Godsdienst oudheidskunde

Godsdienst, Oudheidkunde antwoorden ook weer van een andere klas, het is niet helemaal compleet zegmaar..

P.19

Wat weet je over de naam Palestina?

- De naam Palestina is afgeleid van de benaming van de Filistijnen

Wat weet je van de Nijldelta?

- De Nijldelta is een vlak gebied, 150km lang en 300km breed

P.20

Wat groeit langs de Nijl?

- Vooral de Papyrusplant. Ook groeien er andere waterplanten zoals de Lotusbloem. Bomen komen er nauwelijks voor, alleen Dadelpalmen en Cypressen.

Wat betekent Mesopotamie?

- De naam Mesopotamie betekent: ‘tussen de rivieren.’

Welke grote rivieren vinden we in Mesopotamie?

- De Eufraat en de Tigris

P.22

Wat weet je van het klimaat in Mesopotamie?

- Zelfde klimaatsverschijnselen als in Israel. In de zomer waait er altijd een landwind, de ‘sjamaal.’ En in de winter waait er nogal eens de ‘sargi’met regen.

P.23

Hoe wordt in de Bijbel over Iran gesproken?

- In de tijd van het Oude Testament werd in plaats van over Perzie ook over Elam, Medie en het gebied van de Parthers gesproken.

P.25

Hoe lopen de vier banen in het land israel?

- Door de van noord naar zuid lopende bergehlling kunnen we het land Israel in 4 banen verdelen: de kustvlakte, de bergketen ten westen van de Jordaan, het Jordaandal en de bergketens in het Over-jordaanse.

Ik denk dat het handig is wanneer je dit sowieso ook even doorleest in het boek, erg lastig om kort te omschrijven namelijk.

- De eerste baan: Rotsen en erg veel baaien, langs de vlakte van Akko is het erg moerassig, vanaf N-W Syrie tot het zuidelijke Gaza

- De tweede baan loopt van over een van noord tot zuid uitstrekkend bergland. Van Syrië tot de Libanon. Eerst kom je in het gebergte van Galilea dan in de vlakte van Jizreël dit is een erg bijzonder gebied in het geheel van de tweede baan. In Bijbelse tijd waren er hier veel veldslagen.

- Hierna komt het bergland van Kanaan. Dit kan je onderverdelen in het gebergte van Efraïm, het plateau van Benjamin en het bergland van Juda. Ook gaaat het rond Jeruzalem en uiteindelijk eindigde de tweede baan in het bergland van Sinai.

- De derde baan ligt tussen de bergketens die van noord naar zuid lopen(of fietsen;p) In deze vlakte liggen het dal van Libanon/Jordaan, de zee van Tiberias en ook ligt de Dode Zee in dit gebied.

- De vierde baan in dit gebied ligt Moab(waar Ruth woonde) Dit land was erg vruchtbaar. In deze streek komen ook erg veel Bijbelse verhalen voor

P. 25/27:

- vlakte van Akko, vlakte van Saron, vlakte van Filistea, vlakte van Sjefela

P. 28:

- Bergland van Galilea en het bergland van Kanaän.

p. 29:

- Gebergte van Efraïm, het plateau van Benjamin, het bergland van Juda

p. 30:

- Hebron, Bethlehem, Jeruzalm

p. 33a:

- Zoutzee, Asfaltzee

p. 33b:

- Syrie, Ammon, Moab en Edom

p. 33c:

- Jarmoek, Bazan, Jabbok

P33

Noem drie rivieren uit de vierde baan.

- Jarmoek, Jabbok en Arnon.

P34

Wat weet je over het klimaat in Israel?

- Het klimaat is Subtropisch, met droge en warme zomers en vochtige en koele winters.

Typeer de zomer.

- Van begin mei tot eind oktober met nauwelijks regen. Dauw is bijzonder belangrijk.

Typeer de winterse regen. (tijd, vroege en late regen (belang))

- 210 winterdagen waarvan 45 regendagen

- Van oktober tot april.

o Vroege regen eind oktober/ begin november

o Winterregen of plasregen in december

o De late of spade regen is van belang voor het koren en valt eind maart/begin april.

P 37

Waarom wordt over boven en beneden Galilea gesproken en typeer beide.

- Men spreekt over boven en beneden Galilea, omdat in het noordelijke deel de bergen tweemaal zo hoog zijn als in beneden Galilea.

o Boven:

§ Sterk beboste berghellingen met eikenwouden tamelijk ongeschikt voor vestiging van bewoners

o Beneden:

§ Basaltstenen heuvels in het oosten. Welvarend gebied met druiven, olijven vijgen en dadels.

P 39

Hoe wordt het Meer van Galilea in het oude en nieuwe testament genoemd?

- meer van Gennésareth, Meer van Galilea en meer of zee van Tiberias

Wat is kenmerkend voor dit meer?

- Het is erg visrijk, 21 km lang, 12km breed, max. 45 meter diep, 208 m onder zeeniveau, in de zomer is het er erg warm, aan de oostkant steile en hoge bergen, gevaar van plotseling opstekende stormwinden die neervallen op het water

Wat betekend de naam Galilea

- streek of kring

P 39

Waar wijst de aanduiding ‘’Galilea der heidenen’’ op?

- streek of kring werd vermoedelijk door de Joden geassocieerd met het heidendom

P 43

Waar begint en eindigt de rivier de Jordaan?

- Begin: zuiden van het meer van Galilea

- Eind: noordkant van de Dode Zee

P 44

Hoe was het landschap bij de Dode Zee eerst en hoe is het later geworden? Wat is de reden daarvoor?

- Vroeger: ‘’als de hof des Heeren’’

- Nu: beeld van doodsheid en vloek

- Reden: verwoesting van Sodom en Gomorra

P 45

Hoe wordt de Dode Zee ook wel genoemd en waarom?

