Verder kijken

over de menselijke maat en groene vooruitgang

Verkiezingsprogramma GroenLinks Zuidhorn 2014-2018

1

Inhoud 1. Inleiding 2. Gemeenteraad 3. Werk 3.1 Nieuwe kansen 3.2 Lokaal werkgelegenheidsbeleid 3.3 Internet 4. Beter voor de bewoners 4.1. Overal toegang 4.2 Een dak boven het hoofd 4.3 Kom Zuidhorn 4.4 Samen leven 4.5 Gastvrij 4.6 Preventie in een gezonde omgeving 4.7 Bewegen en sport basisbehoefte 4.8 Zorg naar de gemeente 5. Koester de kleine dorpen 5.1 Leefbaar 5.2 Mobiel 5.3 Dorpshuizen en -verenigingen 6. Beslissen met burgers – meedenken en inspraak 6.1 Serieus 6.2 Meer te kiezen 6.3 Samen nabij 7. Kwaliteit voor onze kinderen 7.1 Opvoeden en opleiden 7.2 Schoolbestuur 7.3 Jeugdparlement 7.4 Kinderopvang 8. Kwaliteit door kunst en cultuur 8.1 Fleurig 8.2 Kijken en tonen 8.3 Lekker lezen 8.4 Meer dan hangen 9. Verbeter de veiligheid 9.1 Verbeter de wereld, en vergeet jezelf niet 9.2 Aanrijtijden

2

9.3 Meer blauw en dorpswachters op straat 9.4 Schoolzwemmen 9.5 Privacy en veiligheid, ook bij drones 9.6 Geen brandrampen 9.7 Geen CO2 en schaliegas 9.8 Bevingsbestendig 9.9 Een steentje bijdragen 10. Meer aandacht voor natuur, milieu en monumenten 10.1 Duurzaamheid 10.2 Trek de groene grens 10.3 Nationaal landschap 10.4 Beter openbaar vervoer 10.5 Woelige wateren 10.6 Meer zon 10.7 Het licht en de duisternis 10.8 De wind uit de goede hoek 10.9 Minder afval 10.10 Minder viezigheid 10.11 Natuur vanzelfsprekend betaald 10.12 Meer met monumenten 10.13 Zonder gif 10.14 Schoon textiel 10.15 Dierenwelzijn 11. Winst voor de gemeenschap 11.1 Respect voor elkaar 11.2 Maatschappelijk vastgoed 11.3 Verantwoord ondernemen 11.4 Eerlijk rijk en eerlijk delen 11.5 Armoede de wereld uit, te beginnen uit Zuidhorn

Foto's: Aernout Steegstra, Rudie Wiersma Fotografie (en enkele eigen foto's)

3

1. Inleiding Sinds de vorige verkiezingen van 2010 is er veel veranderd. We zijn in een hardnekkige financiële en economische crisis beland. Er zijn veel mensen zonder betaald werk, de armoede groeit. De gemeenten krijgen veel minder geld uit Den Haag. Gemeentelijke investeringen zijn afgeblazen of uitgesteld. Veel bedrijven redden het niet meer. De werkloosheid loopt op. Jongeren kunnen nauwelijks vast werk vinden; ouderen worden gekort op hun pensioen. Mensen met een smalle beurs en middengroepen worden armer. Zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) en flexwerkers hebben het moeilijk. Stevige bezuinigingen zijn doorgevoerd op Stichting Welzijn Zuidhorn, kunst, cultuur, vrijwilligerswerk, sport, groenvoorzieningen en wegen. Er worden veel minder huizen, bijvoorbeeld in de Oostergast, gebouwd dan oorspronkelijk gepland. De gemeentelijke belasting, onroerendezaakbelasting (OZB), is zeer sterk verhoogd. Veel huizen, winkels en bedrijfsgebouwen staan te koop. Straten in onze dorpen verpieteren. Omvangrijke taken op het sociale domein (jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet) decentraliseert het rijk naar de gemeenten. De meerderheid van gemeenteraad van Zuidhorn - GroenLinks behoort daartoe niet - wil dat deze gemeente wordt samengevoegd met de andere gemeenten in het Westerkwartier of zelfs met nog meer gemeenten. De crises in milieu, klimaat en ontwikkelingslanden woekeren voort. Maar ondanks de crises en de grote bezuinigingen blijven we als GroenLinks optimistisch. Met echte keuzen, een goed beleid en veel inzet denken wij dat we deze crises uiteindelijk de baas kunnen worden. Wij willen dat doen op de menselijke maat en met groene vooruitgang; daarvoor is Verder kijken nodig: de ondertitel en titel van dit GroenLinks-verkiezingsprogramma 2014-2018. Verder kijken: voor GroenLinks betekent dit allereerst dat we vanuit een toekomstvisie werken. We staan een duurzame, rechtvaardige en groene samenleving voor. Voor ieder moet werk beschikbaar zijn. De gemeente moet eindelijk eens werk maken van lokaal werkgelegenheidsbeleid met schone bedrijven en activiteiten. Zonne-energie, hergebruik, innovatieve en milieuvriendelijke activiteiten liggen voor de hand. We moeten streven naar een circulaire oftewel kringloopeconomie. Behoud en vergroening van bestaande midden- en kleine bedrijven betekenen versterking van bestaande werkgelegenheid en vaak ook nieuwe banen. Verder kijken om ons mooie landschap te behouden. Het fraaie landschap, grotendeels open met wierden en oude dijken is kenmerkend voor ons gebied. Kenmerkend voor onze dorpen moet blijven: het weidse uitzicht. Het gaat ons om dorpse kommen en nieuwbouw met een menselijke maat, veilig fietsen, bussen en goede treinen en geen files op de Friesestraatweg, de dokter om de hoek en niet bij een verre post, goede dorpsscholen en een gezonde middenstand en horeca. Op stadse fratsen zitten wij niet te wachten. Verder kijken: wij willen werken aan een verdraagzame samenleving, waarin geen mensen of groepen vanwege geloof, ras, afkomst, geaardheid, sekse of functiebeperking worden uitgesloten. De enge blik en het bekrompen denken die we nogal eens tegen komen, willen we graag doorbreken. Verder kijken: inkomen, macht en voorzieningen moeten eerlijk worden verdeeld. Armoede moet de wereld uit, te beginnen uit Zuidhorn: een topprioriteit voor GroenLinks. Verder kijken: onze wereld houdt niet op bij onze dorpen en ook niet bij onze gemeentegrenzen. Meehelpen aan rechtvaardige verhoudingen in Nederland en de wereld is een belangrijk onderdeel van ons handelen.

4

GroenLinks streeft naar het behoud en herstel van het landschap en het milieu: met ruimte en rust zeggen we in een plattelandsgemeente genoeg. Gedeeltelijk ligt onze gemeente in het Middag-Humsterland, het oudste cultuurlandschap van Noordwest Europa. Natuurlijk behoort dit gebied tot de gemeente Zuidhorn. Dat moet vooral zo blijven. De voortgaande aantasting van dit gebied moet nu echt gestopt worden en zijn waarden moeten hersteld worden. En GroenLinks staat voor een rechtvaardige samenleving: eerlijker verdelen van inkomen, kennis en macht zonder aanzien des persoons. Graag vragen wij ook uw steun voor dit streven!

In dit programma geven we aan hoe we ons programma op de verschillende aandachtsgebieden uitwerken. We proberen zo concreet mogelijk te worden, zonder volledig te kunnen zijn. We volgen grotendeels de indeling die we ook in het vorige programma hebben gevolgd. De gewijzigde omstandigheden vragen wel om andere accenten. De komende jaren is er veel te doen voor het gemeentebestuur van onze gemeente. Wij willen een nieuwe Toekomstvisie. GroenLinks wil geen tweedeling die in de huidige Toekomstvisie geschetst wordt: aan de ene kant de as Zuidhorn-Grijpskerk waarop vooral de economische bedrijvigheid plaatsvindt en aan de andere kant de rest van de gemeente met minder ontwikkelingsmogelijkheden. Of een gemeente met drie snelheden: de economische as Zuidhorn-Grijpskerk, de toeristische as Aduard-Oldehove en het landbouwgebied. GroenLinks wil een goede ontwikkeling van alle dorpen. Dorpen mogen dan ook niet ‘op slot’ gezet worden. Ze moeten op hun schaal en behoefte mogelijkheden houden voor woningbouw en bedrijvigheid. Verder zal de overheveling van taken in het sociale domein - jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet - plaatsvinden: van het rijk naar de gemeenten. Naar schatting zal binnenkort 60% van de gemeentebegroting betrekking krijgen op dit sociale domein. Deze overheveling gaat gepaard met grote bezuinigingen (van een kwart en meer van het budget). Alle zeilen moeten worden bijgezet om de gevolgen hiervan te beperken, vooral voor kwetsbare groepen. Tegelijkertijd willen we het voordeel van de decentralisatie - uitvoering dicht bij de mensen - volledig tot zijn recht laten komen. Hoe meer kiezers in de gemeente Zuidhorn ons steunen, hoe meer mogelijkheden we hebben om ons programma te verwezenlijken. Natuurlijk willen we niet alleen in de gemeenteraad, we nemen ook graag deel aan het dagelijks bestuur van de gemeente (het College van Burgemeester en Wethouders). In de Collegeonderhandelingen moet blijken of er voor GroenLinks iets te ‘regeren’ is: we moeten voldoende van ons programma in daden kunnen omzetten. Ons motto is: Besturen als het kan, in de oppositie als het moet. We hebben geprobeerd het programma zo toegankelijk en leesbaar mogelijk te maken. Daarom hebben we ervoor gekozen zo veel mogelijk concrete punten voor ons gemeentelijk beleid aan te geven.

5

2. Gemeenteraad De gemeenteraad is het hoogste orgaan in de gemeente. Ze is de kroon op de plaatselijke democratie. We moeten hier zuinig op zijn.

