paper Annelies Steel: godsdienst en cultuur in Kameroen

Annelies Steels:

Bachelor proef: CLUB

174 Evenwicht binnen de godsdienst en cultuur

van Kameroen

Muzo is een hip woord. Iedereen wil muzisch zijn of muzo bevatten. Wij met CLUB

174 gaan hiermee aan de slag…

2011-

2012

Annelies Steels

KAHO Sint-Lieven

2011- 2012

Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174 2011- 2012

CLUB 174 Pagina 1

CLUB 174

MAAK PLAAT S VOOR MUZO

Muzische vorming is een hip woord. Je hoort het overal en iedereen wil muzisch zijn en muzo bevatten.

Met onze onderzoeksgroep willen wij plaats maken voor muzische vorming. Het is niet evident om steeds

in je lessen muzische vorming in te bouwen. Woorden die je vaak hoort vallen zijn de volgende: “wat

leren de kinderen ermee, zoveel moeite voor niks, ik heb daar geen plaats voor, moet je die resultaten

zien, oei ik moet nog een voorbeeld maken…”. Het doel van dit onderzoeksproject is dan ook het

volgende; we willen een muzische ruimte ontwikkelen. Een ruimte waar kinderen vrij of met begeleiding

muzisch aan de slag kunnen. Het moet een uitdagende ruimte zijn, een ruimte die aanspreekt om aan het

werk te gaan.

Muzische vorming draait om nieuwsgierigheid. Je wilt iets ontdekken. Na de weg van de ontdekking

komt er vaak appreciatie. Deze waarderingen en inzichten zijn van veel groter belang dan het

product. Door deze inzichten hebben wij besloten dat het belangrijk is dat er ruimte wordt gecreëerd

om aan muzische vorming te doen, een ruimte met de juiste prikkels. Elke leerkracht maakt er plaats

voor in de les en in de klas, maar daarbuiten moeten kinderen nog meer kansen krijgen. Kansen die

leerkrachten niet altijd kunnen geven, door gebrek aan ruimte, know how of middelen.

Er zijn heel wat organisaties die daar zo over denken, zo ook het ABC. Het ABC1 wat staat voor Art

Basics for Children is een organisatie die ervan overtuigd is dat we kinderen onbewust kunst

ontnemen. Als je de muzische denkwijze volgt kan je hen alleen maar waardering en begrip doen

opbrengen door ze de kunsten (bewegingsexpressie, beeldende kunst, muzisch taalgebruik, media,

muziek…) te laten beleven en dit met oog op creativiteit en expressiviteit. Je dient hun

nieuwsgierigheid te wekken en dat doet ABC steeds via boeken en beelden.

Met onze onderzoeksgroep is er een grote appreciatie ontstaan voor het ABC. Daarom hebben wij

gekozen om de visie van het ABC te volgen om onze muzische ruimte vorm te geven. Het ABC werkt

altijd in thema’s, wij doen dit ook en dit jaar hebben we gekozen voor ‘evenwicht’. In ons project

gaan wij op zoek naar een aantal antwoorden. Wat is het belang van de architectuur van een

muzische ruimte? Wat is het belang van spelen om zaken te beleven? Hoe zoeken mensen naar

evenwicht? Hoe kunnen we evenwicht bekijken vanuit verschillende intelligenties? Wat kunnen we

1 Art Basics for Children, “ABC ?”, 23 December 2012, (http://www.abc-web.be/nl/art-basics-for-children)


CLUB 174 Pagina 2

met evenwicht doen in muzo en andere leergebieden? Hoe wordt evenwicht ervaren in andere

landen? Hoe kunnen we diversiteit, cultuur, godsdienst en erfgoed mee betrekken in ons thema?

