http://amsterdam.nl/algemene_onderdelen/indexen/dagje_amsterdam/dagje_amsterdam/@198840/drijvende_markt_in/ Vier studenten van de Universiteit van Amsterdam hebben het plan bedacht om van het Buiksloterkanaal (tussen de Noordelijke IJ-oever en het Shell-terrein) een ontmoetingsplaats te maken. Op zaterdag 6 juni is hier naast het Van der Pekplein een drijvende markt georganiseerd. QiGame, Tropenmuseum - http://www.qigame.nl/De Qi van China’ is een tentoonstelling in Tropenmuseum Junior die je kunt bezoeken door mee te gaan met één van de verschillende Chinatours. Ontdek tijdens deze actieve tour hoe jij je eigen qi kunt laten stromen. Met koken, karaoke, soldaten, kalligrafie, paraplu’s en kungfu. Heb je genoeg qi verzameld? Maak dan samen met de draak een eigen clip met supersprongen! Deze Qi clip vind je na afloop van je bezoek online op www.qigame.nl en kun je naar iedereen sturen. Onderzoek & marketing MarketingTribune - www.marketingtribune.nl YoungWorks - www.youngworks.nlYoungworks is en bureau voor jongerencommunicatie. Ze zijn gespecialiseerd in

het bereiken van jongeren tussen de 10 en 25 jaar. Jaarlijks heeft Youngworks contact met duizenden jongeren, volgt jongerentrends, doet onderzoek, ontwikkelt strategieen en realiseert jongerenprojecten -en reclamecampagnes. Youngworks trendport - www.trendport.nl YoungWorks Trendport is een online portal met de meest actuele en complete informatie van en over jongeren tussen de 12 en 24 jaar. Motivaction - www.motivaction.nlOnderzoekt o.a. doelgroepen die belangrijk zijn voor de performance van de organisatie. Iedere doelgroep speelt een andere rol en kent een eigen belang. Hoewel de communicatie richting elk van de groepen in vorm, frequentie en inhoud verschilt, moet er ook consistentie zijn in de communicatie. Door middel van kwalitatief onderzoek brengt Motivaction doelgroepen in beeld.Young Mentality - http://www.motivaction.nl/147/Segmentatie/Mentality_tm/YoungMentality/Samen met Sanoma Uitgevers en Young Works heeft Motivaction het YoungMentality-model ontwikkeld. YoungMentality is een segmentatiemodel voor jongeren van 8 tot 18 jaar. Onderzoeksbureaus kijken in segmentatieonderzoek vaak naar socio-demografische kenmerken of naar stijlen (b.v. kakkers, skaters, gothics) om jongeren in groepen op te delen. De verklaringskracht van deze segmentatiemodellen neemt af, want een dergelijk socio-demografisch profiel zegt niets over de waardenoriëntatie van jongeren. Zo kunnen zowel skaters als gothics het idealisme hoog in het vaandel hebben staan. Jongerenorganisaties en samenwerkingsverbanden kences - www.kences.nl kences is hét samenwerkingsverband van studentenhuisvesters in Nederland. Wij werken aan goed en betaalbaar wonen in nagenoeg alle studentensteden. kences is zelf géén verhuurder van studentenwoningen. stedenbouwkundige projecten Atelier Zuidvleugel - www.atelierzuidvleugel.nlDe Zuidvleugel van de Randstad ontwikkelt zich vanuit meerdere steden en dorpen tot een samenhangende netwerkstad. Het begrip ‘netwerkstad’ doelt op een groeiende wisselwerking tussen plekken in een gebied, maar het is niet eenduidig. Het Atelier Zuidvleugel wil begrijpen waar de ruimtelijke samenhang

placemakers 169

in de netwerkstad uit bestaat en welke opgaven op de regionale schaal richting kunnen geven aan de planning van de Zuidvleugel.Het Atelier Zuidvleugel zal ruimte bieden aan de zoektocht naar het ontwerpen en programmeren op de schaal van de Zuidvleugel. Met uitdagende activiteiten en inspirerende producten zal het een impuls gegeven aan lokale, regionale en provinciale plannen. Het concept netwerkstad krijgt hiermee voor het verstedelijkte deel van de provincie Zuid-Holland betekenis. Online Platforms De creatieve stad - www.creatievestad.nlDe creatieve stad is een proces waarin spelers (mensen en organisaties) nieuwe waarden ontwikkelen en domeinen aan elkaar verbinden. We gaan op zoek naar deze spelers, noemen ze hier, bekijken wat ze doen en nodigen ze uit voor het gesprek over de Creatieve Stad.

YOUR CITY, jongeren maken Zuid

Met YOUR CITY, Jongeren maken Zuid laten Stichting Kijk op Zuid en AIR zien hoe jongeren initiator en (mede)bepaler kunnen worden van de inrichting van hun directe leefomgeving. Hoe kan de inbreng van jongeren - een dynamische en snel wisselende groep - worden afgestemd op het veel tragere proces van ruimtelijke ontwikkeling van de stad. YOUR CITY richt zich op jongeren tussen 16 en 24 jaar, bewoners en gebruikers van Rotterdam (Zuid) en professionals en ontwerpers uit het vakgebied. De jongeren worden als coalitiepartner uitgedaagd en betrokken bij de ontwikkeling van de stad. Josje Stoel, programmeur YOUR CITY, heeft onderzoek gedaan naar de latente verlangens en wensen van jongeren ten aanzien van de publieke ruimte. Hiervoor zijn uiteenlopende gesprekken gevoerd met jongeren, jongerenwerkers, beleidsbepalers, marktpartijen en cultuurmakers. Naar aanleiding van interviews en onderzoek stelt zij: ‘Jongeren van Zuid zoeken de ruimte, zowel fysiek en mentaal.

Jongeren als coalitiepartner AIR en de stichting kijk op Zuid onderzoeken op welke wijze jongeren direct invloed kunnen uitoefenen op de inrichting van hun leefomgeving. YOUR CITY gaat uit van de vraag van jongeren naar ruimte. Vanuit hun leefwereld en hun behoeften

worden ideeën ontwikkeld die in concrete projecten worden omgezet.Bij het creëren van de nieuwe betekenisvolle plekken wordt vanuit de vraag van jongeren en belangstelling voor ruimte een brug geslagen tussen verschillende generaties en culturen. Hierbij wordt de dialoog tussen verschillende gebruikers en groepen bevorderd. Het zoeken en maken van fysieke en mentale ruimte gebeurt in gesprek en samenwerking met professionals en inwoners van Rotterdam Zuid. Deze manier van werken kan uiteindelijk ook in andere lokale contexten betekenis krijgen. drie handelingsrichtingen: ZOEk! MAAk! ONTMOET! is een ontdekkingstocht voor jongeren in Rotterdam Zuid naar de mogelijkheden om direct en actief de inrichting van hun leefomgeving te beïnvloeden.YOUR CITY onderzoekt niet alleen hoe jongeren het straatbeeld (kunnen) bepalen, maar ook medebepalend kunnen zijn voor de fysieke vormgeving van deze ruimte. In alle onderdelen van het programma zit de ZOEktocht naar de kwaliteit van de plek, het MAAKen van een plek en de mogelijkheid van een ONTMOETing die hiermee wordt gecreëerd.

de vier programma onderdelen:

Best of Rotterdam SouthFilms gemaakt door jongeren van op Zuid samen met een filmmaker. Zelf stellen jongeren een plan van eisen op. Tijdens filmfestival in Zuidpleintheater zullen de films in premiere gaan en een dialoog tussen jongeren en professionals plaatsvinden.