De hoofdtaken van de gemeenteraad zijn: het vaststellen van de hoofdlijnen van beleid, de controle op de uitvoering daarvan en het vertegenwoordigen van de burgers. Ook stelt de gemeenteraad de begroting vast en controleert het financiële jaarverslag van de gemeente. In de raadsvergaderingen worden de belangrijkste beleidsterreinen in de gemeente behandeld, zoals verkeer, milieu, gezondheidszorg, cultuur en sport. De raad maakt algemene regels (verordeningen), waar inwoners van de gemeente zich aan moeten houden. De raad benoemt en ontslaat wethouders. Als de post van burgemeester vacant is, doet de gemeenteraad een voordracht aan de Kroon. De gemeenteraad wordt ondersteund door de griffier. De griffier staat de raad en de door de raad ingestelde commissies bij de uitoefening van hun taak terzijde. De gemeenteraad kent een Rekenkamer die onderzoek doet naar rechtmatigheid en doelmatigheid van het beleid en de besteding van de middelen.

Er is een duidelijke rolverdeling tussen de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders. De raad heeft bijvoorbeeld het recht om onderzoek te doen naar het bestuur van het college van burgemeester en wethouders. Deze verdeling staat in de Wet dualisering gemeentebestuur. GroenLinks werkt graag aan het levend en levendig houden van de democratie. Daarvoor moeten de gemeente, het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad gemakkelijk toegankelijk zijn. De informatie over de gemeente en haar beleid moet duidelijk en vroegtijdig beschikbaar zijn. Plannen moeten tijdig besproken worden met betrokken groepen. De gemeente moet uitnodigen om in en tegen te spreken. Daar wordt de kwaliteit van de besluiten beter van. De gewoonte van het college in onze gemeente om regelmatig de dorpen langs te gaan en met dorpsverenigingen te spreken, is heel goed. Deze moet voortgezet worden. De gemeenteraad moet ook regelmatig dorpsverenigingen en andere groepen horen. Het proces van besluitvorming moet duidelijk zijn. Inwoners en verenigingen moeten tijdig kunnen weten wanneer zij hun stem kunnen laten horen.

Fractie GroenLinks Zuidhorn

GroenLinks weet dat een fractie en een gemeenteraad veel kunnen bewerkstelligen. De raad is immers uiteindelijk de baas en beslist. Maar de rol van de raad kent ook haar beperkingen. Een gemeente gaat niet over alles. Soms gaat het om bevoegdheden van de provincie of het Rijk. Zo gaat bijvoorbeeld de provincie over het openbaar vervoer in haar gebied. En het Rijk gaat over inkomstenbelastingen. De fractie van GroenLinks wil haar kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende taken actief uitvoeren. We komen met vragen, voorstellen en initiatieven. We houden goed contact met onze steunfractie, leden, kiezers en groepen die ons benaderen. We gaan regelmatig de dorpen in en leggen ons oor goed te luisteren. Graag willen wij het naadje van de kous weten. We zijn kritisch, maar constructief.

6

3. Werk 3.1 Nieuwe kansen Om langdurig werkzoekenden aan zinnig werk te kunnen helpen melden we onze gemeente aan voor een experiment met de ‘sociale markteconomie’. Dit is het zogenaamde Plan van Elswijk, waarbij de sociale lasten anders worden gefinancierd: niet vooraf, als belasting op arbeid, maar achteraf, als belasting op de toegevoegde waarde van product of dienst. Dit experiment laat elders goede resultaten zien met meer arbeidsplaatsen en betere kansen op vergroening van de economie. Het moet aantrekkelijker en gemakkelijker worden om een bedrijf te beginnen. De gemeente kan ook de zogenaamde starters steunen door voorlichting. Wij vinden dat er een gemeentelijk startersfonds moet komen, waarmee beginnende milieu- en mensvriendelijke ondernemers gesteund kunnen worden. Daarnaast wil GroenLinks ook op andere manieren (tijdelijke) arbeidsplaatsen scheppen, bijvoorbeeld als werkervaringsplaatsen in het onderwijs, dorpshuizen, jeugdwerk en bij (sport)verenigingen, door het stimuleren van zonne-energie en energiebesparingsprojecten. De gemeente moet werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden begeleiden bij het zoeken naar scholing en werk. Het bevorderen van zelfredzaamheid is belangrijk. GroenLinks blijft zich verder inzetten voor mensen die aangewezen zijn op een beschermde werkplek (sociale werkvoorziening). Bij grote projecten (zoals de dorpskom Zuidhorn en de Oostergast) willen we afspraken met de uitvoerders om werkzoekenden in te schakelen om hun re-integratie bij betaalde arbeid (zogenaamde social return) te bevorderen.

3.2 Lokaal werkgelegenheidsbeleid Het tegengaan van de gevolgen van de economische crisis moet voorrang krijgen. De gemeente is verantwoordelijk voor het handhaven en versterken van de werkgelegenheid. De gemeente kan veel doen bij de uitvoering van de Participatiewet: mensen weer naar werk begeleiden en hen zinvolle activiteiten en een fatsoenlijk bestaan bieden. Er is veel maatschappelijk nuttig werk (meer dorpswachten, meer energiebesparing, onderhoud en reparatie, meer ondersteuning mantelzorg) te verrichten. Door de investeringen op peil te houden kan er werkgelegenheid behouden blijven of geschapen worden. De jeugdwerkloosheid kan worden bestreden door een slim samenspel tussen gemeenten, instanties van sociale zekerheid en onderwijs. Onze gemeente moet aansluiten bij de ontwikkeling van de kenniseconomie. Bezuinigingen kunnen o.a. worden opgevangen door gebruik te maken van de daarvoor gespaarde middelen, een eerlijker verdeling van de lasten en de oprichting van een participatiemaatschappij voor investeringen. GroenLinks wil daarbij voorrang geven aan milieuvriendelijke en kleinschalige bedrijvigheid en startende ondernemers. De economische crisis biedt ook kansen om de economie te ‘vergroenen’. Vanzelfsprekend dienen de activiteiten schoon te zijn en in het landschap te passen. Wij willen ons graag inzetten voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het behouden en realiseren van winkels in dorpen is een belangrijk doel. Leegstand van winkelpanden moet worden bestreden. Daartoe moeten winkels in onze dorpen geconcentreerd worden in het hart van onze dorpen. De landbouw is een belangrijke bron van werkgelegenheid in onze gemeente. Waar dat kan, moet de gemeente bevorderen dat gezonde en duurzame landbouwbedrijven goed kunnen

7

blijven boeren. Snel internet is voor hen van belang. Door toenemende productie zal de druk van aan- en afvoer op de landwegen toenemen. Aandacht voor onderhoud en voldoende uitwijkplaatsen is daarom geboden.

3.3 Internet Vele redenen zijn er om te zorgen dat onze dorpen en bedrijfsterreinen verbonden zijn met snel internet. Snelle ICT-verbindingen bevorderen de bedrijvigheid en de werkgelegenheid (zie voor de privacy § 9.5). GroenLinks wil wifi voor dorpspleinen en verenigingsgebouwen. Dat steunt de leefbaarheid, bevordert innovatie en tegelijkertijd de zelfredzaamheid.

4. Beter voor de bewoners 4.1 Overal toegang Op de begroting van onze welvarende gemeente moet sociaal beleid voorrang hebben: het mag geen sluitstuk zijn. De economische crisis heeft helaas gevolgen voor werk en inkomen van velen. We willen een intensieve bestrijding van de armoede; verschillende instellingen en organisaties (o.a. het Cliëntenplatform, gehandicaptenorganisaties, kerken, werknemers- en werkgeversorganisaties, vrouwengroepen, dorpsverenigingen) kunnen hierbij goede bondgenoten zijn. Er heerst helaas te vaak stille armoede, ook onder ondernemers en zzp’ers (zie ook § 11.5). Daarom zijn we voor het maximaal benutten van de mogelijkheden van de Participatiewet om mensen aan een (betaalde) baan te helpen, te (re-)integreren in het arbeidsproces en aan extra vergoedingen te helpen. Het beleid moet in ieder geval een oplossing bieden voor: - mensen die langdurig van een uitkering moeten rondkomen; - ouderen zonder (noemenswaardig) aanvullend pensioen; - chronisch zieken en mensen met een handicap (zie ook § 4.8). De voorlichting over inkomensondersteuning kan beter. Het Cliëntenplatform blijft voor ons een belangrijk adviesorgaan voor het gemeentelijke beleid op het gebied van bijstand, inkomen en scholing. We zien een taak voor de gemeente in een actief beleid voor preventieve budgetvoorlichting en schuldhulpverlening. De gemeente zorgt voor een actief beleid voor de toegankelijkheid voor mensen met een functiebeperking: dat geldt voor gebouwen, voorzieningen en de openbare ruimte.