Deze onderzoeksresultaten zijn van belang voor de inrichting van onze ruimte en voor het vormen

van een visie bij ons muzisch project. Ook voor studenten van KaHo Sint-Lieven campus Waas is er

een voordeel. Zij kunnen de ruimte gebruiken om zelf op zoektocht te gaan en ze kunnen er zelf in

gaan gidsen. Op deze manier oefenen ze hun eigen muzische vaardigheden. Ook kan de school

klassen ontvangen waar op hun beurt kinderen kunnen genieten van de muzische mogelijkheden. Dit

project zal dan ook in deelfasen verlopen, onze club 174 gaat dit jaar op onderzoek en volgende jaren

gaan nieuwe studenten aan de slag met onze resultaten. We hebben ons gericht op de visie van het

ABC, maar we willen niet kopiëren, onze eigen touch is ook van groot belang.

In dit artikel gaan we verder op een deelaspect van het gehele onderzoek. Namelijk: Wat betekent

evenwicht in Kameroen? Hoe brengt godsdienst en cultuur evenwicht in het leven van een

Kameroener? De verhalen en onderzoeksresultaten waar ik mee terug kom, bieden een bron van

informatie voor de studenten die ons project volgend jaar verder zetten. Verder zal ik ook fiches

ontwerpen over hoe je met deze resultaten muzisch aan de slag kan.

MUZO EN ZIJN AC HT ER GR OND

Wat is muzo nu eigenlijk en wat is het belang, is een eerste belangrijke vraag. Dit is niet wat wij gaan

onderzoeken maar dit hebben we wel nodig om het veldonderzoek goed te voeren.

Volgens Van Ransbeeck (1996: 10-11) is muzo gericht op het eigen maken van creatieve en expressieve

vaardigheden. Op deze manier krijg je meer inzicht in de wereld en kan je het beter verwerken. Toch

krijgen kinderen niet altijd de kans om de wereld op een muzische manier te beleven. Dit is nu net van

groot belang: “BELEVEN”. 2 Alle kinderen hebben andere soorten intelligenties en heel vaak moet een

kind iets doen, beleven om het te kunnen vatten. Hier draait het bij muzo altijd om, je gebruikt niet enkel

je hersenen of het cognitieve om iets te begrijpen maar je gebruikt je hele lichaam. Je beleeft het. Wat

onderwijs Vlaanderen over muzo zegt is heel bruikbaar. Zij proberen duidelijk te maken dat je via muzo de

wereld beter kan leren begrijpen. Door het bewust worden van je eigen bekwaamheden en door plezier

te beleven in zelfexpressie en het verruimen van je vaardigheden, ga je een smaak ontwikkelen en leer je

om een houding aan te nemen t.o.v. de esthetische wereld. Muzisch zijn en worden kan helpen om je te

leren uitdrukken. Het kan mensen de kans geven om te communiceren met de wereld of de ander. Zo

heeft het ook al mogelijkheden gegeven aan mensen die uit de samenleving vallen. Muzo draait niet

alleen om kennis en vaardigheden maar heeft heel veel te zien met attitudes.3

2 Van Ransbeeck, A., (1996) Muzische vorming, gids voor het basisonderwijs, Diegem: Kluwer

3 Departement Onderwijs, “lager onderwijs: uitgangspunten muzische vorming.”, 4 januari 2012

(http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/basisonderwijs/lager/uitgangspunten/muzischevorming.htm2)


CLUB 174 Pagina 3

Nu we goed weten wat muzo is en wat het belang ervan inhoudt, is het belangrijk dat we ABC leren

kennen. In ons verkennend onderzoek haalden we heel wat informatie uit de opleidingsdagen. Het ABC

leerde ons hoe krachtig het medium BOEK is. Een boek hoeft maar één knap of inspirerend beeld te

hebben en je kunt er muzisch mee aan de slag. Ook leerden de begeleiders4 van het ABC ons om de

wereld te bekijken door een muzische bril. Zo veranderden de huizen in gezichten met een bepaalde

emotie en kreeg een inktvlek plots een heel verhaal. Zo zagen we dat we creativiteit en expressiviteit bij

iedereen kunnen opwekken, door interesse te laten groeien via een sterk medium. Vervolgens zijn we zelf

