pantheon// 2009 - missing

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 3 / jaargang 2009

pantheon//

missing// do's and dont's expo 2010

review of the pavillions in Shanghai 2010

stylos republished// de Omslag

stukjes van de voorganger van

pantheon//

Laatste weken 115// copic workshop // SASBE // SteeOwee interviews // excursies 4 elementen // Chepos // Nooit gebouwd Nederland // Urban Emergencies // dematerialized // do's and don't - expo 2010 // what happened to projective architecture // westerdokseiland // don't miss // excursies uit het archief // de Omslag // Perth: an everyday urban narrative

stylos// SteeOwee interviews

ontmoet de nieuwe Bouwkunde eerstejaars

missing[only online]

colofonjaargang 13, editie 3, augustus 2009 oplage: online editieStylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon//vijf maal per jaar

redactieadresBG. midden 110Julianalaan 132-1342628 BL [email protected]

hoofdredactieRosemarie KrautheimHens ZoetNina Verkerk

aan dit nummer werkten meeTosja Backer, Bestuur 115, Bestuur 116, Dagmar Cats, Joep Kuys, Chris de Vries, Jasper Moelker, Anthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Peter Rosmulder, Bas Wetzel, Marcello Soeleman, Robyn Creagh, Lara Schrijver

advertenties0 | SV23 | Groen Beton35 | Design Den Haagkaft | Continu Engineering

omslagHens Zoet

van de redactieTosja Backer en Nina Verkerk

Zoals jullie misschien al doorhebben is dit een zeer bijzondere uitgave

van de pantheon//. Deze uitgave is namelijk enkel online te lezen,

wat weer perfect in het thema past! Na de brand hebben vele (oud)

stylosleden oude uitgaven van de pantheon// opgestuurd, zodat ons

archief weer helemaal compleet is. Kortgeleden kregen we zelfs een

jaargang van ‘de omslag’ opgestuurd: de voorloper van de pantheon//

uit de jaren ‘90 van de vorige eeuw. Behalve ‘missing’ onderdelen in

het archief hebben we ook te maken met ‘missing’ redactieleden. Zo

zijn wij dit semester niet in de bouwkunde collegezalen te vinden.

Mocht je ons missen: Nina zit dit jaar in het bestuurshok en Tosja

tussen de kangaroes in Melbourne, Australië. Gelukkig hebben

we onze vaste rubriek Study Abroad waarmee we contact houden

met de stylosleden in het buitenland. We hebben dit thema tevens

gebruikt om jullie dingen te laten zien die je zeker niet mag missen.

Over architectuur zijn namelijk uiteenlopende inspiratiebronnen te

vinden op het internet.

Kortom, een pantheon// uitgave die je niet mag missen!

As you may have noticed, this is a very special issue of the pantheon//.

This is issue can only be read online, which fits perfectly within our

theme! After the fire many (old) stylos members have sent us old issues

of the pantheon//, so our archive is complete again. A short while ago

we even received a year’s worth of issues of ‘de omslag’: the predecessor

of the pantheon// from the 1990s. Besides the missing pieces in the

archive we also have some missing committee members. This semester

neither of us will be found in the architecture faculty’s lecture halls. In

case you miss us: Nina is at stylos being a board member and Tosja can

be found between the kangaroos in Melbourne, Australia. Luckily we

have our fixed rubric Study Abroad where you can stay in touch with all

the stylos members overseas. We also used the theme ‘missing’ to show

you things you definitely should not miss. There are plenty of sources

of inspiration on architecture to be found on the internet.

In any case, this is an issue of the pantheon// that is not to be

missed!

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht terbehartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteitBouwkunde van de TU Delft.

bestuur 115 D.B.S.G. Stylosvoorzitter: Alexandra de Jongsecretaris: Janneke Rutgerspenningmeester - pr: Koen Kegelonderwijs: Yannick Braatlezingen en debat: Rosemarie Krautheimexcursies: Hens Zoet

adresBG. midden 110Julianalaan 132-1342628 BL [email protected]

telefoonnummersbestuur 015 2783697secretariaat 015 2781369

internetwww.stylos.nl

lidmaatschap Stylos10 euro per jaargironummer 296475

Stylos StichtingDe Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatievenvan en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnenbij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijkeondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt uelke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen deeerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro.gironummer 1673413

disclaimerAll photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.

the cover "the missing piece" by: Hens Zoet

pantheon//bimonthly edition of the study association Stylosfaculty of Architecture, TU Delft always 100 % available in your holidays

agenda

13-09/14-09

18-09

16-08/26-10

02-09/06-09

10-09/02-10

25-09/10-01

30-09/02-10

09-10

ArtZuid Amsterdam locatie: Amsterdam zuid

Matexpo Kortrijk locatie: Expo Kortrijk

Design september Brussel locatie: Brussel

Open monumentendag locatie: Heel Nederland

Clubexcursie locatie: Rotterdam

Biennale Rotterdam locatie: Rotterdam

rondleiding

www.artzuid.nl

beurs

www.matexpobis.com

designfestival

www.designseptember.be

open huis

www.openmonumentendag.nl

excursie

www.stylos.nl

conferentie

www.stylos.nl

excursie

www.stylos.nl

In de eerste plaats organiseren wij van 16 augustus tot 26 oktober 2009 de sculptuurroute ArtZuid op de Apollolaan en Minervalaan. Deze lommerrijke lanen vormen het ideale decor om kunst tentoon te stellen. De sculptuurroute is een mooie aanleiding voor een nazomerse wandeling. U zult naast een verrassende combinatie kunstwerken, de zichtlijnen herontdekken die Berlage in zijn Plan-Zuid heeft verwerkt.

Internationale vakbeurs voor machines, technieken en materieel voor de bouwnijverheid, de wegenbouw, de industrie, rycyclage en openbare werken.

Als eerste designfestival in Brussel organiseert Design September meer dan 50 evenementen gedurende drie weken. Bijna 100 Belgische en buitenlandse designers en architecten doen mee en delen hun passie tijdens conferenties, colloquia, awards, tentoonstellingen, ontmoetingen, apero's en avonden.

In dit weekend openen alle monumenten in Nederland haar deuren voor het publiek. Ben je altijd benieuwd geweest hoe het Delfste stadhuis er van binnen uit ziet? Grijp je kans!

Deze vrijdag gaan we het Rotterdamse nachtleven in om de architectuur van de nachtclubs te bekijken. Benieuwd naar de achterliggende gedachte achte club Watt? Ga mee!

De Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) is een internationale Biënnale gericht op stedelijk onderzoek en opgericht in 2001 in de overtuiging dat architectuur van publiek belang is. Het is een internationaal evenement met tentoonstellingen, conferenties, lezingen en andere activiteiten gewijd aan thema's op het gebied van architectuur en stedenbouw.

Een nieuw licht op een inmiddels volledig ingeburgerd begrip: Sustainablabla!? wil met een conferentie in oktober NIET opnieuw de zin, onzin, mythen en wijsheden rond het begrip duurzaamheid onderzoeken, maar juist dieper op de stof ingaan.

Op vrijdag 9 oktober bezoeken we de oudste stad van Nederland, namelijk Nijmegen! Ben je benieuwd hoe deze oude stad met haar oude identietit na de bombardementen van de 2e wereldoorlog omgaat? Of zie je meer in moderne architectuur? Dan moet je mee gaan!

biennale

www.biennalerotterdam.nl

Sustainablabla location: BKcity, Delft

Excursie Nijmegen locatie: Nijmegen

10-10 open dag

www.vai.be

De Vlaamse dag van de architectuur stelt op deze dag 100 hedendaagse gebouwen van een uitzonderlijke kwaliteit in Vlaanderen en Brussel open voor een groot publiek. De dag van de architectuur versterkt via deze weg het vertrouwen in architectuur en draagt bij tot het debat over de meerwaarde van architectuur voor de leefomgeving.

Dag van de architectuur, Vlaanderen locatie: Vlaanderen, diverse locaties

Citterio

Gubi

Iduna

Prooff

Orangebox

Unifor

Orangebox Boundary ontwerp Orangebox Design TeamProoff Worksofa ontwerp Studio Makkink & Bey

SV Lounges ontwerp Bonnema architecten concept Veldhoen & Company SV Lounges ontwerp SV concept Veldhoen & Company

Prooff Oorstoel ontwerp Jurgen Bey

Rotterdam

t +31 (0)10 211 20 50

Amstelveen

t +31 (0)20 347 21 30

www.sv.nl

Brussel

t +32 (0)2 531 13 50

www.sv.be

4.2_NL_SVLounge_240x310_Pantheon.indd 1 28-04-2009 11:41:41

1 i n h o u d s o p g a v e

9

stylos3 de laatste weken 115...Alexandra de Jong

3 copic workshopJanneke Rutgers

4 SASBE 2009Marcello Soeleman

5 SteeOwee interviewsHens Zoet & Rosemarie Krautheim

7 ophalen 116Stylos bestuur 116

9 excursies "de 4 elementen"Hens Zoet, Jimmy Verhoeven, Edwin Strik

11 missing a linkDagmar Cats namens Cheops Eindhoven

missing13 nooit gebouwd Nederland Hens Zoet

17 don't miss - music about architects

18 don't miss - websites of architecture offices

19 don't miss - Ted Talks

20 don't miss - architecture on youtube

21 don't miss - movies about Architects

22 don't miss - places to be

25 architecture is missing outBas Wetzel

27 perth: an everyday urban narrativeRobyn Creagh 30 expo 2010 - do's and dont's Rosemarie Krautheim

53

30

27

22 s t y l o s / / f r e e l a n c e / / a l g e m e e n22

Stylos 116

Ophalen 116op EEN NACHT IN MIDDEN mEI, GING HET 115E BESTUUR VAN STYLOS EROPUIT OM EEN NIEUW BESTUUR te KIDNAPPEN...

eERST sIMON...

tOEN PETER...

dAARNA NINA...

eN ALS LAATSTE mICHAEL!

MAAR DE nacht EINDIGDE GEWOON MET EEN ONTBIJT OP STYLOS.

eN jIMMY... oM DAARNA NAAR jOSIENA TE RIJDEN

HIHI, WE GAAN ZE

LEKKER DROPPEN!

MMM.. WAT OVERKOMT MIJ NOU...

UUH...UUh oowh...JA, ik wil!

tada!!

WAAR BEN IK... WIE IS

ER BIJ ME.. WAT GEBEURT ER...

WAAR Z I J N WE!?

iN EEN GEBOUW VAN wIEL

aRETS!

41

7

22

2i n h o u d s o p g a v e

algemeen37 ...projective architecture Lara Schrijver

41 Een nieuwe stedelijke dichtheidPeter Rosmulder

45 urban emergenciesChris de Vries

48 give me a break!Tosja Backer

49 city space investigations: BrazilAnthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Jasper Moelker

9

stylos republished51 De Omslag - kaften overzicht

52 De Omslag 1, 4, 5&1/2, 7,9, 13

65 story abroadJoep Kuys & Tosja Backer

66 get inspired

67 agenda

48

49 5145

13

19

Ooit gedacht dat je Manga tekenen in 1 dag kunt leren? De deelnemers

van de Copic workshop Mangatekenen ondervonden het in levende

lijve! Na een dag ploeteren in het handtekenlokaal mochten de

resultaten er zijn!

Dinsdag 2 juni vroeg in de morgen arriveerde Aleks Mihajlov,

gastdocent aan de Vrije Kunstacademie van Manheim in Duitsland,

hier op Bouwkunde. Onder leiding van hem en met begeleiding van

handtekendocenten Henning Janssen en Gerd Sedelies organiseerde

Stylos samen met Waltman een workshop. De deelnemers zouden

leren tekenen met Copic stiften en hun tekeningen een bijzonder

effect geven met Airbrush. De workshop startte met ongeveer 30

enthousiaste deelnemers. Een klein beetje onwennig ging iedereen

aan de slag met het oefenen van kleine technieken voor het tekenen

van de typische 'manga-gezichten'. Verrast door hun eigen resultaat

kwam de sfeer er goed in en ging iedereen door met het tekenen van

elkaar. Talloze indrukwekkende portretten van alle deelnemers waren

het eindresultaat van deze ochtend. In de lunchpauze waren een aantal

deelnemers zo enthousiast, dat ze het niet konden laten om lekker door

te blijven tekenen. Na de lunch was het tijd om te gaan oefenen met

Airbrush. Per twee personen was er een Airbrush apparaat beschikbaar

en geinspireerd gingen de deelnemers in koppels aan de slag. Alle

creativiteit werd los gelaten op de laatste opdracht. Iedereen kreeg

een stukje foto van het interieur van Bouwkunde. De uitdaging was

om met dit beginnetje een nieuw interieur te ontwerpen en vorm te

geven met de Copic stiften. Om het eindresultaat compleet te maken

werden de Manga portretten van die ochtend er op geplakt. Dit zorgde

voor indrukwekkende resultaten! De deelnemer met het allermooiste

resultaat zou een grote koffer vol Copic stiften en ander tekenmateriaal

winnen. Esther Verhoek was de gelukkige winnaar en mocht dit

prachtige cadeau mee naar huis nemen. De winnende tekening en alle

andere resultaten van de workshop vind je op www.Stylos.nl!

De vakantie is weer voorbij en het leven op de faculteit is volop aan

de gang. Als je denkt dat wij van Stylos de hele zomer op het strand

hebben gelegen, heb je het mooi mis! In juli vertrok de Grote Reis naar

het noorden van Europa. Ze kwamen terug met de mooiste verhalen

over o.a. Riga, Helsinki en St Petersburg. Ze vertelden over wat voor

leuke stad Riga eigenlijk is (en goedkoop met Ryanair te bezoeken!)

en hoe eh.. "anders" de faculteit Bouwkunde in St Petersburg er uitziet

vergeleken met ons spiksplinternieuwe design-gebouw. Op onze

website vind je de prachtige foto's die bij deze verhalen horen!

In augustus was het tijd voor de Steeowee. Het eerstejaarsweekend

van Bouwkunde wordt al jaren met veel enthousiastme door de

commissieleden van Stylos georganiseerd. Ook dit jaar had de

commissie haar handen hier vol aan. Er deden dit jaar maar liefst

300 aanstaande eerstejaars mee, een nieuw record! Je kunt je wel

voorstellen hoe hectisch het op het Styloshok was. Niet alleen de

commissie was druk bezig, ook het 115e en het 116e bestuur staken

hun handen uit de mouwen om er een geslaagd weekend van te

maken. Maar wat vonden de eerstejaars hier eigenlijk van? Lees het

in de interviews op de volgende pagina's!

Het 116e bestuur van Stylos is dus alweer hard bezig met de

voorbereidingen op het nieuwe Stylosjaar. Hoe we ze midden in de

nacht vroegen om bestuur te worden, hebben ze verderop in deze

pantheon// heel leuk verbeeld. En dat is niet het enige wat Stylos 116

de afgelopen tijd heeft gedaan. Tijdens de Steeowee waren ze in hun

groene pakken een opvallende verschijning! Met een prachtig filmpje

maakten ze de eerstejaars enthousiast om een commissie te komen

doen. Benieuwd naar het filmpje? Zoek op youtube naar 'Stylos 116',

de moeite waard! Je kunt wel zien dat het 116e Stylosjaar voor de deur

staat.. Het nieuwe bestuur neemt langzaam het Styloshok over en zelfs

deze 'van de voorzitter' staat grotendeels in het teken van Stylos 116!

Nog maar een paar weken en dan zit onze tijd er alweer op.. //

de laatste weken 115... copic workshopvan de voorzitterAlexandra de Jong

Janneke Rutgers

4s t y l o s / / m i s s i n g / / a l g e m e e n

Van maandag 15 juni t/m vrijdag 19 juni was de TU Aula het terrein van SASBE2009. De conferentie is georganiseerd door een klein maar enthousiast team van Bouwkundedocenten, onderzoekers en medewerkers, en twee afgevaardigden namens Stylos.

Marcello Soeleman

SASBE 2009

Eén van de meest prominente sprekers was Prins Willem-Alexander. Op

dinsdag kwam hij de conferentie officieel openen met een lezing, nadat

hij een bezoekje had gebracht aan het vijfde Nuna solar team. Ook

Formula Zero was van de partij, vanwaar een Delfts team meedoet aan

de competitie met raceauto’s die rijden op brandstofcellen. De lezing

van de prins werd voorafgegaan door een lezing van Dirk Sijmons, die

een pleidooi hield voor windenergie, en opgevolgd door Ken Yeang,

die een lezing gaf over groene planning en groen ontwerpen. Zowel

Yeang als de prins benadrukten in hun verhaal dat duurzaamheid

vooral integraal aangepakt moet worden; op de gebieden van water,

klimaatregulatie en duurzame energiesystemen.

De dagen waren grofweg ingedeeld in twee delen: voor de lunch

maakten enkele key note sprekers hun opwachting; na de lunch

volgden enkele parallelsessies waar dieper op bepaalde onderwerpen

in kon worden gegaan door middel van presentaties en debatten. Op

dinsdag werden enkelen van deze sessies begeleid door Jón Kristinsson,

Nils Larsson en Thomas Rau, en ook enkele PhD onderzoekers. Deze

onderzoekers leverden hun paper al voor de conferentie in, en de

beste papers werden behandeld in parallelsessie’s.

Op woensdagochtend volgde de meest indrukwekkende sprekers.