8

4.2 Een dak boven het hoofd We moeten afscheid nemen van het uitbreidingsdenken. GroenLinks wil zich inzetten voor de organische groei van het aantal woningen: aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden. Dat betekent dat we meer naar maatwerk toe moeten. De plannen voor de Oostergast moeten we bijstellen. Dit biedt volgens GroenLinks een uitgelezen kans om deze wijk verder echt duurzaam (milieuvriendelijk en energieneutraal) te ontwikkelen. Wij zijn daarbij een voorstander van aardgasvrij bouwen. Mensen met een smalle beurs en starters moeten meer kansen krijgen op de woningmarkt. Gezien de voortgaande aardgaswinning in Groningen - ook onder de gemeente Zuidhorn - is het heel verstandig bevingsbestendig te bouwen en verbouwen (zie ook § 9.7). Naast de taak om de plannen voor de Oostergast bij te stellen vinden wij de grootste uitdaging het leefbaar maken en houden van de oude en wat oudere wijken. Wij willen een slim beleid ontwikkelen en uitvoeren om de huizen in deze wijken naar de eisen van deze tijd te vernieuwen. Er kan nog heel veel meer aan energiebesparing gedaan worden. Soms zullen sloop en nieuwbouw een betere oplossing zijn. Daarbij moet natuurlijk goed worden samengewerkt met huurders, eigenaren, de woningbouwcorporatie Wold & Waard, de provincie en het Rijk. Met gerichte steun willen we huiseigenaren stimuleren de huizen zo goed mogelijk te onderhouden. De herstructurering van wijken en woningen mag niet leiden tot lange wachtlijsten voor huurders. De huidige wachtlijst in de gemeente moet worden aangepakt. Een goede samenwerking met de woningbouwcorporatie Wold & Waard is hierbij een voorwaarde. Er moeten voldoende betaalbare woningen beschikbaar komen en blijven voor mensen met een smalle beurs. Dat geldt ook voor mensen met een functiebeperking. We willen de onderlinge betrokkenheid van de bewoners bevorderen. Lopende en nieuwe ‘noaberschapsprojecten’ verdienen ondersteuning. GroenLinks wil het wonen zoveel mogelijk gemengd: arm en rijk, jong en oud, gezinnen en alleenwonenden, autochtoon en allochtoon, gewortelden en nieuwe medeburgers, onze autochtone inwoners en bijvoorbeeld de groeiende stroom vluchtelingen uit Syrië (zie ook § 4.5). De dorpen krijgen in bescheiden mate de gelegenheid te bouwen om te voorkomen dat jongeren en/of ouderen wegtrekken. Woningen moeten ook geschikt te maken zijn voor jongeren en senioren. Het aanbod van woonruimte kan worden verbeterd en uitgebreid door (lege) plekken in de dorpen te vullen met (ver)nieuwbouw en renovatieprojecten. Inbreiding moet gaan boven uitbreiding. De gemeente moet beter werken met één loket voor bepaalde zaken, zoals in dit geval aanvragen voor (ver)bouw van particulieren en bedrijven. Duurzaam renoveren en bouwen dient regel te worden, waarbij de energieprestatie beter moet zijn dan de landelijke normen voorschrijven. Er komt een monumentenbeleid op basis waarvan de gemeente actief aan de slag gaat met het behoud en gebruik van ons mooie gebouwde erfgoed.

4.3 Kom Zuidhorn De verdere ontwikkeling van de dorpskom Zuidhorn: waar nog mogelijk willen wij die bijsturen, zodat de menselijke maat en het dorpse karakter meer nadruk krijgen en niet alles

9

wordt opgehangen aan automobiliteit en supermarkten. Dus: geen stadse fratsen. Er moet eindelijk een fatsoenlijk verkeersplan komen met de nadruk op fietsers en voetgangers. De oude dorpsstructuur en kleinschaligheid van de kom Zuidhorn moeten behouden en versterkt worden. De kom van Zuidhorn mag geen extra bedreiging vormen voor het winkelbestand in de dorpen in de omgeving van Zuidhorn. De menselijke maat en het dorpse karakter moeten voorop staan: dus geen aantasting door hoogbouw. De kom moet goed toegankelijk blijven voor de minder validen zoals de bewoners van het woon-zorgcomplex en de Eiberhof. De Gast in Zuidhorn moet mooi blijven. Er is in de afgelopen periode een bescheiden begin mee gemaakt. De bomen moeten beschermd worden; door vormen van éénrichtingsverkeer voor auto’s willen we de Gast beter ontzien en fietsers en voetgangers meer ruimte en veiligheid bieden. Pleinen zijn vooral plekken voor ontmoeting, spel, plezier en markt. Zij moeten niet verworden tot parkeerruimtes. Goede parkeervoorziening voor gehandicapten vlak bij de ingang van supermarkten is nodig. In winkelcentra horen ook openbare toiletten, met inbegrip van een invalidentoilet. De bredere functie van het woon-zorgcomplex in de Oostergast (het Zonnehuis) willen we voor de nieuwe wijk graag volledig benutten. Door de ontwikkeling van nieuwe woonwijken kan het zwaartepunt van dorpen sterk worden verplaatst. Bij plannen voor de ontwikkeling van een dorpskern moet met die factor rekening worden gehouden. De verkeersafwikkeling in en rond de Oostergast mag er niet toe leiden dat de oude kom (o.a. de Gast) er last van krijgt.

10

4.4 Samen leven Wonen, welzijn en zorg moeten met elkaar verbonden worden. GroenLinks wil dat de functie van het stimuleren van het vrijwilligersbeleid op gemeentelijk niveau wordt voortgezet. GroenLinks is voor steun aan het verenigingsleven, sport en culturele activiteiten. Deze zijn belangrijk voor de kwaliteit van ons bestaan en de sociale binding. Ze helpen vereenzaming te voorkomen. Er zijn ongeveer 450 (!) verschillende verenigingen en andere vrijwilligersorganisaties actief in onze gemeente. De gemeente moet deze respecteren en stimuleren. Wij zijn voor het opzetten en uitvoeren van een stimulerend vrijwilligersbeleid. Het wordt steeds moeilijker vrijwilligers te vinden, vooral voor structurele activiteiten. Om deze activiteiten (naast het voortzetten van de functie vrijwilligerswerk, de vrijwilligersmarkt, website, de gemeenterubriek, de jaarlijkse leefbaarheidsprijs) een extra zetje te geven, willen wij het mogelijk maken om voor coördinerende functies werkervaringsplaatsen ter beschikking te stellen. De verzekering die in de afgelopen periode door de gemeente voor vrijwilligers is afgesloten, helpt enorm. GroenLinks wil het beleid verbeteren door o.a. mogelijkheden te bieden voor kadercursussen en bepaalde faciliteiten (bijvoorbeeld reprowerk). GroenLinks vindt dat ook in het dorp Zuidhorn een dorpshuis moet komen: we willen nagaan of de nieuwe multifunctionele ruimte dit kan worden. Het jongerenwerk willen we volop blijven steunen: zowel de jongerencentra als het vindplaatsgerichte werk moeten blijvend steun krijgen en uitgebreid worden. Omdat we met z'n allen steeds ouder worden, is een samenhangend ouderenbeleid meer dan ooit noodzakelijk. GroenLinks wil dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven: dat is een opdracht voor het woon-, welzijns- en zorgbeleid. Er moet meer ruimte zijn voor zgn. levensloopwoningen. Voor velen, in het bijzonder ook ouderen, is eenzaamheid een groter wordend probleem. Daarom willen wij dat de gemeente het initiatief neemt tot het aanstellen van een ‘eenzaamheidsmanager’: iemand die de bestrijding van eenzaamheidsgevoelens coördineert en versterkt in samenwerking met verschillende maatschappelijke organisaties en groepen, zoals verenigingen, dorps- en buurorganisaties, kerken en welzijns-, ouderen en jongerenwerk.

11

4.5 Gastvrij Je zult maar vluchteling zijn. Het is goed om ons in die situatie te verplaatsen en zo ons beleid te bepalen. Wij staan als GroenLinks voor een gastvrij, humaan en ruimhartig beleid (zie ook § 4.2). Vrijwilligers in onze gemeente doen heel veel voor vluchtelingen. En dat helpt de vluchtelingen enorm. De gemeente moet hun werk waarderen en steunen. De vluchteling wordt door het rijk persoonlijk verantwoordelijk gemaakt voor zijn/haar inburgering. Wij willen dat mensen worden geïnformeerd over nieuwe regelgeving en mogelijkheden en hoe ze deze kunnen benutten. Voor begeleiding daarbij moet voldoende capaciteit beschikbaar zijn bij de betreffende gemeentelijke dienst. Het ligt voor de hand om hierbij vrijwilligers van Vluchtelingenwerk Nederland in te zetten. We willen een humane behandeling van afgewezen asielzoekers en goede begeleiding bij (mogelijke) terugkeer. Basale zaken als onderdak, voedsel en noodzakelijke medische zorg mag geen enkel medemens worden ontzegd.

4.6 Preventie in een gezonde omgeving Preventie is de beste gezondheidszorg: zorgen dat zorg niet nodig is. De gemeente kan daarom investeren in een gezonde leefomgeving. Maar als je dan toch zorg nodig hebt - wat iedereen wel eens gebeurt -, moet deze ook onder handbereik zijn. Ongeacht je inkomen, leeftijd of achtergrond. Gezond blijven willen we allemaal. De gemeente Zuidhorn kan dit ondersteunen door te investeren in een gezonde leefomgeving. Het gaat dan om de inrichting van de openbare ruimte: voldoende goede wandel- en fietspaden, speelplekken voor jongere en oudere kinderen. Het gaat ook om het handhaven of verbeteren van sportvoorzieningen (zie ook § 4.7). Daarbij geldt dat deze voor iedereen vanuit de gemeente Zuidhorn bereikbaar moeten zijn: qua afstand (alle kernen) en betaalbaarheid. Voor kinderen heeft de gemeente een bijzondere verantwoordelijkheid. Via de jeugdgezondheidszorg en samenwerking met scholen moet vooral worden gewerkt aan het tegengaan van overgewicht bij (zeer) jonge kinderen, bijvoorbeeld door initiatieven als ‘(g)ruitdagen’, het ontmoedigen van alcoholgebruik en roken. De gemeente heeft ook een belangrijke verantwoordelijkheid als het gaat om schoolgebouwen en het bevorderen van een goed binnenmilieu. In de gemeente Zuidhorn kunnen we trots zijn op de hechte gemeenschapsstructuren. Omzien naar elkaar hoort er ‘gewoon’ bij. Dit ontslaat de gemeente echter niet van de plicht om zeer actief vrijwilligers te ondersteunen en te stutten. Vaak ontstaan hier tussen mensen ook plannen, ideeën en initiatieven om de omgeving of de gemeenschapszin verder te verbeteren. Juist wanneer er kansen zijn om met deze initiatieven ook de meest kwetsbare mensen te ondersteunen, moet de gemeente ruimhartig en ‘out-of-the-box’ meedenken en deze plannen (financieel) steunen.

4.7. Bewegen en sport basisbehoefte De medische wetenschap en de medische verzorging hebben de afgelopen vijftig jaar een enorme ontwikkeling doorgemaakt. De gemiddelde leeftijd neemt toe. Daartegenover staan zorgen over verkeerde leef- en eetgewoontes. Kinderen en volwassenen komen vaak te weinig in beweging en zitten te veel (zie ook § 4.6). Het percentage kinderen en volwassenen met obesitas neemt sterk toe. Bij pubers is de motoriek en de lichamelijke conditie vaak slecht ontwikkeld.