Moadboard Rottedam SouthHet mobiele bouwlab als onderzoekslab waar dmv gesprekken tussen jongeren, bewoners en marktpartijen drie plekken worden geanalyseerd. Ontwikkelen van moadboards en tentoonstellen.

Urban SportsMotorstraatgebied: testplek voor straatsport, onderzoek naar formaliteit/informaliteit en ruimte voor informele sport.

Garden of SouthWat betekent groen in Rotterdam Zuid? Het actuele debat over de stad en haar voedselvoorziening wordt gekoppeld aan de behoefte van jongeren. Jong en oud gaan aan de slag met de ecologische omgeving. Groen op onverwachte plekken (braakliggend terrein wordt groen).

170

Your World; Rotterdam European Youth Capital 2009:http://your09.nl/program/2009/10/550

placemakers 171

BIJLAGE 1 OPEN OPROEP STIMULERINGSFONDS ARCHITECTUUR

placemakers 173

Hoi, wil je onderstaande lijst invullen en de opdrachten vervullen? Je bent hier +/- 55 minuten mee bezig. Veel plezier met de herbeleving van je jeugd.

Inleveren bij Naomi donderdag 5 november 10.00uur.Beloning in overleg.

Doel is om ongrijpbare van de jeugd in onszelf naar boven te halen zodat we meer grip krijgen op de doelgroep, die helemaal niet zo ver van ons af staat. Wij kennen het traject van opgroeien, maar zijn al een aantal dingen verloren. Juist datgene wat je bezig houdt als je jong bent, moeten we weer in kaart krijgen.

Het is de bedoeling dat je over de eerste reeks punten kort antwoord geeft als SCHOLIER en als STUDENT. Maak daarna je kaarten.

ALGEMENE INFORMATIEHedendaagse periodeNaam:Geboortejaar: Geboorteplaats:

Bovenbouw middelbare school periodewoonplaats: Omgevingscirkel in kilometers:

Studie periodewoonplaats:Omgevingscirkel in kilometers:

VRAGENLIJSTDagindelingOmschrijf je dagindeling als scholier en student, denk aan de volgende punten:- Wat deed je als je thuis kwam van school?- Wat vond je van je woonplaats? Ga je er weer terug? - Wat voor plekken kwam je graag?- Wat at je graag, en waar?- Hoeveel uur besteedde je aan telefoneren, huiswerk, tv, computer, lezen, etc. ?

Activiteit - Wat waren je hobby’s? Hoe lang hield je deze vol? - Was je hangjongere? Waarom?- Was je actief in sport? Hoeveel per week? - Hoe vaak ging je uit?- Deed je veel in groepjes of alleen? - Wat voor bijbaantje had je? Hoeveel per week en hoe lange perioden? Tegendraadsheid- Ben je wel eens berispt op je gedrag op straat?- Had je de behoefte om iets te veranderen aan je omgeving? (schaal 1 tot 10)- Naar wie luisterde je niet?- Welke mensen vond je stom?- Ben je wel eens in verzet gekomen? Status- Heb je veel aandacht besteed aan kledingstijlen? (schaal 1 tot 10)- Waar gaf je je geld aan uit?- Hoeveel zakgeld kreeg je? Was dat genoeg?- Ging je naar een buurtcentrum? keet? - In welke subcultuur/hokje bevond je je?- Ging je om met mensen die hetzelfde waren, of ook buiten je eigen sub cultuur?- Had je vriendje/vriendinnetje?- Wie was je idool?- Met wie wilde je het liefst samenwerken? Volwassen, leeftijdsgenoten, of jongere mensen?- Wie had het meeste invloed op je? En waarom? - Ambities- Wat waren je ideeën over de toekomst?- Was je geïnteresseerd in de wereld? Las je bladen/kranten?- Waar zette je je voor in naast school?- Was je actief en ambitieus? (schaal 1 tot 10)- Wat waren je idealen?- Welke angsten hielden je tegen om je doelen te bereiken?

BIJLAGE 2 BACk TO YOUR PAST

174

- Hoe ondernemend was je? wat voor initiatieven nam je? (schaal 1 tot 10)- Waar werd je echt enthousiast voor? En wie boorde dat bij je aan?- Waar had je een hekel aan om te doen?- Zou je mee willen doen aan een project op het gebied van stedelijke ontwikkeling? - Waar zou je later willen wonen? En in wat voor een huis? Nieuw mediagebruik- Welke media vond je belangrijk?- Op welke leeftijd kocht je je mobiel?- Waarvoor gebruikte je je computer?- Op welke leeftijd nam je een email adres?- Hoe vaak checkte je je mail? - Hoe vaak MSNde je? - Hoe vaak googlede je? Wat zocht je? - Speelde je online games? kAARTEN RuimtegebruikPrint twee googlemaps uit. De kaart moet zijn van je directe omgeving tijdens bovenbouw middelbare schooltijd en een van je studententijd. Breng hierin je dagelijkse activiteiten in kaart. Oriënteer je op deze tijd door na te denken over bovenstaande punten (en meer). Concreet is het de bedoeling dat je de volgende onderdelen in de kaarten verwerkt, met een cijfer. 1. Wonen. Geef aan waar je woonde. 2. School. Waar ging je naar school? 3. Sport. Waar sportte je? 4. Hangplek. Waar ging je naar toe in de buurt van je huis? 5. Hangplek. Waar ging je naar toe in de buurt van school? 6. Uitgaan. Waar ging je uit? 7. Hobby’s. Waar waren je hobby’s? 8. Vrienden. Waar woonden je vrienden? 9. Winkelen. Waar ging je winkelen? 10. Geef aan op welke plekken je liever niet kwam.

Alles gedaan? Checklist: • algemene vragen • kaarten• en de foto!

placemakers 175

BIJLAGE 3 DEZE WEEk VAN ALLE WEkENWEEk 1vliegende startHet OnderzoeksLab van het programma ‘’Nederland wordt anders’’, officieel genaamd ‘’Y Placemakers, co-creatie door jongeren in de herstructurering’’, is van start gegaan. Afgelopen woensdag gaf de Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol het startsein tijdens de startbijeenkomst in Apeldoorn. Zij riep op om een begin te maken met het ‘’andere Nederland’’, door nieuwe vormen van samenwerking te explore-ren.