De dag werd geopend door Cradle to Cradle-goeroe Michael

Braungart, die zijn invloedrijke visie nu ondersteunde met enkele

praktijkvoorbeelden (hier had hij ook een directeur van een

tapijtfabrikant voor meegenomen). Hij werd gevolgd door de

welbekende Wubbo Ockels, die een hartstochtelijk pleidooi hield

voor zonne-energie. Hij ondersteunde zijn verhaal door een bijna

poëtische beschrijving van de ruimtereis die hij maakte in 1985.

Ockels werd opgevolgd door een andere grote naam op het gebied

van duurzaamheid: Sir David King, de voormalige wetenschappelijk

hoofdadviseur voor de Britse regering, ook wel de ‘Britse Al Gore’

genoemd. Hij gaf een helder en overtuigend verhaal over de relatie

tussen de concentratie CO2 in de lucht en het klimaat op Aarde. Het

verhaal is bekend, de maatregelen ook, maar tijdens de discussie die

volgde werd wel pijnlijk duidelijk dat de Britse regering zijn adviezen

nu niet echt aan het opvolgen was…

In de middag volgden meer parallelsessies. Vele bedrijven waren

uitgenodigd om hun duurzame oplossingen te bespreken, en

enkele werkgroepen verzorgden meer debatten en workshops.

Stylos was hier ook vertegenwoordigd met de workshop ‘Sustain BK

City’, begeleid door Kristel Aalbers, Ernest Israëls, Alexia Luising en

Anke van Hal; na een intensieve maar interessante workshop krijgt

een groep de kans hun ontwerp te presenteren op Stylos’ eigen

duurzaamheidsconferentie, ‘Sustainablabla!?2009’, eind september.

Verder waren er parallelsessies met o.a. Paul de Ruiter, Sander Mertens

en Dominique Vosmaer. Een druk programma, wat helaas door niet al

te veel mensen werd bezocht…

Als afsluiter voor die dag verplaatsten de deelnemers zich naar

Rotterdam, waar een diner was georganiseerd op de chique

raderstoomboot De Majesteit. Onder het genot van een heerlijke,

biologische maaltijd werd rondgevaren door de imposante

Rotterdamse havens. Een passende afsluiting van een dag vol

activiteiten.

Op donderdag kwamen de laatste key note sprekers aan bod. Het

waren Roland Waterman, die sprak over ‘Building with Nature’, en

de Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol. Haar lezing ging vooral

over stedelijke intensivering, architectonische waarde en slimme

technologie als de belangrijkste elementen voor een duurzame

ontwikkeling. De conferentie werd afgesloten met een drankje in de

Oostserre van BK City.

Een relatief kleine groep van docenten, student-assistenten,

onderzoekers en mensen van buitenaf was verantwoordelijk voor

de organisatie van het evenement, onder de bezielende leiding van

Andy van der Dobbelsteen. De sprekers waren prominent, de sessies

interessant, en voor het grootste deel liep de conferentie volgens plan.

Echter, de grootste teleurstelling was het lage aantal inschrijvingen, en

de mensen die uiteindelijk daadwerkelijk op kwamen dagen. Misschien

lag het aan de prijs (€175 voor studenten en €750 voor professionals

was het duurste tarief ), misschien lag het aan het heerlijke weer

buiten, maar het is vrij zeldzaam dat zoveel prominente figuren op

één conferentie aanwezig zijn. Toch was de conferentie een succes.

Hoewel sommige boodschappen inmiddels welbekend zijn, ging

de conferentie vooral over innovatieve, duurzame oplossingen op

huidige vraagstukken, zonder (teveel) in de val te lopen dat maar weer

eens werd benadrukt dat duurzaamheid belangrijk is – dat weten we

nou wel. Laten we hopen dat deze conferentie als inspiratiebron kan

dienen voor meer duurzame oplossingen, want de discussie is nog

lang niet voorbij.

Een deel van de tekst is te vinden op www.sasbe2009.com, in een

verslag van Andy van der Dobbelsteen

5 s t y l o s / / m i s s i n g / / a l g e m e e n

SteeOwee 2009 - interviews

De SteeOwee is elk jaar weer reden voor de commissie om lekker te stressen en ook te genieten. Maar hoe ervaren de nieuwe Bouwkunde eerstejaars dit weekend?

Hens Zoet & Rosemarie Krautheim

Jaap Sybenga uit Gielen

Ik heb me ingeschreven voor de SteeOwee omdat ik denk dat ik hier

mijn eerste vrienden ontmoet. Het lijkt me een goed begin van de

studie. Vooral op vrijdag ontmoette ik veel mensen. De mentoren

waren ook erg leuk toen. Het komt langzaam op gang, want niemand

kent elkaar. Maar als je eenmaal bezig bent, wordt het wel gezellig

en vind je je weg wel in de groep. Vandaag was er iets minder leuks

gebeurd, want er was iemand tegen een paaltje aan gereden. Toen

was haar fiets een beetje kapot dus moesten we haar steeds achterop

nemen. Dat was natuurlijk niet zo leuk. Die fiets hebben we maar

vastgezet aan een paal en die wordt later opgehaald. Wat verder wel

echt heel leuk was, was het eten bij de mentoren thuis. Ik verheug

me nog op de Owee natuurlijk! We zijn al een beetje bezig met een

groepje maken voor de Owee. Ik ken ook al een paar mensen van

andere studies waarmee ik op ga trekken tijdens de Owee.

Suzanne Naus uit Sliedrecht en Marissa van der Veer uit Dirksland

Bram en Peer zijn als mentoren heel gezellig, ze maken met iedereen

een praatje en ze zorgen ervoor dat de groep bij elkaar blijft. We kennen

elkaar pas sinds het weekend. M: Ik kende al een paar mensen, en heb

ook al een kamer dus dat helpt wel mee. Het fietsen met z’n allen was

erg gezellig, je hebt het dan toch over architectuur. Het duurde alleen

wel iets te lang. Het maskers maken was ook wel grappig. S: Hotel New

York vond ik het mooiste, ik hou heel erg van oude gebouwen. De sfeer

er om heen is ook heel mooi. Er was niet echt discussie binnen de groep

over wat mooi of lelijk is. Daar is het nog iets te vroeg voor, hahaha.

Deirdre Eberwijn uit Voorhout

Het is ongeveer 30 minuten met het ov reizen van hier naar mijn huis,

dat is dus redelijk te doen. Ik ga het eerste jaar nog niet op kamers, ik

was het wel eerst van plan maar daar is helaas iets tussen gekomen, ik

heb namelijk een knieblessure. Dan zie ik het nog niet echt zitten om

een verhuizing te doen, ik wacht gewoon een jaartje en als ik helemaal

ben gerevalideerd ga ik wel hier naartoe. Vanochtend hebben we een

groepje gemaakt waarmee we de Owee gaan lopen, die is erg gezellig.

Ik kende een meisje hier, die heb ik op vakantie ontmoet en die bleek

ook Bouwkunde te gaan doen. En een goede vriendin van me komt

wel in mijn Oweegroepje, die kon niet meedoen aan het weekend. Ik

vind het erg leuk dat we doorwisselen met groepjes, dan leer je toch

meer mensen kennen.

Soms was het niet echt duidelijk wat de bedoeling was. Dan werd

er niet verteld wat we gingen doen en volgden we de rest maar. De

communicatie had misschien iets beter gekund. Deze sportdag vind

ik heel leuk, helaas kan ik niet mee doen.


Luciënne Bregman, voorzitster SteeOweecommissie 2009

Ik ben de voorzitter van de SteeOweecommissie. Het moeilijkste om

te organiseren was het feest in de zuidserre. Het is natuurlijk een

nieuw gebouw en ze zijn er nog erg zuinig op. Toen we uiteindelijk

de Zuidserre mochten gebruiken hebben we nog drie keer gehad

dat het feest toch niet door mocht gaan. Dat was toch het grootste

struikelblok deze SteeOwee. Uiteindelijk hebben we een plan gemaakt

en het overlegd met de vormstudie docenten. Zij werden uiteindelijk

ook enthousiast voor ons plan.

Ik heb de SteeOwee een keer eerder meegemaakt, toen ik zelf een nul

was, nooit als mentor. Maar dit jaar waren de feesten vetter! We hebben

ook meer aandacht aan het thema besteed, alles heel uitgebreid

gedaan, zoals de workshop. We hebben ook een vossenjacht gedaan

met foto’s van gebouwen in Rotterdam. Bij de gebouwen zat een vos en

daar kregen ze nieuwe foto's. Je probeert het toch altijd beter te doen

dan het jaar ervoor. Het hele weekend is echt een succes geworden.

Er hadden zoveel dingen fout kunnen gaan. Dat is uiteindelijk niet

gebeurd. En als alles af is gelopen ga ik slapen!

Pim Pelt, mentor groep 14

Ik kom uit Maastricht, maar ben nu wel echt een Delftenaar. Ik ben

vorig jaar lid geworden bij Virgiel. Daar heb ik heel veel mensen leren

kennen. Door het werken in groepen op Bouwkunde leer je ook wel

veel mensen kennen van buiten de vereniging. Ik ga dit niet doorgeven

aan mijn mentorkindjes, ze hoeven niet perse lid te worden van me

maar ze moeten wel met iedereen praten, hahaha. Ik heb wel leuke

kindjes die zelf met iedereen gaan praten en actief doen, dus dat gaat

wel goed komen. Ik ben op het begin begonnen met het standaard

namenrondje, waar kom je vandaan etc. Zo stel je ze een beetje

gerust. Verder let ik op wat ze vertellen, en daar vraag ik dan een

beetje op door. Een avond heb ik in het sportcentrum geslapen, maar

dat was geen goed idee, ze mogen de grond wel iets zachter maken.

Het groepjes vormen voor de Owee vond ik het leukste, toen wist ik

eindelijk met wie ik de Owee zou gaan doen. Ik ben SteeOwee mentor

geworden om ook Oweementor te mogen worden. Vorig jaar heb ik

heel goed contact gehad met mijn mentoren en goede contacten

eraan overgehouden. Dit hoop ik dit jaar weer te hebben.

Daan Voordouw uit Amsterdam en Jitte Blitz, Nieuwerkerk a/d IJssel.

We kennen elkaar sinds vandaag. Na het groepje kiezen kwamen we

bij elkaar. We zitten bij Jane en Rudo in het groepje. Ze zijn erg leuk.

Jitte: ik had de eerste dag deze mentoren, toen hebben we ook bij ze

gegeten. Ze hadden aardig goed gekookt! Ze gingen met drie jongens

koken, dus ik had een beetje mijn twijfels, je weet het natuurlijk nooit.

Het werd een hele gezellige avond. Daan: Ik kende de mentoren nog

niet. Ik ontmoette twee meiden in de trein op weg naar de SteeOwee

en die zitten ook in dit groepje.

Het fietsen vonden we erg leuk. We hebben wel het programma

meegedaan, om naar de lunch te komen moesten we alle posten af

dus hebben we die posten gedaan.

Jitte: Met het fietsen leer je je groepje wel goed kennen. Met het feest

gisteren kon je nog gewoon met elkaar praten dus daar leer je echt

veel mensen kennen. Die koptelefoons waren erg leuk voor deze keer,

maar niet iets wat ik vaker zou doen. Het sfeertje was erg goed want

niemand heeft dit ooit gedaan en kijkt een beetje onwennig om zich

heen, hahaha Daan: Zeker met zo’n introweek is dit erg makkelijk, als

je met elkaar wilt praten doe je gewoon je koptelefoon af en kan je

praten. Je hoeft niet perse naar buiten of te schreeuwen.

7 s t y l o s / / m i s s i n g / / a l g e m e e n22 s t y l o s / / f r e e l a n c e / / a l g e m e e n22

Stylos 116

Ophalen 116op EEN NACHT IN MIDDEN mEI, GING HET 115E BESTUUR VAN STYLOS EROPUIT OM EEN NIEUW BESTUUR te KIDNAPPEN...

eERST sIMON...

tOEN PETER...

dAARNA NINA...

eN ALS LAATSTE mICHAEL!

MAAR DE nacht EINDIGDE GEWOON MET EEN ONTBIJT OP STYLOS.

eN jIMMY... oM DAARNA NAAR jOSIENA TE RIJDEN

HIHI, WE GAAN ZE

LEKKER DROPPEN!

MMM.. WAT OVERKOMT MIJ NOU...

UUH...UUh oowh...JA, ik wil!

tada!!

WAAR BEN IK... WIE IS

ER BIJ ME.. WAT GEBEURT ER...

WAAR Z I J N WE!?

iN EEN GEBOUW VAN wIEL

aRETS!

Ieder jaar wordt een nieuw stylos bestuur gevraagd. In deze korte strip zien jullie enkele fragmenten van onze dag.

Stylos bestuur 116

ophalen 116


Dit jaar heeft de excursiecommissie een excursiereeks onder het thema "de vier elementen" georganiseerd. Woelen in de aarde in Antwerpen, op hete kolen lopen in Enschede, zwemmen in het water in Almere en vliegen door de lucht in Utrecht!

Hens Zoet, Jimmy Verhoeven, Edwin Strik

excursies "de 4 elementen"

AARDE: Antwerpen 9-10 april 2009

Op witte donderdag stapten we in de trein om anderhalf uur later al

in Antwerpen te zijn. Hier hebben we natuurlijk meteen het station

uitgecheckt en hierna gingen we naar ons hotel, wat we geheel voor

ons zelf bleken te hebben!

De eerste dag was goed voor een interessante rondleidding door

het Mode museum en een bezoek aan de Singel. De Singel is het

kunstcentrum en conservatorium van Antwerpen en wordt op dit

moment weer uitgebreid. Reden genoeg voor een rondleiding door

de theaters, klaslokalen en een zicht op de uitbreiding.

’s Avonds moest er natuurlijk gestapt worden! Hier was natuurlijk

gelegenheid genoeg voor, eerst in de “bar with Dutch DJ’s” wat

resulteerde in Jan Smit en Nick & Simon. Hierna in de imposante

“Club d’Anvers”.

Hierna volgde de korte nachtrust, voor de een nog korter dan de

ander. En voor de een met ambulance-ervaring, voor de ander bleef

dit bespaard.

Op goede vrijdag kregen we een rondleiding door het vernieuwde

stations-gebied, gevolgd door een rondleiding rond het terrein van

het nieuwe MAS. Hierna werden we nog verrast met de mededeling

dat we de bouwplaats op mochten, het was genieten op de grote

hoogte boven Antwerpen. Dit was een mooie afsluiter van twee

mooie dagen!

VUUR: Enschede 20 april 2009

Maandag 20 april, 9:00 uur, station Delft de tweede excursie in het

thema van de vier elementen staat op het punt te beginnen. Ditmaal

ging de reis naar de andere kant van ons land, Enschede. De plaats waar

9 jaar geleden de vuurwerkramp plaatsvond en waar nu hedendaagse

architectuur verreist.

Pas in Enschede, na 3 uur reizen voor het grootste deel van de groep,

was de groep compleet en konden we vertrekken richting het Nationaal

Muziekkwartier. Na een introductiefilmpje kregen we een rondleiding

door dit gebouw van architect Jan Hoogstad van Ector Hoogstad

Architecten. Dit multifunctionele gebouw integreert verschillende

functies met elkaar, zoals het theater Podium Twente, muziekschool

Twente en poppodium Atak. Toch vormt het gebouw een geheel waar

de functies goed gebruik van elkaar kunnen maken.

Na deze rondleiding vervolgde we onze tour door Enschede naar

Roombeek, de wijk waar de vuurwerkramp plaatsvond. Deze wijk is

ondertussen weer helemaal opgebouwd en staat vol met spannende

architectuur. Het stedenbouwkundige plan van Pi de Bruijn biedt plaats

voor villas van o.a. Van Egeraat en 2012 Architecten maar ook voor een

appartementencomplex van Claus en Kaan. De rondleiding van gids

Simon bracht ons langs al dit architectuur schoon en eindigde bij een

broodjes zaak voor een hapje.

Bij een bezoek aan Enschede mag een Grolsch biertje natuurlijk niet

ontbreken. Hiervoor vertokken we aan het eind van de dag naar de

Grolsch fabriek aan de rand van de stad om daar een rondleiding

te krijgen. Deze rondleiding (en de dag) werd afgesloten met een

bierproeverij, waar door de lange dag architectuur extra van genoten

werd!

WATER: Almere 26 mei 2009

Na een trip van anderhalf uur kwamen we droog aan in downtown

Almere, om die lang geplande droomreis eindelijk in te lossen: het

bezichtigen van Dutchtown Almere. Midden in het grid van Almere

ontwierp OMA een complex geheel dat (nieuwe) identiteit moet

verlenen aan de stad in de polder.

De eerste stop was de Kunstlinie (SANAA). Het gebouw is in een

paar woorden te omschrijven als gestileerde eenvoud, waarbij

de transparantie en het lichtspel (mede door de reflectie van het

water) de kern vormen van het verhaal. Schijnbaar drijvend op het

Weerwater openbaart zich het binnenste als een aangenaam koel

en neutraal wit onderkomen voor zowel een schouwburgfunctie in

de ene vleugel en een kunstencentrum in het andere gedeelte van

het gebouw. Het nieuwe stadscentrum ligt direct aan de noordoever

– maar in mijn beleving van die dag wordt de belofte van stad aan

het water niet waargemaakt; daarvoor zijn de winkels en horeca te

ver weg gelegen van de waterlijn. Overweldigend en verrassend is

wel het zicht op de plas wanneer men al lopende vanuit de oude

kern via het Citadel (ontwerp van de Franse architect Christian de

Portzamparc) richting Schouwburg loopt; de lichte stijging naar een

maaiveld boven de parkeergarage biedt op het hoogste punt zicht op

en over het water. Al doorlopend daal je af naar de waterrand van het

nieuwe stadshart. Echter de potenties om het Weerwater of althans

een waterstructuur te integreren in de nieuwe kern blijken niet te zijn

benut. Gekozen is voor een rijk gedetailleerde doch sobere openbare

ruimte grenzend aan het water. De inrichting ervan komt van de hand

van DS landschapsarchitecten.