- Zoutzee Er zwemt geen vis in het water, er is erg veel verzilting die nog doorgaat in de winter. Het zoutgehalte is zevenmaal zo hoog als in de Middellandse zee. Je blijft er drijven.

P48

Rondom Jeruzalem zijn bergen. Welke berg bevind zich ten oosten van Jeruzalem?

- De olijfberg

Wat is de reden voor het kaal zijn van de bergen rondom Jeruzalem?

- Waarschijnlijk ontbost voor de offerdienst in Jeruzalem

P 49

Welke stammen kwamen in het gebied rondom Jeruzalem

- Juda en Benjamin en een gedeelte van de stam van Dan

P 57/58

Wat is kenmerkend voor de Sinai-woestijn, de woestijn van Juda en de Negav?

- Sinai: droog en uitgestorven gebied

- Juda: in de koudere maanden voedsel te vinden, rondtrekkende bedoïnen

- Negav: zie juda

p. 63

Wat wordt bedoeld met ‘Israël in het midden’?

- God heeft Israël een plaats gegeven temidden van de wereldvolken (doordat Hij Abram geroepen heeft uit Ur der Chaldeeën, Israël uitgeleid uit Egypte en de Joden verlost uit de Babylonische ballingschap).

p. 65

Wie hadden zeggenschap over Israël en hoe is het te verklaren dat het bestaan van de heidenen van religie doortrokken is?

- De Assyriërs, de Babyloniërs, de Perzen en Alexander de Grote hadden zeggenschap over Israël.

- Er gaat van God een krachtig signaal uit in Zijn schepping. Alle mensen vangen dat ook op, om het vervolgens te verdringen, te verminken of te ontkennen. Daarom keren alle hoofdthema’s uit de leer van de Bijbel terug in de geloofsvoorstellingen van het heidendom.

P. 66

Leg uit wat met natuurreligie bedoeld wordt.

- De vader-godheid verwekt bij de moeder-godin een goddelijke zoon. Elk jaar voltrekt dit proces zich opnieuw. Het waarborgt de vruchtbaarheid van het land, het vee en de mens. Daarmee hangt samen de voorstelling van de stervende en de opstaande god. Al sterft hij in de vergeefse strijd tegen de dood (de winter), toch staat hij weer op uit de dood (voorjaar).

P. 67

Wat is het verschil tussen het bijbelse en het Babylonische scheppings- en zondvloedverhaal?

- In het Babylonische scheppingsverhaal vallen theogonie (de wording van de goden) en de kosmogonie (de wording van de wereld) samen, terwijl er in de Bijbel een kwalitatief onderscheid is tussen Schepper en schepsel.

- Wanneer in het Babylonische zondvloedverhaal het water stijgt zijn de goden net zo bang als de mensen en klimmen zij als ratten op tegen de muur.

P. 67, 68

Wat voor overeenkomst en verschil is er tussen de Hethitische vazalverdragen en het verbond van God?

- De overeenkomst is de onderworpenheid. Het verschil is dat bij de vazaldrager de grootvorst zijn macht willekeurig uitoefent, terwijl God betrouwbaar is.

P. 69-72

Welke 4 wereldmachten waren rond Israël?

- Egypte, Assyrië, Babylonië en Perzië.

P.70

Amos en Hosea traden op tijdens de regering van Jerobiam II. Waartoe riepen zij op?

- Zij roepen het volk op tot een leven in gerechtigheid en liefdevolle overgaven aan de God van het verbond.

P. 72

Welk beleid voerde Cyrus

- Hij ziet af van gewelddadige onderdrukking en deportaties. Binnen een goed georganiseerd bestuurskader van aanvankelijk ongeveer 20 satrapieën ontvangen alle bevolkingsgroepen zelfbestuur en toestemming hun eigen godsdienst te praktiseren. De Joden in ballingschap mogen terugkeren naar huis.

Hoe noemde de HEERE Cyrus (Kores) en waarom?

- De HEERE noemde Cyrus Zijn knecht. Omdat hij ten aanzien van anderen een nieuw beleid voert. Hij ziet af van gewelddadige onderdrukking en deportaties. Binnen een goed georganiseerd bestuurskader van aanvankelijk 20 Satrapieën ontvangen alle bevolkingsgroepen zelfbestuur en toestemming hun eigen godsdienst te praktiseren. De Joden in ballingschap mogen terugkeren naar huis. (de precieze reden stond niet duidelijk in de tekst)

Vertel iets van de perzische godsdienst:

- Hun godsdienst wordt gekarakteriseerd door de tegenstelling van waarheid en leugen. Twee geesten beheersen het doen en laten van de mensen. Het zijn de “goede” geest en de “slechte geest”. Ze zijn permanent met elkaar in conflict. De perzische godsdienst draagt daarom een dualistisch karakter.

Welke gevolgen heeft de verovering van Alexander de Grote gehad?

- De Griekse veroveraar Alexander de Grote sticht een wereldrijk dat zich uitstrekt van de Nijl tot de Indus. De Culturen in het oosten en westen komen met elkaar in contact en smelten samen tot het Hellenisme.

P. 75

Wat word met Hellenisering bedoeld?

- De Griekse taal, Griekse goden, Griekse filosofieen, een Griekse levensinstellingen met een veelheid van sport en spelen, Griekse bouwstijlen enz. doen hun intrede onder de volkeren van het

grote rijk van de veroveraar Alexander. Dit verschijnsel noemen we hellenisering (Hellas=Griekenland)

Welke gevolgen had de Hellenisering voor het Heilige Land?

- Joden in de verstrooiing worden met de hellenisering geconfronteerd. Maar ook het volk in het Heilige Land zelf. Steden worden herbouwd naar Griekse stijl en gaan nieuwe namen dragen. Het is voorzien van sportgelegenheden en theaters. En ook de Griekse religiositeit, veelkleurig en uitnodigend, heeft invloed.

