OverzichtOverzicht Persoonlijke gegevensPersoonlijke gegevens

IPCC RapportIPCC Rapport

Consensus en scepsisConsensus en scepsis

Historie milieuvoorspellingenHistorie milieuvoorspellingen

Relativering modelRelativering model

Relativering temperatuurRelativering temperatuur

Enige gegevens COEnige gegevens CO22

Relativering CORelativering CO22

Relativering belang klimaatproblematiekRelativering belang klimaatproblematiek

No regret policyNo regret policy

Persoonlijke achtergrond / ervaringenPersoonlijke achtergrond / ervaringen

CV: R&D Gistbrocades. Milieu-ervaringenCV: R&D Gistbrocades. Milieu-ervaringen Bouw eerste r DNA labBouw eerste r DNA lab Angst ontsnappen GMO’s (Gen gemod. MicoroganismenAngst ontsnappen GMO’s (Gen gemod. Micoroganismen))

Fytase eerste r DNA enzymFytase eerste r DNA enzym rDNa en milieuvriendelijk: minder fosfaat in milieu rDNa en milieuvriendelijk: minder fosfaat in milieu Global Institute Global Institute (Prof Böttcher Club van Rome)(Prof Böttcher Club van Rome)

Doel: scheiden zin en onzin rond milieuDoel: scheiden zin en onzin rond milieu Samenwerking met H.A.N. Samenwerking met H.A.N.

Voorbeeld van resultaatVoorbeeld van resultaat Milieuangst: Our Stolen FutureMilieuangst: Our Stolen Future

Antwoord: Sperm count in Dutch Dairy BullsAntwoord: Sperm count in Dutch Dairy Bulls

Geen klimaat expert, slechts kritisch volgerGeen klimaat expert, slechts kritisch volger HHoofdlijnen van complexe discussieoofdlijnen van complexe discussie

IPCC PanelIPCC Panel

COCO22 door toedoen mens sterk gestegendoor toedoen mens sterk gestegen

van 285 ppmv (pre-industrieel) naar 370 ppmv nuvan 285 ppmv (pre-industrieel) naar 370 ppmv nu

Hierdoor Temperatuur 0.6Hierdoor Temperatuur 0.6o o tot 0.8tot 0.8o o gestegengestegen In deze eeuw nog 3In deze eeuw nog 3oo (1.4 (1.4o o tottot 5.85.8o) o) hogerhoger

Vele ernstige gevolgen, zoalsVele ernstige gevolgen, zoals Afsmelten gletsjersAfsmelten gletsjers

Zeespiegel stijging nu 17 cm; deze eeuw nog 10 –90 cmZeespiegel stijging nu 17 cm; deze eeuw nog 10 –90 cm

Overstromingen en zuurder Overstromingen en zuurder

Verschuiving klimaatgordels (ook voordelen!!)Verschuiving klimaatgordels (ook voordelen!!)

Twijfel aan relatie met toename orkanen Twijfel aan relatie met toename orkanen

Mogelijk wer verstoring hogere lucht, meer extremen.Mogelijk wer verstoring hogere lucht, meer extremen.

Doel: Temp stijging beperken tot 2Doel: Temp stijging beperken tot 2oo Bij + 3Bij + 3o o zou te veel ijs smelten zou te veel ijs smelten

Daarvoor CODaarvoor CO22 tot maximaal 550 ppm tot maximaal 550 ppm

Kyoto is slechts “eerste stap….”Kyoto is slechts “eerste stap….”

Consensus versus scepsisConsensus versus scepsis

Consensus versus scepsisConsensus versus scepsisConsensus over uitputting olie- en gasreservesConsensus over uitputting olie- en gasreserves

Panel: wetenschappelijke consensus over rapport.Panel: wetenschappelijke consensus over rapport. Afwijkende gegevens zijn verklaarbaar of irrelevant Afwijkende gegevens zijn verklaarbaar of irrelevant

Sceptici worden “betaald door industrie”; zijn "staatsgevaarlijk" Sceptici worden “betaald door industrie”; zijn "staatsgevaarlijk"

ScepticiSceptici Slechts consensus onder 1/3 wetenschappers Slechts consensus onder 1/3 wetenschappers

Dwarsliggers (Gallileo) nuttiger voor wetenschap dan consensusDwarsliggers (Gallileo) nuttiger voor wetenschap dan consensus

Benadering panel selectief en eenzijdigBenadering panel selectief en eenzijdig

Of nog erger: manipulatie en fraude Of nog erger: manipulatie en fraude

An IAn Inconvenient truth / An inconvenient fantasy ? nconvenient truth / An inconvenient fantasy ?