In hele korte tijd hebben we de deelnemers van het team leren kennen (7 oktober was onze allereerstekennismaking), hebben we een vliegende start ge-maakt met ons werk en vandaag leveren we onzeeerste output. We hebben ons verdiept in de opgave, we proberen vat te krijgen op de abstracte vraag, en hebben in een korte uiteenzetting van Leo, Hyke, Irene en Raymond een introductie gekregen op de opgaven waar zij in de drie door Ymere aangedragen locaties voor staan.

We zijn met ons team te gast bij FabrYque, een labo-ratorium voor vrij denken van Ymere. Eenprettige plek, goede faciliteiten en een waanzinnig uitzicht over het water. In deze eerste wekelijkseupdate-pdf doen we kort verslag van de stand van zaken aan het einde van onze eerste week. Ditdocument is bedoeld om onze partners en geïnteres-seerden te informeren, reacties uit te lokken opons onderzoekswerk en heeft een agendastellende taak richting ons eigen team. We hopen dat uons zult blijven volgen!

WEEk 2De eerste week, waar zijn we mee bezig?Na de presentatie van Ymere vorige week was er meer duidelijk over onze opdracht om jongeren te be-trekken bij het (her-)ontwikkelen van (semi-)perifere gebieden. Maar er blijven veel vragen. Duidelijk is dat we op zoek moeten naar jongeren om te kijken wat zij kunnen betekenen voor een lokatie in de toekomst. Maar; hoe kunnen zij worden ingezet als Placema-kers? Om wat voor jongeren gaat het eigenlijk? En, hoe kom je er achter wat zij belangrijk vinden? Het is aan het Lab om hier een strategie voor te bedenken. Om het kader duidelijk te krijgen hebben we deze week veel literatuur besproken en uitgekozen. We lezen over creatieve plekken als motor van de stad en over maakbaarheid van een plek. Om daarnaast meer inzicht te krijgen in de ’semi-perifere gebieden’ zijn we in groepjes op excursie geweest.

Een oriënterende fietstocht maakt duidelijk dat de gebieden Zeeburgereiland, Westpoort en het Een-hoorngebied heel verschillend zijn. Waar Zeeburger-eiland de indruk wekt van een leeg bouwterrein, lijkt Westpoort vooral een bedrijfs -en industriegebied. Op beide plekken komen we weinig jongeren tegen. Alleen het Eenhoorngebied is een duidelijk jongeren-gebied. We komen ze hier overal tegen, op zoek naar snacks en bankjes. Op basis van gesprekjes met jongeren, foto’s en eerste indrukken werkt het Lab nu aan mindmaps van de gebieden. Op basis van deze kaarten zullen we mogelijkheden voor een duurzame relatie tussen jongeren en deze verschillende gebie-den verder uitwerken. Bovendien wordt er een blog gestart, als begin voor een interactief platform waar alle ontwikkelingen gevolgd kunnen worden. Binnen-kort kan men dus ook online niet meer om de Place-makers heen.

WEEk 3Hoe maken jongeren de stad?Deze week graven de Placemakers in hun geheugen. Na drie weken brainstormen, lezen en online surfen hebben we ‘de jongere’ nog niet precies in beeld. Daarom kijken we terug op onze tienertijd, voor de meesten niet eens zo lang geleden. Maar de vraag is of de jongeren van nu hun tijd niet anders besteden. Zitten ze continu achter de computer te chatten en te gamen, of is een potje buiten voetballen nog steeds populair? We willen graag zoveel mogelijk jongeren ontmoeten om waar-en onwaarheden over deze brede doelgroep te achterhalen.

We bedenken strategieën om jongeren te benaderen. Tarik Yousif van stichting Creative Urbans benadrukt tijdens zijn lunchlezing in ons OnderzoeksLab dat contact met jongeren het belangrijkste onderdeel van het project. Maar, waarschuwt hij, je moet bij jongeren wel aankomen met een goed verhaal. Creative Ur-bans organiseert educatieve projecten voor jongeren om ze actief te betrekken bij stedelijke vernieuwing. Tarik weet uit eigen ervaring dat jongeren mee willen doen, als je maar duidelijk aangeeft wat je van ze wil. Volgende week hebben we een afspraak bij het MediaCollege op de locatie Westpoort. Bij het Me-diaCollege hopen we een ingang te vinden om ook daadwerkelijk met scholieren in contact te komen.

Naast het brainstormen over ‘jongeren’ hebben we ook deze week weer concrete acties ondernomen. Zo hebben we dit blog aangemaakt met informatie over Placemakers. Met posts, filmpjes en foto’s hopen we dat het aanzet tot interactie. Ook bezoeken een aantal Placemakers een woondebat van de Biennale Rotterdam met als thema ‘Wie maakt de stad?’ Dit debat gaat over het samen bouwen aan de stad. Voor

176

placemakers is dit debat interessantm omdat jonge-ren hierin ook een rol kunnen spelen. En daarom gaat onderzoekslab Placemakers er zo snel mogelijk voor zorgen dat jongeren zélf aan het woord komen.

WEEk 4Presentatie van strategienDe Placemakers krijgen voor het eerst reacties op hun bevindingen tot nu toe. Inmiddels ontstijgen we de opstartfase en beginnen we met onze eer-ste overleggen met externe partijen. Zo hebben de Placemakers kennis gemaakt op het Mediacollege; hét aanknopingspunt om met jongeren in contact te komen. Dit college is een beroepsopleiding voor grafische vakken en nieuwe media. Er bevinden zich leer-werkbedrijven, waar de leerlingen kunnen werken aan hun eigen discipline. Technici ontwikkelen een lichtplan, en dat wordt ook daadwerkelijk inge-zet bij een theaterstuk waar andere leerlingen aan werken. Het idee is om de expertise-gebieden van de leerlingen te gaan inzetten als onderdeel van ónze discipline; gebiedsontwikkeling. De afspraak met Ron Hartman vormt een eerste aanzet hiertoe.

De verwachtingen rondom het Lab Placemakers zijn hooggespannen. Niet alleen de deelnemers, maar ook opdrachtgever en de projectgroep Nederland Wordt Anders koesteren hoge verwachtingen. Tijdens onze presentatie voor de externe partners kregen we feedback op een aantal ideeën en plannen uit de experimentele fase. We presenteerden de meest uiteenlopende interventies; van Westpoort-Oost the Game tot een Klimwand en Ideeënmachine. Kritiek was dat er te veel werd gezocht naar oplossingen in plaats van naar strategieën. Het idee om uit te gaan van bestaande groepen en initiatieven en hiertussen verbindingen leggen werd sterk bevonden.

Belangrijk blijft dat we niet te veel moeten proberen te denken vóór jongeren, maar naar onszelf blijven kijken. We staan zelf helemaal niet zo ver af van de doelgroep. Wat vinden wij belangrijk? Hoe willen wij-zelf graag worden benaderd? Wij zijn toch ook graag op plekken waar ‘het gebeurt’. Eva de klerk wijst op het belang van deze spannende plekken tijdens de druk bezochte lunchlezing in het pakhuis. Zij heeft jongeren betrokken tijdens de ontwikkeling van de NDSM werf. “Listen to the music, dat is waar het be-weegt. En waar het beweegt, daar zijn jongeren.”