P. 76

Op welke wijze deed Antiochus IV Epifanes een aanval op het wezen van de Joodse religie?

- Hij matigde zich een absolute macht over alle bestaande godsdiensten aan. Hij doet een frontale aanval op het wezen van de Joodse religie: hij verbiedt de Joden de onderhouding van de sabbat en de besnijdenis. Hij dwingt de joden cultisch onreine spijzen te eten en laat hun heilige wetsrollen verbranden.

P. 77

Wie was Judas Makkaba en wat wilde hij?

- Hij is een van de bekendste voormannen van de verzetsbeweging. Het verzet word zelfs naar hem genoemd, we spreken over de Makkabeense oorlogen

Wat heeft het jaartal 164 v. Chr. met het Chanoeka-feest (feest van de vernieuwing van de tempel) te maken?’

- In december 164 v. Chr. krijgen ze de tempel weer in handen. Later herdachten de Joden dit feit jaarlijks op het Chanoeka-feest.

P.78

Wat gebeurde er in 63 v. Chr.?

- Gnaeus Pompeius Magnus verovert Jeruzalem. Op de tempelberg worden ong. 12000 joden vermoord door de Romeinen.

P.79

Wat weet je van Antipater?

- Hij was regent van het hele rijk van Alexander de Grote.

Wat weet je van Herodes de Grote?

- Toen Jezus werd geboren was hij de koning van Judea, hij liet de kleine kinderen van Bethlehem vermoorden om de koning der Joden uit de weg te ruimen.

P.83

Wat was een proconsul en noem twee proconsuls

- Romeinse magistraat, een voormalige consul die boven een provincie staat. Julius Caesar & Gallio.

P.84

Wat was een procurator en noem enkele procurators

- Officier in het Romeinse rijk die over de financiën van een provincie ging. Felix & Festus.

P.86

Wie waren de Zeloten?

- Een groep strijders die het Jodendom van de Romeinse heerschappij wilden bevrijden.

P.87

Hoe komt het dat in 70 na Chr. De tempel werd verwoest?

- De Joodse oorlog was toen aan de gang, van 66 tot 70. Een opstand door de Zeloten. Hij werd verwoest onder leiding van de Romeinse keizer Titus.

Wat was het belang van de burcht Masada?

- Als de tempel verwoest wordt, vlucht er een groep verzetsstrijders naar deze burcht. Deze Zeloten houden het daar 2 jaar lang vol. Dan maken de Romeinen een aarden wal om de burcht om er in te komen. En als ze er dan uiteindelijk in komen vinden ze alleen maar lijken(73 n. Chr.), want de Zeloten hadden besloten om elkaar te doden. 10 mannen zouden de andere 960 doden en daarna zichzelf doden. Toch waren er nog 2 vrouwen en 5 kinderen in leven omdat ze zich verborgen hadden gehouden in een grot.

P88.

Wat weet je van Simon bar Kochba?

- Leider van de Joodse opstand van 131 tot 135 n. Chr. Hij wordt door rabbi Akib de ster van Jacob genoemd. Hij was een Messiasfiguur die een harde strijd voerde tegen de Romeinen. Uiteindelijk wordt zijn verzet wel verbroken.

P89

Wat gebeurde er in 135 n. Chr.?

- De Joden mogen dan Jeruzalem niet meer betreden. Besnijdenis en sabbat worden afgeschaft. Er wordt een heiligdom voor Julius Capitolinus gebouwd en Romeinse en Griekse goden worden vereerd. Met Zeus-Jupiter als hun strijdbare hoofdgod. Tot de 4e eeuw duurt het totdat de Joden weer Jeruzalem in mogen.

Wie was Flavius Josefus?

- Zijn bekensdste werken zijn de Joodse oorlog, de Joodse historie, een traktaat tegen Apion(verdediging van Joods geloof).

- Zijn moeder was afkomstig van de Hasmoneese koningen en zijn vader was priester. Josefus zelf koos voor de leer van de Farizeeën. Hij kwam al snel onder druk te staan van de Romeinen, daarom probeerde hij het Joodse verzet te remmen. Maar daardoor werd hij als landverrader gezien. Hij geeft zich uiteindelijk over aan de Romeinen hoewel hij afgesproken had om zelfmoord te plegen. Keizer Vespasianus beschermt hem later omdat Josefus had gezegd dat hij keizer zou worden. Josefus heeft ook geschreven over de kruisiging van Jezus.

P91.

Wat weet je van keizer Augustus?

- Hij doet in 29 v. Christus intocht in Rome als vredevorst. Hij heette echt Octavianus, maar hij gebruikte Augustus als bijnaam omdat dat de verhevene betekent. Vrede vind hij heel belangrijk. Ook bouwt hij tempels en kunstwerken in Rome. In zijn tijd wordt de Heere Jezus geboren..

Wat weet je van keizer Claudius?

- Hij staat bekend om zijn besluit( 49 n. Chr. ) om de Joden te verbannen uit Rome, omdat de Joden steeds ruzie maakten om Christus.

Wat weet je van keizer Nero?

- Hij sticht zelf een grote brand in het jaar 64 in Rome en geeft de christenen de schuld.Dan beginnen de vervolgingen van christenen. En paulus en petrus zijn waarschijnlijk door hem gedood.

Wat weet je van keizer Titus?

- Hij heeft als veldheer Jeruzalem ingenomen en verwoest. De triomfboog van Titus in Rome geeft een afbeelding van de tafel der toonbroden en de gouden kandelaar uit de tempel van Jeruzalem.

Persoon 9 mis ik! (Jeroen)

P.145/146

Waardoor zijn de onderstaande plaatsen bekend?