Maar er is niet alleen maar treurnis te bespeuren op deze bijzondere

dinsdag. Het water ligt reeds daar – het zal wellicht a matter of time zijn

voordat de twee lege torens met huurwoningen (1300 euro per


maand!), de fitnessruimte aan het water en de rijk gedetailleerde

openbare ruimte gevuld zijn met blije mensen die oog hebben voor

het Weerwater.

Daarentegen ligt het architectuurcentrum Casla gesitueerd aan het

Weerwaterplein nummer 3 liefelijk verschanst in een hoekje aan een

binnenwater. Een klein haventje met een fietsen voetgangersbrug

lijkt het ensemble af te sluiten maar er blijft altijd die verlossende

verbinding met het open Weerwater – in gedachten zelfs verder

dromend naar open zee en verre stranden. In het centrum staat de

maquette van Almere Stad: een schijnbaar geheel totaalbeeld maar

er wordt nog steeds hard gewerkt aan de voltooiing.

Als toetje van de dag lopen we aan de hand van onze gids naar het

bedrijfsverzamelgebouw La Defense naar een ontwerp van UN Studio.

Het is vooral de gevelbekleding die de eye-catcher vormt. Aan de

straatzijde is deze zilverkleurig waardoor het gebouw nauwelijks opvalt

in een omgeving die voornamelijk bestaat uit grijze bakstenen. De

binnenzijde openbaart zich als een veelkleurig interieur waarbij groen,

geel en rood een spelletje lijken te spelen met je hersenen.

Een dagje Almere Centrum: een mooie ervaring rijker op deze

druilerige dinsdag. Water in overvloed in het nieuwe fenomeen van

Almere, maar niet volledig doorgewerkt in de detaillering van de

openbare ruimte.

(naar een tekst van Edwin Strik, volledige tekst te vinden op www.

stylos.nl)

LUCHT: Utrecht 4 juni 2009

4 Juni vertrok een kleine groep voor de laatste elementen-excursie naar

Utrecht, dit keer met het thema lucht. De eerste stop was de Hessing

Cockpit van ONL architect Kas Oosterhuis. Deze autoshowroom maakte

bij de groep heel wat los; van de goedkoop ogende achterkant via de

luchtige constructie langs de snelweg tot de dure auto’s die binnen

staan. Na een korte tour langs de auto’s vervolgde we onze weg naar

het centrum van Utrecht; de Domtoren. Deze hoogste kerktoren van

Nederland ga ons een schitterend uitzicht over de domstad.

Vanuit hier konden we aan de rand van de stad de universiteit campus

zien liggen, onze volgende en laatste stop van de dag. Hier kregen we

een zeer uitgebreide en enthousiaste rondleiding door de Universiteits

Bibliotheek van Utrecht van Wiel Arets en de Hogeschool van Utrecht

van Mecanoo. Na een rondje door de rest van de campus eindigde we

de dag luctig met een biertje in de Basketbar. Een goed einde voor

een geslaagde excursie!

MISSING A LINK TO OTHER ARCHITECTURE STUDENTS?

Om studenten verder te laten kijken dan hun neus lang is, zijn Stylos

en CHEOPS gaan samenwerken. CHEOPS, de studievereniging voor

bouwkundestudenten in Eindhoven, plaatst in elke pantheon// een

pagina over Eindhoven, de Eindhovense faculteit, of Chepos - het

verenigingsblad van CHEOPS. Stylos plaatst op haar beurt in elke

Chepos een interessante pagina over alles wat met Delft, Stylos of de

pantheon// te maken heeft.

Mis je dus nog interactie met andere bouwkundestudenten? Hier kan

je het vinden!

In september komt de Chepos 3.2 uit. Na 180 graden van koers te zijn

veranderd in maart jl., komt de Cheposredactie nu met de tweede uitgave

van de Chepos versie 3.0.

In de Chepos 3.2 vind je onder andere verslagen van verschillende

CHEOPS-activiteiten die afgelopen jaar hebben plaatsgevonden.

Zo zijn we met een groep van 30 studenten naar Valencia vertrokken

voor een vijfdaagse excursie. Redactielid Pieter Beer heeft voor een

indrukwekkende collage hiervan in de Chepos 3.2 gezorgd.

Ook de vorderingen op ProjectB zijn terug te lezen in de Chepos 3.2. Dit

is een door CHEOPS opgezette ontwerpwedstrijd, waar onze studenten

aan mee konden doen. De bedoeling is om een nieuw ontwerp te maken

voor een verlate brug op de campus. Inmiddels is het winnende ontwerp

gekozen, welke hopelijk uitgevoerd gaat worden!

Interview Peter Wilson (architect Pathé Spuimarkt)

Hoofdredacteur Martijn Kruijf heeft voor de Chepos Peter Wilson

geïnterviewd over zijn ontwerp voor de Pathé Spuimarkt en zijn visie

over architectuur en ontwerpen. Dit diepte-interview vormt het grootste

artikel in de Chepos 3.2. Naast het interview zelf, hebben we de vrijheid

genomen om informatie te geven over de Pathé zelf, met het nodige

beeldmateriaal.

In de Chepos 3.2 staat nog veel meer dat de moeite waard is om eens te

bekijken, zoals een essay over Architectuur & Identiteit, een beeldcolumn

van ir. Maarten Willems en een column over de Europese aanbesteding.

De Chepos 3.2 kun je bekijken bij Stylos of online, op www.cheops.cc/

studenten/chepos. Wil je zelf ook een Chepos? Stuur dan een mailtje

naar [email protected].

Ook komend jaar staat de kalender van CHEOPS bomvol met leuke

activiteiten. Zo vindt in november het symposium Harbour Cities plaats en

gaan we in het voorjaar op studiereis naar China!

Veel leesplezier!

Dagmar Cats, 23ste bestuur van CHEOPS en Cheposredactielid

CHEPOS 3.2

CHEOPS IN 2008-2009

INTERVIEW PETER WILSON (PATHÉ SPUIMARKT)

EN NOG VEEL MEER...

CHEOPS IN 2009-2010

Chepos


missing13 nooit gebouwd NederlandHens Zoet

17 don't miss - music about architects

18 don't miss - websites of architecture offices

19 don't miss - ted talks

20 don't miss - architecture on youtube

21 don't miss - movies about Architects

22 don't miss - places to be

25 architecture is missing outBas Wetzel

27 perth: an everyday urban narrativeRobyn Creagh

30 expo 2010 - do's and dont's Rosemarie Krautheim

thema//


Hoe zou Nederland er uit hebben gezien als prijsvragen door andere bureau's waren gewonnen? Croonen architecten, PRO architecten, Mecanoo en One architecture bespreken hun plannen die nooit zijn gebouwd

Hens Zoet

nooit gebouwd Nederland

Croonen Architecten

Fred Meerdink is samen met Eric van Beuningen verantwoordelijk

voor de architectuur en de bureauleiding van croonenarchitecten te

Nijmegen. Dit bureau was onlangs in het nieuws door het winnen van

een prijsvraag voor de floriade in Venlo.

Ons bureau werkt in alle sectoren van de samenleving, maar vooral

in de wereld van wetenschappelijk onderzoek. In dat kader hebben

we meegedaan aan een tender, in 2003. voor de nieuwbouw van een

research gebouw voor de rijks universiteit Groningen.

We behoorden, na voorselectie, tot de laatste 5 bureau's, waaronder

ook UN-studio, die hun visie mochten presenteren voor de nieuwbouw

van dit gebouw bij de faculteit medische wetenschappen.

Het gebied waar we het project moesten projecteren, grensde aan

de oude binnenstad, de faculteitsbebouwing uit de jaren 70 en 80

(oostblokarchitectuur) een oud faculteitsgebouw uit 1876 en een

tweetal oude villa's voor de geneesheer directeur van het academisch

ziekenhuis en de econoom van deelzfde instelling.

Wij hebben met ons gebouw het rafelige gebied willen repareren

door een rustig bouwvolume toe te voegen in een verzoenende

baksteenarchitectuur met modernistische, maar ook ambachtelijk-

industriele trekjes.

Leken zitten in selectiecommissies en missen de ruimtelijke intelligentie die wij op school vele jaren gecultiveerd hebben.

Je begrijpt het al: Vastgoed van de RUG wilde een echte van Berkel

binnenslepen, dus onze Ben won, wij werden derde of zo na Ton

Venhoeven. Omdat Thomas Rau, nogal rauw tekeer ging met zijn blob

voor het eveneens in hetzelfde plangebied op te richten studiecentrum

medische wetenschappen en doordat Ben van Berkel er nog een

ongenaakbaar pareltje tussenpootte, kwam er van reparatie van het

plangebied niets terecht; er ontstond een verzameling ontkenningen

die nog eens onderstrepen dat in Nederland stedenbouwkundige

kwaliteit ver te zoeken is. Nederlandse architectuur is sinds de jaren

60 een laboratorium voor uitroeiing van stedenbouw.

Leken zitten in selectiecommissies en missen de ruimtelijke

intelligentie die wij op school vele jaren gecultiveerd hebben.

Ambtenaren met de rang van Referendaris A, mogen, na een cursus

van 3 weken, architectonisch-stedebouwkundige plannen toetsen. Ik

pleit voor instelling van Bureau’s stadsarchitectuur!

www.croonenarchitecten.nl


PRO architecten

Ernstjan Cornelis is directeur uitvoering en financiën bij PRO

architecten te Den Haag. PRO architecten was onlangs in het nieuws

door het winnen van de prijsvraag voor het nieuwe gemeentehuis van

Ooste Gelre en het cultuurhuis in Winschoten.

We werden dit jaar 2e bij de prijsvraag voor het Theater van Sneek.

Soms kun je daar mee leven maar soms blijf je pijn in je buik houden.

We hadden zo'n mooi plan, dat zo mooi ingepast had kunnen worden

in de stad! Het plan was geïnspireerd op de hoeden fabriek van

Mendelsohn in Duitsland die we tijdens een bureau excursie met zijn

allen hebben bezocht. Wat een pracht gebouw is dat geweest.

Wij hebben nog steeds het idee dat Sneek beter af was geweest met de "hoedenfabriek van PRO"

En waarom zijn we het dat niet geworden? Het was kantjeboord. Wij

hadden het idee dat de selectiecommissie voor ons plan was maar dat

de burgemeester liever een antroposofisch gebouw in zijn stad wilde

hebben. Dus werd het,we hadden hun Porsche Cayenne al zien staan

bij de selectie, Alberts en van Huut.

Smaken verschillen maar wij hebben nog steeds het idee dat Sneek

beter af was geweest met de "hoedenfabriek van PRO" al gunnen we

Alberts en van Huut natuurlijk van harte de overwinning.

www.atelierpro.nl


Mecanoo

Ellen van der Wal is senior architect bij het bureau Mecanoo architecten

te Delft. Onlangs werd op de TU campus het mekelpark geopend, naar

een ontwerp van Mecanoo.

Ons plan voor het International Criminal Court (ICC) in Den Haag is

nooit ten uitvoer gekomen. ICC is opgericht in 2002 en is de eerste

en enige permanente, internationale rechtbank die zich bezig houdt

met het bestrijden van internationale criminaliteit, zoals genocide,

misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Om haar taken

goed uit te kunnen oefenen is in 2008 een internationale competitie

uitgeschreven waarvoor twintig internationaal vooraanstaande

architecten zijn geselecteerd, waaronder Mecanoo architecten.

Mecanoo heeft niet gewonnen. De eerste prijs ging naar Ingenhoven

architecten.

Het winnende plan heeft de locatie geheel volgebouwd, waarbij er geen ruimte is gelaten voor het duinlandschap.

Wij hebben een gebouw ontworpen dat enerzijds de bijzondere plek

en het prachtige duinlandschap respecteert en anderzijds een symbool

vormt. Een icoon dat recht doet aan het International Criminial Court,

aan Den Haag (De stad van Recht en Vrede) en herkenbaar is in de hele

wereld. Mecanoo heeft een groot deel van het programma onder het

duinlandschap gepositioneerd en daarboven een heel compact, maar

bijzonder volume. De cirkelvorm, als symbool van oneindigheid en

universaliteit komt niet alleen terug in de vorm van het gebouw en de

inrichting van het landschap, maar ook in het patroon van de gevel.

Het winnende plan heeft de locatie geheel volgebouwd, waarbij

er geen ruimte is gelaten voor het duinlandschap. Helaas doet het

daarmee geen recht aan de plek en de stad. Ook wordt er hierdoor

veel meer volume gebouwd dat strict noodzakelijk. Daarnaast heeft het

gebouw een 'universele' uitstraling. Het is een glazen kantoorgebouw

wat op verschillende plekken in de wereld zou kunnen staan, terwijl

het ICC in de competitie-omschrijving om een bijzonder en iconisch

gebouw vroeg.

Vanzelfsprekend zijn wij er van overtuigd dat het ICC en vooral

Den Haag een meer bijzonder en karaktervol gebouw voor deze

waardevolle en helaas zeer belangrijke organisatie had verdiend.

www.mecanoo.nl

One Architecture

Matthijs Bouw is directeur van One Architecture Amsterdam. One

Architecture heeft onlangs de prijsvraag voor herinrichting van het

Sint Jozefterrein in Deventer gewonnen.

Ons voorstel voor Judenburg-West, een stadsuitbreiding in Oostenrijk,

is een ongerealiseerd project. Judenburg is de ergste stad van

Oostenrijk; het is er het koudst en het enige belangrijke dat er ooit heeft

plaatsgevonden is de geboorte van de filosoof Ludwig Wittgenstein,

zoon van de eigenaar van de lokale staalfabriek. De Wittgensteins zijn

snel daarna verhuisd. Het was duidelijk dat deze plek geen gewone

wijk nodig had, maar iets zo fantastisch dat alle leed van de koudste

suburb in Oostenrijk vergeten kan worden. Ons voorstel betrof een

wijk die louter uit rotondes is opgebouwd. Daar zijn heel praktische

redenen voor. Het grondstuk waarvoor we een plan moesten maken

had 9 verschillende grondeigenaren, en de gemeente wist niet

wanneer welke stukken voor uitvoering beschikbaar zouden komen.

Daarom stelde de gemeente maar voor om vanaf de hoofdweg

9 doodlopende straten het gebied in te laten lopen, waarmee,

volgens ons, iedere kans op samenhang en gemeenschappelijkheid

voorgoed onmogelijk gemaakt is. De doodlopende straten waren

een goed voorbeeld van de verkeersfobie die Judenburg, zoals

veel gemeenten, had. Eigenlijk wil een gemeente vaak geen wegen

en heel veel parkeerplaatsen; alleen een geparkeerde auto is een

goede auto. In ons cirkelvoorstel kunnen die rotondes op termijn

aan elkaar gekoppeld worden zodat een netwerk ontstaat. De te

veranderen rijrichtingen maken de oplossing flexibel. Ze is niet meer

afhankelijk van de volgorde van beschikbaarheid van de individuele

grondstukken. Er hoeft niet meer gekeerd te worden. Ons voorstel is

ook goedkoper (omdat er aan het eind van een doodlopende straat

altijd extra stukken weg nodig zijn om te keren)), hoewel het er niet

zo uit ziet; het geeft een gevoel van luxe. Dit gevoel van luxe, zo

belangrijk in een depressieve plek als Judenburg, wordt versterkt door

het feit dat we heel veel parkeerplaatsen toegevoegd hebben, door in

beginsel de hele locatie als geasfalteerd op te vatten. In principe kan

overal gereden, geparkeerd of gespeeld worden; straten en gebruik

worden aangegeven door de belijning. In de tekening ziet het voorstel

er uit als een Keith-Haring schilderij, helemaal gevuld met ronde

vormen. De asfaltvlakte die zo ontstaat heeft ook een beter klimaat.

De zwartheid van het gebied, die overgenomen wordt in de façades,


en de precieze bepaling van de hoeveelheden absorptie en reflectie,

maakt het mogelijk maximaal gebruik te maken van passieve zonne-

energie, niet alleen binnen, maar ook buiten. Berekeningen toonden

aan dat er in het gebied microklimaten geschapen kunnen worden

waar de gemiddelde temperatuur tot 6 graden hoger ligt dan normaal.

Dit is zeer indrukwekkend als we ons realiseren dat we het debat over

klimaatverandering zich richt op een stijging van de temperatuur van

2 tot 3 graden. Er zullen subtropische planten groeien in Steiermark.

De stenige parkeerbiotoop is perfect voor palmen en cactussen. Ons

onorthodoxe plan won de prijsvraag niet; met name de architecten

in de jury bleken allergisch voor cirkels.

Ons onorthodoxe plan won de prijsvraag niet; met name de architecten in de jury bleken allergisch voor cirkels.

Het kan aan de cirkels liggen, maar ook een andere niet-gewonnen

prijsvraag, nu met een cirkelvormig park, spookt regelmatig door

mijn hoofd. Als ik door Parijs rij, kan ik die stad eigenlijk niet meer

zien zonder de lichte, glazen gebouwtjes die als parfumflesjes boven

Les Halles zouden uitsteken als we, samen met O.M.A. en XDGA, niet

op het nippertje verloren hadden. Het project voor Les Halles speelde

zich voornamelijk ondergronds af. Met de komst van de regionale

spoorweg werd er op de plek van de voormalige groothandelsmarkt in

het centrum van Parijs een locatie gevonden voor het overstapstation.