WEEk 5strategieën als experimentHet zwaartepunt verschuift steeds meer naar de stra-tegieën. Ideeën voor strategieën in Zeeburgereiland, het Eenhoorngebied en Westpoort-Oost kristalliseren zich steeds meer uit door feedback en onderlinge dis-cussies. We hebben besloten om voor ieder gebied een eigen strategie uit te voeren door middel van een laagdrempelige interventie met jongeren. Emile Spek, directeur projectontwikkeling bij Ymere schuift aan bij het Lab. Hij geeft zijn visie over de woningmarkt in het algemeen, over concept-ontwikkelingsbureau Yfabri-que en het gebruik van nieuwe low-profile initiatieven. Tegenover hem ontvouwden wij onze eigen experi-mentele initiatieven.

Voor het Eenhoorngebied willen we bewoners wer-ven voor de functie van junior consultant. Met een serieuze sollicitatie-procedure willen we jongeren als pionier-bewoners aannemen om lokale initiatieven op gang te brengen. Op deze manier weten we zeker dat het om initiatieven gaat die interessant zijn voor jongeren. Ze zijn er immers zelf bij. In Westpoort-Oost proberen we in te spelen op de belevingswereld van

jongeren door een game te ontwikkelen, vooralsnog getiteld ‘Westpoort-Oost: the game’. Dit spel richt zich op gebiedsontwikkeling op een interactieve manier die jongeren aanspreekt. Jongeren van het Medi-aCollege in Westpoort zouden deze game kunnen ontwikkelen. We hopen dat jongeren door dit spel met andere ogen naar hun omgeving gaan kijken en meer inzicht krijgen in de dingen die zij hierin belang-rijk vinden. Maandag gaan we met docenten van het MediaCollege praten over ‘the game’.

De strategie voor Zeeburgereiland bevindt zich nog meer in de spannende dan in de concrete fase. De fo-cus ligt op kruisbestuiving tussen lokale partijen. We zijn zijn contacten aan het leggen met lokale partijen als Duwo (studentenhuivesting) en met het kriterion tankstation. Emile Spek is in ieder geval enthousiast over de gekozen strategieën. Ook zelf hebben we alle vertrouwen dat onze inspiratie voor Zeeburgerei-land leidt tot de ontwikkeling van een andere goede strategie.

WEEk 6Jongeren gezochtHet is vrijdagochtend voor de Placemakers in Pak-huis Afrika, en we maken ons zorgen. Waarover? Niet om de aandacht die we op gang brengen. We staan in Trouw, onze lunchlezingen zijn populair en organisaties als Ymere en het MediaCollege volgen ons met interesse. Ook maken we ons niet druk over de productie. Die is namelijk in volle gang. De PDF die we iedere week rondsturen telt inmiddels meer dan 80 pagina’s, tekst, foto’s en kaarten. Bovendien twitteren en bloggen we er op los. Vanwaar dan onze zorgen? We hebben in al die weken vooronderzoek nog geen één jongere in het Lab mogen ontvangen. Een serieus probleem.

placemakers 177

We zien in het Lab genoeg volwassen locatie –en jongerenexperts. Ook als we er zelf op uit gaan raken we in gesprek met jongeren; tijdens de bezoekjes op locatie en tijdens de discussieavond met jongeren bij de tentoonstelling ‘Vrijstaat Amsterdam’. We hebben hier geluisterd naar hun dromen en plannen voor de stad aan de hand van stedenbouwkundige maquet-tes. De jongeren waren scherp en bekritiseerden vooral de haalbaarheid van de dromen. We hebben hier contact gelegd met een aantal welbespraakte 6e jaars ‘Vossianen’ (van het Amsterdamse Vos-sius gymnasium). Ook zorgen docenten van het MediaCollege dat er volgende week een aantal van hun leerlingen deze kant op komen. Maar we willen ook zo graag jongeren van Zeeburgereiland en het Eenhoorngebied hier uitnodigen. En het liefst zo snel mogelijk.

Vandaag spreken we daarom jongeren op deze locaties aan met de vraag of zij willen meedenken een tijdelijke invulling van het gebied waar ze wonen, werken of naar school gaan. We verspreiden posters, visitekaartjes en mailtjes om jongeren deel te laten nemen aan een brainstormsessie met de Placema-kers en met Ymere. Door te zorgen dat er verschillen-de partijen aan tafel zitten bieden we de jongeren de mogelijkheid om hun wensen en ideeën uit te spreken tegenover een partij die hier ook echt over gaat. Vol-gens ons een unieke kans. Maar vinden jongeren dat ook? We zullen het zien op 27 november. Nu eerst op pad.

WEEk 7met jongeren in gesprekOp Zeeburgereiland belden we vanochtend studenten uit hun bed. Ondanks het tijdstip werden we binnen

gevraagd. Zo met een kopje koffie op een doorge-zakte bank, krijgen we een kijkje in het leven de studentenkamers. Vier studenten delen een woon-keuken, een ‘campingdouche’ en soms een cavia of konijn. Maar we zijn hier niet alleen voor de gezellig-heid, we hebben een missie. De voorbereidingen voor de workshop zijn in volle gang. We zijn hiervoor niet alleen op papier aan het werk, maar vooral ook in de buurt. We flyeren en spreken jongeren aan om maar te zorgen dat ze betrokken raken bij ‘placemaking’.

Ook hebben we de jonge medewerkers van camping Zeeburgereiland en tankstation kriterion uitgenodigd voor de workshop. In het Eenhoorngebied blijken er al studenten te zijn die zich aangesproken voelen om onze vacature voor ‘junior consultant’ te vervullen. Maar de grootste stap van deze week was toch wel onze brainstorm mét jongeren van het mediacollege. Zij zijn bezig met creatieve projecten op hun school in Westpoort Oost, en misschien wel toekomstige bewo-ners. We presenteerden het idee van co-creatie, in de vorm van een game, aan een stuk of tien studenten van de grafische afdeling.

De studenten waren enthousiast, maar kritisch. Ze willen allemaal naar de workshop komen, zonder dat het verplicht is. Maar een game? Dat idee wilden ze niet opgedrongen krijgen. Liever willen ze er nog eens goed over brainstormen: “je maakt een plek toch aantrekkelijk door ontmoeting. En een game is zo kil. Dat mist alle warmte, alle romantiek.” Maar wat wil-len ze dan wel? Op zich vinden ze het idee van een digitaal netwerk wel weer interessant. We besluiten volgende week vrijdag meerdere opties ter discussie te stellen. Maar we vragen naast de grafische studen-ten, ook studenten van de game-afdeling om mee te komen. Volgende week weten we (weer) meer.