muzische ateliers gaan uitwerken, deze probeer ik nu uit tijdens mijn keuzestage in het ABC. Een volgende

stap in ons verkennend onderzoek is de benadering van ons thema evenwicht. Godsdienst en cultuur zijn

ook begrippen die evenwicht in zich hebben. Toch is het zeer moeilijk om in boeken terug te vinden hoe

godsdienst en cultuur evenwicht brengen in Kameroen. Met onze onderzoeksgroep zijn wij ervan

overtuigd dat iedere cultuur en godsdienst bepaalde tradities, gewoonten, boeken, gedragingen in zich

draagt die zorgen voor evenwicht. In de buitenlandse stage hopen we om hierop een antwoord te vinden

op de betekenis van evenwicht in Kameroen.²

CONC EPT IN KAM ER OEN

Het was de bedoeling om een antwoord te vinden op volgende onderzoeksvraag: Hoe brengt godsdienst

en cultuur evenwicht in Kameroen en hoe kan ik hier muzisch mee aan de slag in onze muzische ruimte?

Tijdens het project zou ik een antwoord proberen vinden op deze vraag door deel te nemen aan

misvieringen, feestdagen, traditionele gewoontes. Verder zou ik interviews afnemen van mensen uit

Kameroen uit verschillende standen en met verschillende leeftijden. Ik heb hierin peilen naar de intentie

van hun geloof, de beleving van hun geloof, de kracht van gewoontes, de structuur van de dag…

Vervolgens ging ik zelf ateliers rond evenwicht geven en kijken hoe zij hier op inspeelden. Wat betekent

balanceren voor hen? Kunnen zij filosoferen over kunst en daar evenwicht in betrekken? Hoe definiëren

zij evenwicht? Ik ben ook letterlijk een evenwichtsparcours gaan opbouwen met materialen van

Kameroen, ook hier haalde ik kennis uit voor onze muzische ruimte. Dit door te gaan experimenteren met

hun materialen. Met deze resultaten, beelden, kennis ben ik muzische activiteiten gaan ontwerpen voor

onze ruimte, verder hoop ik dat anderen met mijn materialen nieuwe ideeën, inputs krijgen om opnieuw

muzisch aan de slag te kunnen.

RESUL T AT EN/ BEVIND INGEN

Na het zoeken van mijn eigen evenwicht in Kameroen, ben ik gaan zoeken naar de balans in het leven van

mijn gastgezin. Ik voerde gesprekken over geloof, waarden en normen, de plaats van God en hun visie op

het leven… Dit was niet eenvoudig een cultuur leer je niet zomaar kennen op enkele weken. Dit was een

4 Begeleiders: Janne Daeveloose en Flore Deprez


CLUB 174 Pagina 4

aspect van de cultuur. Als je enkele kilometers verder zou rijden, zou alles kunnen veranderen. Dat heb ik

dan ook gedaan; ik bezocht de dorpjes naast Mokolo en deze waren nog veel traditioneler. Dit heeft

waarschijnlijk te maken met de afstand van de stad. Als ik nu de Zuidelijke steden, Noordelijke steden,

dorpjes en verre dorpjes met elkaar vergelijk, krijg ik een iets vollediger beeld. De zuidelijke steden zijn

voornamelijk Katholiek en Protestants en westerser terwijl de armere verdere steden veel animisten5,

katholieken en moslims hebben. Stilaan nemen de moslims hier de bovenhand. Men zegt dat de

Katholieke groeperingen steeds toleranter worden, waardoor er vaak animisten zijn de een combinatie

van de twee godsdiensten beleven. Ook zijn er vaak animisten die zich bekeren tot een andere godsdienst

maar uiteindelijk weer terugkeren naar hun traditie. Dit vaak om een geschil op te lossen waar het

katholicisme of een ander godsdienst geen antwoord op biedt. Ook het aantal vrouwen dat een man bezit

is heel belangrijk in het leven van een Noordelijke Kameroener, heel vaak stappen ze af van het

Katholicisme om er nieuwe vrouw bij te nemen voor aanzien of rijkdom. Hun traditioneel geloof en de

islam staat meerdere vrouwen toe en moedigt het nog steeds aan. Omdat het katholicisme polygamie6

ziet als een beperking voor ontwikkeling zie je heel vaak missionarissen en zusters die leven in de dorpen.