Veel wetenschappers hebben verzet “opgegevenVeel wetenschappers hebben verzet “opgegeven””

(behalve arrivé’s en gepensioneerden)(behalve arrivé’s en gepensioneerden)

Politiek en onzekerheden (Rhatenau Instituut)Politiek en onzekerheden (Rhatenau Instituut) Maakt van onzekerheden schijnzekerhedenMaakt van onzekerheden schijnzekerheden

Zo nodig "scare them to death“ strategie (AZo nodig "scare them to death“ strategie (Al Gore)l Gore)

Historie van "voorspellingenHistorie van "voorspellingen””

Rond 1970 werd een ijstijd voorspeldRond 1970 werd een ijstijd voorspeld

Ozon gat (Paul Crutzen: CFK’s)Ozon gat (Paul Crutzen: CFK’s) CFK ban werkteCFK ban werkte

Gat inmiddels nagenoeg geslotenGat inmiddels nagenoeg gesloten

Twijfel over effect van CFK of natuurTwijfel over effect van CFK of natuur

Zure regenZure regen 1981 “Waldsterben” 1981 “Waldsterben”

Bleek vaak een te lage grondwaterstandBleek vaak een te lage grondwaterstand

Wel een schadelijk probleemWel een schadelijk probleem

Onomkeerbaar Effect van zure regenOnomkeerbaar Effect van zure regen

Relativering IPCC modelRelativering IPCC modelEen goed model “kan” nog niet bestaanEen goed model “kan” nog niet bestaan

““Model” = Veel computermodellen met grote variaties Model” = Veel computermodellen met grote variaties Scenario's met grote onzekerhedenScenario's met grote onzekerheden Computer wereldkampioen schaken duurde decenniaComputer wereldkampioen schaken duurde decennia Klimaat is complex chaotisch systeem (kristal Klimaat is complex chaotisch systeem (kristal wolk) wolk)

NB: Waar komt vallend blaadje papier terecht?NB: Waar komt vallend blaadje papier terecht? Samenvatting wetenschap door niet wetenschappersSamenvatting wetenschap door niet wetenschappers

Dreiging neemt af Dreiging neemt af (rapporten 2001 en 2007)(rapporten 2001 en 2007) Temp + 1.4Temp + 1.4oo – 5.8 – 5.8o o nu 2 nu 2o o -4.5-4.5oo

Zeespiegel + 9 – 88 cm nu 14 - 43 cm Zeespiegel + 9 – 88 cm nu 14 - 43 cm Antropogene deel was 50 % nu 25%Antropogene deel was 50 % nu 25%

Relatie tussen temperatuur en hoofdfactorenRelatie tussen temperatuur en hoofdfactoren van 8 van de 12 hoofdfactoren nog slecht bekend…van 8 van de 12 hoofdfactoren nog slecht bekend…

Belangrijke factoren die nagenoeg ontbreken:Belangrijke factoren die nagenoeg ontbreken: Zon: al ruim 10 jaar verhoogde zonneactiviteit Zon: al ruim 10 jaar verhoogde zonneactiviteit

Panel: zeer geringe invloed / Sceptici afkoeling verwachtPanel: zeer geringe invloed / Sceptici afkoeling verwacht Oceaanstroming: o.a. invloed op smelten ijskap NoordpoolOceaanstroming: o.a. invloed op smelten ijskap Noordpool

Great ocean conveyor beltGreat ocean conveyor belt

Relativering TemperatuurRelativering TemperatuurWat is gemiddeld?Wat is gemiddeld?

Meeste metingen boven land (zee = 70% oppervlak)Meeste metingen boven land (zee = 70% oppervlak)

Verschillen zijn groot: (tussen Syberie en Jeddah: tot 100Verschillen zijn groot: (tussen Syberie en Jeddah: tot 100o)o)

Te weinig voor een goed “gemiddeldeTe weinig voor een goed “gemiddelde

Metingen in dampkring: Metingen in dampkring: ballonnen en satellieten ballonnen en satellieten Slechts 0.2Slechts 0.2oo temp stijging in beide metingen ….discussie temp stijging in beide metingen ….discussie

Smelten GletsjersSmelten Gletsjers Noordpool: al vanaf 1850 Noordpool: al vanaf 1850