WEEk 8Jongeren workshop en brainstorm in Pakhuis afrika!Westpoort tv, een avondmarkt, een wegwijzer van ge-schilderde pijlen, en bazenruilXL tussen bedrijven. Dit zijn slechts enkele van de voorstellen van de studen-ten van het MediaCollege om het gebied Westpoort –Oost zichtbaar te maken. Ze vinden dat er sowieso een bedrijventoernooi moet komen, en een leuke plek om te lunchen. Met een beetje karakter. Dan kunnen studenten van het MediaCollege dat soort dingen mooi filmen voor het digitale platform Westpoort tv, stellen ze zelf voor tijdens de workshop. Wij als Placemakers worden steeds enthousiaster door de creatieve input van de jongeren. Deze week vervult de benedenverdieping van Pakhuis Afrika eindelijk echt de functie waarvoor ze bedoeld is; een vrijruimte om ideeën op te doen, sámen met jongeren.

Vandaag loopt de ideeënmachine op volle toeren. Alle gebieden, Zeeburgereiland, het Eenhoorngebied en Westpoort-Oost, hebben een groepje jongeren afgevaardigd die gemotiveerd zijn om mee te denken over de toekomst van het gebied. Dat ze hier niet alleen voor de borrel zijn, blijkt uit het enthousiasme waarmee ze hun gebruik van het gebied in kaart brengen en de plekken analyseren. Wat is niet leuk, wat is leuk en hoe kan het beter. Iedereen heeft er wel zijn of haar mening over, en deelt deze graag met de Placemakers.

Voor het eerst zijn we echt een dag samen met jongeren aan het denken, en de vonk lijkt over te slaan. De jongeren blijken zich graag aan het lab te willen verbinden. Als onderdeel van een vak van het MediaCollege, in de vorm van junior-consultant voor het Eenhoorngebied, of gewoon vrijwillig omdat

178

het belangrijk is om mee te kunnen praten. Zodat er dingen gebeuren die het voor jou als jong, energiek iemand leuker maken. Een supermarkt of een festival. De afgevaardigden blijken hier een zinnige bijdrage over te kunnen leveren. Dus in die zin is het idee al geslaagd. Met een beetje voorwerk en inzet blijkt co-creatie in ieder geval mogelijk. Hoera, daar proosten we op met Ymere én met de jongeren tijdens de bor-rel van vandaag!

WEEk 9‘Trial and error’ met jongerenArun Jain, guru op het gebied van gebiedsontwikke-ling, geeft ons persoonlijk advies over co-creatie met jongeren. Jain is betrokken bij Ymere en wordt eenpaar keer per jaar ingevlogen naar Amsterdam vanuit zijn woonplaats Portland. Wij mochten bij hem op ge-sprek en gingen in discussie over hoe ver we moetengaan in onze ‘bottom-up’ benadering. Sinds een week werken we samen met groepjes jongeren uit de drie gebieden door middel van workshops. Maar hoegeven we verder invulling aan het begrip co-creatie? Experimenteren we met de mate waarin we de macht uit handen geven per groep? Of gaan we hierin metalle groepen zo ver mogelijk? Wat is het kader waar-binnen we de jongeren laten werken? Bepalen wij wie (met wie) gaat co-creëren? Durven we jongeren de rol van client te geven, waarbij wijzelf slechts dienen als adviseurs? Het is moeilijk om de jongeren hele-maal los te laten in hun proces, omdat we graag een goed plan tot stand willen brengen, juist in samenwer-king met jongeren.Het blijft van belang dat we vasthouden aan het experimenteren, aan het ‘trial and error’ karakter. We hoeven immers geen vaststaand product te verkopen;mislukkingen en fouten zorgen voor meer inzicht in het proces van co-creatie. Falende experimen-

ten geven aan wat er juist niet moet gebeuren. Aan de hand van deze ervaringen focussen we ons op vermoedens en willen we aanbevelingen doen voor verder onderzoek. Daarom evalueren we de gebruikte methode na elke workshop/co-creatie. Het is hierbij ook van belang dat alle ideeën zo veel mogelijkdoor de jongeren worden gevisualiseerd.We vragen ons soms wel af of de dubbele ambitie van Ymere haalbaar is. kunnen we aan de ene kant experimenteel onderzoek over co-creatie methoden doen, en tegelijkertijd nuttige ideeën aandragen voor de gebieden zelf? Wij hebben in ieder geval besloten dat onze prioriteit blijft liggen bij het proces van co-creatie.De junior consultants uit het Eenhoorngebied, de stu-denten uit Zeeburgereiland, en de creatievelingen van het MediaCollege ook deze week gelukkig weer meemet het brainstorm-proces. Wellicht kunnen we vol-gende week nog meer samen visualiseren; beelden, kaarten en acties!

WEEk 10De vaart erin!Onderzoekslab Placemakers voelt deze week een beetje als een haast-lab. We hebben het er over hoe we tot resultaten kunnen komen zonder dat we de kwaliteit uit het oog verliezen. Soms hebben we het gevoel dat dingen snel en onoverzichtelijk gaan. Aan de andere kant doen we ontzettend veel in korte weken; we hebben de brede onderzoeksopdracht geconcretiseerd, we hebben jongeren in de gebie-den gezocht én gevonden. We hebben zelfs groepen jongeren enthousiast gekregen om mee te komen denken en voor hen workshops gemaakt. En dat terwijl jongeren bereiken niet makkelijk is, zo weten wij van ambtenaren op het gebied van jeugd, leraren en andere jongerenexperts. We zijn dan ook trots, bij

ons waren jongeren de afgelopen bijeenkomsten all over the place.

Maar wat is er gebeurd? De opkomst van de work-shops deze week is LAAG. Alleen de jongeren-consultants van Zeeburgereiland waren van de partij, verder laat bijna iedereen het afweten. Heeft dit ook te maken met de korte duur van ons onderzoekslab? Zijn we nog te vaag tegenover jongeren en kunnen we ze niet genoeg diepte of lange termijn perspectie-ven bieden? Of is het gewoon co-creatie op zich? En zitten jongeren niet te wachten om na te denken over gebiedsontwikkeling. We proberen contact te leggen met de jongeren om de oorzaken van de gebrekkige opkomst te achterhalen.

Zo blijkt maar weer eens de dynamiek van het lab. Iedere week is weer anders en onverwacht. Onder-tussen houden we de vaart er in, en gaan we gewoon door met het inzetten van de verschillende methodes en strategieën. We luisteren weer naar lunchlezin-gen, bereiden workshops voor, presenteren ideeën aan experts, zetten de jongeren aan het werk, en we schrijven stukken. Het gaat ten slotte uiteindelijk om de trial and error van ons werk gedurende dit lab; geen opkomst is ook een uitkomst.

WEEk 11Het begin van het einde of het einde van het begin?Deze week prijkten er op de muren van Ymere eens geen aankondiging voor weer een interessante lunchlezing van de Placemakers. In plaats daarvan hing er een vrolijke Placemaker-kerstgroet.