- Gilgal: Gilgal is verbonden met de intocht in het Beloofde Land. Daar werd het volk besneden. 1e keer Pascha gevierd. Samuel sprak er recht en Saul werd hier tot koning gezalfd (en ook weer verworpen).

- Silo: Tijdens Jozua verzamelpunt voor de stammen. Tabernakel stond er ook. Nadat de filistijnen de ark hadden buit gemaakt, is Silo waarschijnlijk verwoest.

- Nob: Ten noordoosten van Jeruzalem. Heiligdom en efod van Achimelech. David kreeg daar zwaard van Goliath en at er toonbroden.

- Gibeon: Ten tijde van Salomo zeer geachte plaats. Ten tijde van koning David werd hier door de Gibeonieten met de afstammelingen van Saul afgerekend.

P.146

In welke vijf plaatsen heeft de ark gestaan?

1. Silo

2. Gibeon

3. Beth-Semes

4. Kirjath-Jearim

5. Jeruzalem

P.147

Wie bereidde de tempelbouw voor en wie bouwde de tempel uiteindelijk?

- David bereidde het voor en Salomo bouwde het uiteindelijk.

Noem de 2 namen van de plaats waar de tempel op gebouwd is:

1. De dorsvloer van Arauna (dit was de vroegere naam)

2. De berg Moria (waar Abraham heel vroeger Izak moest offeren)

P.149

Hoe was de inrichting van de tempel?

- Het Heilige der Heiligen:

o Ark, op het verzoendeksel 2 cherubim

- Het Heilige:

o Gouden reukofferaltaar

o Tien tafels (waarvan 1 de toonbroden droeg)

o Tien gouden kandelaars

- Het Voorhof:

o Groot bronzen wasvat, wat rustte op 12 stierkalveren, ook van brons.

o Daar tegenover stond het koperen brandofferaltaar.

P.150

Welke drie theologische motieven zijn nauw met de tempel verbonden?

- Het motief van Gods aanwezigheid

o Kerk = huis van God. In Jeruzalem was dat in bijzondere zin. Toen de ark in de tempel stond werd God geacht daarin zijn woning te hebben.

- Het motief van Gods verkiezing

o God had zelf deze plaats gekozen. Helaas begonnen veel mensen te denken dat ze automatisch beveiligd waren zolang God zijn tempel bij hen had.

- Het motief van dreigende verstarring

o God had nooit tevoren een vaste plaats gehad. Trouw tempelbezoek was geen garantie voor blijvende veiligheid.

P.151/152

Wat weet je van de tempel van Herodes?

- In 20 v. chr. gebouwd in opdracht van Herodes de Grote. Hij wilde vriendjes worden met de Joodse bevolking. Inwijding in 10 v. chr. In 64 na christus’ geboorte het restauratiewerk helemaal klaar. In 70 na christus wordt de tempel verwoest door de Romeinse veldheer Titus. Daarna is de tempel nooit meer herbouwd.

P.153

Benoem de 15 nummers van de plattegrond van de tempel van Herodes

1. Het Heilige der Heiligen

2. Het Heilige

3. Voorportaal

4. Brandofferaltaar

5. Wasbekken

6. Voorhof van de priesters

7. Voorhof van de (Joodse) mannen

8. Nikanorpoort

9. Voorhof van de vrouwen

10. De Schone Poort

11. Voorhof van de heidenen

12. Koninklijke Zuilenhal

13. Zuilengang van Salomo

14. Burcht Antonia

15. Kidrondal

Persoon 11 mis ik! (Marinda)

P. 157/158

Wat waren de taken van de Levieten?

- -Tijdens de woestijnreis zorgen ze voor de opbouw en afbraak en transport van de tabernakel.(toen het de tempel werd waren de Levieten verantwoordelijk voor het schoonmaken en het onderhoud.

- -De priesters helpen met slachten van de dieren en gereed maken voor het offer.

- -Tempel gezang verzorgen met daarbij behorende muziek.

- -Het volk van God te onderwijzen en op grond van recht te spreken.

P.159

Noem vier wezenlijke verschillen tussen ware en valse profeten.

- Een ware profeet zegt wat God hem opgedraagt; een valse wat hijzelf wil zeggen, wat het volk graag van hem hoort.

- Een ware profeet verkondigt het oordeel aan een ieder die de God van Israël niet gehoorzaamt, een valse slechts aan de heidenen.

- Een ware profeet roept tot waarachtige bekering tot God op en zegt dat bekering de weg is om in het heil te delen; de valse profeet laat de oproep tot bekering geheel weg in zijn prediking.

- Een ware profeet spreekt vaak over de ‘Jom Jahweh’, de ‘Dag des Heeren’ als de komende gerichtsdag over de hele wereld.

Welk onderscheid kunnen we maken in de schriftelijke vastlegging van profetieën?

- We kunnen onderscheid makken tussen verhalen over de profeet zelf, persoonlijke getuigenissen en de eigenlijke profetische boodschap.

P.160

Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen de profeten uit het oude en het nieuwe testament en de apostelen?

- De profeten uit het OT staan gelijk in een lijn met de apostelen. Ze staan in het zelfde bijzondere -ambt.

- De OT profeten leggen het fundament van het gebouw waarvan Jezus Christus de uiterste Hoeksteen is.

- De OT profeten voorspeelde de komst van Jezus.

- DE NT profeten behoren niet tot de ambtsdragers; ze worden ook niet aangesteld door de apostelen. Ze hebben wel een bijzondere gave van de Heilige Geest ontvangen.(Paulus stelt deze gave boven die van het spreken in vreemde tongen: Maar die profeteert, spreekt de mensen stichting en vermaning en vertroosting.)