12

Sport, te beginnen op jonge leeftijd, is dan ook heel belangrijk, zowel voor het welzijn van de mensen als voor het voorkomen van extra zorguitgaven. De subsidie voor jeugdleden van sportverenigingen moet weer op basis van ledenaantallen worden gegeven en worden verdubbeld om de verenigingen te stimuleren jeugdleden te werven en vast te houden. Er komt ook een subsidie voor actieve 55-plus-leden, als het aan GroenLinks ligt. Zo stimuleren we dat ook ouderen blijven bewegen. We steunen sportactiviteiten die in de vakanties worden georganiseerd. De gemeenteraad heeft geen directe in vloed op het lesprogramma van scholen. Maar indirect moeten mogelijkheden worden benut om te bereiken dat op de basisscholen in onze gemeente de sportlessen gegeven worden door speciale sportleerkrachten. Zo mogelijk moeten kinderen dagelijks sportles krijgen. Er komt weer ruimte voor de zo noodzakelijke schoolzwemles (zie ook § 9.4). De gemeente moet waar dat kan bevorderen dat iedereen - jong en oud, werklozen en bijstandgerechtigden - aan sport doet. De gemeente moet nagaan op welke wijze een (hernieuwde) samenwerking met bijvoorbeeld het Huis van de Sport de verenigingen kan helpen. De gemeente kan voorkomen dat de vrijwilligers van sportverenigingen moeten zoeken en vragen door de verenigingen duidelijke informatie te geven over alle mogelijke ondersteuningen die een vereniging kan krijgen, van subsidies tot en met de vrijwilligersmarkt. De gemeente moet de verenigingen inzage geven in de kosten voor de sportvoorzieningen in relatie tot de kosten die de verenigingen maken (bijvoorbeeld de huur) (zie ook § 4.4). Het openhouden, onderhouden en goed laten functioneren van sportaccommodaties is een opdracht voor het gemeentebestuur. Op de voorzieningen moet in de gemeentelijke begroting worden afgeschreven, opdat er op tijd geld beschikbaar is voor vervanging en vernieuwing. Zo is o.a. in deze periode het kunstgrasveld van vv Zuidhorn aan de beurt. Daarnaast heeft vv Zuidhorn vanwege groei van het aantal leden een tweede kunstgrasveld nodig. De zwembaden (Griffioen in Grijpskerk, Electra in Oldehove) moeten open blijven. Zij zijn mooie voorbeelden van wat vrijwilligerswerk tot stand kan brengen. De verduurzaming verenigingsgebouwen heeft hoge prioriteit: het is in ieders belang dat energielasten dalen. Juist in een tijd dat meer en meer van verenigingen wordt gevraagd. GroenLinks pleit voor het in stand houden van de sportvoorzieningen aan de Westergast en de Adm. Helfrichstraat in Zuidhorn. Deze zouden worden afgestoten. Ze blijken echter in een behoefte te voorzien voor verschillende sporten Wij pleiten daarnaast het serieus werken aan een atletiekbaan(tje). Uitbreiding en verbetering van de sporthallen is tevens aan de orde. GroenLinks wil graag dat er in Grijpskerk een skeelerbaan wordt aangelegd.

4.8 Zorg naar de gemeente De gemeente moet haar uiterste best doen om de negatieve gevolgen van de afnemende zorg en begeleiding en toenemende kosten voor chronisch zieken (onder wie veel ouderen) en mensen met een beperking tegen te gaan. Zorg nodig hebben moet niet betekenen dat je in een isolement raakt, doordat er sprake is van overbelaste mantelzorgers/familieleden en leven met zo weinig geld dat het lid worden van een vereniging of een uitje problematisch is. De gemeente moet vooral inzetten op het stutten van de steunstructuren van de echt kwetsbaren. Alle mogelijkheden moeten worden benut (zie ook § 4.1).

13

Mensen die dat nodig hebben, hebben recht op professionele ondersteuning en hulp. Dat moet op tijd gebeuren en dicht bij huis. Concreet hebben wij daarbij de volgende punten voor ogen:

- Consultatiebureaus behouden in Zuidhorn, Grijpskerk, Oldehove en Aduard.

- JGZ op school.

- Een huisartsenpost in Zuidhorn, zodat deze voor alle bewoners van onze gemeente binnen vijftien minuten bereikbaar is.

- De aanrijtijden van alle hulpdiensten (o.a. de ambulance) moeten écht onder die 15 minuten gedrongen worden.

- Specialistische zorg die nu nog in het ziekenhuis gegeven wordt, kan soms veel dichter bij huis worden gegeven. Dit is vaak een grote verbetering voor chronisch zieken en hun familie. Wij zijn voorstander van het verlenen van specialistische zorg in Zuidhorn voor chronisch zieken, in combinatie met het Zonnehuis. We willen onderzoeken of dit ook mogelijk is in andere zorgcomplexen, zoals de Wierde in Grijpskerk en het Gezondheidscentrum in Aduard.

- De kwaliteit van de indicatieve huishoudelijke hulp (thuiszorg) moet goed blijven. Hierbij is ook de sociale indicatie van belang. Organisaties moeten ook in staat worden gesteld om met voldoende gekwalificeerd personeel bij mensen zorg te verlenen. Mensen mogen hierbij ook rekenen op continuïteit van de personen: niet voortdurend een ander gezicht door de deur naar binnen zien komen.

- Zorgboerderijen binnen onze gemeente behouden hun belangrijke functie.

- Steeds meer wordt de mantelzorg de sluitpost voor individuele zorg aan chronisch zieken, gehandicapten en hulpbehoevende ouderen. Wij willen graag, dat de mantelzorger ten minste één dag in de week vervangen kan worden door professionele hulp.

Zorgboerderij De Weide Blik

De decentralisatie op het sociale domein (jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet) vraagt de komende periode veel energie en organisatiekracht van de gemeente. Aandachtspunten daarbij moeten zijn:

- Het daarvoor beschikbare geld moet daadwerkelijk aan dit domein worden besteed.

- Aan het gevoel van bedreiging van de betrokken doelgroepen moet veel aandacht worden besteed. GroenLinks komt hierbij op voor de kwetsbaren en mensen die afhankelijk zijn van de bescherming door deze wetten.

- Het uitschrijven van aanbestedingen en gunningen is vaak duur. Dit proces moet controleerbaar zijn. Het belang van de cliënt moet steeds voorop staan.

- Niet alleen de grote aanbieders moeten bij aanbestedingen en gunningen in beeld zijn.

14

- Inwoners/ cliënten moeten kunnen kiezen uit meerdere aanbieders. Afhankelijkheid van de gemeente van één aanbieder moet worden voorkomen.

- In onze dorpen regelen vele mensen naar tevredenheid hun zorg met een persoonsgebonden budget. GroenLinks wil dit graag zo houden.

- Een onafhankelijke cliëntondersteuner moet de spil zijn in het in kaart brengen van de hulpvraag.

- In geval van keukentafelgesprekken en -oplossingen mag nooit het belang van de cliënt en zijn formele positie met de mogelijkheden van beroep en bezwaar in het geding komen.

5. Koester de kleine dorpen 5.1 Leefbaar De leefbaarheid in de kleinere dorpen moet beter. We kunnen niet rekenen op een groeiende stroom forensen als inwoners. Wij kiezen voor zo ‘compleet’ mogelijke dorpen: dat zijn dorpen waarin, naast een supermarkt, enkele andere winkels, een (apotheekhoudende) huisarts en een tandarts te vinden zijn. Het moet ook voor jongeren aantrekkelijk blijven in de dorpen te wonen (zie ook § 5.3). Bij duurzaamheidsprojecten moet de gemeente meer en beter samenwerken met de dorpsbewoners. Een mooi initiatief dat een goede bijdrage levert aan de leefbaarheid in Grijpskerk is ‘Grijpskerk gezellig’: er worden verschillende dorpsevenementen georganiseerd, o.a. met Oud & Nieuw. De leefbaarheid van Aduard moet verbeterd worden door snel de rondweg aan te leggen. Sluipverkeer door het dorp moet worden tegengegaan. Voor Nieuwklap moet een leefbare oplossing komen. Door de groei van het (vracht)autoverkeer op de Friesestraatweg (N355) wordt de overlast voor omwonenden en dorpen te groot. In samenwerking met de provincie moet fasegewijze begonnen worden met het terugdringen van geluids- en milieuoverlast (door geluidswallen en verdieping). Buiten de kernen moet parkeergelegenheid voor vrachtwagens komen om zo de overlast in dorpen en bij woonhuizen te voorkomen. De parkeergelegenheid bij de Eisseshof in Niehove moet beter. De sociale veiligheid moet veel aandacht krijgen. Een preventief inbraakbeleid, meer toezicht bij de stations, tegengaan van vandalisme en brandstichting staan hierbij voorop. Om onrust in de dorpen te voorkomen moeten mogelijke daders snel worden opgespoord en herhaling moet worden voorkomen.

5.2 Mobiel Scholieren, fietsers en wandelaars verdienen veiliger wegen of eigen routes tussen de dorpen onderling en de stad. Snelle fietspaden naar de stad krijgen voorrang. Dat van Zuidhorn naar Groningen moet windluw worden. Het project Fietspad Plus van Groningen naar Zuidhorn kan prima worden doorgetrokken naar Niezijl, Grijpskerk en Visvliet. Kleine dorpen moeten met het (semi-)openbaar vervoer bereikbaar blijven.

15

Wij kiezen voor het sterk bevorderen van het openbaar vervoer (volledige verdubbeling van de spoorlijn Groningen-Leeuwarden met een zeer frequente verbinding tussen Visvliet-Grijpskerk-Zuidhorn-Groningen (in de spits om de 10 minuten) en goede bussen op busbanen) en het fietsverkeer (goede, veilige en windluwe fietspaden). We willen experimenteren met ‘gratis’ openbaar vervoer, te beginnen met speciale groepen als ouderen en jongeren. Met concrete doelen willen we met zo’n actief beleid de files op de N355 (Friesestraatweg Zuidhorn-Groningen) tegengaan: in de komende periode bijvoorbeeld 10% minder files (t.o.v. het jaar 2014). De openbaar-vervoerverbindingen in de gemeente, m.n. Oldehove- Aduard-Zuidhorn en Zuidhorn-Leek verdienen meer aandacht.