Ze zijn graag gezien. Vaak richten ze er scholen en een Katholieke gemeenschap op. Als er Kameroeners

zich bekeren beleven ze de godsdienst wel vaak extreem en gaan vaak 3 keer per week naar een viering

van gemiddeld 4 uur. Over wat er nu het beste geloof is spreek ik mij niet uit, ik kan enkele zeggen dat alle

godsdiensten of religies extreem beleefd worden.

Verder ben ik me ook gaan verdiepen in de cultuur; godsdienst en cultuur hangen heel sterk samen. Hun

godsdienstbeleving bepaald grotendeels het ritme van hun leven. Een cultuur is zeer moeilijk te

doorgronden. Je kunt of mag niet gauw zeggen dat je een cultuur door hebt of begrijpt. Ik zeg daarom dit

is mijn beleving of mijn verhaal. Ik ga heel kort enkele eigenschappen geven van een doorsnee

Kameroener. Heel bepalend vind ik de werkeloosheid, dit zorgt ervoor dat de mensen vaak thuis zijn. Dit

kan leiden tot armoede, verveling en ook vaak disputen met buren of familie … Wel leven de

godsdiensten of religies meestal in vrede naast elkaar. Er worden wel banden doorbroken als

verschillende godsdiensten met elkaar huwen. Ook dat tekent Kameroen. Er is weinig genegenheid en

liefde. Je zoon of dochter jaren niet zien omdat die elders werk vindt of door de regering elders werk

kreeg is heel normaal. Dat je daardoor elkaar niet meer te zien krijgt en de zoon of dochter alles moet

achterlaten is voor hen dagelijkse kost. Een leven, een persoon heeft schijnbaar minder waarde. Ook

leerde ik veel bij over de indeling van hun dag. Ook dat behoort tot een cultuur. Iedereen ontwaakt rond 6

uur in de ochtend en gaat slapen rond 9 uur. De dag dient voor huishoudelijk taken wassen, eten maken.

5 Het woord ‘animisme’ komt van het Latijnse woord anima, dat ‘ziel of ‘adem’ betekent. Het wordt meestal

gebruikt voor die religies, die geesten of een geestenwereld erkennen die onafscheidelijk verbonden zijn met

de reële wereld. OMF, “Animisme.” Time 31 mei. 2012,

(http://www.omf.org/omf/nederland/azie_info/godsdiensten/animisme)

6 Massado, R., (2005) De vierde vrouw, Arena Amsterdam,


CLUB 174 Pagina 5

Eigenlijk is dit niet veel werk, gekuist wordt er amper en wassen en koken neemt niet veel tijd in beslag.

Als de man geen werk heeft doet hij ook niks. De meeste mannen werken op de markt werk als verkoper,

ook heel veel jongeren stappen vanaf hun 14de op een motortaxi. Door de verveling en armoede slagen

er veel mensen aan het drinken, ze geven er niet alleen veel te veel geld aan ze lopen ook vaak bezat

rond, waardoor huiselijk geweld vaak voor komt.