Grote invloed oceaan stromingen …discussieGrote invloed oceaan stromingen …discussie

Bij afname Atlantische stroming: onze landen 1-2Bij afname Atlantische stroming: onze landen 1-2oo kouder… kouder…

Zuidpool: ijskap dikker (behalve punt Z Amerika)...discussieZuidpool: ijskap dikker (behalve punt Z Amerika)...discussie

Invloed zonInvloed zon Relatie zonnevlekken en temp in verleden zichtbaar … discussieRelatie zonnevlekken en temp in verleden zichtbaar … discussie

Discussie over weergave temperatuurstijgingDiscussie over weergave temperatuurstijging

Hockeystick (Graph) controversyHockeystick (Graph) controversy

Verwaarloosd “Medieval Warm Period” en “Little Ice Age”Verwaarloosd “Medieval Warm Period” en “Little Ice Age”

Andere weergave temperatuurAndere weergave temperatuur

Warme middeleeuwen en kleine ijstijdWarme middeleeuwen en kleine ijstijdRond 1100 groeide er druiven in GroenlandRond 1100 groeide er druiven in Groenland

Kleine ijstijdKleine ijstijd

Pieter Breughel 1601Pieter Breughel 1601

Voordelen temperatuur stijgingVoordelen temperatuur stijging

Er komen enorme leefgebieden bijEr komen enorme leefgebieden bijGroter dan ongeschikt wordende gebiedenGroter dan ongeschikt wordende gebieden

Relativering van het “ongeschikt worden”Relativering van het “ongeschikt worden”Stijging temp rond evenaar het geringstStijging temp rond evenaar het geringstIn veel gebieden meer regen:In veel gebieden meer regen:Z Sahara in 90er jaren groener gewordenZ Sahara in 90er jaren groener gewordenNB: Uitdrogen Tjaadmeer komt door irregatieNB: Uitdrogen Tjaadmeer komt door irregatie

Agrarisch potentieel neemt sterk toeAgrarisch potentieel neemt sterk toe

Door meer vegetatie meer opname CODoor meer vegetatie meer opname CO22

Enige COEnige CO22 gegevens gegevens

Totaal 150 gigaton COTotaal 150 gigaton CO22 per jaar. per jaar. Antropogeen 10 gigaton. Antropogeen 10 gigaton. 50% Blijft in dampkring 50% verdwijnt 50% Blijft in dampkring 50% verdwijnt opname vegetatie 25% opname zee 25 % opname vegetatie 25% opname zee 25 % Feed back mechanisme slecht bekendFeed back mechanisme slecht bekend

COCO22 bevordert groei vegetatie bevordert groei vegetatieDoor verzuring oceaan zou buffercapaciteit afnemenDoor verzuring oceaan zou buffercapaciteit afnemen

Antropogene COAntropogene CO22 : : USA: 25% China 15% EU 14% USA: 25% China 15% EU 14% Industrie 40% Gebouwen 31% Industrie 40% Gebouwen 31% Transport 22% maar snel groeiend Transport 22% maar snel groeiend

De broeikasgassenDe broeikasgassen

Relativering CORelativering CO22 effect effect

Waterdamp veruit voornaamste broeikas gasWaterdamp veruit voornaamste broeikas gas vele malen meer volume dan COvele malen meer volume dan CO22

wolkenvorming, verdamping aan wateroppervlak,wolkenvorming, verdamping aan wateroppervlak, distributeur warmte oceaanstromendistributeur warmte oceaanstromen ““één zomernacht zonder water in dampkring: alle vegetatie bevriest".één zomernacht zonder water in dampkring: alle vegetatie bevriest".

Waterdamp moeilijk door mens te beïnvloedenWaterdamp moeilijk door mens te beïnvloeden Wel twijfels bij verleggen rivieren en andere grote projectenWel twijfels bij verleggen rivieren en andere grote projecten

Relatie tussen CORelatie tussen CO22 en Temp onzeker en Temp onzeker In verleden volgde COIn verleden volgde CO22

de temperatuur (Kip en ei theorie) de temperatuur (Kip en ei theorie) In prehistorie hogere concentraties bij lagere temperaturenIn prehistorie hogere concentraties bij lagere temperaturen

Discussie over metingenDiscussie over metingen Panel: slechts 2 van 300 soorten metingen relevantPanel: slechts 2 van 300 soorten metingen relevant