P. 162

Noem twee bloedige en twee onbloedige offers:

- Bloedig:

o Brandoffer(rund,schaap, geit en duif)

o (ver)Zoenoffer

- Onbloedig:

o Spijsoffer(ongezuurde koeken, olie en wierrook)

o Drankoffer(wijn, olie en water).

Van welke twee dingen is het brand offer een teken?

- Het is een teken van verzoening van de zonde

- en een teken van overgave. Men offert iets van zichzelf in plaats van zichzelf aan God.

P.163/164

In welke twee offers is het zoen offer ’te onderscheiden?

- Zondoffer

- Schuldoffer

P.164

Noem twee verschillen tussen het zond- en schuldoffer.

- Het zond offer heeft tot achtergrond idee van de verzoening van de zonde. Het schuldoffer heeft tot achtergrond de idee van genoegdoening in geval van ontvreemding.

- Het zond offer kan ook gebracht worden voor de zonde van de Gemeente. Het schuld offer kan alleen voor de enkeling gebracht worden.

P. 165

Wat wordt geofferd bij het dank- en lofoffer?

- Een rund, schaap of geit (ook vrouwelijke dieren; geen vogels of meel). Ook dit offer gaat vergezeld van een spijsoffer en een drankoffer.

Wat is de betekenis van een beweegoffer?

- Het verdeelde offerdier wordt als beweegoffer aan de HEERE aangeboden: op de ingeschoven armen van offeraar en priester wordt het in horizontale richting, naar voren en naar achteren, bewogen. Dit beeldt uit dat de gave van de HEERE wordt gegeven en van Hem terugontvangen wordt.

Wat wordt geofferd bij een spijsoffer en waar is dit offer een teken van?

- Wat wordt geofferd: de producten van het land: aren, graankorrels, meel, olie en wierook.

- Teken van dankbaarheid (bijv. de eerstelingsgave, de eerste geoogste aren op het Paasfeest en de twee broden op het Pinksterfeest): een deel van het geheel dat de HEERE toekomt, wordt Hem gegeven.

Wat wordt geofferd bij een drankoffer en waar is dit offer een teken van?

- Wat wordt geofferd: wijn, olie en water.

- Het is een teken van dankbaarheid: spijs- en drankoffers beelden uit dat alle onderhoud (spijs) en levensverkwikking (drank) van de HEERE afkomstig is.

P. 166

Wat wordt geofferd bij een reukoffer en waar is dit offer een teken van?

- Wat wordt geofferd: Hars en wierook. Het vlamt helder en heeft een heerlijke geur.

- Het is een beeld van het gebed, met name van de volmaakte voorbede die verzoenende kracht heeft. Wierook wijst ook op heiliging.

De gehele offerdienst is typologisch. Wat wordt hiermee bedoeld?

- Heel het OT wijst heen naar en is een uitbeelding van het werk van Christus. Dit is in het bijzonder het geval met de offerdienst. Hij is de Middelaar, Die door Zijn bloedstorting, maar ook

door de gave van Zijn leven in volmaakte gehoorzaamheid de gemeenschap tussen God en Zijn kinderen hersteld heeft.

Noem zes elementen van de typologische eredienst?

1. Allereerst en allermeest het bloed, dat heenwijst naar Christus’ bloedstorting op het kruis.

2. Het offerdier moet zonder gebrek zijn: Christus is zonder zonde.

3. Het zondoffer moet buiten Jeruzalem verbrand worden: Christus heeft ‘buiten de poort’ geleden.

4. De weggaande bok wordt uit de gemeenschap gebannen, zoals ook Christus, hangende tussen hemel en aarde, uitgestoten is uit de gemeenschap met God en mensen.

5. In de tijd van het NT wordt het laatste brandoffer om drie uur ’s middags: de tijd waarop de Heere Jezus gestorven is.

6. De hogepriester gaat op Grote Verzoendag met het wierookvat het Heilige der Heiligen binnen: zonder de voorbede van Christus kan niemand tot God naderen.

P.167

Wat is het grote verschil tussen de offers van de heidenen en de Israëlieten?

- De heidenen proberen met hun offers de goden naar hun hand te zetten, terwijl de offers in Israël door God aan het volk worden gegeven als teken van verzoening van Zijn kant.

Pag. 168

De besnijdenis is geen garantie om geborgen te zijn in God. Licht dit eens toe?

- In Jer. 4:4: Doet weg de voorhuiden des harten. Het gaat hier dus om het hart en niet om het teken van besnijden.

Hoe spreekt Paulus over de besnijdenis?

- Paulus spreekt hetzelfde als de profeten, hij trekt de lijn van de profeten door. Het wel of niet besnijden is niet het voornaamste, maar het geloof in de Heere Jezus en de bekering tot God.

Pag. 169

Wat wordt ermee bedoeld dat de landbouwkalender tevens een liturgisch kalender was?

- Landbouwkalender: voorjaar, zomer, herfst en winter hebben een vaste plaats, zo ook met de feesten en kan het ook een liturgische kalender heten, alle feesten en alle seizoenen staan vast.

Pag. 170

Wat betekent het woord sjabbat en waar diende de sabbat voor? Hoe is in het nieuwe testament de zondag als rustdag tot stand gekomen? Door wie en wanneer werd de zondag officieel als rustdag vastgesteld?

- Sjabbat betekent: staken, ophouden met werken, rusten.

- Sabbat diende voor op adem komen, met Schepper verlustigen in Zijn werken en denk aan de verlossing uit Egypte.

- Van Sabbat naar zondag: in de Bijbel komt een verandering: de zondag wordt de dag des Heeren genoemd.

- Bij Constatijn de Grote wordt de zondag een officiële rustdag voor de chr.kerk.

Welke drie feesten vierden de Israëlieten naast de sabbat?

- feest van de nieuwe maan

- grote verzoendag

- nieuwjaarsdag.