Hebben we al vakantie dan? Het tegendeel is waar: met de grote eindpresentatie op 15 januari in zicht,

placemakers 179

moet er nog een flinke eindspurt gemaakt worden. Vandaar dat er geen lezingen waren, omdat we alle tijd nodig hadden om vooral heel hard te werken.

De groep voor het gebied Zeeburgereiland heeft geconstateerd dat het niet makkelijk is om jongeren op vrijwillige basis betrokken te houden. Zij hadden vorige week geen opkomst bij hun workshop. Ze zijn echter niet voor één gat te vangen en werken aan een grote enquete om de voorstellen uit eerdere workshops op locatie te toetsen onder een breed publiek.De Junior Consultants van groep Eenhoorn hielden vandaag een presentatie van hun plannen tot nu toe. Ze zijn duidelijk goed bezig. Een van hun ideeën was film/documentaire te maken om Eenhoorn op de kaart te zetten. De Placemakers bekeken alles kritisch en spoorden hen aan niet alleen vanuit het gebied of de opdrachtgever (Ymere) te denken, maar ook aan wat ze zelf als jongeren in dit gebied willen zien. We zijn benieuwd waar dit toe leidt.

Voor het gebied Westpoort zijn nog maar 2 jongeren over, maar die draaien op volle toeren en hebben 2 volle dagen bij ons doorgebracht. Uit de 50 strategie-en die in de eerste workshops met een grotere groep zijn bedacht zijn 8 strategieën gefilterd en die worden in beelden omgezet. Ook brachten Jeroen Brouweriks en Peter de Vries van het MA-college ons een bezoek om over de stand van zaken te praten en te bekijken hoe we in de toekomst met hen gaan samenwerken.Uhmmm….Toekomst? Stopt onderzoekslab Placema-kers dan niet op 15 januari?

Dat is de vraag waar wij ons nu over buigen. Na meer dan 2 maanden hebben wij heel wat werk verzet en zijn we langzaamaan specialisten aan het worden op het gebied van de co-creatie met jongeren. De dyna-

miek in de groep is zo goed, dat we deze trein niet meer kunnen stoppen. Met Emile Spek van Ymere en Guido Wallagh van atelier Rijksbouwmeester spraken we over manieren om door te kunnen gaan. Onder de vleugels van atelier Rijksbouwmeester is dit helaas niet mogelijk, maar Emile staat open voor een voor-stel van onze kant.Dusss….maak je klaar voor Placemakers 2.0

WEEk 12Tweede kersteditieDe kersteditie nr. 2 van het onderzoekslab Placema-kers ligt voor u. Met een reflectieve houding gaan we de kerstdagen in. Terug naar de basis van ons onder-zoek proberen we het document steeds meer richting een beknopt en leesbaar verslag te brengen. Daarbij werden veel vragen gesteld. Welke vragen zijn nog niet beantwoord? Stellen we de juiste deelvragen? Welke kunnen we binnen deze onderzoeksperiode beantwoorden?Daarnaast lopen de co-creatie experimenten steeds meer naar een einde toe. Met nog drie weken voor de boeg, begint de spanning hoog op te lopen binnen het lab en bij de jongeren die meewerken. Toch is de aan-dacht deze dagen meer bij de extreme winterse tafe-relen en de kerst in het vooruitzicht. Zo reageerden de jongeren bij Zeeburgereiland helaas niet massaal op de enquête die we vorige week hebben verstuurd en waren de studenten van het MediaCollege afwezig door de kerstvakantie. De Junior Consultants daar-entegen waren aanwezig en aan het worstelen met de ideeën voor het Eenhoorngebied. Zij miste wel de aanwezigheid en steun van het volledige team van de Placemakers. Juist ook door mindere dagen wordt het voor de Placemakers wel steeds duidelijker waar het in het onderzoek om gaat. Het proces van co-creatie met jongeren is grillig en laat zich niet forceren!

WEEk 13Op de valreep.....Zelfs in de kerstvakantie werken de Placemakers door! Met de eindstreep in zicht is het flink stressen in het onderzoekslab.Deze week even geen workshops. Twee Junior Consultants waren wel trouw aanwezig, want ook zij naderen een deadline. Zij zetten hun peilen op een televisie serie over het wel en wee in het Eenhoorn-gebied. Dit weekend gaan ze de trailer filmen. Deze week konden we naast de gevraagde feedback ook een website voor ze ontwerpen, de samenwerking begint wederkerig te worden!

Door de placemakers wordt flink geschreven, gedis-cusieerd en samengevoegd. Want dit onderzoeks-rapport is nog lang niet perfect en dat moet hij wel worden.Iedereen legt de focus vooral op zijn eigen groepje. Per locatie wordt het proces duidelijker in beeld en woord gebracht. Daarnaast is er ook ruimte voor extra reflectie. Want wij zijn niet te stoppen en willen door met dit onderzoek, nu we zo hard op weg zijn om specialisten te worden op het gebied van co-creatie met jongeren. Er is een voorstel voor een vervolgonderzoek opgesteld en gezamenlijk scherpen we dit nog aan. Dus u hoort nog van ons in 2010!!Wij eten er vast een oliebol op. Een gelukkig nieuw-jaar!

WEEk 14geen gewone weekEr gebeurt in het lab deze week nóg meer dan in een ‘gewone’ week. Niet alleen donderdag en vrijdag, maar de hele week zijn de Placemakers bezig om experimenten af te ronden en te evalueren. We moe-ten ten slotte toewerken naar een presentatie voor volgende week. Iedere week zijn er in ons verslag

180

nieuwe bevindingen bij gekomen. Dit zouden we wel eindeloos voort kunnen zetten; we leren na iedere workshop of lezing weer meer, en het eind lijkt nog niet in zicht. Maar het zit er toch aan te komen; we moeten conclusies gaan trekken.

Drie maanden is niet lang voor intensief onderzoek. Zeker niet wanneer je de traditionele paden van onderzoek verlaat en op zoek gaat naar een nieuwe methode. We komen niet met een maquette of met een kaart, maar hebben het over een totaal andere boeg gegooid: we voegen inhoud toe aan het ‘norma-le’ vooronderzoek doordat we bottom-up naar gebie-den hebben gekeken. Theorie en praktisch onderzoek zijn aan elkaar gekoppeld door er ín te duiken en op zoek te gaan naar gebruik op kleinschalig niveau. We hebben contacten gelegd met jongeren om te begrij-pen hoe dit gebied het beste ontwikkeld kan worden. Naast theorie leren we vooral door te doen en door ideeën te bespreken en deze vervolgens proberen te realiseren. Nog altijd hebben we niet het gevoel dat we van alles met zekerheid kunnen zeggen. Wel kun-nen we benoemen wat we hebben gedaan, en wat er hierbij wel en niet lukte.