In de jaren ’80 werd, boven het station (waar bijna een miljoen mensen

dagelijks overstappen), maar onder een parkje met wat paviljoens,

een groot winkelcentrum, een megabioscoop en veel culturele- en

maatschappelijk functies aangelegd, als een soort kurk op het station.

Met name voor het winkelcentrum was dat handig; de overstappers

konden meteen even boodschappen doen. Ook de bewoners van

de sjieke buurt waren wel blij met deze kurk: zo hoefden de bruine

mensen uit de ‘banlieues’, de buitenwijken, niet echt de stad in en

bleef het parkje voor hun alleen. Ons voorstel behelsde het letterlijk

‘ontkurken’ van het station, zodanig dat de mensen van de ‘banlieues’

ook echt de stad in kunnen komen. Het ontkurken had niet alleen

veiligheidsredenenen (bij een slimme bomaanslag zitten 20.000

mensen als ratten in de val), maar vooral ook sociaal-culturele; op

deze manier mengen ze met de sjieke mensen van het centrum. De

kleine gebouwtjes, die we ‘émergences’ (letterlijke vertaling; ‘dingen

die tevoorschijn komen’) noemden, komen ook letterlijk tevoorschijn

uit het ondergrondse. De ‘émergences’ stelde een radikaal nieuwe vorm

voor Parijs voor. De gebouwtjes konden op een opportunistische wijze

in het gebied neergezet worden, waardoor het project zeer flexibel

werd. De ‘émergences’ konden, zowel in de ontwerpfase als ook (in

zekere mate) in hun fysieke vorm, worden toegevoegd, verplaatst,

verwijderd, vernieuwd, of niet gebouwd worden, gebaseerd op

enigszins ad-hoc overwegingen zoals de sterkte van de bestaande

constructie, marktontwikkelingen, of politieke overwegingen. Ze

hebben verschillende functies: ‘flagship store’, kinderdagverblijf,

botanische tuin, club; samen maken ze een vorm die Parijs in

gebouwde zin nog niet had; klein en elegant. De flexibiliteit van

de gebouwtjes, die los in het gebied geplaatst kunnen worden, en

waarvoor het niet uitmaakt hoeveel er en waar ze precies zijn, moest

ook vertaald worden in het tuinontwerp. Ook hier hebben we cirkels

gebruikt, een nog niet bestaande geometrie in het gebied. De ‘grande

forme’ van het centrum van Parijs verhoudt zich losjes tot de vluchtige

vorm van de ‘emergences’, die zich zelf weer op eenzelfde losse manier

verhouden tot het cirkelontwerp. Zo ontstaat er een matrix van nieuwe

mogelijkheden, programma’s en publieksgroepen. Het cirkelvormige

tuinontwerp stopt niet aan de oppervlakte. Geheel in lijn met de

nieuwe verticaliteit die we voorstelden, dringen de tuinen diep het

station en het winkelcentrum in. Ook het niet winnen van deze

prijsvraag is nog steeds een grote frustratie. De glazen gebouwtjes,

die ik nog steeds voor me zie als ik, vooral ’s nachts, door Parijs rij, zijn

echter lichtpuntjes in mijn schaduwstad.

Dit artikel van One Architecten (plus introductie, ontbreekt hier) is

eerder geschreven door Matthijs Bouw (09 -10-2007)//

www.onearchitecture.nl

On the following pages you'll find all the things that you shouldn't miss:music about architects, websites of architecture offices, architecture on youtube, and so on....

the editors

architecture in helsinki

http://thatbeep.com

// avantgarde / indie-pop (AUS)

Very special artists with a comic-like style.

Tom Waits - What is he building in here?

http://www.tomwaits.com

// experimental (EN)

The text of this song is a bit creepy, and it becomes never really clear

what Waits is singing about: "What the hell is he building in there? He

has no friends / But he gets a lot of mail / I'll bet he spent a little time

in jail... " Is that about the architect?

Kate Bush - An architect's dream

http://www.katebush.com/

// progressive rock (EN)

Kate Bush's lyrics tell us about a painter . She wants to make us believe that architects dreams of the lines of a painter. Are you?

dEUS - The architect

http://www.deus.be

// rock from Antwerp / (BE)

This song has a splendid video - a play with light. Also listen to the

ghettoblaster version Rotterdam.

Simon & Garfunkel - So long, Frank Lloyd Wright

http://www.simonandgarfunkel.com

// 60ies - 70ies / (UK)

An ode to Frank Lloyd Wright.

music about architects

Don't17


BIG Architects

http://www.big.dk

// Denmark

One of the biggest danish offices. With a site in a pictogram organi-sation that invites us to zap through.

Rene van Zuuk

http://www.renevanzuuk.nl

// Nederland

On the first page you can see Zuuks latest project. The screenshot

shows the pavilion in Roosendaal.

Sadar Vuga

http://www.sadarvuga.com

// Slovenia

This young office has already won several prices. Interesting new

eastern building style beyond shabby slab construction.

concrete architectural associates

http://www.concreteamsterdam.nl

// Netherlands

This website shows a variety of projects. Pictures are mostly taken from

a central point perspective.

Jurgen Meyer H.

http://www.jmayerh.de

// Germany

The intro is a shuffling of numbers on the screen. Followed by a handy

overview of all projects with first class navigation.

website of architecture offices

miss 18


Ted Talks is the platform for lectures. Here you can find a selection of the most interesting lectures and watch them online.

Olafur Eliason

www.ted.com/talks/olafur_eliasson_playing_with_space_and_

light.html

// artist, Denmark

Olafur is a must for architects. He plays with the elements and bewilders

the senses like no other. And all that with simple elements like water

or light.

Liz Diller

http://www.ted.com/talks/liz_diller_plays_with_architecture.html

// architect, USA

Liz is the Diller of Diller & Scofidio, an architecture office in New York.

Their most famost project was the 'Blur Building' a media pavilion for

the Swiss Expo 2002.

Sam Martin

http://www.ted.com/talks/sam_martin_builds_a_room_of_his_

own.html

// writer and editor, USA

In his ted talk - 'a quirky world of 'manspaces' Sam Martin tells and

shows pictures of spaces that are claimed to relax, work, and be

yourself. Will Staeger says "Martin's book is just what the doctor

ordered: the guy's answer to Sex and the City."

Moshe Safdie

http://www.ted.com/talks/moshe_safdie_on_building_uniqueness.

html

//architect, Canada

Moshe Safdie the king of the metabolist style talks about building

uniqueness. Is there such thing?

ted talks

Don't19


Building the real unreal house

http://www.youtube.com/watch?v=-WHdFVHfXOQ&eurl

// 3.57 min.

Hemeroscopium is in Greece the place where the sun sets, an allusion

to a place that exists only in our mind, in our senses. Constantly

moving and mutable, but nonetheless real. It is enclosed, delimited

and suggested by the horizon. Though it is defined by light and can

only takes place in a precise moment of time. By Ensamble Studio &

Antón García-Abril.

green architecture

www.youtube.com/watch?v=A2bYPFKlKeo

// 2.53 min.

Houses with grass roofs, with spiral floorplans, and other curiosities,

a compilation of photo's, all neatly labelled with name, place and

architect.

Dutch embassy in Berlin

http://www.youtube.com/watch?v=2CEdD7DEYdI

// 3.37 min. Manchester School of Architecture Fieldtrip Film, year 2006-07. It shows the concept and atmosphere of the Dutch embassy.

The Elephant House in Copenhagen Zoo

http://www.youtube.com/watch?v=uC__d_Jnfy4

// 1.20 min.

Low-res film of the building's construction from above. Its from a

camera that was conncected to a higher building or crane, filming

all day long.

architecture on youtube

miss 20


There are movies about architects and architecture, worth watching.

Naissance d'un hopital

// 1980 documentary

interesting movie over a children's hospital in Paris.

The bird's nest

// 2008 documentary

This movie shows the construction of China's national stadium in Bejing

by Herzog and de Meuron.

Building heaven

// 2000 documentary

a poetic study of architecture across various times and cultures

My architect

//2003 documentary

Film director Nathaniel Kahn searches to understand his father, noted

architect Louis Kahn, who died bankrupt and anonymous in a toilet

of a station in 1974.

The fountainhead

// 1949 movie

The Fountainhead is a 1949 American drama film based on the best-

seller book of the same name by Ayn Rand. The protagonist, Howard

Roark, is an individualistic young architect who chooses to struggle in

obscurity rather than compromise his artistic and personal vision.

movies about architects

Don't21


Thermal Bath Vals

www.therme-vals.ch

// Vals, Switzerland

Thermal bathing in an architectural masterpiece. A bath in the

mountains , made out of the local Valser quartzite stone.

Botanical Garden Barcelona

www.jardibotanic.bcn.es

// Barcelona, Spain

Finest garden planning where corten steel builds the outline of the

path.

World Expo Lissabon

http://en.wikipedia.org/wiki/Expo_%2798

// Portugal, Lissabon

The old expo area, still in use and ready to be explored.

Mas in Antwerpen

http://www.mas.be

// Belgium, Antwerpen

Although some exhibitions are already open, it will be completed in

2011. A design by Neutelings & Riedijk.

Bundestag Berlin

http://www.bundestag.de/htdocs_e/visits

// Berlin Germany

The entry to the rooftop terasse is for free from 8.00 to 24.00 o clock.

A pitty, that it's not possible to reserve. The best time to visit is in the

very morning or late.

places to be

miss 22

Places, a collection of thrilling spaces in the world.

Groen Beton Ideeënprijsvraag 2009

www.indekiemgescoord.nl

Innovatie stimulerenDe prijsvraag is een initiatief van het Cement&BetonCentrum,bedoeld om innovatie in beton te stimuleren. Het thema, denaam van de wedstrijd zegt het al, is Groen beton.

Milieuwinst laten zienElke inzending moet bij minstens een van de ‘levensfasen’ vanbeton milieuwinst laten zien. Dat kan zijn bij de winning van de grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook bij de productie, hetgebruik en de sloop of het hergebruik. De winst hoeft niet inexacte cijfers te worden uitgedrukt. Een indicatie, mét onder-bouwing, is genoeg.

Inzendingen via websiteHeb jij een innovatief idee voor groene betontoepassingen? Doe dan mee. Ga naar www.indekiemgescoord.nl voor alleinformatie. De inzendingen moeten uiterlijk op 30 oktober2009 binnen zijn. De bekendmaking van de winnaar is drieweken later, op 19 november, tijdens de jaarlijkse Betondag.

JuryDe inzendingen worden beoordeeld door een vakkundige jury bestaande uit:• prof.dr.ir. Michiel Haas, TU-Delft / Nibe, voorzitter• ir. Caroline Kruit, dax-magazine, secretaris• prof.dr.ir. Jos Lichtenberg, TU-Eindhoven• ir. John Mak, W/E adviseurs• dr. Gert van der Wegen M.Sc., Intron

Kun jij beton vergroenen?Energiezuiniger werken, minderafval produceren, meer hergebruikmogelijk maken en slimmer omgaanmet capaciteit en kwaliteit. Hoegrijs de kleur van beton ook is, hetproduct wordt steeds groener. Benjij professional of student die hetleuk vindt om met beton te werkenof daarin geïnteresseerd is? Geef die vergroening dan een impuls.Kom met ideeën voor duurzamerebetontoepassingen, nieuwe produc-ten of verbetering van bestaandeproducten en systemen en doe meeaan de ideeënprijsvraag Groenbeton.

Het beste idee wordt beloond met5.000 euro voor onderzoek of adviesvoor verdere ontwikkeling.

adv groen beton spread 14-08-2009 10:30 Pagina 1

25 s t y l o s / / m i s s i n g / / a l g e m e e n25

Bas Wetzel

architecture is missing out

26s t y l o s / / m i s s i n g / / a l g e m e e n 26

Today’s architecture is missing out. For years architecture is reduced

in number and visual presence of its very elements. Columns are

treated as necessities, left away whenever possible. Handrails are

made as thin steel wires or glass panels since they don’t have the right

to be seen anymore. Facades turn into glass surfaces because their

support structure is no longer interesting for the design. The choices

are usually rectified with one-liners like ‘less is more’ while in reality, I

think we tend to erase certain elements out of the architectonic image

because of a lack of inspiration. Without making a plea for Baroque

architecture as a better alternative, I’d like to address the opportunities

we are missing.

We start missing out when we blind ourselves with themes like

‘transparency’ and ‘lightness’. In a struggle to achieve these values we

are quickly losing quality.

A façade made of only glass for example is of course a respectable

technological achievement, but now that even shopping malls are

using this technique, it turns out to be a very shallow realisation of

what can be the most interesting part of the building. Where are the

window frame compositions and materials? Where the structuring

wind brackets, shadows and light beams? All open. A true experience

of openness in the façade can be achieved by making openings in a

closed wall instead. The closed surroundings will make the opening

look more open, since there is no openness without the enclosed. A

staircase in turn can be a very nice and rich element in architectural

space, so then why should we make it hardly visible? And what about

columns? Columns can increase the experience of height or depth of a

space. And when you walk through a column filled space the changing

perspective will give an unmatched spatial experience.

Making everything that is hard to integrate in the design in glass or

steel wire is a waste of opportunities. It is an easy choice that is rather

an evasion than an interesting solution of the architectural assignment.

Instead of seeing these elements as ‘problems’ we should investigate

their possibilities to turn them into assets. That’s just what gives quality

to our profession.

This further reduction of our architecture will end up with buildings

that won’t be worth exploring. No more interesting details, no

tempting material assemblies, no pleasant surprises. Simply said we

will end up with nothing. So please, design that handrail, explore the

window frame and if you need columns, use them and let them help

to make your building truly interesting!

Robyn Creagh

This article is a fragment of a fifth year architecture dissertation by Robyn Creagh from Perth, Australia, who is now a PhD Candidate at Curtin.

perth: an everyday urban narrative

The following story fragment is an extract from my fifth year

architecture dissertation completed at Curtin University in Perth,

Australia1. I was frustrated with the apparent tendency to speak

as if the city was made solely by Architects. The everyday reality of

the individual’s experience of city space seemed to be missing from

architectural discourse. I wanted to reveal the play of resistive tactics

in the appropriation of space2, and ground it in a reasonably typical

experience of my home town. My methodological approach borrowed

heavily from autoethnography3. I used my own and my friends’ routines

in and around Perth, from Friday lunchtime to Saturday morning, as a

framework and case-study to consider various influential theories of

everyday urban experience. The aim of the project was to convey the

role of everyday experience in the creation of urban place.

In the following chapter “Ghost Stories” Michel de Certeau’s ghosts

and local authorities meet Hilde Lindermann Nelson’s counterstories

grounded in my relation to Tim Winton’s novel Cloudstreet.

10

The everyday reality of the individual’s experience of city space seemed to be missing from architectural discourse.


Ghost Stories - 12:30 pm Friday 27 July 2007 - Forrest Place, Perth

The costly reality of lunch at the cafe in Forrest Place strikes me. But I

so want to sit here, outside in the sun with all these people.

‘Coffee?’ 4 I propose as a less expensive alternative, turning to Mike5

as we enter the Place.

‘Sure. It’s my turn. For you?’

‘Soy flat white, please. Cheers.’

While Mike walks towards the coffee counter I climb the stairs leading

to the coffee buyers’ pavilion. I take a table, front row seats, hard up

against the rail separating off the paid area from the rest of the square.

It overlooks the benches running along the edges the grass podiums

with their token trees.

Pulling out a chair for myself I fold my jacket over the back of it and

then sit and look down and out. Carefully looking relaxed, pausing a

nervous jig, running my hand up the back of my hair, leaning forward

onto my elbows, sitting up, straightening my spine, trying to drop my

shoulder blades, and look I like I’m at ease with a correct posture. In

concession to my body’s habit of folding in on itself, I cross my right

knee over my left. And pull my phone out of my pocket. No messages,

but I play with the keys a moment, contemplate a text or two without

actually sending them, so as not to look like I have no friends, sitting

here by myself. I leave my phone face down on my wallet now lying

on the table, so I don’t have to sit on it.

Finally I look up again, looking past everyone really. Not making eye

contact. Eyes out of focus just seeing the patterns of movement,

staring out towards the mall. I see a girl about my age walking fast

and cocky towards the Place. White blouse and a longer skirt that’s

just not fashionable at the moment, stockings and black shoes that

shine like she’s proud of them.

The city of perfect exchanges becomes more distant with her approach,

the lunch time city workers fade, they seem to be drawing links through

time with rhythmic cycles of the work day, some are now wearing the

ghosts of old hats. She doesn’t look at any of them directly as she walks

quite literally through the now insubstantial crowd, eyes making out

the hatless bloke leaning on the first pillar up the post office stairs,

waiting for her judgment6. Following the lead of her gaze I can make

out the inviting steps and shady colonnade of the Post Office with its

columns divided into manageable proportions and wall of little post

box compartments of folded and textured metal. They make me think

of pirates and secrets and English wallpaper. Moments ago it was all

hidden behind the timber under renovation boarding.

There are other ghosts of people there, my sister and the other Post-

Office-Goths dressed all in black, their faces whited out, in scary coats

and boots, sitting on the steps, pacing and posing, talking about or

screaming it out, that this system, any system isn’t working for them.

There’s a sixteen year old version of myself waiting and waiting and

waiting for a boy who finally turned up, before the time when everyone

had mobile phones. There’s posting gifts overseas, last minuet for

Christmas and the lines and the chaos and the cool air-conditioned

high ceiling interior that dried the sweat to your skin. As I watch, Rose

wheels back for another look and finds herself going up the steps.