Wat weet je over Jom Kippoer?

- Grote verzoendag, is een van de belangrijkste feesten, algemene rust, boetedoening en vasten zijn de uitgangspunten van deze dag.

Pag. 171

Hoe worden de drie grootste feesten uit de bijbel ook wel genoemd en waarom?

- Drie grote feesten worden ook wel pelgrimsfeesten genoemd, omdat dan de Israelieten voor deze feesten naar Jeruzalem trokken. (3 feesten zijn: Pascha, Pinkster- of Wekenfeest en Loofhuttenfeest)

Pag. 172

Hoe werd het paasfeest gevierd?

- het duurde 7 dagen. Moest staand gegeten worden, het was 1 stuk vlees, geen been gebroken, lendenen opgeschort en de staf in de hand.

Pag. 173

Aan welke twee dingen herinnerde het paasfeest?

- feest van bevrijding

- eerstelingen van de gerste-oogst.

p. 172/173.

Aan welke twee dingen herinnerde het Paasfeest?

- Herinnert aan de uittocht van het Joodse volk uit Egypte. Ook herinnert het aan de nacht vlak voor het vertrek van het volk uit Egypte, toen de engel des verderfs het land doorging en alle eerstgeborenen van de Egyptenaren stierven.

p.173.

Welke twee verschillen zijn er tussen het Joodse en Christelijke Paasfeest?

- Het Paasfeest duurt bij de Joden 7 dagen en bij de christenen 2 dagen

- De Joden hebben een vaste Paasdatum de Christenen vieren Pasen op de eerste zondag na volle maan, na 21 maart.

- De Joden herdenken de uittocht van het Joodse volk uit Egypte

- De christenen herdenken de opstanding van Christus

173/174.

Wat voor soort feest is het Pinkster- of Wekenfeest? Licht dit eens toe?

- Men noemt het wekenfeest omdat het 7 weken na Pasen wordt gevierd. Het zijn de weken van de graanoogst. Het is een oogst- en dankfeest.

174.

Welke betekenis heeft later het Joodse Pinksterfeest erbij gekregen?

- Van oorsprong is het Pinksterfeest een oogstfeest. Later, toen de Joden over de wereld verstrooid waren kreeg dit feest een ander accent. Het werd in hoofdzaak het feest van de herinnering aan het geven van de wet, de Torah.

Hoe vierde men het Loofhuttenfeest en waarom?

- Het Loofhuttenfeest is een herinnering aan het zwerversbestaan tijdens de woestijnreis. Het Loofhuttenfeest is het begin van een 7 dagen durende periode, waarin bij veel Joodse gezinnen in hun tuin of in hun woning een hut wordt nagebouwd. Gedurende deze dagen wonen zij hierin, gebruiken er de maaltijden en luisteren naar de verhalen over de tocht van de joden door de woestijn. Het is ook een oogst- en dankfeest.

175.

- Wat zou je als christelijk Loofhuttenfeest kunnen zien en waarom?

Dankdag voor gewas en arbeid zou je als christelijk Loofhuttenfeest kunnen zien omdat het ook ‘een feest van de inzameling is’. Je dankt God voor al het goede wat Hij geeft.

Wat was het Purimfeest?

- Met het Purimfeest herinnert men de bevrijding van het Joodse volk uit de greep van de Jodenhater Haman.

176.

Waar herinnerde het Chanoekafeest aan?

- Het Chanoekafeest herhinderde aan de herinwijding van de tempel.

Wat is de ‘Vreugde der Wet’?

- Herdenking en viering dat met de Thora helemaal is doorgelezen.

p. 177

Waar was het woord Schriftgeleerde een aanduiding van?

- Aanduiding van de Thora-kenner en geordende theoloog.

Wat was de taak van de Schriftgeleerde?

- Het volk de Thora voorhouden en die uitleggen.

Hoe voorzagen ze zich in hun levensonderhoud?

- Door uitoefening van een of ander handwerk.

Hoe zagen de Wetgeleerden de Heere Jezus en waarom?

- Als iemand die nog niet zoveel verstand van deze zaken heeft. Omdat Hij een officiële opleiding tot wetsleraar mist en omdat Hij nog maar een ‘dertiger’ is.

p.178

Wat is de Misna en de Gemara? Hoe heten ze samen?

- Misna: Leerstof

- Gemara: leeroefening

- De schriftelijke vastlegging van de Misna en de Gemara samen heet Talmoed.

Wat is de halacha en de haggada?

- Halacha: (letterlijk: wandel) houdt zich bezig met de wetsvoorschriften in de Thora en geeft veel aanvullende regels.

- Haggada: (letterlijk:prediking) houdt zich bezig met de geschiedkundige gedeelten en bevat veel sagen en legenden.

p. 179

In welke verhouding staan de dogmatiek en de ethiek in het Jodendom?

- De dogmatiek is ondergeschikt aan de ethiek. (= niet de geloofswaardigheden, maar voorschriften voor de levenspraktijk staan centraal)

Wanneer en waarom is de gemeenschap van chassidim ontstaan?

- Is vermoedelijk ontstaan in de tweede eeuw voor Christus als een gemeenschap van ‘chassidim’ (vromen) die willen opkomen voor de heiliging van het dagelijkse leven door nauwkeurige wetsbetrachting.

Wat betekent de naam Farizeeën?

- Afgezonderden.

P.179

Wat betekent de naam Farizeeën?

- Afgezonderden, ( parusjim ).

Hoe gaf men onderwijs over de Wet?

- De Farizeeën vormen scholen, waaraan deelgenomen wordt door boeren, kooplieden en mensen uit het bedrijfsleven en waarin naar hellenistische leermethoden onderwijs wordt gegeven.

Hoe zagen de Farizeeën de onderhouding van de Wet?