Discussie over CODiscussie over CO22 metingenmetingen

Panel: preïndustriële COPanel: preïndustriële CO22 concentratie 285 ppm concentratie 285 ppm Gebaseerd op enkele betrouwbare metingenGebaseerd op enkele betrouwbare metingen meeste metingen zijn onbetrouwbaarmeeste metingen zijn onbetrouwbaar

Sceptici: gemiddelde van alle metingen geeft ander beeld:Sceptici: gemiddelde van alle metingen geeft ander beeld:

Relativering Belang KlimaatveranderingRelativering Belang Klimaatverandering

De aanpakDe aanpak Onhaalbaarheid doelstellingenOnhaalbaarheid doelstellingen

Onzin van emissiehandelOnzin van emissiehandel

Leidt aandacht af van belangrijke zakenLeidt aandacht af van belangrijke zaken ::

Ontbossing, urbanisatie, slecht landgebruik, verleggen rivieren Ontbossing, urbanisatie, slecht landgebruik, verleggen rivieren

Watergebrek Watergebrek

Overal zuiver water: 50 % minder ziekteOveral zuiver water: 50 % minder ziekte

Aids en ontwrichtingenAids en ontwrichtingen

Bevolkingstoename Bevolkingstoename

Relatie welvaart en geboortebeperkingRelatie welvaart en geboortebeperking

Mitigation & AdaptationMitigation & Adaptation

Mitigation (afremmen)Mitigation (afremmen) Tegenstanders: niet echt haalbaar Tegenstanders: niet echt haalbaar Wellicht ook niet nodigWellicht ook niet nodig

Adaptation: (aanpassen)Adaptation: (aanpassen) Tegenstanders: excuus om “niets” te doenTegenstanders: excuus om “niets” te doen Voorstanders: Betere besteding van geldVoorstanders: Betere besteding van geld

Nederland voorkeur voor adaptationNederland voorkeur voor adaptation

No Regret PolicyNo Regret PolicyMilieu scepsis geen excuus voor niets doenMilieu scepsis geen excuus voor niets doen Grootste “emissie” van neergeslagen Koolstof ooit Grootste “emissie” van neergeslagen Koolstof ooit Kiezen voor maatregelen waarvan nut zeker isKiezen voor maatregelen waarvan nut zeker is

Wel:Wel: Besparing op schaarse energiedragersBesparing op schaarse energiedragers Ontwikkeling realistische alternatieve energieOntwikkeling realistische alternatieve energie Vergroting biomassa in zee en op land Vergroting biomassa in zee en op land

voeden “ocean dessert”,herbebossing, terugdringen woestijnvoeden “ocean dessert”,herbebossing, terugdringen woestijn

NietNiet Focus op alleen COFocus op alleen CO22 reductie zoals opslag reductie zoals opslag

(mogelijk wel als neveneffect bij gaswinning)(mogelijk wel als neveneffect bij gaswinning) Geen COGeen CO22 reductie die veel energie kost reductie die veel energie kost Kyota: miljarden voor 0.2 Kyota: miljarden voor 0.2 o o reductie temp stijging reductie temp stijging

Bezwaren tegen “An Inconveniant TruthBezwaren tegen “An Inconveniant Truth””

Laat de zeespiegel 6 meter stijgenLaat de zeespiegel 6 meter stijgen Was bij IPCC 9-88 cm nu zelfs 14-43 cmWas bij IPCC 9-88 cm nu zelfs 14-43 cm

Benadrukt Afname zee-ijs (N halfrond)Benadrukt Afname zee-ijs (N halfrond) Verzwijgt toename op Zuidelijk HalfrondVerzwijgt toename op Zuidelijk Halfrond

Vermeldt afkalven ijs zuidpunt Z Amerika Vermeldt afkalven ijs zuidpunt Z Amerika Verzwijgt afkoeling 98% van ZuidpoolVerzwijgt afkoeling 98% van Zuidpool

Door opwarming zelfs in Nairobi malariaDoor opwarming zelfs in Nairobi malaria Is anders om: vroeger wel, nu niet meerIs anders om: vroeger wel, nu niet meer

Opwarming zou veel mensen doden.Opwarming zou veel mensen doden. In werkelijkheid meer doden door koudeIn werkelijkheid meer doden door koude

Bezwaren tegen handel in emissieBezwaren tegen handel in emissie

Extra ruimte geven strijdig met urgentie Extra ruimte geven strijdig met urgentie

