Tilburg School of Catholic Theology_______________________________________________________________________________

Parochie waarheen?

Reflecties in het licht van Vaticanum II

Henk Witte

Maatschappelijke veranderingen

individualisering

pluraliseringglobalisering

sociale differentiatie

Maatschappelijke veranderingenEffecten op de kerk

individualisering Wie heeft het voor het zeggen?

pluraliseringglobalisering

Hoe samen katholiek?

sociale differentiatie concentratie op religieuze kernfunctie

En de parochie?

De vragen:• vermindering ledental en participatie• wegkwijnen christelijke woordenschat

Het beleid:• vitalisering• herstructurering

Bisdom Haarlem: 162 parochies → 55 (65 kerken dicht)Bisdom Berlijn: 105 parochies → 30 (van 13.000 gelovigen)

Een ontwikkeling:• aanbod diensten buiten kerkelijk verband

Wat is een parochie?

Wetboek van kerkelijk recht canon 515 § 1:

“een bepaalde gemeenschap van christengelovigen, in een particuliere Kerk duurzaam opgericht, waarover de herderlijke zorg, onder het gezag van de diocesane Bisschop, aan een pastoor als haar eigen herder is toevertrouwd”

Wat is een parochie?

Structureelde kleinste eenheid waarin de Kerk, theologisch gezien, werkelijk Kerk is* bisdom en universele Kerk als meer omvattende structuren* dekenaat, bisschoppenconferentie en small Christian communities als hulpstructuren

Functioneel* verkondigen* vieren* dienen (gemeenschap en individu)

De parochie als stelsel

• Historisch gegeven• Naast andere stelsels

- categoriaal pastoraat (nadruk op dienst)- spirituele gemeenschappen (nadruk op lidmaatschap)- events

Vaticanum II over de parochie

Expliciet:• paroecia: 23 keer – paroecialis: 10 keer• niet in Dogmatische constitutie over de Kerk

Benadering:• vanuit ambtsdragers (bisschop, pastoor) over structuren

(bisdom, parochie)

Vaticanum II over de parochie

Nieuwe accenten:• de plaats en zending van lekengelovigen• wederkerige betrokkenheid van priesters en leken• Volk Gods ter plaatse

Vernieuwing teruggedraaid?

Kernvraag:• Hoe toegang tot Vaticanum II als geheel?

Wat maakt Vaticanum II tot één geheel?

• Het concilie als voorwerk, Wetboek van canoniek recht, Catechismus van de Katholieke Kerk en Missaal als voltooiing

• Strijd tussen conservatieve minderheid en progressieve meerderheid

• De stijl van Vaticanum II in vergelijking met eerdere concilies (John O’Malley s.j.; Christoph Theobald s.j.)

De stijl van eerdere concilies

• Eerdere concilies: een juridische stijl- oordelen en veroordelen- koersen op geloofsgehoorzaamheid en correct gedrag- dreigen, toezicht, straf- hiërarchische relatiesof argumenterende stijl- beroep op het hoofd- een punt willen maken

De stijl van Vaticanum II

• Epideiktisch (vgl. lofrede)- spreekt waardering uit- probeert te overtuigen en instemming te verwerven- afstand tot de ander verkleinen

- beroep op innerlijk, herkenning, navolging• Woordenschat

- horizontale relaties (samenwerking, participatie, collegialiteit, gemeenschappelijk priesterschap)- open voor toekomst (ontwikkeling, vooruitgang, pelgrimeren)- bescheiden (dienaar, priesterlijke dienst)

De stijl van Vaticanum II

• Joannes XXIII in openingsrede:- pastoraal karakter van het leergezag- oecumenisch

• De documenten:- laten zien wat de concilievaders in deze geleerd hebben

En de parochie?

• Een christelijke leefstijl: - remedie tegen de geloofwaardigheidscrisis?

• Stijl als ‘embleem van een manier om de wereld te bewonen’• Origineel als combinatie regelgeleid gedrag en creativiteit

- als het maar geen kunstje wordt• Een christelijke leefstijl

- oriëntatie op Jezus - overeenkomst van inhoud en vorm- uitnodigend vormveld

Dignitatis humanae 11:

God roept de mensen tot zijn dienst in geest en waarheid en zij worden door deze roeping in geweten gebonden, maar niet gedwongen. (…) Dit is in hoge mate duidelijk geworden in Christus Jezus, in wie God zichzelf en zijn wegen volmaakt heeft geopenbaard. Christus immers, onze Heer en Meester, was zachtmoedig en nederig van hart; met geduld heeft hij zijn leerlingen tot zich getrokken en uitgenodigd. (…) Hij wilde geen politieke Messias zijn die heerst door geweld, maar verkoos veeleer zich te noemen de Mensenzoon die gekomen is ‘om te dienen en zijn leven te geven als losprijs voor velen’.

•