Before he can, she gets the first word in.

“Gday, Earl. Haven’t strained yourself, have you?”7 I hear her say.

Mike arrives back at the table, and notes the translucent state of the

place and my distant gaze. “Haunted places are the only ones people

can live in,” 8 he mumbles, ‘they open up gaps in the landscape of

control, the idea city and make room for playing.’ 9

‘Hmmm? Oh, coffee. Thank you.’

‘What are you looking at then?’ asks Mike as he sits down and leans back

in his chair, making himself as comfortable as at my dining table.

‘I was just remembering Rose, Tim Winton’s troubled but finally

triumphant shop girl.’ I point her out walking off towards a lunch at

a sandwich counter, with her clearly impressed hatless bloke in tow.

Mike laughs empathetically that it is romantic conquest which has

my attention.

‘I see,’ he says.

‘It’s not just that she gets the boy, Mike. It’s the way she uses that

building, the spaces of the city, within the framework of her own

position. It’s even the way this ghost of her character moves, cocky,

pretty and you’d be stupid not to see it, proud, and difficult to slow

down long enough to get a good look at, wearing a girlish look on her

face underneath every other expression10. Even her joy in the furious

movement of the city11 form a how-to guide for the construction of

a resistive narrative from the city at hand, starting from the template

of city office worker and finding some empowerment within that.’ I

rant.

‘She’s a local authority.’ He nods approvingly and looks around as if to

catch a glimpse of her disappearing figure.

‘A what?’

‘An authority. In that this story opens up a hole in expectations, in

the city of perfect exchanges where individuals have an economic

role and behave in ways that can be plotted in graphs, defined by


drawing edges.’ 12

‘Yeah, I mean it’s just a story. But I can frame my working and lunching

in the city in the context of this story I love. I come to stand for Rose,

or she for me. And I can see that there have always been girls in the

city, finding and taking moments to call their own and suit their own

agendas.’

‘Would you say that’s a counter story?’ asks a friendly female voice,

clearly, expecting a response. It feels as if she is talking to the back

of my head.

‘A ghost, a counterstory, a local authority, it all comes to the same end. An inhabitable place.’

‘Sorry?’ I say, twisting around in my chair.

‘I just overheard what you were saying and couldn’t help but wonder

if it was a counterstory,’ says the fellow lunchtime coffee drinker at

the table behind us. There’s a note pad on the table next to her coffee

cup and she pushes her glasses back into her hair with a hand still

holding a pen.

‘Ah, sorry…’ I stall and flick my eyes over to Mike, he’s smiling and

leaning back, perfectly content for me to deal with this one. It’s my

story after all.

‘I’m not sure. What’s a counterstory?’ There didn’t seem to be any polite

way to ignore this woman.

‘Well, I’ve been talking about it as a narrative told by a group of people

to resist the dominant reading of them. 13

Correct me if I’m wrong, but you’re telling a story of a young woman

moving about in the city and inhabiting the very structures that in a

Foucauldian analysis should be containing her, right?’

‘Ah, Rose is a switch girl for a department store. She uses that position

to set up meetings with “nice voices” and then uses the physical

environment, “stand beside the first pillar off Murray St” kinda thing,

to screen these potential dates from the anonymity of the lunchtime

crowd.’ 14 I answer hesitantly

‘Right. Where what might be generally expected of a girl in her position

would involve a lot less agency and creativity. She’d be expected to do

her job subserviently, respect the symbols of authority, take home her

pay to her family and be satisfied with the boy next door.’

‘Well, she is eventually satisfied with the boy next door.’ I confess.

‘Yes, but that’s not the story you’re telling, is it.’

‘Oh, no.’

‘So, why are you telling this part?’

‘Because this is the bit I like. It’s close enough to my own life that I can

inhabit it. I can use it to resist the same, if slightly shifted expectation

on me, as a young woman working and moving in Perth.’

‘Exactly. It’s a counterstory, just as I suspected. Thank you.’ She turns

away and makes quick notes in her notebook.

‘Ah, no worries. Thank you…’ I pause, waiting for her name.

‘Heidi.’

‘Heidi, thank you.’ She looks up and into my face as I thank her and she

nods with a serious smile. I grin, somewhat embarrassed, somehow

exposed and out of my depth in this conversation and turn back to

my coffee.

‘A ghost, a counterstory, a local authority, it all comes to the same

end. An inhabitable place.’ Mike continues, while I contemplate my

coffee.

“The verbal relics of which the story is composed, being tied to lost

stories and opaque acts, are juxtaposed in a collage where their

relations are not thought, and for this reason they form a symbolic

whole. They are articulated by lacunae. Within the structured space

of the text, they thus produce anti-texts, effects of dissimulation and

escape, possibilities of moving into other landscapes, like cellars and

bushes.”15

‘Mike, you’re losing me. All I’m talking about is being able to pick and

choose parts of the city and collage them together in the construction

of my own identity. To take part in the rhythms of the city and celebrate

them as my own. With this story I can stake claim to the post office

facade, even when it’s boarded up, giving myself permission to walk

cockily up the stairs of neo classical civic buildings, to focus on what

that space is used for and who is inhabiting it rather than the divine

proportions and reminders of power.’

‘Exactly.’ He grins and leans back as if he’s just made a particularly

valid point.//

Bibliography

1 Robyn CREAGH, 2007, Perth: An Everyday Urban Narrative, B.Arch(Hons) Diss., Curtin University of Technology (for further information contact the author [email protected])2 Such as those described by Michel DE CERTEAU, 1988 (1984) The Practice of Everyday Life, trans: Steven Rendall, London: University of California Press 3 Caroline ELLIS, 2004, The Ethnographic I: A methodological novel about Autoeth-nography, USA: AltaMira 4 Single quotation marks (‘) indicate speech within the narrative. Double quotation marks (“) indicate direct quotes taken from other authors’ works which have been incorporated into the dialogue within the narrative.5 In this narrative Mike is a red fedora clad city worker and a close friend of Robyn’s. He has been surgically implanted with Michel de Certeau’s theories on walking the city. The narrator, Robyn, is a 25 year old archi-nerd. She likes cities, drinking beer with mates, reading good books, and long footnotes. She thinks too much.6 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 2847 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 2848 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 1089 Michel DE CERTEAU, 1988 The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 10710 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 27911 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 18112 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 9713 Hilde Lindermann NELSON. 1995. “Resistance and Insubordination” In Hypatia v10.n2 Spring 1995, 2314 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 28015 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 107


In 2010 the world Expo will take place in Shanghai. While most of the pavilions are still vision, we look at an overview over the trends this year. In the do's and dont's we estimate a selection of 5 pavilion designs by means of their visualisation...

expo 2010 - do's and dont's Rosemarie KrautheimBas Wetzel

British pavilionalso called "The hedgehog"

not so nice1. Don’t make the rendering look as if the building is a tornado

2. How does a hedgehog represent the UK?

3. Rods, rods, and more rods

this is lovely1. Every single one of the 60.000 aluminum rods has a source of light.

What a spectacle in the night.

2. Interactive displays and a curious inside make the building worth

visiting.

expo pavilionsEach expo pavilion in 2010 represents a country that is created

according to the topic “A better city, a better life”. The structures

represent a country’s program, their designs meets economical as

well as representative criteria.

For some pavilions the construction has just started this week, while

others are still vision. It becomes clear that architectural rules are not

ruling the Expo world, nevertheless do the pavilions belong to the built

environment. In this article we review three aspects of five pavilions:

design as a representation of a country, and the visualization of this

design, architectural design, as far as it is possible on a picture. This year

in general, the following main trends begin to show. The ‘sky-ramp’ - a

path leads the visitor upwards (Netherlands, Denmark, Poland). The

‘levitation’ - a structure seems to hover above the ground (Macau,

Poland, UK, Denmark). The trendy pavilion name - a word-combination

like ‘Balancity’ and ‘Welfairytales’. We translated the do's and dont's

in the 5 different languages of the five pavilions countries that we

looked at. In the following pages you can see what we found 'not so

nice' or 'lovely/ great'.


Polish pavilionwww.polishpavilion.pl

mniej duzy1. Is this pavilion cut out of paper? The visualization doesn’t show

materiality.

2. What is the attraction inside? Ghosts on a wooden floor?

3. The model looks too smooth, without handrails and details.

genialny1. A lookout point – very handy on an expo terrain and therefore

loved by the visitor.

3. Well-arranged website with plenty of high resolution pics online on

www.polishpavilion.pl

4. The use of a traditional polish element, the cut-out pattern as a

showcase of a traditional element in a different context, may arouse

curioisty about the country itself.


Dutch pavilionalso called "The happy street"

niet zo leuk1. It is an assembled replication in the ‘ready-made’ style

2. What's the difference between the Dutch pavilion and a hamster

cage? (see pictures in full colour. The left one is the Dutch pavilion)

en dit is mooi1. A Walt Disney concept that seems economically mature and a

visitor's honeypot.

2. The happy street has an remarkable capacity for people. It shall

attract 5-10 % of all expected 70 million Expo visitors.

2. Excellent website with statistics over the Netherlands and an up-to-

date view on the construction site.

www.holland-expo2010.nl/nl/nederlands-paviljoen/de-bouw


Macao pavilionalso called 'the jade rabbit' or 'moon lantern'

não bom1. Is it a bunny or a duck?

2. Ok, it is a rabbit, but why does it have wheels?

3. As a replication of the national lantern, it represents a symbol not a

country. The idea was to represent the Rabbit year (1999) when Macao

was returned to China.

4. If you take a design that far, than go further.

e isto excelente1. The rabbit is a classical piece of kitsch. If your design is kitsch than

show it. On the coloured rendering, this has definitely worked out.

2. Where is Macau? Exactly, a big pavilion and honourable promotion

makes this little country famous.

macao info

Macau is one of the two special administrative regions of the

People's Republic of China, the other being Hong Kong.

The territory has thriving industries such as textiles, electronics

and toys, and a notable tourist industry. Macau is one of the richest

cities in the world.

Establishment: 1557

Portuguese colony: December 1, 1887

Transfer of sovereignty to the PRC: December 20, 1999

Density: 18,705/km2 (1st)

Population: 546,200

Offical languages: Chinese, Portugese


Danish pavilion

niet behagelig1. A bike path to represent Denmark?

2. The centre piece is an original statue, in water that was transported

from Copenhagen. A lot of effort for a small outcome.

3. It’s not quite clear what happens at the top of the building or during

the bike ride.

og det er smukke1. Attractive architectural routing for a nice visitors experience.

2. Denmark shows a future vision of Copenhagen. A vision of how

Copenhagen can become, not a status of how it is.

3. Models and visualization make curious on the design's

implementation.

Design Den Haag 2010-2018 researches the relation between Design and Government in Europe within an international context, from cultural, economic and social viewpoints. Starting spring 2010, Design Den Haag will organize a total of five public events biennially in the field of design, architecture and visual communication, with exhibitions, publications, lectures and debates, workshops and documentary films. Each edition will entail a collaboration between Den Haag and another European government Capitals: Berlin, Stockholm, Rome, London and Paris. Every edition will be evaluated. The final evaluation of the five editions will be submitted as report to the European Union at the end of 2018. This report will contain recommendations concerning the betterment of relations between design and governance, and on governmental funds for the quality of design, architecture and visual communication.

Design Den Haag 2010-2018 onderzoekt de culturele, economische en maatschappelijke betekenis van de relatie tussen Design en Overheid binnen Europa in een internationale context. Design Den Haag organiseert vanaf voorjaar 2010 iedere twee jaar in totaal vijf publieksevenementen met tentoonstellingen, publicaties, lezingen en debatten, workshops en documentaires op het gebied van design, visuele communicatie en architectuur. Iedere editie is een samenwerking tussen Den Haag en een andere Europese regeringsstad: Berlijn, Rome, Parijs, Londen en Stockholm. De resultaten van de vijf edities worden per keer geëvalueerd en bediscussieerd en eind 2018 als rapport aangeboden aan de Europese Unie. Het rapport bevat aanbevelingen over de bestedingen van overheidsgelden ten behoeve van de kwaliteit van design, visuele communicatie en architectuur.

Design and Government in EuropeDisciplinesDesign for public space Architecture Visual communication

Key wordsperceptionidentitysharing knowledge

Do you want to be informed over our activities? Sign up for the newsletter.www.designdenhaag.eu/en/subscribe-newsletter

Wil je op de hoogte gehouden wilt worden van onze activiteiten?Meld je dan aan voor de nieuwsletterwww.designdenhaag.eu/nl/inschrijven-nieuwsbrief

Dutch Euro, 2002Client: De Nederlandsche Bank Design: Bruno Ninaber van Eyben www.ninaber.nl

Visual identity Police, 1993Client: Ministry of Foreign Affairs / Minstry of Justice Design: Studio Dumbarwww.studiodumbar.com

Visual identity National government, 2007Client: National governmentDesign: Studio Dumbarwww.studiodumbar.com

Bridge 'Lute', 1999-2003Location: HaarlemmermeerClient: Municipality HaarlemmermeerDesign: Santiago Calatravawww.calatrava.com

Dutch embassy in Addis Abeba, 2005 Client: Ministry of Foreign Affairs Design: Dick van Gameren / Bjarne Mastenbroekwww.dickvangameren.nl

City Hall Den Haag, 1986 - 1995 Client: Municipality Den Haag Design: Richard Meierwww.richardmeier.com

Beatrix stamps, 1981Client: PTT Design: Peter Struycken (artist), Gerard Unger (typograph), Vincent Mentzel (photographer)www.iconenvandepost.nl

Sportdomes, 2007Client: Atelier of the Chief Government ArchitectDesign: Willem van der Sluis, Customrwww.rijksbouwmeester.nl

Designed for the government

The Government is an important commissioner for the creative sector in the field of public design, architecture and visual communication. Public squares, bridges, parks, housing of governmental organizations, the police identity and the design of political campaigns are examples of projects 'Designed for the Government'. On www.designdenhaag.eu/en/government we show projects designed for the Dutch Goverment (the state, ministries, provinces and municipalities) and government services (such as the Belastingdienst, the Nederlandsche Bank and till 1989 the Dutch PTT).

Henk van der WellInhabitant of the Houttuinen

I had almost been born in the Houttuinen 21. It was in August 1955,

a very hot day. My mother had planned to give birth at home, but she

wasn’t in a good condition so she went to the hospital. All in all I have

been living here for 30 years. Our street was a small community so

everyone knew each other. All families had children around my age,

and we used to play on the street together. We played football, and

circus. When it was cold we were going ice skating on the canals and

we used to play in the attic of our house, where there was old stuff from

my grandparents. At that time, I dreamed of becoming a transporter

to ship goods on the water. Every day I saw boats passing by. For sure

I didn’t want to become a coalmen. Once a year he came to bring the

charcoal to the attic. It was a great attraction to see this man trailing up

In Delft there was a 'Houttuinen'

In the following you will read three personal stories of people that lived in the 'Houttuinen' in Delft. In some years the street formerly known as Houttuinen will become the new railway zone. Underground train track where the new station, combined cityhall will be built.

Attic of the Houttuinen 21, in the sixties Houttuinen 21 1951

the stairs, covering the staircase in black dust. It was a simple life with

barely electricity. In the winter the water pipes froze for some weeks,

so my mum had to ask for water from the neighbours. It was a time

when we had to wash our clothes by hand. We didn’t have a shower and

no central heating until 1986. Later, I transformed the former kitchen

storage into a shower. What I liked most about living here, is the great

location and its central view in the city. There is a lot to see, numeral

boats pass by every day and people from the station, the transport

with horses and carriages, and later with cars and trucks. There were

small businesses around and a horse shed behind the house. It had

always been a vivid place.

Bart Wesseling Co-owner of Danceschool Wesseling

My granddad started the dance studio in 1939, 70 years ago. At that

time he rented it from Hotel de Kroon. It is the place where probably

50000 or more people have learned to dance, the place, where we

grew up for three generations. The building has become a major part

of our lives. Off course, the location is perfect, nearby the train, tram

and bus station. Just outside the center of the city. And also the style

of the building, it is architecture and history. The time , when we had

to get out, we sold a lot of chairs and other stuff. A lot of people just

came in to see if we had some interesting stuff for sale. Someone

even tried to remove the wooden dance floor. We hope to open our

new location at the Ezelsveldlaan 61 in 2010. It should have been

open already, but there are some delays in getting the permits. In the

mean time our dance courses will take place at Voorstraat 64 or Van

Bleyswijckstraat.

Bart and Jascha Wesseling

Wesseling facade in the winter Female dancer

Dansschool 1965


Rosemarie KrautheimInhabitant of the Houttuinen 21 from 2007 to 2009

This autumn exactly two years ago, I was, like thousands of other

students desperately searching for a place to live. In September 2007,

a week before the classes started, that seemed an impossible venture.

For some weird reasons, I received my admission very late. From the

very moment the admission letter arrived, I was in a bustling rush:

quitting my apartment in Düsseldorf, saying good-bye to friends,

moving into a foreign country, finding a new place to live, and tackling

the paper mountains, emails and endless waiting lists that come

along. When the local housing corporation offered me a room in the

Houttuinen “Six months temporary housing, a minute from Delft

station; a bit worn down, but cheap”, I had outsmarted time. Most

people keep on looking for at least a month.