Verschillende methodes zijn gebruikt en diverse studieachtergronden en externe experts zijn ingezet. Daarnaast gebruiken we vooral ook veel durf en actie om tot nieuwe strategieën te komen. We proberen van alles uit; het ontwikkelen van een nieuw onder-zoeksinstrumentarium samen met een groep gebrui-kers is moeilijk, complex en roept weerstand op; we hebben jongeren zien komen en gaan. Maar deze week bewijst maar weer eens dat we het niet voor niets doen. We hebben een interessante presentatie van de junior consultants gekregen, en Ymere lijkt wel meer te zien in ons grote onderzoeksavontuur! Jongeren hebben de toekomst, maar Placemaking

blijkbaar ook!

hebben jongeren zien komen en gaan. Maar deze week bewijst maar weer eens dat we het niet voor niets doen. We hebben een interessante presentatie van de junior consultants gekregen, en Ymere lijkt wel meer te zien in ons grote onderzoeksavontuur! Jongeren hebben de toekomst, maar Placemaking blijkbaar ook!

WEEk 15Jongeren en ontwerpersWe zijn vijftien intensieve weken verder en we heb-ben een beetje het gevoel dat we de rol van ontwer-pers hebben geherdefinieerd, of hier in ieder geval op een totaal andere manier invulling aan hebben gegeven. Ontwerpers zijn over het algemeen echte ‘makers’. In gebiedsontwikkeling zijn het de doeners, de scheppers van nieuwe gebouwen en plekken. Maar door het onderzoekslab Placemakers hebben we gezien dat deze eigenschappen ook op geheel nieuwe manieren kunnen worden ingezet. Doordat architecten bij gebiedsontwikkeling meewerken vanaf een idee naar de uitvoering hebben we inzicht in de verschillende stappen in het proces en al wat daarbij komt kijken. Maar dat is niet het enige, we kunnen onze manier van denken en vaardigheden ook over-brengen op groepen die nog weinig in aanraking zijn geweest met gebiedsontwikkeling, zoals de meeste jongeren. We kunnen zo’n doelgroep hierin bij de hand nemen door een gevoel voor ruimte, kaarten en conceptuitwerking mee te geven.

Onderzoekslab Placemakers heeft drie maanden geleden de uitdaging aangenomen om parallel aan gebiedsonderzoek te kijken naar de rol voor jongeren om hun gebied te máken, voor Placemaking.

We hebben ons hier ingestort vol goede moed, en zonder vooroordelen. Uit onze methode spreekt nieuwsgierigheid en openheid voor de stad en haar gebruikers. Deze ‘gebruikers’ zijn in ons geval jonge-ren. We hebben geprobeerd om hen partij te maken in het ontwikkelingsproces, op verschillende manie-ren. Zelf hebben we hierin verschillende rollen aan-genomen; als mediator, in open samenwerking of als sturende partij. In alle gevallen geven jongeren blijk verstand te hebben van de behoefte, belangen en in-richting van hun leef- en/of werkomgeving. Ze kunnen dit goed uitleggen aan degenen die hier plannen voor maken. Dit blijkt ook vandaag weer uit de presentatie van de junior consultants over de ontwikkeling van een televisieprogramma en overzomerings-traject. Zij vertellen hun visie en oplossingen voor jongeren in het Eenhoorngebied aan de directeur van Ymere, de projectontwikkelaar van het Eenhoorngebied en andere geinteresseerden. De inbreng van jongeren is nog niet gebruikelijk.

We hebbenhet vertrouwen dat jongeren een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan gebiedsontwikkeling.Maar ondanks dat deze doelgroep veel potentie heeft, weten we nog steeds niet in welke vorm co-creatie met jongeren écht werkt. Ons onderzoek geeft in ieder geval vast een aanzet; we bakenen begrip-pen af en verkennen vast een aantal mogelijkheden. Morgen vertellen wij over onze ervaringen tijdens de presentatie. Maar we hebben natuurlijk meer werk verricht dan we in 20 minuten kunnen laten zien. We bieden daarom ons verslag aan als naslagwerk. Het zijn onze bevindingen waar we in de afgelopen drie maanden gaandeweg achter zijn gekomen. Dit is getrouwe weergave van een bottom-up onderzoek, waarbij de successen en mogelijkheden, maar ook de valkuilen en mislukkingen zijn beschreven.

placemakers 181

BIJLAGE 4 OMSLAGEN PDF (week 1 tot en met 15)

onderzoeksLAB

placemakersco-creatie met jongeren in de herstructurering

[STAND VAN ZAKEN: WEEK 4]

PLACEMAKERSCo-creatie met jongeren in de herstructurering




PLACEMAKERSCo-creatie met jongeren in de herstructurering

STAND VAN ZAKEN: WEEK 2



week 1

week 4 week 5 week 6

week 2 week 3

182



placemakersco-creatie met jongeren in de herstructurering[STAND VAN ZAKEN: WEEK 10]

placemakersco-creatie met jongeren in de herstructurering[STAND VAN ZAKEN: WEEK 9]

placemakersco-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling[STAND VAN ZAkEN: WEEk 12]

[2de kERsTEDITIE]



placemakersco-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling[STAND VAN ZAKEN: WEEK 11]

[KERSTEDITIE]

week 7


week 8 week 9

placemakers 183


placemakers

co-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling

[JANUARI 2010]

2010 20112009 1990 2012




Top

Dow

n be

trokk

enen

Bot

tom

Up

betro

kken

en

Week

co-creatie

initiatieven

initiatieven



- studenten

studenten



?









Kriterion


slibvijzel-gemalen

PLACEMAKERS











betrokkenpartijen




afstemming


motorevenementen

ilegaledansfeestjes




Schmidt huis



etc






NB

dit

over

zich

t pre

tend

eert

niet

vol

ledi

g te

zijn

, maa

r een

alg

emen

e in

druk

te g

even

van

de

wijz

e w

aaro

p in

itiat

ieve

n op

het

Zee

burg

erei

land

tot s

tand

kom

en

studenten






Roboock



benutten

afstemming



184

AMBER BEERNINk1975-07-24


Amber is in 2000 afgestudeerd als bouwkundig ingenieur voor ontwikkelingslanden bij de faculteit Technologie Management aan de Technische Universiteit Eindhoven. Daarna heeft zij ervaring opgedaan bij grote en kleinere architectenbureaus zowel in ontwerp als in ontwerponderzoek. In 2009 afgestudeerd als architect aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam.

CARST ABMA1983-11-04


In 2005 is Carst afgestudeerd als bouwkundig ingenieur. Hierna studeerde hij op zowel de Tudelft als de academie van bouwkunst in Arnhem om afgelopen zomer zijn architectuurdiploma te behalen aan de Universiteit van Catalonië in Barcelona. Ondertussen heeft hij ervaring opgedaan als ingenieur en assistent-architect bij verschillende grote en kleine bureau’s in zowel Nederland als Spanje. Verder heeft hij zich mij breed georiënteerd in nieuwe media en fotografie. Hij werkt momenteel in deeltijd bij de overheid op het gebied van bouwcontrole en handhaving.