De functie van het Transferium (station Zuidhorn) moet worden versterkt. Een transferium bij Aduard/Nieuwklap is een interessante optie. Voor Grijpskerk moet onderzocht worden of een transferium aan de rand van Grijpskerk (bij het station en/of de Kievitsweg) een veiliger situatie oplevert. Het is niet gewenst dat de bussen door het dorp rijden: vooral in de spits levert dit gevaarlijke situaties op (Bouwhuisstraat- Nic. Grijpstraat bij de versmalling voor de C1000 en de kruising Schoutstraat/Jonkerslaan).

Voor alle stations en transferia geldt dat de faciliteiten goed moeten zijn: goede veilige fietsenstallingen, overstap fiets-trein-(carpool)auto, wachtruimten, park & ride-faciliteiten.

Het karige (semi-)openbaar vervoer voor kleine dorpen zoals Den Horn, Den Ham, Niehove, Saaksum, Visvliet, Pieterzijl, Kommerzijl, Lauwerzijl, Noordhorn moet op een slimme manier (stimuleren autodelen, Green Wheels, dorpentaxi, ebike-systemen) worden verbeterd. Voor kleinere dorpen is het ook van belang dat de kwaliteit van de aanvoerwegen op peil blijft (een voorbeeld is de Balmahuisterweg voor Niehove). Hoog op ons actielijstje staan verschillende, vooral veilige fietsverbindingen, bijvoorbeeld tussen Niezijl en Kommerzijl, het doortrekken van het Aduard 800 pad naar Zuidhorn langs de zuidkant van het Van Starkenborghkanaal en het doortrekken van het fietspad van Niekerk naar de Friese Straatweg langs de N980. In alle dorpen moeten voldoende veilige trottoirs komen. De trottoirs mogen geen parkeerhavens worden. Er moet meer aandacht komen voor het gebruik van rolstoel en rollators in alle straten en lanen van alle dorpen. Een wandeling buiten het dorp betekent nu vaak ‘heen en weer’ langs een weg met auto’s. Wij willen voor ieder dorp wandelmogelijkheden langs veilige paden. Extra aandacht moet uitgaan naar de toegankelijkheid van alle voorzieningen voor mensen met beperking. Wij willen dat vooral ook mensen met een beperking zelf betrokken worden (bijvoorbeeld via hun eigen organisaties) bij het maken van plannen.

16

We willen het net van oplaadpunten intensiveren en uitbreiden, in overleg met aangrenzende gemeenten, waardoor het gebruik van elektrisch vervoer (scootmobiel, auto, fiets) wordt bevorderd.

5.3 Dorpshuizen en -verenigingen De ‘dorpenbegroting’ in de gemeentelijke begroting moeten een vaste plaats houden: zo kunnen dorpen en inwoners volgen wat er in hun nabije omgeving wordt geïnvesteerd. De gemeente stimuleert en ondersteunt het opstellen en actualiseren van dorpsvisies. Deze dienen een rol te spelen bij het opstellen en uitvoeren van het gemeentelijk beleid (zie § 5.1). Het meerjarenplan voor het instandhouden en het gebruik van dorpshuizen moet geactualiseerd worden en uitgevoerd worden. We zijn erop uit de functie van de dorpshuizen te verrijken, bijvoorbeeld met spreekuren van diensten van de gemeente en zorginstellingen.

Voor de functie van de afgebroken Burcht (Grijpskerk) moet echt een oplossing komen. In goed overleg met alle betrokkenen zou onderzocht moet worden of voor de middellange termijn (5 tot 10 jaar) een Multifunctioneel Centrum (‘Model Opende’) een duurzame oplossing is voor een dorp als Grijpskerk. Daarin zouden op termijn fasegewijs functies als consultatiebureau, bibliotheek, kinderopvang, vernieuwing van de sporthal, de grote zaal (vervanging van de functie van de Burcht) e.d. een plek kunnen krijgen.

Voor dorpshuizen en -verenigingen kunnen werkervaringsplaatsen de werkdruk verlichten en de continuïteit verbeteren.

6. Beslissen met burgers – meedenken en inspraak

6.1 Serieus GroenLinks wil bij het maken van plannen en het formuleren van beleid maatschappelijke organisaties tijdig betrekken, bijvoorbeeld dorpsverenigingen, afdelingen van werknemers- en werkgeversorganisaties, land- en tuinbouworganisaties, kerken en individuele burgers. Een open en actief informatie- en voorlichtingsbeleid is hierbij een voorwaarde. Essentieel is dan dat het gemeentebestuur de gesprekspartners serieus neemt en echt iets doet met de op- en aanmerkingen. De gemeentelijke Internetsite en het blok in een huis-aan-huis-krant zijn goede elementen in een actievere en betere communicatie tussen bestuur en burgers. We willen dat de gemeentelijke diensten (gedeeltelijk) spreekuren houden in de dorpen. Dat kan in de dorpshuizen en/of met een mobiel loket: een gemeentebus. We willen ons inzetten voor een inloopspreekuur van een Ombudsman binnen de gemeente.

6.2 Meer te kiezen GroenLinks wil het gebruik van het Burgerinitiatief als instrument van en voor burgers goed onder de aandacht brengen. Wij zijn eveneens voorstander van een referendum waarbij burgers bepaalde ingrijpende besluiten van de raad kunnen corrigeren. Via een dubbele stem bij de verkiezingen willen wij de kiezer invloed geven op de samenstelling van het College van B&W. We willen een actievere werkwijze van de gemeenteraad. We pleiten voor meer rechtstreekse communicatie tussen raad en burgers.

17

6.3 Samen nabij Samenwerking met andere gemeenten en met de provincie kan goed zijn voor de burgers, de bedrijven en de instellingen. Op vele gebieden gebeurt dat. De Regiovisie Groningen-Assen 2030 is daarvan met de succesvolle Taskforce ‘Slimmer reizen, slimmer werken’ een voorbeeld. Wij willen wel dat dergelijke vormen van samenwerking goed democratisch controleerbaar worden en blijven. In de afgelopen raadsperiode hebben de vier Westerkwartiergemeenten (Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn) afgesproken nauw te gaan samen werken. Wij steunen dit om schaal-, efficiëntie- en kwaliteitsvoordelen te behalen. Zo nodig steunen wij een nog nauwere ambtelijke samenwerking, bijvoorbeeld om de decentralisatie op het sociale domein goed te kunnen verwerken. Er moet wel goede democratische controle uitgeoefend worden. GroenLinks vindt dat het gemeentelijke bestuur dicht bij de burgers moet blijven. Voor het gemeentehuis moet je bijvoorbeeld (na een mogelijke herindeling van de gemeenten) niet naar Leek moeten gaan. Daarom kiezen wij voor democratisch gecontroleerde samenwerking en in deze bestuursperiode 2014-2018 niet voor een fusie van gemeenten (dus geen herindeling). Als een meerderheid toch blijft afkoersen op een grote gemeente, zullen wij nadruk blijven leggen op de menselijke maat, toegankelijkheid en bereikbaarheid van de gemeente. Voor burgers en bedrijven die een probleem/conflict hebben met de gemeente, moet één duidelijk aanspreekpunt komen: een Ombudsman (m/v). Het moet niet zo zijn dat zij zich soms jaren moeten inspannen om hun recht te krijgen.

7. Kwaliteit voor onze kinderen 7.1 Opvoeden en opleiden Goed onderwijs en goede scholen zijn belangrijk voor de leefbaarheid van onze gemeente en onze dorpen. Een mooi beeld schetsen we in onze aanduiding: ‘de lerende dorpen’. Wij pleiten voor het ontwikkelen van een duurzame leer- en onderwijscultuur in onze gemeente. Het sluit aan bij het WRR-rapport ‘De lerende economie’ (2013). Opleiding levert veel op: meer kansen op werk, een vitalere economie, innovatie, beter functioneren in de samenleving en een langer en gezonder leven. Veel valt te leren van het zogenaamde ‘Finse model’, waarbij de kwaliteit van docenten/leerkrachten en het goed leren lezen de belangrijkste succesfactoren zijn.