By then, I didn’t have the faintest idea that two years later I would still

be living there. Our housing contracts got extended a couple of times,

because of planning delays. I started to feel home in the Houttuinen

Houttuinen 21, between 3rd and 4th of July 2009, the last days that the building was inhabited

that was comfortably close to all my necessities. We used to make

these jokes about the three-ring-circus: the supermarket, the faculty

of Architecture and home. These were the only places we would see

during busy study weeks, and they were less than three kilometers

apart from each other. What I loved most about the Houttuinen was

my little room in the attic of the building. It was a space to forgot the

world around.

When we received the demolition letter, it was hard to believe that our

house would actually disappear from this world. Of course, I knew that

would be happening, and life goes on...

But I will remember the Houttuinen as a place with charm. In some

years, when the street will be turned into a station, I imagine that the

space where my room was, will become one of the patios in the mega

structure - a void.


Demolition of the Houttuinen

During september, october and november 2009 the street Houttuinen

and the van Leeuwenhoeksingel get demolished. On these phopto’s

the building with the two housenumbers 20 and 21 gets demolished.

The plan shows the actual construction all around the Station Delft.

In place of a viaduct there will be coming a 2300 m long tunnel “the

spoortunnel” that is supposed to be finished in 2020.

Photos on this side by Paul Peppel from www.flickr.com

More information and photo’s can be found on skyscrapercity.

http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=138987&page=7

http://www.spoorzonedelft.nl

http://nl.wikipedia.org/wiki/Spoorzone_Delft

37 s t y l o s / / m i s s i n g / / f r e e l a n c e

...projective architecture Lara Schrijverwww.footprintjournal.org

This review article was first published in Footprint issue 4, Spring 2009, pp. 123-27Stylos thanks Footprint and Lara Schrijver for this contribution to our platform of architectural debate.

rethinking the expertise of the architect

Over the past decade, there has been an increasing reflection

on material conditions and constraints in architectural practice.

Purely analytic models of the impact of architecture do not seem

to suffice, and yet there is a desire for a structured theorisation of

the architectural object. A return, as it were, to the material reality

of architecture without losing the insights of the sustained critical

reflection of the past fifty years.

In many ways, this seems to have been the original intention of the

2002 article ‘The Doppler Effect: The Many Moods of Modernism’ by

Robert Somol and Sarah Whiting.1

Their ideas seemed to indicate a potential shift in the architecture

debate that resonated with various architectural developments

in Europe. These developments were not related purely to the

theoretical discourse, but were rather raised by issues confronted

in practice. At the same time, these were not purely questions of

pragmatic scope, but were related to the very underpinnings of

architectural discourse. The increasing institutionalisation of theory

from the 1960s onward had culminated in a pivotal role for critical

theory in architecture.

The ideas put forward in the ‘projective’ debate seemed potentially to reintegrate architectural practice and theory.

In 2006, Stylos, a student organisation of the TU Delft Faculty of

Architecture, contributed to this debate by gathering a number of

the diverse voices for the conference ‘The Projective Landscape’, the

particular aim of which was to bring together those who had originally

put forward these ideas on the notion of the ‘projective’, and those

who seemed already to be implementing it.

In the end, the questions on the relation between practice and

theory have remained on the table. Perhaps Willem-Jan Neutelings

characterised the problem best when, during the round-table

discussion, he noted that architects are currently in need of theory and

reflection to help them in their work. In his view, rather than helping

to explore and understand the many questions facing architects

today, theorists were holding academic discussions on topics that had

little bearing on practice or public culture at large. The ‘projective’

debate, insofar as it was one, was begun out of interesting intentions

38s t y l o s / / m i s s i n g / / f r e e l a n c e

...projective architecture rethinking the expertise of the architect

but stranded in, again, a return to a hermetic exchange between a

few intellectuals, with very little connection to public debates on

architecture. In fact, the issues put forth by various architects and

academics from the European mainland seem much more engaged

with contemporary questions of how architecture ‘works’ than their

American counterparts.2 One of the primary problems arising from

the traditional position of critical theory is the perceived opposition

between architecture as a ‘public service’, demanding a critical social

engagement (in the tradition of the modernists), and architecture

as an autonomous art form (appealing to either the beaux arts or

the avantgarde, depending on the tradition it is embedded in).

This opposition has remained standing, yet at the same time one

might consider that a current generation of architects does not feel

constrained by the perceived incompatibility between the political

and the aesthetic.3

This underscores the continuing relevance of the ‘projective’

discussion. The divide between theory and practice often places

architects in a position of complicity when they serve their clients

too well, while theorists appear to see few possibilities to inform

those in practice of pressing matters. Both sides too easily dismiss

the power of architecture ‘at work’, and do not adequately address its

potential effects. In retrospect, rather than dismissing the ‘projective’

debate altogether, we can ask why the idea of the projective was so

provocative at the time. Surely this points to some crucial questions

that transcend the dividing lines between theory and practice. It does

not involve an appeal for a new autonomy, but rather a recalibration

of the relation between architecture and societal issues. They are,

in the end, different domains and need to be treated as such, any

tradi¬tion of spatial determinism notwithstanding.

Although the ‘projective’ as proposed by Somol and Whiting was

a specific response to problems that had arisen in the discipline’s

relation with critical theory - in particular as it was expressed in the

work of Eisenman - it also contained a question about the oppositions

forced upon architecture. Somol and Whiting’s idea of the projective

encompassed specific traits in contemporary architecture, such

as a kind of ‘low-definition’ in the spirit of McLuhan, allowing for

individual differentiation, and a ‘diagrammatic’ architecture that

gave preference to the pragmatic approach of Rem Koolhaas over

the intellectual designs of Peter Eisenman. The suggestions of

pragmatism were embedded within the article, as well as references to

the sensuality of architecture, removing it from the more intellectual

realm of critical theory.4

The very term ‘projective’ seemed a clever coinage in response to

‘critical’. Precisely by not employing the ‘post’ addition of the ‘post-

critical’ debate, but by turning to a word that seemed to incorporate

already the idea of the architectural project, Somol and Whiting

proposed architecture to turn to the specificity of its own discipline.

In proposing a new project, the architect by necessity becomes

implicated, but this was not seen as an expression of powerlessness

as put forth in the critical discourse.5 Instead, it offered a line of

demarcation,

opening up the possibility to discuss the potential of architecture rather than its impotence.

It also distanced itself from the apparent dismissal of critical agency

that is embedded in the notion of ‘post-critical’, as not only after but

also beyond the critical.

In architecture, the notion of the projective involves more of a

recalibration of the critical than its mere dismissal.6 Critical theory

presumes an outside and disinterested view, as argued by Bruno

Latour in 2004.7 To Whiting, this requires a utilisation of architectural

expertise:

Architects must engage, lead, catalyse - act, rather than react. […]

Unlike other disciplines in the liberal arts, architecture’s relationship

to critical theory is not entirely concentric. Rather than bemoan this

fact or conclude that theory has no bearing on architecture - two

options that guarantee architecture’s intellectual suicide - architects

interested in the progressive project have no choice but to take

advantage of our ability to slip in and out of critical theory’s rule.8

In following Marxism and the Frankfurt School, the ‘critical’ of critical

theory has come to be identified with resistance and negation, while

the recent debate suggests less focus on resistance and more on

critique ‘from within’. Whiting’s emphasis on architectural expertise

reins theory back into a relationship with the actual production

of architecture. Her willingness to accept that something must


be defined or made specific to have an impact allows for a more

active engagement with the world than a permanent position of

resistance. If, for example, public space has become too entangled

with corporate interests, it is more useful to design a public space that

transcends these interests than it is not to design anything at all, or

merely to point out that something is complicit. Architecture, when

built, is by its very nature entangled with commercial inter¬ests, or

the interests of the client (which are not always the interests of the

general public).

After all, what good is a building that ‘critically’ discourages people from even entering, to a client?

However, if it is to remain valuable, architecture must have something

more to offer than mere compliance: be it a ‘comfortable’ environment

or a ‘critical’ one.

Although the specific suggestions differ, the search for a new

vocabulary is shared, seeking a new approach to and evaluation of

architecture. This indicates the shortcomings of critical theory for

addressing the problems of this time, particularly when applied too

directly to architecture. The different approaches under the general

umbrella of ‘projective’ share Latour’s sense of the shortcom¬ings

of critical theory, which in the contemporary world seems not to

do justice to the full complexity of reality. But these approaches

also specifically point to the problematic role of architecture when

conflated with critical theory. The projective attempts to recast

architecture in a position that is less strictly deconstructive and

analytic, and does more to incorporate the process of making, which

inevi¬tably reveals unforeseen complications and new approaches.

Despite this focus on making (and, for example, aesthetics and

compositional strategies), contemporary architects are not prepared

to rescind the insights that have been gained over the past forty

years through the sustained attention for critique. In this sense,

the projective revolves not around resistance but is rather aimed at

incorpo¬rating critique and embedding it within the cultural fabric

precisely through a sophisticated use of aesthetic qualities.

By focusing primarily on critical theory, architecture has been

required to justify its interventions through a critical discourse that

was tailored to an analytic approach, not to the experimental and

prescriptive one that is by necessity part of architectural practice. The

disciplinary tradition of architecture is constrained by a spectrum of

external regulations, ideals that need to be given concrete form, a

public presence, and its dependence on a client’s finances, as well

as its typically longstanding lifetime (depending of course, on use,

materials and other contingencies). And yet it is a powerful practice:

following Koolhaas, architecture is in that sense both ‘omnipotent

and impotent’. Architects contribute only to a small fraction of the

built environment, and are dependent on their patrons to do so. And

yet they have an impact on their surroundings simply by virtue of

the unavoidable presence of the built environment, which has the

potential to evoke a response from the broadest possible public:

one need not seek it out nor acquire special skills to approach it.

Architecture is simply there, to be experienced by all. It is deeply

embedded in our cultural history, shot through with cultural

conven¬tions that seem all but invisible, yet have the strong powers

of evoking ideals and fictions based on a long cultural history. The

architect needs to understand the societal conditions surrounding

his work, and yet a specific expertise is necessary.

While the article by Somol and Whiting began a trajectory that returned

to the specific conditions of architecture, gently steering the debate

away from external societal conditions, as well as the questionable

role of ‘critique’, it is in The Craftsman, a recent publication by Richard

Sennett, that the role of ‘making’ as contributing to reflection takes

a central position.9 Sennett explores a broad scope of activities that

require physical mastery of technique and not solely intellectual

reflection. These extend from the work of traditional goldsmiths

and sculptors to lab technicians and computer programmers. In

the second part of the book he focuses more precisely on what this

‘mastery of the hand’ means when it reaches a level of subconscious

activity, incorporated in reflective explorations. Through the three

fields of music, cooking and glassblowing, Sennett specifies his

argument on craft as an activity that goes beyond mere replication

of traditional (artistic and cultural) standards. These activities stand

as examples of crafts, or perhaps disciplines, that cannot abide by

talent and thinking alone: they all require doing. And not only do they

all require doing, but they also require reflection on the results, as

well as a critical eye, palate or ear. This list of disciplines that combine

reflection and making could easily be extended: indeed, architecture

returns throughout the book in examples of the mutual influence of

thinking and making.

What makes this focus on ‘making’ particularly interesting here is how it might help us redirect the ‘critical/projective’ debate.

It no longer speaks of intellectual models but of concrete problems,

which bridge the divide between social-political conditions and the

work of design and execution. In Sennett’s argument, quality does

become a determining factor, which is not only recognisable by a small

group of experts but rather extends outward to the general public.

Simply put: any layperson can to some degree distinguish between a

beginning piano player and a talented, advanced one. The further the


musical education, the more specifically the distinction can be made:

why someone is better, based on which techniques and qualities, or

how improvements might be made. This is in direct contradiction to

the debates of recent years that suggest that discrimination is solely

based on social preconceptions or acquired tastes.

In the line of Sennett’s argument, the opposition between social

impact and architectural quality is no longer inevitable. Critique has

not disappeared in favour of a pure formalism, but is rather embedded

within the very object of architecture. This requires not less, but more

architectural definition. Or as Whiting notes: ‘Our expertise lies in

defining forms, spaces, and materialities; we should not be afraid

of the results and subjectivities (read: biases) that such definition

implies.’10 Whether framed in terms of a ‘pragmatic idealism’ or a focus

on ‘affective’ qualities in architecture, critics and theo¬rists are still

struggling to find a vocabulary to suit the architectural production

that appears to cross over boundaries of either political engagement

or aesthetic perfection. While these critics seem unable to escape

the critical framework they have confined themselves to, architects

continue to build, exploring their ideas within the material forms of

their discipline. Some have simply given up on the kind of ‘theory’

that redirects all discussion of the building to the networks of power

that underlie it. Some continue to cloak themselves in provocative

statements that direct attention away from the archi¬tectural aspects

of the design.

How can we possibly turn this position toward a more productive

discussion? Perhaps we first need to acknowledge the responsibility

architecture has.

Architecture cannot be seen outside of its societal role, yet we do need to acknowledge its limits.

The various utopian projects of the twentieth century placed so

much emphasis on the transformative power of architecture that

they almost inevitably led to the cynicism of current theorists.

Acknowledging the limits of architecture’s agency does not however

imply the complete denial of its relation to the social and cultural

fabric. Precisely by redirecting our attention to the expertise within

the discipline, we may create space for a new form of agency, one

in which architects may read the newspaper and engage with their

socio-cultural framework, but do so first and foremost as architects,

not as sociologists, economists, or philosophers.

If architecture thus has an agency it can appeal to, a sphere of

influence that extends beyond the mere fulfilment of spatial

requirements, it will not be found in the framework of ‘post-critical’

architecture, and perhaps not even in ‘projective’ architecture, as

long as it remains primarily defined within an intellectual debate. It

will be found in the embedding

of speculations on fundamental societal questions (sustainability,

allowing space for a community to feel ‘at home’, grounding the

spatial experience of those who are overwhelmed by the speed of

contemporary society) in the material forms of architecture that

allow a multiple reading, independent of societal hierarchies and

preconceptions. This is the expertise that we may expect from

the architect: having incorporated the basic functions of design

and spatial composition, to address himself to the task of creating

buildings that ‘work’ in the broadest cultural sense.//

Notes1. Robert Somol and Sarah Whiting, ‘Notes around the Doppler Effect and Other Moods of Modernism’, Perspecta, 33 (2002), pp. 72-77.2. One might also say that it was fortuitous to hold this discussion in Delft, since Dutch architecture in particu¬lar over the course of the 1990s had gained extensive credibility in being both pragmatic (and attractive to clients) and challenging to the status quo. From the inno¬vative work of OMA, and the flag that was passed down from them to KCAP, MVRDV, Neutelings Riedijk and many others of the so-called ‘Nine + One’ generation (the title of a 1997 exhibition on young Dutch architects and the catalogue edited by Michael Speaks), Dutch architecture became the site for an embedded form of questioning architectural preconceptions.3. For example, the relatively young magazines Frame, Mark and A10 seem to balance comfortably between a critical assessment of projects and extensive docu¬mentation of the everyday reality of practice.4. See for example Arch+ 178 on the theme ‘Die Produk¬tion von Präsenz’ (June 2006); Manuel Gausa and Susanna Cros, OpOp: Operative Optimism in Archi¬tecture (Barcelona: ACTAR, 2004); the upcoming Bauhaus colloquium 2009, ‘Architecture in the Age of Empire’, which includes workshops on ‘projective vs. critical practice’, and ‘affect, ornament and sensuality’.5. See in particular Iain Borden and Jane Rendell, ‘From chamber to transformer: epistemological challenges and tendencies in the intersection of architectural histo¬ries and critical theories’, in InterSections: Architectural Histories and Critical Theories, ed. by Iain Borden and Jane Rendell (London: Routledge, 2000), pp. 3-23.6. George Baird, ‘”Criticality” and its Discontents’, Harvard Design Magazine, 21 (Fall 2004/Winter 2005). Available at http://www.gsd.harvard.edu/research/publications/hdm/back/21_baird.pdf [accessed 20 March 2009].7. Latour, ‘Why has Critique Run out of Steam? From Matters of Fact to Matters of Concern’, Critical Inquiry, 30, 2 (Winter 2004), pp. 225-48. As Latour explains, the position of the critic in traditional critical theory disallows any true agency. If the actor turns to an object to find meaning, the critic attacks him for projecting his own ideas on the object. If the actor then takes his newfound freedom to act and project, the critic reprimands him for not acknowledging the deep-seated societal structures that subconsciously guide him. In both cases, the critic remains outside of this process, placing himself outside of the sphere of influence of societal condi-tions.8. Sarah Whiting, ‘Going Public’, Hunch, The Berlage Institute Report, 6/7 (Summer 2003), pp. 497-502 (p. 502). She implies here that critical theory is both useful and limited, and that architectural production itself allows for a freedom from (destruc-tive) critique.9. Richard Sennett, The Craftsman (London: Yale Univer¬sity Press, 2008).10. Whiting, ‘Going Public’, p. 502.BiographyLara Schrijver holds degrees in architecture from Princ¬eton University and the Technical University in Delft, and a PhD from the Technical University of Eindhoven. As an assistant professor at the TU Delft, she is one of three program leaders for the research program ‘The Architec¬tural Project and its Foundations’. She was an editor with OASE for ten years. Her first book, Radical Games, on the architecture debate of the 1960s and its influence on contemporary discourse, is forthcoming in 2009.


een nieuwe stedelijke dichtheidPeter Rosmulder

Iedere generatie ontwerpers heeft zo zijn dilemma’s. Het is aan de individuele student om zijn positie te bepalen in dit krachtenveld. Graag zou ik deze ruimte benutten om een van de thema’s die me bezig houdt uit te lichten.

vervoerssysteem op te starten. Anno 2009 is ook de vraag naar

woningen veranderd. Een toenemende groep mensen is niet langer

onderdeel van een gezin maar vormt een eenpersoonshuishouden.