- Je kunt alleen de Wet onderhouden met behulp van God.

Welke gevolgen had de uitbreiding van de Wet?

- Door de uitbreiding van de Wet heeft de Wet een zwaar juk op de mensen gelegd. Daarnaast heeft is de Wet van haar geestelijke kracht beroofd: zo verliest de Wet haar ontdekkende functie.

P.180

Wat weet je verder van de geloofsleer van de Farizeeën?

- Door hun sterk casuïstische manier van omgaan met de Thora komen de Farizeeën tot merkwaardige twistvragen, bijvoorbeeld of een ei dat op de sabbat gelegd is, gegeten mag worden of niet. Daarnaast geloven zij dat door hun nauwgezette wetsbetrachting de komst van de Messias wordt bevorderd.

Hoe stelt de Heere Jezus Zich in de Bergrede op tegenover de Farizees Wetuitleg?

- Door de casuïstiek van de Farizeeën wordt het hele leven als een gevangen: ‘gebod op gebod, regel op regel’. In de Bergrede wijst Jezus deze uitbreiding van de Wet van de hand door de Thora te radicaliseren en terug te brengen tot het liefdesgebod. Daarnaast stelt Jezus Zich vaak tegenover hun praktische toepassingen van de Wet: ‘Gij hebt gehoord, dat van de ouden gezegd is (…), maar Ik zeg u: Hebt u vijanden lief’.

P.181

Wat wordt bedoeld met het Judaïsme?

- Een groepering die elementen van de Mozaïsche wet ( onder andere de besnijdenis ) verplicht stellen en verstaan ook het Evangelie als een nieuwe wet.

- Een organisatie van priesters, ze staan ver van het volk af. Hun ideaal: een zelfstandige staat in het Heilige Land.

p182

a) Geloven niet in het ingrijpen van God in de geschiedenis of in het persoonlijke mensenleven

b) Niet de naleving van de geboden stond centraal, maar de eredienst, die volgens voorschriften verricht moest worden!

p182/183

a) Uit vrees voor politieke onrust; als de Romeinen zich ermee gingen bemoeien, zouden zij hun machtspositie kwijtraken.

p183

a) Bestond uit 70 voornaamste mannen; de overpriesters, schriftgeleerden, oudsten en de hogepriester.

p184

a) Priesters die constant in de tempel dienden

b) Ouderlingen; vertegenwoordigers van de welgestelden onder het volk

p185

a) De Sadduceeën; men trad niet vaak eigenmachtig op, want men wilde de goede verstandhouding met de Romeinen bewaren.

P. 185

Wie vormde de grootste theologische partij binnen het Sanhedrin? Welke gevolgen had dit voor de besluitvorming?

- De Grote Raad

- Voor een besluit was de meerderheid van één stem voldoende, alleen als alle leden van het Sanhedrin aanwezig waren. Als dat niet zo was moest het verschil twee stemmen zijn.

Het Sanhedrin was een democratisch gezelschap. Licht dit eens toe?

- Als er een besluit was genomen door het Sanhedrin door middel van stemmen moest men voor de uitvoering eerst de Romeinse overheid raadplegen.

Welke drie bevoegdheden had het Sanhedrin en licht deze toe.

- Waken over de openbare orde à ze hadden daarvoor een ei gen politiemacht ter beschikking.

- Ministerie van Financiën à zowel wat betreft de tempelbelasting als wat betreft de belastingen die de Romeinen het volk oplegden.

- Rechtspraak à Godsdienstige ‘oproerlingen’ kregen met het Sanhedrin te maken.

P. 186/187

Vertel kort wat je weet van de geschiedenis van Samaria en van de Samaritanen.

- Samaria behoort na de scheuring tot het Tienstammenrijk. Na de verovering door de Assyriërs vermengt de Samaritaanse bevolking zich met de van elders geïmporteerde bevolking. Als Samaria in opstand is gekomen tegen Alexander de grote, wordt de bevolking verdreven en wordt er een Macedonische militaire kolonie gesticht. De Samaritanen vluchten naar Sichem, herbouwen deze plaats en bouwen een tempel op de berg Gerizim. Deze tempel wordt verwoest door de Hasmoneeërs en later wordt ook Samaria verwoest en ze worden gedwongen tot religieuze onderwerping. Na de komst van de Romeinen is Samaria weer een afzonderlijk gebied met een eigen religieuze gemeenschap.

P. 187

Wat was de geloofsleer van de Samaritanen?

- Ze lezen net als de Joden de Pentateuch, ze verwachten de Messias, geloven in een eindgericht en in de opstanding der doden. Wel zijn er in de Samaritaanse Pentateuch theologische wijzigingen aangebracht en er zijn teksten toegevoegd.

P. 188

Waaruit bleek dat Jezus de Samaritanen niet meed?

- We lezen in Johannes 4 dat hij door Samaria ‘moest’ gaan. In de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan stelt Hij de Samaritaan ten voorbeeld voor de priester en de Leviet. En van de tien melaatse mannen die Jezus geneest keert er één terug om God de eer te geven en dat was een Samaritaan.

Wat weet je van de Dode-zeerollen?

- Deze boekrollen, afkomstig van de Qumran-gemeente, zijn bijna twintig eeuwen oud. Ze zijn al die eeuwen opgeborgen in aarden kruiken en verstopt in het grottengebied van Qumran. Kort na de Tweede Wereldoorlog zijn ze gevonden.

p. 190

Noem enkele kenmerken van de Essenen.

- Een driejarige novitiaatstijd, een proeftijd van een novice (=nieuweling), waarna opname volgt in de gemeenschap.

- Ze kenden ook veel rituele wassingen en een dagelijkse gemeenschappelijke maaltijd.

- Men verwachtte twee Messiassen, een priesterlijke uit het geslacht van Aäron, maar ook een Koninklijke Messias uit Israël.