18

De visie op onderwijs moet passen in de Toekomstvisie van onze gemeente en dus in de dorpsvisie van de betreffende dorpen, waarin immers (in de Toekomstvisie) de bewoners aan het roer staan. De dorpen en de inwoners moeten actief betrokken worden bij de onderwijsvisie en het onderwijsbeleid: de gemeente moet hen uitnodigen en uitdagen uit om mee te denken, te praten en te helpen. De discussie op dorpsniveau moet in een breder kader geplaatst worden: wat is de visie op de (openbare) gebouwen en scholen in het dorp en welke maatschappelijke functies kunnen en willen we daarin vestigen? Mogelijke verbanden met bijvoorbeeld het WMO-beleid moeten gelegd worden. Er is veel achterstallig onderhoud aan de schoolgebouwen. Goed onderhoud, verbetering van het energiegebruik en het binnen- en buitenklimaat zijn nodig. Er moet nu meer aandacht komen voor de kwaliteit van de gebouwen (gezonde lucht in de lokalen, schone gebouwen). De gemeente moet minimumeisen stellen en zorgen voor een integraal en doorlopend verbeter- en onderhoudsprogramma. Het is niet reëel om te denken dat alle kinderen uit een dorp ook in het eigen dorp naar school gaan. Te kleine scholen leggen een te grote druk op ouders en leerkrachten. Uiteindelijk moeten ouders in vrijheid kunnen beslissen welke school het beste is voor hun kind. De kwaliteit en nabijheid van het onderwijs staan voorop. Sluiting van nog meer basisscholen in de dorpen willen we echt voorkomen. We moeten staan voor het onderwijsaanbod. De aantrekkelijkheid en kwaliteit van het reken- en leesonderwijs verdienen blijvend aandacht. De vestigingen van de middelbare scholen (Gomarus in Zuidhorn, Lauwers College in Grijpskerk) zijn te belangrijk om te laten gaan. Uitbreiding van de studiemogelijkheden willen we graag bevorderen. Deze zijn van groot belang in het kader van het bevorderen van de kenniseconomie. Wij zijn voor samenwerkingsscholen. Het is heel goed dat kinderen uit gezinnen met verschillende levensovertuigingen samen naar school gaan. Als verschillende kleine scholen in een dorp op termijn niet levensvatbaar zijn, is een samenwerkingsschool bovendien een goede mogelijkheid om het draagvlak voor een school te verbreden. Tegelijkertijd zijn we ook voor onderwijskundige diversiteit, zoals onderwijs volgens de Daltonmethode, Jenaplan, Freinetscholen. Ook is het goed dat er verschillen bestaan tussen grootschaliger scholen met mogelijk veel voorzieningen, versus kleinschaliger onderwijs. Voor de ontwikkeling van sommige leerlingen kunnen ook experimenten met innoverende technieken (bijv. zelf opdrachten zoeken met tablets) mogelijkheden bieden. De mogelijkheid om te experimenteren is voor ons belangrijk, hetzij binnen hetzij buiten het verband van de bestaande schoolbesturen. De clustering van scholen in grote stichtingen leidt vaak tot teveel uniformiteit. Goed onderwijs staat of valt met de kwaliteit van het personeel. Kinderen en ouders hebben een belangrijke signalerende rol als problemen dreigen. Daar moeten ruimte en aandacht voor zijn. Ondanks klachtenregelingen van scholen en besturen zien we te vaak dat problemen te lang blijven bestaan. Dat gaat altijd ten koste van de leerlingen en helaas in veel gevallen ook van hele scholen. Wij willen het onderwijs rondom het kind organiseren. De ontwikkeling en het leren van de kinderen staat hierin centraal. Vanuit dat gezichtspunt kunnen continuroosters goed zijn, al zal dat per kind kunnen verschillen. Vanuit het onderwijs kunnen dan ook andere activiteiten buiten de lestijden worden aangeboden. De school is ook na schooltijd voor het kind een logische plek om te vertoeven. Te veel vervoer en verkeersbewegingen naar sportzalen, muziekschool en opvangvoorzieningen moeten we zoveel mogelijk voorkomen. De gemeente moet blijven zorgen voor goede huisvesting van het VMBO-onderwijs.

19

De verdere uitbreiding van het Lauwers College in Grijpskerk lijkt door de groei nodig, maar moet vorm krijgen met het in acht nemen van de beloften aan en afspraken met omwonenden. Zo nodig moeten er andere oplossingen in Grijpskerk uitgewerkt worden. Er kan door de gemeente met meer ambitie gewerkt worden aan het achterstandenbeleid, het voorkomen van spijbelen en het verbeteren van de aansluiting tussen het basis- en het voortgezet onderwijs. Een belangrijk doel is het voorkomen van voortijdig schoolverlaten (drop out). Er moet een sluitend systeem komen voor de opvang en de begeleiding van die jongeren voor wie voortijdig schoolverlaten blijkbaar onvermijdelijk was. Samen met andere gemeenten in de omgeving is hiervoor een begeleider, die duidelijke doelen moet bereiken. Het budget voor studiebeurzen voor jongeren die een vervolgstudie willen doen, maar van wie de ouders dat niet kunnen opbrengen, wordt verhoogd.

7.2 Schoolbestuur Stichting Westerwijs gaat over het openbaar lager onderwijs. We willen goed overleg tussen ouders, leiding en personeel. Graag bevorderen we de samenwerking tussen openbaar en bijzonder onderwijs. Wij vinden het belangrijk dat er scholen in de dorpskernen blijven. Daar kan het hart van de gemeenschap kloppen. Kinder- en buitenschoolse opvang en andere activiteiten kunnen hiermee worden gecombineerd: wij zijn voorstanders van brede scholen die zo functioneren. Dat is goed voor de kinderen, de ouders en de hele dorpsgemeenschap. Daarom moeten zulke brede scholen nu eindelijk gerealiseerd worden: de nieuw te bouwen school in de Oostergast in Zuidhorn biedt hiervoor een uitgelezen kans; ook de Regenboog en De Triangel in Grijpskerk kunnen in goede samenwerking uitgroeien tot een brede school. Er moet meer geld gestoken worden in de kwaliteit van het onderwijs. De gemeente moet het initiatief nemen om i.s.m. de schoolbesturen, leerkrachten en ouders de kwaliteit van het onderwijs (o.m. door extra scholing van het personeel) te verhogen. Behalve voor het binnenklimaat (gezonde lucht), schoonmaak en onderhoud (zie § 7.1) willen wij meer aandacht voor verkleining van klassen.

7.3 Jeugdparlement Een gemeente die aan haar toekomst werkt, moet de betrokkenheid van de jeugd vergroten. Een ‘jongerengemeenteraad’ die wat te vertellen krijgt over een subsidiebedrag voor jeugdbeleid, leert jongeren het proces van democratische besluitvorming en vergroot hun betrokkenheid. Daar zijn wij voorstander van. Jeugd gedijt bij een positieve benadering en in een ruimte die ze zelf kunnen beïnvloeden. Symptomen als schoolverzuim, verveling en criminaliteit vereisen een snelle reactie. Er moet een veel actiever beleid komen tegen verslaving (gok, drank, drugs) onder jongeren. Sportverenigingen bereiken veel jongeren en hebben hier ook een opdracht, waarin de gemeente ze kan ondersteunen.

7.4 Kinderopvang Wij zien peuterspeelzaalwerk als een basisvoorziening. GroenLinks vindt dat de gemeente moet stimuleren dat er voldoende kinderopvangplaatsen zijn en dat ze betaalbaar blijven, vooral ook voor mensen met een smalle beurs en middeninkomens. De gemeente dient bij te dragen aan voorzieningen die het ouders mogelijk maken opvoeden, zorg en werk te combineren. Verbreding van scholen tot zogenaamde ‘brede’ scholen kan een goede bijdrage leveren aan een ontwikkeling in de goede richting.

20

8. Kwaliteit door kunst en cultuur 8.1 Fleurig Kunst en cultuur zijn belangrijk voor o.a. de leefbaarheid. Daarom zijn wij voor een aanstekelijk cultuurbeleid: exposities, opdrachten, uitvoeringen, werk- en oefenruimten, galeries, muziek op straten, in kerken, café’s en andere openbare ruimten. Ze mogen niet de sluitposten van de begroting worden. Muziekonderwijs moet bereikbaar blijven en verdient steun. Culturele raden kunnen een nog belangrijker rol spelen. Elk jaar willen wij één kunstvorm of plaatselijke kunstenaar extra in het zonnetje zetten. Kunst- en cultuurprojecten op de scholen verdienen ruimhartig steun, evenals de bevordering van amateurkunst (o.a. de Rederijkerskamers).

8.2 Kijken en tonen De gemeente moet haar best doen om de musea goed te laten functioneren en midden in de samenleving te laten staan. Het aantal galerieën en musea in onze gemeente is relatief groot. Dat is verheugend. Dat betekent een rijkdom aan initiatieven, die waar nodig, gestimuleerd moeten worden. Er liggen goede kansen om met scholen te werken. GroenLinks wil dat de gemeente bekijkt of er in Grijpskerk een attractief en educatief Energiecentrum kan worden ingericht door de Gasunie en de NAM.

8.3 Lekker lezen Het bevorderen van het lezen en het raadplegen van bronnen blijven wij belangrijk vinden. De laaggeletterdheid (analfabetisme) moet met kracht teruggedrongen worden. De media-/bibliotheken moeten in Zuidhorn, Aduard, Grijpskerk en Oldehove activiteiten kunnen blijven ontplooien. Zij moeten steun krijgen om verder te actualiseren. Samenwerking met de scholen vinden wij belangrijk.

8.4 Meer dan hangen Jongeren willen meer dan rondhangen op jongerenontmoetingsplekken. Uitingen van jeugdcultuur, vooral in de vorm van muziek, moeten worden bevorderd om de dorpen aantrekkelijk te laten blijven voor jongeren, bijvoorbeeld door te helpen bij het vinden van geschikte oefenruimte.

21

9. Verbeter de veiligheid 9.1 Verbeter de wereld, en vergeet jezelf niet Verkiezingen kunnen helpen bij het oplossen van problemen, maar iedereen kan om te beginnen zelf iets doen. De gemeente kan een gezonde levensstijl, sport en beweging meer stimuleren (zie ook § 4.7). We willen vooral de openbare ruimte niet laten verslonzen. Dus niet beknibbelen op het aanpakken van zwerfvuil, het onderhoud van het groen, lantaarnpalen en ander straatmeubilair. Kapotte bushokjes en afvalbakken: direct maken! GroenLinks wil openbaar vervoer, veilige wegen, fiets- en wandelroutes prioriteit geven. Als kinderen niet in hun eigen dorp naar school kunnen, stimuleert de gemeente veilig vervoer naar school.

9.2 Aanrijtijden De gemeente moet kunnen garanderen dat politie, ambulance of brandweer op tijd ter plaatse is. Of de hulpverleningsdiensten werkelijk op tijd bij mensen in nood komen in vooral het buitengebied, moet op betrouwbare wijze worden vastgesteld en openbaar gemaakt. GroenLinks hecht zeer aan de inzet van vrijwilligers bij onze brandweer, omdat het werken met vrijwilligers een groot draagvlak garandeert onder de bevolking. Voldoende middelen voor (onkosten)vergoedingen, apparatuur en oefenen zijn daarbij noodzakelijk.

9.3 Meer blauw en dorpswachters op straat GroenLinks wil goed dorps- en wijkbeheer in de gehele gemeente, meer dorpswachten en een actief inbraakpreventiebeleid. Bij de stations moet het veiliger worden: met meer stallingsruimte en goedkope kluisjes en meer toezicht kan het aantal fietsendiefstallen sterk verminderd worden. Er moet onmiddellijk werk worden gemaakt van meldingen van discriminatie of geweld.