Vooral de groeiende groep zelfstandig wonende senioren en de

alleenstaande junioren eisen een woonomgeving met een hoog

voorzieningenniveau. Voor de jongeren geldt dat ze graag in een

bruisende omgeving willen wonen en niet langer in het geboortedorp

blijven zitten. Er zijn dus meer woningen nodig die aan deze behoefte

voorzien. Bovendien wordt er in Nederland de laatste jaren steeds

meer waarde gehecht aan het kleine beetje ‘natuur’ dat we in ons

land hebben. Een verdere uitbreiding van de steden betekent dat

de olievlek van de urbanisatie ook de laatste plukjes groen in de

Randstad zou verstikken. Tenslotte doet de duurzaamheidgedachte

nog een duit in het zakje. Het bundelen van woningen en activiteiten

leidt tot een efficiënter gebruik van grondstoffen en energiebronnen.

Kostbare technieken als stadsverwarming worden beter benut als er

meer mensen zijn die er van profiteren.

passen en meten

Als alle aanleidingen en voordelen zo op een rijtje staan is het nog

een klein wonder dat er niet eerder aan de handrem is getrokken.

De boodschap lijkt nu wel te zijn doorgedrongen. Woorden als

optoppen, bundelen, dubbel ruimtegebruik en intensiveren zijn niet

van de lucht. Meer dan elke andere ingreep vraagt het ingrijpen in

de bestaande stedelijke situatie om maatwerk. Het is om deze reden

dat de verdichting zich in Nederland in vele gedaantes laat zien. In

Utrecht is men, nu de overkapping van de A2 zijn voltooiing nadert, op

zoek naar een volgend project om de vele kilometers snelweg beter

te benutten. Ook het integreren van een gebouw in een geluidswal

past in deze gedachte. In Rotterdam en in mindere mate ook in Den

Haag zoekt men de oplossing in de verticale richting. Op de meest

onmogelijke kavels of desnoods bovenop een bestaand gebouw

wordt nieuwe hoogbouw gepast. Woontorens als het Strijkijzer en

de Red Apple schieten als spreekwoordelijke paddenstoelen uit de

grond. Zoals de creatieve namen al doen vermoeden komt elke toren

met zijn eigen specialiteit. Een grote gezamenlijke buitenruimte op

hoogte (linea nova) of juist een wellness ruimte met zwembad in de

kelder? Alles kan. Steeds meer aandacht besteden de architecten

aan de belevenis van een wolkenkrabber vanaf het maaiveld. Een

blinde plint is niet langer aanvaardbaar, functies moeten er komen.

Levendigheid 24/7. De stad bruist weer.

Hoewel Manhattan aan de Maas natuurlijk lekker klinkt, wordt

dit niet door iedereen als het ideaalbeeld gezien. Al snel worden

schrikbeelden opgeroepen zoals uit de film Metropolis uit 1927. Een

In de hedendaagse stedenbouw is er één term die in bepalende

mate het beeld van Nederland de komende jaren zal beïnvloeden:

verdichting. Tijdens het opstellen van de vierde nota extra (vinex)

werd er al ingezet op binnenstedelijk bouwen. Hoewel veel mensen

een negatief beeld hebben gekregen van de zich eindeloos

uitstrekkende nieuwbouwwijken, is toch 39% van de bouwopgave

binnen de stedelijke grenzen gerealiseerd. De komende jaren zal dit

percentage alleen nog maar toenemen. In de nota Randstad 2040

stuurt het kabinet ook duidelijk aan op een verdere verstedelijking

van het westen van het land. Ook buiten de Randstad is de boodschap

overgekomen. In steden als Eindhoven, Enschede en Tilburg verrijzen

de woontorens in en rondom de binnenstad. De eerste vraag die zich

aandient is waarom dit alles nodig is.

de voordelen

Natuurlijk zouden we door kunnen blijven gaan met het uitrollen

van nieuwe buitenwijken met een gemiddelde dichtheid van 25

woningen per hectare. Gewoon nog een Almere erbij bouwen in

de polder, ruimte zat toch? Toch is deze strategie niet aan te raden.

De lessen uit het verleden leren ons dat een verdere spreiding van

de bebouwing leidt tot een toename van het verkeer. Bovendien is

het in wijken met een lage dichtheid moeilijk een efficiënt openbaar

Verdichting op z'n Rotterdams


een nieuwe stedelijke dichtheid

donkere grauwe stad waar de mens slechts een deeltje is van de

grote altijd draaiende machine. Ook de klimaattechnische aspecten

als windhinder en de schaduwwerking van de grote torens wordt

als hinderlijk ervaren. Een goed ontwerper zal hier natuurlijk op

inspelen, maar de vraag blijft of we wel met z’n allen in woontorens

opgestapeld willen worden.

ankers aan het IJ

In Amsterdam wordt een andere manier van verdichten toegepast.

In IJburg is het stedelijke bouwblok herontdekt. Ook elders langs

de oevers van het IJ weet de hoofdstad de dichtheid op te krikken,

zonder al te ver de hoogte in te gaan. Deze wijsheid is er niet altijd

geweest. In de jaren negentig lag er nog een plan van ene Rem

Koolhaas om een “Manhattan aan het IJ” te creëren. Achteraf is het

maar goed dat de multinationals de gemeente gedwongen hebben

om dit hoogwaardig handelscentrum te verplaatsen naar een beter

bereikbare locatie. De Zuidas kan als locatie veel beter omgaan met

de hoogbouw dan de IJ-oevers die toch dicht bij het centrum liggen.

In 1995 werd er met de visie ‘Ankers aan het IJ’ een nieuw scenario

op tafel gelegd. De nieuwe nadruk in het gebied zou gericht zijn op

het bouwen van een hoogstedelijke woonomgeving.

De cijfers verschillen van 120 tot wel 300 woningen per hectare, afhankelijk van de meetwijze.

De eerste gerealiseerde projecten konden meteen op veel lof rekenen.

Java-eiland en Borneo-Sporenburg vormen een goede mix tussen een

beschermde woonomgeving en een hoogstedelijke dichtheid. Met

moderne architectuur en een slimme stedenbouwkundige indeling

had Amsterdam er al snel een attractie bij. Deze lijn werd nog eens

voortgezet in de uitbreidingswijk IJburg. De gekozen typologie van

het gesloten bouwblok lijkt succesvol in het creëren van enerzijds een

hoogstedelijke uitstraling langs de hoofdweg, terwijl de intiemere

binnenhoven een beschutte plek bieden voor de jonge gezinnen.

Daarnaast hebben enkele simpele stedenbouwkundige basisregels

er voor gezorgd dat de wijk geen eentonig uiterlijk heeft gekregen

en je bij elk woonblok opnieuw verrast wordt.

de zuidelijke IJ-oevers, stedenbouwkundig plan uit 2001

opvallende architectuur op het Westerdokseiland


het Westerdokseiland

Verrast wordt je ook op het Westerdokseiland, de jongste woonwijk

die verschenen is aan de westzijde van het centraal station. Hier

wordt de grenzen opgezocht van de maximale dichtheid voor een

woonwijk. De cijfers verschillen van 120 tot wel 300 woningen per

hectare, afhankelijk van de meetwijze. Op zichzelf biedt dat een

enorm spannend beeld, maar vanuit de stadszijde wordt het eiland

als een enorm opstakel ervaren. Waar je eens vanaf de Prinsengracht

nog het idee had dat achter het spoor het IJ lag, is dat beeld nu

verloren gegaan. Toch heeft de stedenbouwkundige ontwerper wel

rekening gehouden met andere zichtlijnen die mooi door het eiland

heen lopen. Laten we eens inzoomen op het plan, om te kijken of

deze manier van verdichten nu werkelijk wenselijk is.

Het Westerdokseiland is opgedeeld in vier bouwvolumes, in feite vier

grote bouwblokken. Ieder blok, met de logische namen zuidblok,

middenblok en noordblok I en II, is weer verdeeld tussen verschillende

architectenbureaus. Op deze manier ontstaat er niet alleen een

differentiatie tussen de blokken, maar ook binnen de blokken. In

totaal zijn er twaalf verschillende bureaus betrokken bij het ontwerp.

Dit zorgt dan ook voor de nodige afwisseling in het gevelbeeld.

De echte verrassing bevindt zich echter aan de binnenzijde van

het blok, in de zogenaamde cours. In het stedenbouwkundig plan

was vastgelegd dat de gevels aan de buitenzijde van het blok van

baksteen moesten zijn. Het materiaal gebruik aan de binnenzijde

was echter niet vastgelegd. Hierdoor heeft elke binnentuin zijn eigen

uitstraling. Voor ons als nieuwsgierige bouwkunde studenten is het

jammer dat niet elk hof vrij toegankelijk is. Juist deze binnenruimtes

maken het plan zo uniek.

Het meest noordelijke blok, Westerkaap I, bevindt zich in de punt van

het eiland tussen de Westerdoksdijk en het Westerdok zelf. Hierdoor

was er aan de binnenzijde geen ruimte voor een volledig binnenhof.

Een prettige en verrassend lichte binnenstraat biedt uitkomst. Deze

gang biedt toegang tot de woningen. Aan de buitenzijde zijn in de

plint verschillende functies geplaatst, zoals over de hele lengte van

het eiland. Dit zorgt er wel voor dat het eiland ook overdag levendig

is. De beëindiging van de noordelijke punt is erg expressief maar

misschien iets minder praktisch.

binnenhof van het middenblok; het VOC-cour


stedelijke binnenhoven

Westerkaap II heeft wel de goede maat om een hof toe te staan,

drie zelfs. Ieder hof heeft een ruime entree aan zowel de stad- als de

IJ-zijde. Een tweetal trappen overbrugt het hoogteverschil naar de

dijk. De drie hoven worden onderling gescheiden door een wand

met eengezinswoningen die een toegang hebben aan de voor en

achterzijde. Deze bewoners kunnen dus van twee hoven genieten.

De beschermde binnenzijde van het blok nodigt uit om gebruik te

maken van de gezamenlijke buitenruimte. Toch is in het ontwerp voor

deze hoven niet helemaal duidelijk geworden op welke manier deze

ruimte gebruikt zal worden. De gebruikte materialen zijn wel goed

afgestemd, zodat elk hof een duidelijke uitstraling krijgt. Het mooiste

aan de hoven is nog wel dat het zicht biedt op de verschillende torens

die in het blok zijn opgenomen. Hierdoor krijgt het geheeld een

hoogstedelijke uitstraling.

Dit effect is nog sterker in het VOC-cour van het middenblok. Hier

wordt de binnenruimte gevormd door een grote semiopenbare

ruimte. Enkele bouwmassa’s steken vanaf de buitenwand het blok

in, waardoor een leuke afwisseling ontstaat. De grote binnenruimte

wordt op die manier ook wat meer opgedeeld. Doordat het hof

groter is heb je nog beter zicht op de omringende blokken die speels

boven de bebouwing uitsteken. In het blok is een kinderopvang

gevestigd, waardoor er wat levendigheid in de verder doodse

ruimte ontstaat. Pas als de bewoners het hof gaan toe-eigenen zal

het wat meer karakter krijgen. Nu is het vooral een podium waar de

architectonische creaties van de verschillende ontwerpers goed tot

hun recht komen. Vooral het glazen blok van MVRDV valt op in de

(bak)stenen massa.

Pas als de bewoners het hof gaan toe-eigenen zal het wat meer karakter krijgen.

Ook in het laatste blok, La Grande Cour, hebben de architecten

zich niet ingehouden. Twee opvallende kijkers schuiven over de

bouwmassa heen en kijken uit over de stad. Het is knap om op deze

manier extra vloeroppervlak te creëren zonder dat het ten koste

gaat van de leefbaarheid aan de binnenzijde van het blok. De drie

binnenruimtes zijn wat smaller en langer dan die in Westerkaap II. Daar

komt nog eens bij dat het hoogteverschil dat overbrugd moet worden

tussen de dijk en het dok groter is dan aan het begin van het eiland.

Hierdoor zijn de binnenruimtes iets beperkter in uitstraling en doet

het blok zijn naam geen eer aan. Jammer ook dat er dan een bordje bij

hangt waarop staat dat de binnenplaats geen speeltuin/sportterrein

is. Toch zorgt de materialisering samen met het stedelijke beeld van

torens en overstekende volumes voor een spannend geheel.

Spannend is ook wel het goede woord om dit experiment te

omschrijven. Het is afwachten hoe er samengeleefd wordt in de

verschillend ‘cours’. Want het mag de ontwerpers dan gelukt zijn

met allerlei ingenieuze oplossingen om alle woningen op het

eiland te proppen, de bewoners moeten er straks wel in leven. De

combinatie van wonen en werken op een klein oppervlak is natuurlijk

aan te raden, maar de vraag is waar de grens ligt in verband met

de leefbaarheid van het gebied. Ik denk zeker dat het verstandig

is van Amsterdam dat ze niet voor een Rotterdams model met veel

woontorens hebben gekozen. Wat dat betreft blijkt wel dat er niet

een goed model is voor de verdichting van onze steden. Dat maakt

ons beroep alleen nog maar uitdagender de komende jaren.//

Bronnen:

Clemens Nuyens (2001) Westerdokseiland; Plan Amsterdam, jg.7 no. 8 dec. p.1-23M. van Ouwerkerk (2009) Dicht, dichter, dichtst; de Architect, jg.40 no. 6 juni p.52-61Hilde de Haan & Bob Witman (2009) Waar ligt de grens van hutje mutje; de volksk-rant, 10 april 2009

La Grande Cour. Hoogstedelijke uitstraling


The earth at the moment has 6.8 billion human inhabitants, a figure that has quadrupled over the last century. This population increase has dramatically changed our relationship with nature.

Chris de Vries

urban emergencies

Our relationship with nature is frequently emphasized by the

proliferation of environmental damage caused by our industrial

production. Yet on the other hand, we ourselves are also increasingly

becoming the victim of nature’s violent reaction to her detrimental

treatment.

Over the last century natural disasters have seen a tenfold increase,

consequently causing a fivefold increase in people affected by them

(EMDAT, 2008). The causes are not one dimensional, as global warming

might play its part. Overpopulation and the sheer lack of habitable

ground have forced people to dwell in areas historically considered

too dangerous to live. Exacerbating the impact on humans, the

least resourceful of a society end up living in these precarious sites

in make-shift dwellings, leaving them extremely vulnerable to this

increase in natural disasters.

The formation of the United Nation in 1945 instigated an increase

and diversification in institutions and organizations involved in

issues transcending national boundaries. This tendency slowly

started creating a better understanding of the contemporary global

condition, and the implications of our own actions in it. One of the

global initiatives that grew out if this was the humanitarian world

concept. Through centralized funding from UN members and

increasing donor organizations, the humanitarian aid world started

becoming big business, turning over 18 billion dollars in 2008 (GHA,

2009). Although the amount of aid is increasing every year, the actual

function and effects of aid money is evermore contested, and remains

a controversial subject.

While economists, sociologist, philosophers, and politicians debate

the essence of aid, a fleet of NGOs and aid workers are constantly at

work around the world, using these funds to distribute food, fight

illness, provide legal, economical and psychological assistance, and

of course provide shelter. This last one, obviously the most appealing

to us architects, is also one of the most controversial forms of aid,

given that it is costly, culturally sensitive, and has tremendous legal

implications, but most important because houses last a long time.

From this humanitarian perspective, many architects over the last

years have gotten involved in the design of shelters. The book “Design

like you give a Damn” by the institution Architecture for Humanity,

gives an interesting view of what these efforts have led to over the

last years. And while these philanthropic efforts initially generate a

triumphant moralistic feeling among western architects, they also

convey part of the naivety that surrounds redevelopment work, or

even architects in general. Most of the design proposals made for the

developing world reveal the unconditional modernistic belief that

technology will solve all problems, and reveal societal conventions as

perceived from a western perspective. This approach usually receives

a maximum of praise among donors, yet often puzzles beneficiaries

in countries where other issues might currently be more urgent.

One example is the construction of igloo-shaped shelters, praised for

their efficient use of material in the west, while they are converted into

livestock barns because their furniture doesn't fit the foreign shape in

Pakistan. Another example is the design of modular houses with solar-

power heated stoves in West-Africa hailed for their energy efficiency,

but eventually disrupting an old ritual of outside cooking; a tribal

routine where the women play a central role, now restrained from

tribal affairs. Whilst the effects sometimes seem as a waste of money

and material, the effects can atually be more dramatic and lasting.

Many evaluations of constructed sites suggest that redevelopment

schemes involving the community in planning and construction, are

almost always more successful and socially sustainable. “One size fits

all” solutions don’t address the full complexity of the situation, and

are therefore less effective (Barakat, 2003).

While the single architectural shelter has been scrutinized and

designed several times, a remarkably small amount of study has been


done on how these individual shelters are configured and planned.

While disasters usually imply emergency, “efficiency” becomes rule.

Hence it is not surprising that the handbooks used by the United

Nations and many NGOs around the world are based on military camp

planning guidelines - a perfected system to logistically operate and

control a large amount of people. Even more interesting is that the

improved editions of these handbooks often demonstrate urban

typologies based on American and English suburbs - where the books

were written. This makes you wonder how a military camp retrofitted

like Levittown will work out for a Muslim goat herder in Afghanistan

(Kennedy thesis). It shouldn’t be necessary to mention that housing

configuration often reflects social hierarchies and other cultural

values and traditions, which are often not as “rational” as, for example,

water and food distribution. At this moment, 25 million people live in

camps around the world, which are based on one single book (UNHCR,

2009). Is there a more influential architectural doctrine?