CECILE RAAS1981-11-09


In 2008 is Cecile afgestudeerd als architect aan de Technische Universiteit Delft. Een deel van haar studie volgde zij aan de Università degli Studi di Ferrara (Italië). Zij deed een stage bij Architectenbureau Paul de Ruiter. Na haar afstuderen werkte zij bij Leo Harders Architecten en realiseerde zelfstandig een school in Nepal. Samen met een collega maakte zij het ontwerp voor deze school, leidde dagelijks de bouwplaats en nam het management van budget en planning op me. Momenteel is zij werkzaam als freelance architect.

JEROEN MENSINk1974-03-14


Jeroen Mensink is architect en mentor van het onderzoekslab. Zijn bureau voor ontwerp en onderzoek, JAM* architecten, is gevestigd aan de Panamalaan in Amsterdam. Opgeleid aan de TU in Delft in de richtingen Architectuur en Bouwtechnologie, is zijn werk en onderzoeksgebied langzaam verschoven naar de grotere schaal. Als auteur van de Vinex Atlas (samen met Jelte Boeijenga) en redacteur van het onderzoek en het boek Steden vol Ruimte (Rudy Uytenhaak) ziet hij ook het werkterrein van het bureau breder worden (o.a. stedenbouwkundige schets Spoorzone Nijmegen en Quick Scans en Ambitiedocumenten voor de N9 en de A20 voor Rijkswaterstaat).

TEAM PLACEMAkERS

placemakers 185

NEELTJE TOPS1977-03-16


Neeltje is in 2003 afgestudeerd aan de TU/e op een “privé-huis voor de publiek vrouw” onder dhr. Ruijssenaars, waarvoor zij een nominatie voor de Archiprix en Mignot-prijs ontving. Zij deed als assistent-ontwerper ervaring op in stedenbouwkundig ontwerpen en grootschalige woningbouwprojecten en bij de architectenwerkgroep te Tilburg. In Barcelona en werkte zij als freelance architect bij Ruisanchez en AV62 arquitectos.

YIFAT LEVRON1972-12-08


Yifat is als architect afgestudeerd aan de TU Technion te Haifa in Israël. Zij deed werkervaring op bij verschillende bureaus in zowel Israël als Nederland. De laatste jaren werkte zij voornamelijk aan grote bouwkundige en stedenbouwkundig projecten bij de Architectengroep en Soeters van Eldonk architecten.

STEFANIE TUMEWU1983-12-27


Stefanie Tumewu is 30 juli 2009 afgestudeerd Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft. Haar afstudeerproject ging over culturele verschillen en overeenkomsten in Amerikaanse en Nederlandse persoon-product relaties. Tijdens haar master Design for Interaction heeft ze kennis en ervaring opgedaan met creatieve onderzoeksmethoden: aan de hand van interviews, observaties, dagboekjes en/of groepsessies kan men rijke informatie verzamelen wat de gebruiker’s wensen, gedachten en dromen zijn in het gebruik van een specifiek product.

RONALD BOER1981-07-08

[email protected]

Ronald is in 2005 afgestudeerd als landschapsvormgever aan Hogeschool Laren-stein met een ontwerpend onderzoek naar het toepassen van waarde toekenning aan plekken door gebruikers in een planproces. De afgelopen twee jaar heeft hij de Master Art/Space/Nature gevolgd aan Edinburgh College of Art in Schotland. Juni 2009 is hij afgestudeerd met een onderzoek over het element zout(NaCl), hoe deze in verschillende systemen (culturele, economische, landschappelijke) zich presenteert. In zijn recente werk worden omstandigheden gecreëerd die een bewustwording van het proces en transformatie laten zien.

186

JESSE LAVALAYE1976-02-06


Jesse is in 2003 afgestudeerd aan de TU in Delft onder leiding van Tony Fretton (nominatie Archiprix). 2004 Southern California Institute of Architecture (SCI-Arc) te Los Angeles. Vanaf 2005 werkzaam bij LVBK Architecten te Rotterdam, DP6 te Delft, KCAP te Rotterdam en Knevel Architecten te Amsterdam. Verder betrokken bij Noolioknights.com.

JOOST HILLEN1981-08-17


Begin 2008 ben ik afgestudeerd aan de TU Delft in Architecture, Building Technology and Urbanism. Tijdens mijn afstuderen heb ik mij bezig gehouden met het ontwerpen van een breed jongerencentrum in R’dam. Vervolgens heb ik als onderzoeker aan de universiteit in de redactie van het boek ‘Color in Contemporary Architecture’ gezeten en als Freelance architect bij Jutten Architectuur gewerkt. Daarna ben ik voor een jaar naar New York vertrokken alwaar ik als Junior Architect bij Peter Marino Architect ontwierp voor grote internationale projecten van onder meer Vuitton en Chanel.

kATUSHA SOL1985-02-03


katusha is afgestudeerd in sociologie en politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zij deed verschillende buurtonderzoeken, onder andere naar ‘onzichtbare’ Marokkaanse vrouwen en naar de herinrichting van het Domela Nieuwenhuisplantsoen. Momenteel is zij werkzaam als redacteur voor Nicis, een kennicentrum voor de steden en als docent stadssociologie aan de UvA.

NAOMI HOOGERVORST1978-10-04


Naomi Hoogervorst heeft als architect werkervaring opgedaan bij Fokkema Architecten, Slavenburg’s bouwbedrijf en Dok Architecten. Sinds een aantal maanden is ze onder haar eigen naam aan het werk, onder andere een verbouwing van een Rijksmonument op het Westergasfabrieksterrein te Amsterdam.

placemakers 187

MARLOU DE JONG15-07-1981

06 [email protected]

Marlou is in 2007 afgestudeerd bij Industrieel Ontwerpen aan de Technische Universiteit Delft. Met een grote affiniteit voor ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken heeft zij als ontwerper eerst ervaring opgedaan bij Binnenbuiten BV en tegenwoordig bij BGSV, bureau voor stedebouw. Daarnaast werkt zij onder haar eigen naam aan projecten in de buitenruimte. Al haar projecten hebben het doel onze leefomgeving te verbeteren met tijdelijke initiatieven of duurzame herinrichtingen.

placemakers 189

COLOFON

Onderzoek verricht in het kader van het programma Nederland wordt anders. In opdracht van Atelier Rijksbouwmeester en Ymere.

Team Placemakers: Amber Beernink, Cecile Raas, Carst Abma, Jeroen Mensink, Jesse Lavalaye, Katusha Sol, Joost Hillen, Naomi Hoogervorst, Neeltje Tops, Yifat Levron, Stefanie Tumewu, Ronald Boer, Marlou de Jong

Redactie: Neeltje Tops, Katusha SolEindredactie: Jeroen Mensink

Met dank aan de dRO voor het ter beschikking stel-len van het kaartmateriaal.

www.nederlandwordtanders.nl

Pdf Placemakers

Documents

Transcript of Pdf Placemakers