9.4 Schoolzwemmen In ons waterrijke gebied is schoolzwemmen onmisbaar. Er moeten dan ook echt voldoende middelen voor beschikbaar gesteld worden. GroenLinks wil dat de gemeente beziet of zwemlessen voor inwoners die geen gebruik konden of kunnen maken van het schoolzwemmen, goedkoper gemaakt kunnen worden.

9.5 Privacy en veiligheid, ook bij drones De gemeente zorgt optimaal voor het handhaven van de privacy van haar burgers, in haar ICT-systemen, gebruik van internet, administratie en daarbuiten. We willen een verordening, waarin wordt vastgelegd aan wie en onder welke scherpe voorwaarden het gebruik van drones (bijvoorbeeld door defensie, Googlemaps, landbouwbedrijven) boven onze gemeente wordt toegestaan.

9.6 Geen brandrampen De gemeente moet het plan voor integraal veiligheidsbeleid bij de tijd houden. Brandveiligheid (vooral van cafés, van dancings en van openbare gebouwen) en veiligheid

22

rond gevaarlijke stoffen staan hierbij voorop. Het spreekt vanzelf dat gevaarlijke stoffen niet in bebouwde kommen horen. De gemeente moet er een eer in stellen om naleving van de regels op dit terrein te bewaken door periodieke controles. Rampenplannen moeten regelmatig worden beproefd o.a. door het houden van oefeningen. Transport van gevaarlijke stoffen over de weg en door het Van Starkenborghkanaal, aanlegplaatsen van schepen, die gevaarlijke stoffen vervoeren en de NAM-locatie zijn voorbeelden die blijvende aandacht verdienen. GroenLinks wil verder slechts instemmen met de uitbreiding van activiteiten op de NAM/Gasunie-locatie als dit niet tot meer laagfrequent geluid (lfg) leidt. GroenLinks wil dat de gemeente zich sterker inzet om het probleem van het lfg op te lossen. Een aantal inwoners van onze gemeente lijdt echt te zeer onder het lfg.

9.7 Geen CO2 en schaliegas Zolang de veiligheid van de opslag van CO2 niet onomstotelijk vaststaat, voelt GroenLinks niets voor de opslag van CO2 in of onder onze gemeente. Daarnaast dient opslag van CO2 als alibi voor een slecht energie- en klimaatbeleid. Datzelfde geldt voor de winning en opslag van schaliegas, waarvoor de tot nu toe zeer milieuvervuilende techniek van fracking nodig is.

9.8 Bevingsbestendig Aardbevingsbestendigheid moet aan de bouweisen voor ver- en nieuwbouw in onze gemeente worden toegevoegd.

9.9 Een steentje bijdragen De gemeente kan meewerken aan de rechtvaardigheid in de wereld door het werk van de Wereldwinkel te stimuleren en zelf zuivere koffie en thee te schenken. Vanzelfsprekend is Zuidhorn een Fair Trade-gemeente. Een dorpsband met een gemeente in ontwikkelingsland kan de internationale solidariteit bevorderen. GroenLinks is ervoor een dergelijk contact op te zetten. Zuidhorn is een millenniumgemeente. Daaraan moet inhoud gegeven worden.

23

10. Meer aandacht voor natuur, milieu en monumenten 10.1 Duurzaamheid Bij GroenLinks staat duurzaamheid voorop. Belangrijk hierbij zijn onder andere: het behoud van ons landschap, het terugdringen van de uitstoot van broeigassen, het behoud en herstel van natuur, het tegengaan van de terugloop van zeldzame dieren (bijvoorbeeld de grutto) en planten, waterbeheer, bevorderen van de Ecologische Hoofdstructuur, bevorderen van duurzame (in het bijzonder biologische/ecologische) landbouw, het terugdringen van de automobiliteit, hergebruik van materialen en natuur- en milieuvoorlichting en -educatie. We willen de ambitie dat onze gemeente binnen 10 jaar zelfvoorzienend wordt op het gebied van energie, waarbij zonne-energie en warmtepompen de kern van het beleid vormen. De gemeente koopt zelf ook duurzaam in. GroenLinks stelt voor onze gemeente ‘Fossiel Vrij’ te verklaren. Er kan daarbij samengewerkt worden met Urgenda en de internationale campagne Go Fossil Free, onderdelen van de beweging tegen klimaatverandering. Investeringen uit de fossiele industrie moeten zoveel mogelijk teruggetrokken worden. Wij willen een groen netwerk realiseren dat parken, natuurgebiedjes en water in woongebieden verbindt via singels, waterlopen, bomenlanen en plantsoenen. Het beheer van het gemeentelijk groen moet afgestemd worden op natuurontwikkeling en het beschermen van dieren. Vanzelfsprekend willen wij het Johan Smit-park (in Zuidhorn) ecologisch blijven beheren en ontwikkelen. Bij de aanschaf van auto’s en vrachtwagens kiest de gemeente voor de schoonst mogelijke oplossing (elektrisch, hybride of aardgas). Wij zijn ervoor elektrische auto’s voorrang te geven (bijv. met gratis parkeren voor een bepaalde periode, e.d.).

10.2 Trek de groene grens De gemeente Zuidhorn is nog rijk aan groene ruimte die verder zo schaars is in ons land. Deze willen we beter beschermen. De openheid van het landschap moet gekoesterd worden. Daarom: nieuwbouw op duurzame wijze, binnen de huidige kommen en vastgestelde plannen (ecologisch bouwen). Bij nieuwbouw willen wij de nadruk leggen op de dorpen Zuidhorn, Grijpskerk, Oldehove en Aduard. Wij vinden dat de kleinere dorpen mogen bouwen voor de eigen bewoners. Vooral de open ruimte tussen de stad en Aduard (o.a. rond Dorkwerd) moet worden beschermd. Het verbeteren en versterken van de bestaande bedrijfsterreinen (vooral Noordhorn en Grijpskerk) heeft verre de voorkeur boven het aanleggen van nieuwe. De huidige bedrijventerreinen moeten veel beter in het landschap worden ingepast.

10.3 Nationaal landschap Natuurlijk moet het Middag-Humsterland Nationaal Landschap blijven. De gemeente moet haast maken met een betere bescherming van dit gebied in een goed bestemmingsplan. Daarbij dient overlegd te worden met andere overheden: provincie Groningen, gemeente Winsum en gemeente Groningen.

24

10.4 Beter openbaar vervoer GroenLinks wil dat de trein vaker stopt in Zuidhorn en Grijpskerk, dat gehele lijn Groningen-Leeuwarden wordt verdubbeld en dat station Visvliet wordt heropend. Deze lijn moet nu eindelijk ook eens elektrisch worden. De verbinding Groningen-Zuidhorn-Grijpskerk moet een vieruursverbinding worden. Het moet gemakkelijk en betaalbaar worden om de fiets mee te nemen met de trein en de bus. Voor velen in het buitengebied is de auto een noodzaak, maar als er alternatieven zijn moeten mensen gestimuleerd worden daar gebruik van te maken. De gemeente dient het gezamenlijk gebruik van één auto door meer gebruikers te stimuleren. Dichtslibben van de Friesestraatweg kan wellicht worden tegengegaan door een busbaan, milieuvriendelijke autotrolleys en een transferium bij Nieuwklap. De route door Dorkwerd moet gevrijwaard blijven van sluipverkeer. Daarnaast moet de gemeente een project ‘Slimmer reizen, slimmer werken’ beginnen naar het voorbeeld van de Taskforce Mobiliteit van de Regio Groningen-Assen. Het doel ervan: het sterk verminderen van het autoverkeer in de spits.

10.5 Woelige wateren De locatiekeuze voor bebouwing, beheer en inrichting moet aansluiten bij het watersysteem (kwantiteit) en verontreiniging van water wordt waar mogelijk voorkomen en waar nodig verholpen (kwaliteit). Dit wordt vastgelegd in een waterstructuurvisie en waterplan. De gemeente realiseert meer waterrijke natuur, maakt ruimte voor het bergen van water, saneert riooloverstort en bevordert gescheiden rioolwatersystemen en gebruikt géén chemische bestrijdingsmiddelen.

10.6 Meer zon De gemeente geeft uitvoering aan de notitie Zonnehorn, een initiatiefvoorstel van GroenLinks dat raadbreed werd aangenomen. Het stellen van goede voorbeelden siert de gemeente. Het uiteindelijke doel is het gerealiseerd hebben van 10 keer zoveel vermogen aan zonne-energie in 2020 dan er in 2012 stond opgesteld. Naar schatting zijn dat 6500 tot 7000 zonnepanelen/boilers in 2020, uitgaande van 650 tot 700 zonnepanelen/boilers in 2012 in onze gemeente. Gezien de berekende potentie van 42.500 is dit een realistisch doel. Een ‘zonnewierde’ (een zonne-energiewijk) in de buurt van het station Grijpskerk kan zo’n voorbeeld worden. De gemeente laat de mogelijkheid onderzoeken van zogenaamde zonnevelden op braakliggende terreinen. Op de aanschaf van zonneboilers en -cellen moet de gemeente stimuleringssubsidies geven, vooral gericht op lagere en middeninkomens. Wij willen dat de gemeente zich inzet voor groene stroom in de eigen gebouwen en probeert het energiegebruik (met name gas) verder te beperken. Ook willen wij een programma om gewone lantaarnpalen gefaseerd te vervangen door energiebesparende lampen (vooral LED) op zonne-energie.

25

10.7 Het licht en de duisternis We willen lichtvervuiling tegengaan. De gemeente zet daarvoor beleid uit, o.a. gericht op een uitgekiende inzet van de openbare verlichting. Daarin moeten de doelen van energiebesparing en tegengaan van lichtvervuiling in evenwicht gebracht worden met een sociaal veilige verlichting. Dat kan door het gefaseerd vervangen door LED-verlichting. Voor de buitengebieden zou die gecombineerd kunnen worden met sensoren voor in- en uitschakeling.

10.8 De wind uit de goede hoek Op industrieterreinen willen we schoepenradmolens (urban windmolens) plaatsen en geen hoge windturbines. Zo krijgen we groene energie zonder horizonvervuiling. Ook willen wij dat de gemeente aandelen neemt in windmolenparken op plaatsen waar dat verantwoord is (bijvoorbeeld bepaalde gebieden op zee).