Verder zou ik graag nog ingaan op de beleving van het animisme. Dit is ten slotte wat hun cultuur bepaald

heeft en wat voor mij echt cultureel erfgoed is. Heel kort kan ik vermelden dat er heel wat traditionele

feesten zijn met elk hun specifieke gewoonten. Een geboorte heeft een feest namelijk het naamfeest, ook

bepaalde dieren hebben een feest en wijze waarop ze geslacht worden. Hoe beter je positie hoe beter het

stukje vlees dat je dan krijgt. Ook heb je een traditionele beleving bij een begrafenis. Hierbij hebben wij

“het genoegen” gehad dit van dichtbij te mogen meemaken. Verder heb ik ook in de dorpen horen speken

over aloude straffen. Heel vaak zijn er nog martelingen en wordt de doodstraf nog toegekend. Meestal is

dit een heel gruwelijke straf (verbanding). 7

Nu kan ik nog uren doorgaan over wat ik allemaal over de cultuur en godsdienst heb bijgeleerd. Ook over

de evenwichtsparcours, evenwichtsspelen is nog heel wat te vertellen. Maar ik heb genoeg informatie

verzameld om hiermee muzisch aan de slag te gaan of bevindingen uit te schrijven om anderen de kans te

geven met mijn gegevens te gaan werken.

Verdere uitwerking

De resultaten omzetten in muzische activiteiten en dit binnen het thema evenwicht is alles behalve

evident. Toch is dit aardig gelukt. Ik wou de kinderen kennis laten maken met typische dag uit het leven

van een meisje uit Mokolo. Daarom heb ik een kamishibai verhaal ontworpen over het leven van dit

meisje. Hier hangen dan heleboel vragen aan vast. Dit zou voor de sfeerschepping en beschouwing

moeten zorgen. Nadien is het aan hen om een muzisch verhaal te maken over hun evenwichtige dag. Dit

kan door beeldend aan de slag te gaan maar ook met media kan je de leerlingen creatief aan het werk

zetten. Vervolgens heb ik heel wat inleefactiviteiten uitgewerkt. Waardoor de leerlingen zelf op zoek gaan

naar de balans in het leven van een Kameroens kind. Hierin betrek ik vaak de traditionele beleving van de

cultuur omdat dit het verst van hun bed is en het moeilijkste om te vatten. Vervolgens heb ik ook

activiteiten rond bewegingsexpressie, hoe feesten ze, hoe dansen ze, hoe komen ze tot rust? Deze

activiteiten heeft elk lid van de club voor zijn of haar thema uitgewerkt. Wij hebben deze gebundeld net

zoals ABC dit doet. Nu hebben wij een eigen publicatie met allerlei activiteiten rond evenwicht. Volgend

jaar gaat er een nieuwe groep aan de slag met ons eindwerk. Het jaar daarop wordt er weer een nieuw

thema uitgebracht.

7 Terlingen, S., (2010) Kameroen, KIT Publishers,


CLUB 174 Pagina 6

CONC L USIE

Dit avontuur of dit innoverend project is alles behalve afgerond. Het is opgestart en het beloofd iets

groots en prachtig te worden. Wij zijn fier op de eerste stappen in de goede richting en op onze eigen

publicatie. Een thema bekijken uit heel verschillende en diverse contexten nodigt uit tot creativiteit en

inleving en dat is belangrijk bij muzo. Het oprichten van een ruimte rekening houdend met alle

psychologische aspecten om je ook goed te voelen in die ruimte is hierbij van groot belang.

Bronnen

BOEKEN:

- Van Ransbeeck, A., (1996) Muzische vorming, gids voor het basisonderwijs, Diegem: Kluwer,

- Terlingen, S., (2010) Kameroen, KIT Publishers,

- Massado, R., (2005) De vierde vrouw, Arena Amsterdam,

Editorial

SITES:

- Art Basics for Children, “ABC ?”, 23 December 2012, (http://www.abc-web.be/nl/art-basics-for-children)

- Departement Onderwijs, “lager onderwijs: uitgangspunten muzische vorming.”, 4 januari 2012

(http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/basisonderwijs/lager/uitgangspunten/muzischevorming.htm2)

B I JL AGEN

- Verslagen bijeenkomsten

- Samenvatting: Kameroen Sanne Terlingen

- Documenten meervoudige intelligentie

- Interessante sites

- Boeken om met kinderen aan de slag te gaan

paper Annelies Steel: godsdienst en cultuur in Kameroen

Documents

Transcript of paper Annelies Steel: godsdienst en cultuur in Kameroen