Geen directe bijdrage en kostbaarGeen directe bijdrage en kostbaarEnorme extra bureaucratieEnorme extra bureaucratie

Houders dure rechten krijgen verkeerd belangHouders dure rechten krijgen verkeerd belang

RRisico conflicten en belangenverstrengelingisico conflicten en belangenverstrengeling

Kan derde wereld remmen na verkoop rechtenKan derde wereld remmen na verkoop rechten

Duurzame energie IDuurzame energie ISteenkool met nieuwe winningmethodesSteenkool met nieuwe winningmethodes

Vergassing met afvangen COVergassing met afvangen CO22 in ontwikkeling in ontwikkeling Sterk vertraagd effect door lange planning bouwSterk vertraagd effect door lange planning bouw

Veel (conventionele) centrales in aanbouw Veel (conventionele) centrales in aanbouw Steenkool nu al 1/4 van de industriële COSteenkool nu al 1/4 van de industriële CO22 emissie emissie

Kerncentrales Kerncentrales Nu bijna 18% van mondiale energieopwekkingNu bijna 18% van mondiale energieopwekking Omstreden: directe risico, proliferatie en probleem opslag afvalOmstreden: directe risico, proliferatie en probleem opslag afval Duur (gesubsidieerd) in bouw en ontmantelingDuur (gesubsidieerd) in bouw en ontmanteling Kernfusie (vanaf 2050?)Kernfusie (vanaf 2050?) Helium 3 van de maan ??Helium 3 van de maan ??

Waterkracht:Waterkracht: Nu bijna 15 % van mondiale energieopwekkingNu bijna 15 % van mondiale energieopwekking Steeds minder mogelijkhedenSteeds minder mogelijkheden Vaak grote sociale gevolgenVaak grote sociale gevolgen Mogelijk ook van directe invloed op klimaat Mogelijk ook van directe invloed op klimaat

Duurzame energie IIDuurzame energie IIWindkracht: weinig perspectief Windkracht: weinig perspectief Nu 2-3% mondiale energieopwekking en groeiendNu 2-3% mondiale energieopwekking en groeiend Weinig perspectief want onvoldoende constantWeinig perspectief want onvoldoende constant

Dus buffercapaciteit blijft nodig Dus buffercapaciteit blijft nodig Bezwaren horizonvervuilingBezwaren horizonvervuiling

Zonnecellen en zonnespiegelsZonnecellen en zonnespiegels Minder efficiënt bij minder zonMinder efficiënt bij minder zon Concreet: 11 mega wat centrale in PortugalConcreet: 11 mega wat centrale in Portugal

Golfslagenergie en getijdenenergieGolfslagenergie en getijdenenergie Techniek nog onvoldoende ontwikkeld Techniek nog onvoldoende ontwikkeld

Geothermische energie / ondergrondse opslagGeothermische energie / ondergrondse opslag Bruikbare maar beperkte mogelijkhedenBruikbare maar beperkte mogelijkheden IJsland heeft vele malen meer dan zelf nodig IJsland heeft vele malen meer dan zelf nodig

Groener transportGroener transport Waterstof voor auto'sWaterstof voor auto's Emissie arm, maar aanmaak kost veel energieEmissie arm, maar aanmaak kost veel energie Autotechniek in begin ontwikkelingAutotechniek in begin ontwikkeling Infrastructuur voor transport en opslag ontbreektInfrastructuur voor transport en opslag ontbreekt

Bio-ethanolBio-ethanol Ethanol uit suiker: beperking door gebrek aan landEthanol uit suiker: beperking door gebrek aan land Nog vrij veel landbouwdiesel nodigNog vrij veel landbouwdiesel nodig Ethanol uit Cellulose (enzymatisch) nog niet ontwikkeld Ethanol uit Cellulose (enzymatisch) nog niet ontwikkeld

Minder vliegen Minder vliegen (ontwikkeling gesteund andersom)(ontwikkeling gesteund andersom) Veel emissie Veel emissie Extra negatieve invloed van "trailes" (strepen)Extra negatieve invloed van "trailes" (strepen)

Huizen / gebouwen en energiebesparingHuizen / gebouwen en energiebesparing

Bouw: isolatie, glazen, bouwrichting, etcBouw: isolatie, glazen, bouwrichting, etc

ZonneboilersZonneboilers

Warmteopslag Warmteopslag

Spaarlampen Spaarlampen

etc etcetc etc