10.9 Minder afval In onze gemeente zijn we goed op weg met ons huishoudelijk afval. Wij willen het systeem van gescheiden inzameling met prijzen naar gewicht handhaven en verbeteren. Plastics kunnen nog beter gescheiden worden ingezameld. Het milieu-inzamelingsbedrijf doet het goed en moet beslist blijven. Het aanbod van afval kan omlaag, bijvoorbeeld door meer hergebruik. Goede voorlichting door de gemeente kan hierbij helpen. Bij eigen bouw of het verlenen van opdrachten aan derden neemt de gemeente voorwaarden op m.b.t. het gebruik van milieu- en energievriendelijke materialen (bijv. hout met het FSC-keurmerk, hergebruik van materiaal), energieprestaties, ketenbeheer, gescheiden watersystemen e.d.

10.10 Minder viezigheid De gemeente Zuidhorn kan nog schoner. Het onderhoud van openbare gebouwen en het tegengaan van zwerfvuil verdienen meer aandacht. Vooral de stations en hun omgeving, voor velen toch de eerste kennismaking met onze dorpen, mogen wel wat netter, aantrekkelijker en, vooral 's avonds, veiliger. Ongezuiverde lozingen op het oppervlaktewater zijn bijna verleden tijd en moeten dat snel helemaal worden.

10.11 Natuur vanzelfsprekend betaald Zuidhorn helpt de natuur een handje, waar mogelijk samen met de boeren. Onze gemeente telt ongeveer 225 agrarische bedrijven. Wij willen die graag houden. Duurzame bedrijfsvoering heeft hierbij de toekomst.Wij willen dat de gemeente, waar het kan, meer natuurlijke manieren van land- en tuinbouw steunt, bijvoorbeeld in de vorm van gebiedscoöperaties. Waar bescherming van het cultuurhistorisch erfgoed agrariërs (bijvoorbeeld op wierden en bij oude dijken) beknot, moet de vergoeding goed geregeld worden. De bescherming en ecologische ontwikkeling van Middag-Humsterland verdienen extra aandacht.

26

We moeten zo zuinig mogelijk omgaan met monumentale bomen en groen. Wij denken bijvoorbeeld aan de beeldbepalende bomen van de Gast in Zuidhorn. Ter bescherming van die bomen bepleiten wij grotendeels een eenrichtingsweg voor autoverkeer. Daardoor zou eindelijk ook een fatsoenlijke plaats voor voetgangers kunnen worden ingeruimd.

10.12 Meer met monumenten Er moet een goed monumentenbeleid komen. Er zijn zeker wel mogelijkheden, vooral in samenwerking met Europese fondsen, Rijk en provincie. We hebben echter onvoldoende middelen om ál onze monumenten als goede rentmeesters te behouden, daarom moeten we zoeken naar nieuwe mogelijkheden. In leegkomende boerderijen kunnen bijvoorbeeld schone bedrijven met nieuwe media of technologie, gevestigd worden.

10.13 Zonder gif Plantsoenen en ander openbaar groen dienen zonder gifspuit onderhouden te worden. Dat ontslaat het gemeentebestuur niet van de plicht ervoor te zorgen dat de gemeente er netjes bij ligt. Omwonenden moeten meer betrokken worden bij de plannen voor het wijkbeheer.

10.14 Schoon textiel GroenLinks wil dat de gemeente meedoet aan de actie om werkkleding van gemeentemedewerkers van ‘schoon textiel’ (dus minder milieubelastend, zonder kinderarbeid en uitbuiting geproduceerd) te laten maken.

10.15 Dierenwelzijn De gemeente kan veel actiever zijn in het beschermen van het dierenwelzijn. De nota Dierenwelzijn moet goed worden uitgevoerd. Er wordt samengewerkt met de Dierenbescherming. Het handhaven van het dierenwelzijn moet een aandachtspunt zijn voor de politie. De Algemene Plaatselijke Verordening wordt aangescherpt op het gebied van dierenwelzijn (bijvoorbeeld met meer afstand tot dierenverblijven bij carbid schieten met Oud & Nieuw). Daarnaast dient het dierenwelzijn een belangrijk criterium te zijn voor het reguleren van bio-industriële bedrijven in onze gemeente. Zuidhorn blijft de Dierenambulance steunen. Er komt geen hondenbelasting. In de gemeentelijke rampenbeheersingsplannen moet meer aandacht komen voor de (redding van) dieren.

27

11. Winst voor de gemeenschap 11.1 Respect voor elkaar Wij willen het onderling respect bevorderen. Dat is dus zonder aanzien des persoons, geslacht, ras, leeftijd, achtergrond, geaardheid, godsdienst of levensbeschouwing. GroenLinks wil de zondag als rustdag behouden. Verruiming van winkelopeningen op die dag zou daarin kunnen passen, als dat op een goede wijze gebeurt en daar voldoende belangstelling van winkeliers en inwoners voor is.. Deze moet niet leiden tot een verscherping tussen groot en klein (dorpen en winkels). We willen ook de mogelijkheid bieden aan mensen met een niet-christelijke overtuiging hun religieuze feestdagen te vieren. De gemeente kan als werkgever daarover met de desbetreffende medewerkers afspraken maken. De gemeente dient een actief antidiscriminatiebeleid te voeren.

11.2 Maatschappelijk vastgoed De gemeente gebruikt haar maatschappelijk vastgoed (gebouwen, scholen, sportzalen e.d.) om (sport)verenigingen en scholen te ondersteunen. Waar mogelijk wordt het ook ingezet om wenselijke ontwikkelingen in dorpen op gang te brengen en te ondersteunen.

11.3 Verantwoord ondernemen Verantwoord ondernemen gaat iedereen, dus ook de gemeente aan. Wij willen geen risico's met productie van dierlijk en plantaardig voedsel waarbij het erfelijk materiaal kunstmatig veranderd wordt. De gemeente dient (experimenten) met gebruik van gengewassen tegen te gaan. Economische groei moet in harmonie en niet ten koste gaan van milieu en landschap. We maken ons sterk voor de menselijke maat en stellen respect als norm, voor onszelf, de gemeente én ondernemingen. De bureaucratie (administratieve lastendruk) moet zo klein mogelijk blijven voor bedrijven, vooral voor het midden- en kleinbedrijf. De gemeente moet meer doen voor startende en jonge ondernemers. Waar nodig en mogelijk moeten de winkeliers en de horecaondernemers in de dorpen een steuntje in de rug krijgen. We willen woon-werkverkeer naar de stad tegengaan, door ruimte te maken voor schone bedrijven en instellingen bij de stations van Zuidhorn en (in beperktere mate) Grijpskerk.

11.4 Eerlijk rijk en eerlijk delen Zuidhorn is rijk genoeg om de burgers niet te veel belasting op te leggen. Het betaalbaar houden van de gemeentelijke belastingen en voorzieningen zien wij als opdracht. Vooral mensen met een smalle beurs en middengroepen moeten worden ontzien. Een sluitend huishoudboekje van de gemeente en een redelijke lastendruk zijn mogelijk. Toch is er geld nodig voor een groenere en rechtvaardiger gemeente. Onder normale omstandigheden zal een verhoging met de (CBS-)inflatiecorrectie voldoende moeten zijn. Extra verhogingen van de onroerendezaakbelasting (OZB) achten wij onder normale omstandigheden dan ook overbodig. De gemeente moet als werkgever het goede voorbeeld geven. Dat betekent zorgen voor een goede overlegstructuur, kinderopvangregeling, minderhedenbeleid en voldoende (bij)scholingsmogelijkheden voor het personeel. Steeds moet voor iedereen duidelijk zijn dat het opgebrachte geld een goed voorzieningenniveau en een dienstbare gemeente oplevert. We willen onderzoeken of er een

28

rechtvaardiger vorm van belasting mogelijk is dan de huidige onroerendezaakbelasting. Wij vinden de koppeling van de OZB aan de energiebesparing van het pand interessant: hoe meer energiebesparing, hoe minder OZB. Een onderzoek naar de wenselijkheid en haalbaarheid hiervan steunen wij dan ook.

11.5 Armoede de wereld uit, te beginnen uit Zuidhorn Een intensieve bestrijding van armoede, ook stille armoede, heeft voor GroenLinks een zeer hoge prioriteit (zie ook § 3.1 en § 4.1). De gemeente Zuidhorn moet de maximale ruimte benutten om de mensen tot het niveau van 120% van de bijstandsuitkering te ondersteunen. Het armoedebeleid moet erop gericht zijn dat iedereen in onze gemeente ten minste zelf kan voorzien in haar/zijn minimale levensbehoeften. Wanneer het niet anders kan moeten burgers toegang hebben tot een voedselbank. De gemeente moet die ofwel binnen de eigen gemeente ofwel in een naburige gemeente ondersteunen. Burgers met een laag inkomen moeten toegang blijven houden tot juridische bijstand. De eigen bijdrage voor gesubsidieerde rechtsbijstand door een advocaat via doorverwijzing van het Juridisch Loket, wordt door het Rijksbeleid behoorlijk hoger. Wij pleiten er voor, dat deze eigen bijdrage van mensen in de laagste inkomenscategorie voor een belangrijk deel voor rekening blijft van de gemeente (bijzondere bijstand).

29

12. Onze kandidaten voor 19 maart 1. Klaas-Wybo van der Hoek (Grijpskerk) 2. Henk Bakker (Briltil) 3. Alex Temmingh (Aduard) 4. Michiel Pellenbarg (Zuidhorn) 5. Dries Posthumus (Zuidhorn) 6. Arie van Wijk (Aduard) 7. Willem Slagter (Zuidhorn) 8. Heleen vd Broek (Noordhorn) 9. Laurence Guérin (Niezijl) 10. Sipke Schilstra (Noordhorn) 11. Marleen Diepeveen (Briltil) 12. Ben Kunst (Zuidhorn) 13. Reinoud Bon (Aduard) 14. Hillie Tjabringa (Grijpskerk) 15. Hilda Hoekstra (Noordhorn) 16. Jan de Vries (Den Horn) 17. Tsjalling Buwalda (Zuidhorn)