- De persoonlijke vroomheid wordt gekenmerkt door een diep besef van de nietigheid en zondigheid van de mens.

P. 191

Noem enkele verschillen tussen het Christendom en het Essenisme.

- Houding tegenover de buitenwereld.

- Christendom verwachtten maar één Messias (die is inmiddels geboren), Essenisme verwacht twee Messiassen

p.193

Waar duidt het woord synagoge op?

- Op een gebouw, een huis waarin mensen samenkomen tot een bepaald, vaak cultisch doel (cultus=eredienst)

p.194

waarom ontstonden er synagogen?

- Er was behoefte aan een plaats van samenkomst, waarin de gemeenschap met God en met elkaar belangrijk was.

p.194/195

welke functies had de synagoge?

- -Een ontmoetingsplaats

- -Plaats van gebed

- -Plaats van wetsstudie

- -Een leerhuis, waarin vooral de kinderen al vroeg de heilige teksten uit de Bijbel leren spellen en de betekenis daarvan in het dagelijks leven leren verstaan

- -voor de gast en vreemdeling een goed logeeradres. In het bijzonder voor Joodse pelgrims die van ver kwamen en de grote feesten wilde meemaken.

- -Een instituut van rechtspraak en tucht

p.196

wat kun je vertellen over de bouw en inrichting van een synagoge?

- Een synagogegebouw is altijd op Jeruzalem georiënteerd. Als je deelnam aan een synagogedienst moest je gezicht gericht zijn naar de hoofdingang, zodat je uit ziet op de heilige stad (Jeruzalem). Naast de hoofdingang bevindt zich de ‘ark’, een kast met daarin de Thora-rollen. Daarnaast neemt het podium (bèma), met de katheder waar de voorlezing van de Bijbel, Wet en profeten, plaatsvindt, een centrale plaats in. Je heb ook nog erezitplaatsen, die door vooraanstaande rabbi’s worden ingenomen. Overigens is er in elke synagoge bij de ingang ook wel een wasbekken te vinden voor de reiniging.

p.196

hoe zag de orde van dienst eruit?

- Voor het houden van een synagogedienst moeten er minimaal 10 mannen zijn. Een belangrijk element in de dienst is de geloofsbelijdenis. Verder zijn er de gebeden en een toespraak door een van de aanwezigen. De preek is van belang voor de overdracht van de leer en de praktische toepassing van de wet. De priesterzegen besluit de eredienst.

p.197

waarom was de Joodse synagoge zo belangrijk voor de verbreiding van het evangelie?

- De synagoge is de hartader van het Joodse leven. De apostel Paulus gaat tijdens zijn zendingsreizen altijd eerst naar de synagoge. Daar komt het tussen hem en de Joden tot ontmoetingen rondom de Bijbel. Daar vormen zich de eerste christengemeenten. Daar wordt het leergesprek gevoerd over de betekenis van de Messias Jezus.

p.197

wat wordt bedoeld met Jodengenoten (of proselieten) en godvrezenden?

- -Jodengenoten: heidenen die toegetreden zijn tot Israëls godsdienst en zich aan de onderhouding van de gehele wetgeving onderwerpen, dus ook besneden en gedoopt zijn als teken van overgang.

- -Godvrezenden: belangstellende heidenen die alleen meeleven met de synagoge en de sabbat houden.

p.198

Hoe is de christelijke kerk in het verleden met het schisma tussen Jood en Christen omgegaan?

- De Christelijke kerk mag zich afvragen of zij in het verleden werkelijk steeds op een geestelijke wijze met de schisma is omgegaan.

p. 199

Wat verstaan wij onder het woord Schrift?

- Een systeem van symbolen, op grond van onderlinge afspraken, gebruikt om informatie vast

te leggen.

p.200

Hoe heet het Hebreeuwse schriftsysteem? Waarom heet het zo?

- Kwadraatschrift, elke letter van het alfabet past in een vierkantje en de letters lijken erg op elkaar en kunnen verward worden

P.200/201

Wat was het werk van de Masoreten?

- Zij hebben ervoor gezorgd dat de klinkers onder en boven de

medeklinkers zijn geplaatst, waarbij deze behoren, in de vorm van puntjes en streepjes.

p.201/202

Wat is het parallellismus membrorum?

- Hierbij vult het ene zinsdeel het andere zinsdeel aan, preciseert of

tegenspreekt. Voorbeeld: 'Laat ons hun banden verscheuren en hun touwen van ons werpen.

P.202

Waarom is een gedeelte van het oude testament in het Aramees geschreven? In welke 2 bijbelboeken vind je Aramees?

- Dit komt door de ballingschap. In de Perzische tijd werd het Aramees steeds meer en meer rijkstaal in de wereld. Aramees vind je in Ezra en Daniel

P.203

Wat is het Koine Grieks en wat heeft dit met het nieuwe testament te maken?

- Een voor iedereen bevattelijk taalgebruik, werd door de 'man of the street' gesproken. Veel woorden die in het Nieuwe Testament worden gebruikt zijn woorden uit het dagelijks taalgebruik.

Wat is de Septuaginta?

- De Griekse vertaling van het Oude Testament

Wat betekent diaspora?

- De verstrooiing van de Joden

P.204

Noem 2 oorzaken van de diaspora

- Door de deportaties van de Joden door de Assyriërs en de Babyloniërs.

- Maar het komt ook omdat veel Joden na de zeventigjarige ballingschap zijn blijven wonen waar ze waren door maatschappelijke omstandigheden.

P.204/205

Waarheen werden de Joden verstrooid?

- Klein Azië, Egypte, Rome en in de wereld rondom Palestina

Persoon 22 schijnt op fb te staan maar ik kan hem niet vinden (ligt aan mij misschien?) (Arjen)