Besides refugee camps, many post-disaster redevelopments are

characterized by the same efficient grid structured reproductions

of a singular housing unit on a newly cleared stretch of land. This

is something that, although it is not an exclusive attribute of post-

disaster development, is definitely emblematic for them – think of

the massive housing projects in Mexico.

Intrigued by this void in knowledge, the idea was created to initiate

a studio surrounding this topic in 2008. The studio was formed in a

highly unusual collaboration between students, faculty, international

institutions and professionals at work in the field, thereby combining

theoretical as well as practical input to create a framework that could

actually contribute to the shelter epistemology.

wars were excluded, even though some of these areas would serve as intriguing case studies for the research.

Eventually, a framework was chosen wherein eighteen students

would travel to six different countries around the world for a period

of three months. The locations were selected on several criteria. First

of all, we would refrain ourselves to natural disaster which evidently

had an impact on the built environment. Even though this excludes

the worst natural disasters, being draught and disease, this was a

logical decision from a spatial point of view. Secondly, only disasters

in urban environments were select. Besides recommendations from

professionals in the field, who argued that less research has been

done on the development urban areas, urban growth is reaching

unprecedented speeds around the world, causing the poor to live in

dangerous areas. From this point of view we also chose to prioritize

disasters that took place in the developing world. Besides that there

seem to be more natural disaster there, it is also the place where the

majority of aid is redistributed, hence making it a useful area to study

(EMDAT, 2008, GHA, 2009). The last decision was to avoid unworkable

conditions for students: wars were excluded, even though some of

these areas would serve as intriguing case studies for the research.

Think, for instance, of the 2005 earthquake in the Kashmir region.

Taking all this into account, the following case studies were selected:

annual floods in Ghana, recurring cyclones in Bangladesh, a multitude

of recurring disasters in the Philippines and El Salvador, the infamous

2004 tsunami in Indonesia, and a rare but devastating landslide in

Venezuela in 1999. Besides the previously mentioned criteria, these

case studies varied in nature, took place in different cultural settings,

and were in different stages in time of redevelopment, hence making

them interesting as a collection as well as individual studies.

After an intense preparatory month, with academic input from the

TU Delft Faculty and external lectures and workshops in the begin of

march 2009, the students departed to their countries. Having learnt

similar tools and indicators, the groups were assigned to research

the redevelopment process, emphasizing the relationship between

the sociopolitical, socioeconomic and the new urban form created

after the disaster.

Having returned from their studies, a symposium combined all

the group’s analyses on the second of July 2009 at the Faculty of

Architecture in Delft. Findings were presented to the university

faculty, shelter professionals and many peer students.


In Indonesia, surviving structures turned out to have a compelling and

crucial role after the disaster. Mainly, mosques were the remaining

structures after the disasters as they had been built better. Being

interpreted as an absolute proof of gods reign, and the tsunami as

punishment, the number of tsunamis dramatically increased. This

increase of communal buildings had a very positive effect on the

collective coping after the disaster. The mosques also were dominant

for the eventual urban form, creating a multitude of “centers”.

A comparative study in El Salvador showed that, although disasters

are often seen as opportunity to start all over, it is imperative to

connect as much as possible with the pre-disaster conditions. In so far

that existing social structures, and the urban form are not the cause

of the disaster, but constitute the lives of many people who weren’t

waiting for a disaster to change their lives.

In Venezuela, a dominant government prioritized large infrastructural

works, which mitigate future disaster, yet missed the opportunity to

invest in the capacities of the informal housing building industry.

Ten years later, a state of the art canal system and high way network

are constructed, but many people remain homeless. While the

government can’t succeed in building housing themselves, a

decentralized rebuilding process run by informal building industry

could have been extremely efficient.

In Bangladesh, it proved difficult to distinguish the poverty of daily

life from the impacts of the disasters. There is land scarcity due to

the extreme population density. Since most people work as farmers

or fisherman, there is a clear friction between nature and the built

environment. In the planning process, it is interesting to point out

that a lot of governmental tasks are taken over by the vast amount

of NGOs active in the country.

Currently all findings are being combined into a book that will be

published in the end of 2009.

The urban emergencies project was a pilot, and organized by

dedicated, and proactive students, faculty, and professionals. Due

to its success and positive feedback of the international shelter

community and the academic field, options for future follow-up

projects are being pursued. Yet, this requires a new group and new

foundation of students to collaborate and pull such a new endeavor.

//

Sources

BARAKAT, S. (2003) Housing reconstruction after conflict and disaster. Humanitar-ian Policy Group.EMDAT (2008) International Database of Natural Disasters. Katholieke Universiteit van Leuven.GHA, G. H. A. (2009) GHA report 2009. GHA.UN, P. D. O. T. D. O. E. A. S. A. O. T. U. N. S. (2008) The 2008 Revision.UNHCR (2009) UNHCR annual report shows 42 million people uprooted worldwide.www.urbanemergencies.orgwww.sheltercentre.orgwww.hpi.orgwww.undata.comwww.gha.comwww.architectureforhumanity.com

Follow an architecture student's daily frustrations here every issue.. this time :In search of the missing element.

Tosja Backer

give me a break!


Workshops should be seen as an opportunity to experiment with didactic alternatives and new tools to generate and transfer knowledge within a condensed period of time

Anthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Jasper Moelker

city space investigations: Brazil

The 'City Space Investigations' workshop series

This workshop conception was missing or dis-satisfactory in our

view on workshop potentials and stimulated us, as three graduate

students, to initiate our own workshop series City Space Investigations

(CSI). The CSI has from that point developed into our own research

strategy towards informal use and production of urban spaces.

The CSI workframe is based on three key elements: participatory

approaches, multi-disciplinarity, integration of ICT tools.

A small scale pilot of the CSI was held in New York (CSI.NY) in 2008

and was due to its successful experiences and surprising results soon

followed up by a larger scale initiative, the CSI São Paulo (CSI.SP) in

2009. As the CSI.SP was also received very positive by the participants

as well as our collaborators and public, we are now determined the

add one more edition to the CSI workshop series, the CSI Brazzaville-

Kinshasa (CSI.BK) scheduled for 2010!

The CSI.SP has recently finished and was exhibited at the Faculty

of Architecture, TU Delft. [img: Panorama BK Expo] The exhibition

showed the results of the on-site workshop (In SP) that had take

place in São Paulo during two weeks in April. Different from the

CSI.NY workshop was the addition of a preparatory phase (Pre SP)

during which the participants discussed a theoretical framework and

gained local backgrounds as well as technical skills. As a participants

the first week of the on-site workshop was simple: hop in a van each

day and visit all the extremes São Paulo has to offer, from the favelas

to the top-end shopping malls, from the inner city slums to the

gated communities in the periphery. The excursions combined with

presentations from academics, architects, municipality and others

formed the input for the participants to formulate their own research

proposals as the end of the first week. During the second week the

participants carried out their fieldwork and reflections in teams on

topics such as public space, favelas, informally occupied buildings,

informal arts and contrasts and subtilities of the city. The research

projects were presented at the end of the workshop at the University

of São Paulo and processed during the post production phase (Post

SP) in Delft. The results of the CSI.SP were received very well among

professionals and the option for a spin off CSI.SP again taking place

in São Paulo are now being examined.

Already the preparations for the CSI Brazzaville-Kinshasa for 2010

are being made. From our belief in participatory approaches we

would already invite both students and professionals now to join

this initiative and help develop next year's workshop! CSI.BK will

also involve more transdisciplinarity as we envision to work with TU

Delft and a university in Geneva for which also the ict framework will


expand with e-learning and virtual presentations and discussions.

City Space Investigations - New York (2008)

The first CSI workshop has been realized as pilot initiative with

relatively little resources and preparation. Conceived as educational

experiment CSI.NY tested the practicability of complete participatory

approaches, opposing classical power structures (teachers teach –

students learn).

Motivated by Explorelab (TU Delft), a graduation studio created

by students for students, we incorporated the role of coordinator

and gave complete freedom to the students to formulate their

fascination into sizable projects.The only constraints have been that

the idea can be realized within a two week on-site period, and the

topic confirms to the general focus on informal processes within the

urban environment.

City Space Investigations - São Paulo (2009)

The CSI.SP workshop was expanded with a full preparation phase,

including an evening lecture series, a language crash course, two

workshops and discussion moments. For the on-site phase local

students and professionals were also invited as we believe synergies

can be established on several levels. Blogging and web applications

were introduced to promote workflows and communication in larger

group sizes.

On-site several excursions and exchange moments with local

representatives allowed the participants to relate top-down

information and bottom-up experiences to an increased

understanding of urban complexities. With this framework we

attempted to generate final products that reflect the workshop

ideology, as to say being flexible in frame, disciplines and scales.

City Space Investigations - Brazzaville-Kinshasa (2010)

The 2010 edition of the City Space Investigations will be held in

the twin-city of Brazzaville-Kinshasa (the capitals of the Congos).

Separated by a river and national borders, this edition screams for a

twin-workshop. Two separate groups could coordinate workflows and

exchange ideas and discuss findings through a virtual interface. Also

during the preparation phase e-learning and ict coordination will be

pushed to a next level. And participatory approaches and the Parallel

Worlds theme will again be key elements of the workshop.

The CSI.BK workshop will be opened to both students and

professionals alike. Interested? Sign up for our mailinglist on our

website. //

sources

http://csi-ny.urbandetectives.comhttp://csi-sp.urbandetectives.com

51s t y l o s r e p u b l i s h e d / / m i s s i n g / / a l g e m e e n

Op de volgende pagina's vind je stukjes van 'de omslag', de voorganger van de pantheon. Dat waren nog eens tijden: Zonder computer. Onderaan zie je de kaften van bepaalde omslag nummers.

the editors

de omslag kaften

Nr.1 Nr.4 Nr.5&51/2

Nr.7 Nr.9 Nr.13

52 s t y l o s r e p u b l i s h e d / / m i s s i n g / / a l g e m e e n

De eerste omslag kwam in november 1990 uit. Op deze pagina zie je de kaft en op de andere pagina een stukje van binnen.

the editors

de omslag 1


de omslag 1


Deze omslag is van 1991 en was voor 7,50 Gulden te koop. Op deze pagina zie je de omslag, daarin zit het paket met blaadjes en op de rechter kant is de binnenkant van de omslag.

the editors

de omslag 4

de omslag 4


Deze omslag is van maart 1992. Een stukje gaat over onderwijs. Een ander stukje gaat over het omslag cafe, dat gesitueerd was bij de beestenmarkt "de Omslag is meer dan een tijdschrift" was de slogan, voor een cafe waar studenten hun projecten kunnen laten zien.

the editors

de omslag 5 & 51/2


de omslag 5 & 51/2


Deze omslag van juli / augustus 1992 zie je hier met voor en achterkant. Op de volgende twee pagina's staan de artikelen arrogante architecten, En "Wat is architectuur?".

the editors

de omslag 7


Deze omslag is van 1993, met een stukje over de crisis. Ook in 1993."Crisis als voorwaarde voor creativiteit"?

the editors

de omslag 9de omslag 9


de omslag 9de omslag 9


Deze omslag is van November 1994. Dit nummer wordt door de redactie als parasitair gezien, die verschillende nummers bevat.

de omslag 13


Sinds 11 juli woon ik in

Melbourne, bijna helemaal

aan de andere kant van de

wereld. De natuur is hier

uitgestrekt; alles wat niet

hoogstedelijk is bestaat uit

vlaktes van geel, bruin, groen

of rood gras met gum trees,

boerderij’tjes, heuvels of

natuurlijk rotsen, zee en

een enge sekte en ik elke nacht op een houten plank slaap, rillend

van angst. Natuurlijk trotseer ik al deze gevaren en keer terug als een

Veranderd en Sterker Persoon met Levenservaring.

Maar helaas. Ik kan heel kort zijn over de cultuurschok: die heb ik nog

niet ervaren.

Ik doe mijn boodschappen gewoon bij de supermarkt verderop in

de straat, waar ze gewoon brood en gewoon fruit en gewone melk

verkopen. Er is hier zelfs een Aldi, en een IKEA. (De H&M ben ik nog niet

tegengekomen, maar die komt ongetwijfeld snel een keertje langs). Ik

heb een fiets, en hoewel het fietsen wel net iets moeizamer (heuvels,

lange afstanden, kleine fiets) en gevaarlijker (drukke wegen) is ga ik

er af en toe op naar de faculteit. Daar heb je een computerzaal en

ateliers. Er staan plotters en een lasersnijder. Ze gebruiken er AutoCAD

en (zucht) Maya.

Het semester is al begonnen (de zomervakantie is hier in december) en

ook het onderwijs heeft tot nu toe geen nare valkuilen vertoond. Het

lijkt allemaal herkenbaar. Analyse…massa studies…presentaties…

Hoewel…ik voel nog geen stress. Zou het mogelijk zijn?

Bouwkunde zonder stress?

Australiers lijken het misschien te kunnen. Ik ben benieuwd hoe

het de rest van het semester gaat. Voorlopig vermaak ik me in ieder

geval wel!

Toen ik voor het eerst in Münster aankwam, was het grauw, vijf

graden onder nul en maandagmorgen. De stad kwam me dan ook

voor als lelijk en saai. Ik was een beetje grieperig, wat mijn indruk er

niet beter op maakte. Vanaf het moment dat op twee maart mijn stage

begon, heeft Münster er alles aan gedaan deze indruk te verbeteren.

En met succes.

Al vrij snel bleek hier een bruisend studentenleven te bestaan, waar

dat van Delft niet aan kan tippen. Toegegeven – de vergelijking is

niet helemaal eerlijk: Münster is net iets kleiner dan Utrecht en heeft

geen concurrentie van andere grote steden die binnen een uur te

bereiken zijn.

Zodra de tamelijk lange 'Semesterferien' voorbij was en de studenten

de stad weer begonnen te bevolken, de zon meer en meer begon

te schijnen, kreeg Münster een totaal ander gezicht dan dat van die

eerste maandag morgen in februari. In de oude (lees: nagebouwde)

binnenstad opende de ene na de andere biergarten en cocktailbar. Aan

het kanaal en de Aasee werd avond na

avond volop gebarbecued. Op de haven,

in de afgelopen jaren omgevormd tot

vrijetijdszone, kwamen elke warme avond

honderden mensen af op de terassen en

het water. De clubs waren elke woensdag

(plaatselijke studentenavond), vrijdag

en zaterdag vol. Aan deze haven ligt ook

het kantoor waar ik werk, in één van de

nieuwe gebouwen. Dagelijks heb ik vanaf het balkon havenbezoekers

zien slenteren, drinken en genieten. Naast haven, Aasee en kanaal ligt

Münster overigens ook vol met grote en kleine parken. De binnenstad

wordt omringd door een brede groene strook, de Promenade. En in

veel open stukken in de stad zijn plantsoentjes aangelegd.

Deze gemoedelijke Duitse stad in de lente en zomer meemaken,

voelt als een lange vakantie. Ik ga eind augustus op precies het goede

moment terug. Terug naar de herfst en winter, terug naar Delft.

strand. De stad zelf is een grote metropool en mengelmoes van alle

mogelijke culturen. Zelf woon ik, in een huisje met drie Australische

meisjes en een hond, in Brunswick: een wijk ongeveer 20 minuten

(met de tram) ten noorden van het centrum. De buurt is een beetje

artsy en alternatief en de huizen hebben een stuk meer ruimte dan

in het overvolle stadscentrum. Er zijn een aantal prachtige parken in

de buurt.

Best indrukwekkend allemaal. Maar hoewel de hele ervaring tot nog

toe groots en overweldigend is geweest, heeft het leven hier ook wel

iets vertrouwds.

Ergens had ik gehoopt dat ik hele wilde verhalen op zou kunnen

hangen over cultuurschokken. Bijvoorbeeld dat er groen water uit de

kraan komt, er overal enge slangen zijn, en men ontbijt met bloederige

stukken kangaroe. Of dat het huis waar ik in woon blijkt te horen bij

Twee studenten delen ons hun ervaringen in het buitenland. Dit keer is een stuk te lezen over het verschil tussen Delft en Munster door onze ene reporter en de 'cultuurschok' tussen Delft en Melbourne door onze andere reporter.

Joep Kuys en Tosja Backer

story abroadde omslag 13


This is a recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is acollection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor'sliterature list!

Nina Verkerk

get inspired

Smashing magazine

www.smashingmagazine.com

//grafische informatie

Op deze site is uiteenlopende informatie te vinden over alles wat je

voor het verbeteren van je grafische vaardigheden nodig hebt. Op de

site zijn tutorials te vinden over vector art, photoshop en webdesign.

Ook is er iedere maand een vector art wedstrijd voor een desktop

achtergrond.

Materialenbieb online

www.materia.nl

//materialenbibliotheek

Op deze site is na een gratis aanmelding een zoekmachine te gebruiken

waarbij (nieuwe en oude) materialen te sorteren zijn op wenselijke

factoren.

Artistic Inspiration

www.chapter19.com/inspiration/

//woordengenerator

Op deze site is een random woorden generator.. Woorden kun je

selecteren op type en kunnen je helpen om geinspireerd te raken.

Architecture inspiration

www.dailytonic.com

//daily inspiration in architecture and design

Op deze site zijn verschillende inspirerende producten te vinden. De

onderverdeling loopt uiteen van architectuur, materialen, interieuren

en kunst.

pantheon// 2009 - missing

Documents

Transcript of pantheon// 2009 - missing