Participatie van kwetsbare burgersMarjan de Gruijter,1 Erik van Marissing1

In deze bijdrage ligt de nadruk op de ondersteuning vankwetsbare burgers bij het participeren in de maatschappij. Eerstverhelderen we de begrippen participatie en kwetsbaarheid.Vervolgens beschrijven we de participatieparadox. In onze toe-komstvisie krijgt vooral de welzijnsprofessional een belangrijkerol.

Wat is participatie?

Als er in de wetenschappelijke literatuur of in beleidsdocumen-ten over maatschappelijke participatie wordt geschreven, dangaat het over betaalde arbeid en maatschappelijke en politiekeactiviteiten. Daarnaast lijkt er sprake van een hierarchie: ar-beidsparticipatie staat het hoogst op de ladder. Activiteiten inhet privedomein, zoals het zorgen voor jezelf en voor je gezin,worden vooral gezien als randvoorwaarden en niet als een zelf-standige participatievorm. Dat is een misvatting. Volgens ons ishet zorgen voor het huishouden, de opvoeding, de gezondheid,voor anderen (mantelzorg) en de leefomgeving meer dan eenrandvoorwaarde voor actieve deelname aan de samenleving. Alswe de vormen van participatie in het privedomein niet betrekkenin een kader van participatiebeleid, dan missen we belangrijkeaanknopingspunten voor lokaal ondersteuningsbeleid.

Wat zijn kwetsbare burgers?

Kwetsbare burgers zijn burgers die te maken hebben metmeervoudige problemen, bijvoorbeeld op het terrein van werken inkomen, gezondheid en integratie. Deze burgers hebben(het meeste) baat bij ondersteuning of activering, maar krijgendeze juist niet altijd. Binnen de doelgroep van de Wmo is in demeeste gevallen sprake van een opeenstapeling van meerdereproblemen. Dit tast de zelfredzaamheid aan en belemmert departicipatie van kwetsbare burgers. De Inspectie Werk en Inko-men (2010) spreekt in dit verband van ‘meervoudige problema-tiek’ en betoogt dat hier in de praktijk nog onvoldoende aan-dacht voor is, onder andere omdat een gestructureerde wijzevan uitvragen naar mogelijke meervoudige problematiek geenvast onderdeel is van een intakegesprek.

Zelfvertrouwen als voorwaarde voor participatie

Bij kwetsbare burgers ontbreekt vaak (het geloof in) het eigenvermogen om het leven positief te beınvloeden. Het beperktegeloof in eigen kracht en kunnen, leidt tot conservatief gedrag.Weliswaar is de leefsituatie niet florissant en zijn de problemengroot, maar veranderingen kunnen gemakkelijk verslechterin-gen zijn en daarom is het beter om het bij het oude en bekendete houden.

Participatieparadox

Er lijkt sprake van een ‘participatieparadox’: kwetsbare burgerszijn niet zonder hulp in staat om hun ondersteuningsbehoeftente formuleren of geschikte voorzieningen te vinden. Juist hethebben van ingewikkelde persoonlijke, sociale, financiele, en/ofgezondheidsproblemen zorgt ervoor dat ze er niet in slagen omhelder te verwoorden aan welk soort ondersteuning zij behoeftehebben. Maar ook omdat burgers niet zomaar al hun problemenop tafel leggen wanneer zij met een professional in gesprek zijn.Daarnaast vormt ook onbekendheid met het aanbod aan voor-zieningen een reden waarom ondersteuningsbehoeften niet(voldoende) gearticuleerd worden.

De toekomst is aan de wijkprofessional

De gemeente moet op dit terrein – meer dan nu het geval is – deregierol vorm en inhoud gaan geven. Gemeenten zijn immersverantwoordelijk voor een passend ondersteuningsaanbod voorhun burgers en kunnen via hun beleid keuzes maken en prio-riteiten stellen die individuele instellingen overstijgen. In ditproces van ‘maatschappelijk agenderen’ zal de rol van bredewelzijnsprofessionals onontbeerlijk. Als gemeenten zich verant-woordelijk weten voor het betrekken van alle groepen burgers,dus ook de kwetsbaren onder hen, zullen zij deze wijkprofes-sionals faciliteren om contacten te leggen en te onderhoudenmet (zelf) organisaties van migranten, minima of informelewijknetwerken. Deze contacten kunnen worden benut om na tegaan op welke wijze burgers laagdrempelig betrokken kunnenworden bij het ontwikkelen van een ondersteuningsaanbod voorhun wijk. Daarnaast blijft ook het doorbreken van de participa-tieparadox voor individuele burgers van groot belang. Kwets-bare burgers zullen pas wanneer zij een minimum aan ‘be-staanszekerheden’ (in het privedomein) ervaren, in staat zijn omzelf – al dan niet met ondersteuning – maatschappelijk te par-ticiperen.

Noot

Deze bijdrage is een bewerking van: Gruijter M de, Marissing Evan. Participatie van kwetsbare burgers. Sociaal Bestek2011:5:8-11.

CorrespondentieadresMarjan de Gruijter, Verwey-Jonker Instituut, KrommeNieuwegracht 6, 3512 HG Utrecht,e-mail: mdeGruijter@verwey-jonker.nl

Spectrum

1 Verwey-Jonker instituut, Utrecht

tsg jaargang 91 / 2013 nummer 6 spectrum - pagina 300 / www.tsg.bsl.nl