logisticx | augustus 201728 | gevaarlijke stoffen

Hennie van der Stokker: “Wij bestrijden geen incidenten.

Inspecteren is onze corebusiness.”

ij de meldkamer van de inspectie komt een telefoontje

binnen: een lpg-tankauto staat in brand. Twee inspec-

teurs rukken uit om de lokale brandweer van advies te

voorzien. Gelukkig is de brand snel geblust. “Een tijd geleden

was er een lpg-tankauto gekanteld bij de Botlekbrug. Dat is

maar net goed gegaan. Als de auto naar beneden was gevallen,

waren de gevolgen groot geweest.” Hennie van der Stokker, se-

nior adviseur gevaarlijke stoffen van de Inspectie Leefomgeving

en Transport, kan urenlang over zijn vak praten. Feiten en feitjes

rollen uit zijn mond, probleemloos somt hij wetsartikelen op. Na

B

STUREN OP RISICO

ILT WAAKT OVER VEILIGHEID

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)

waakt 24 uur per dag over de veiligheid op de

weg, het spoor, het water en in de lucht. De

circa vijftig inspecteurs letten op het vervoer van

gevaarlijke stoffen, maar werken ook samen met

de inspecteurs die zich bezighouden met het

toezicht op uitstoot of lozing van gevaarlijke

stoffen door scheepvaart. “Wij bestrijken het

hele land en natuurlijk hebben we te weinig

inspecteurs. Daarom moet we keuzes maken:

wat doen we wel en, vooral, wat doen we niet.”

Tekst Gijs Korevaar

29logisticx | augustus 2017

veertig jaar werken in de ‘wereld van gevaarlijke stoffen’ - de

eerste 22 jaar op het ministerie, daarna bij de inspectiedienst -

weet Van der Stokker als geen ander van de hoed en de rand.

“Gevaarlijke stoffen vallen bij de inspectie onder leefomgeving

en vervoer. Als de stoffen bijvoorbeeld zijn opgeslagen of scha-

de toebrengen aan het milieu, vallen ze onder leefomgeving,

maar ze moeten op een gegeven moment toch worden ver-

plaatst en dan vallen ze onder vervoer gevaarlijke stoffen. Het

zijn twee verschillende werkgebieden, met één inspectie.”

Als er incidenten zijn waarbij gevaarlijke stoffen kunnen vrijko-

men, zijn de inspecteurs ter plaatse aanwezig, maar ze heb-

ben daar wel een bijzondere rol. Zij geven technische onder-

steuning aan de hulpdiensten over de stof fen en het

vervoermiddel. Ook geven zij advies over de wijze van afwikke-

ling van het incident als een gevaarlijke stof bijvoorbeeld moet

worden overgeheveld in een andere verpakking of in een tank-

auto. “Wij bestrijden geen incidenten. Inspecteren is onze

corebusiness”, aldus Van der Stokker.

VerschilDe ILT is ontstaan uit de inspectiediensten van de departe-

menten Verkeer en Waterstaat en die van Volkshuisvesting,

Ruimtelijke Ordening en Milieu. Toen deze ministeries werden

samengevoegd tot het departement van Infrastructuur en Milieu,

werden ook de diensten bij elkaar gezet. Ze zijn nu formeel

één, maar er is nog altijd wel sprake van een cultuurverschil,

meent Van der Stokker. “Er is nog verschil in denken en hande-

len. Vanuit de verkeersinspectie waren er veel BOA’s, buiten-

gewone-opsporingsambtenaren. Die mochten ver balise-

ren. Vanuit de VROM-inspectie was dat veel minder het geval.”

Boetes uitdelen is dan ook niet de hoofddoelstelling, zegt hij.

“Het gaat ons om het bevorderen van de naleving van de nati-

onale en internationale voorschriften voor het vervoer van ge-

vaarlijke stoffen in verband met de veiligheid van mens, dier en

milieu, of het nu wegvervoer be-

treft of vervoer over het spoor,

het water of door de lucht. Ook

willen we leren van incidenten.

Het doel is corrigeren, in gesprek

gaan met bedrijven, om inciden-

ten te voorkomen.”

Bij controles langs de weg, op

het spoor of in de haven worden

containers, vrachtauto’s en reser-

voirwagens van onder tot boven

bekeken. Kloppen de papieren,

hebben de werknemers de juiste opleiding, zijn de stoffen vol-

gens voorschrift verpakt? Van der Stokker: “Op de weg zie je

al jarenlang dat het percentage overtredingen tussen de 35 en

40 procent ligt. Maar dan wel van het gecontroleerde vervoer,

hoor. Dat kun je niet extrapoleren naar: 40 procent van het ver-

voer van gevaarlijke stoffen is niet op orde.” Bij zware overtre-

dingen wordt er overigens altijd nader onderzoek gedaan door

de ILT om herhaling van een dergeli jke overtreding te

voorkomen.

Vindt de inspectie meer overtredingen bij buitenlandse auto’s

en chauffeurs? “Wij lezen die berichten ook wel eens, maar het

is echt een fabeltje. Uit de controles blijkt dat er geen enkel ver-

schil is tussen Nederlandse en buitenlandse auto’s. Het is en

blijft een hardnekkig misverstand dat buitenlandse chauffeurs

willens en wetens de internationale regels zouden overtreden”,

stelt Van der Stokker. “Ja, ze verdienen minder en maken heel

veel uren, en ze moeten soms onder slechte omstandigheden

op parkeerplaatsen hun eigen potje koken. Dat horen en zien

wij ook. Maar daar iets aan doen is geen taak voor de ILT-in-

specteurs. Die letten op veilig vervoer en op rij- en rusttijden.

We controleren de sociale omstandigheden van de chauffeurs

niet. Daar moet de inspectiedienst van het ministerie van Soci-

ale Zaken en Werkgelegenheid op letten.”

RisicoOmdat er relatief weinig inspecteurs zijn, te weinig om altijd en

overal te controleren, moet de dienst keuzes maken, zegt Van

der Stokker. “We sturen op risico. En dat is heel lastig.” In het

verleden is er een risicoanalyse gemaakt op basis van een zo-

geheten ongewenste topgebeurtenis, zoals het vrijkomen van

een gevaarlijke stof door een gifwolk, een ontploffing. Daarbij

heeft de ILT een volgorde gemaakt van prioriteiten, in jargon

“ Het doel is corrigeren, in gesprek gaan met bedrijven, om incidenten te voorkomen”

logisticx | augustus 201730

‘kernbepalingen’. Op de eerste plaats wordt gekeken naar

‘foutieve classificatie’, legt Van der Stokker uit. Elke gevaarlijke

stof heeft een internationale classificatie. Het gaat om zo’n

drieduizend stoffen plus alle mogelijke combinaties daarvan.

“Als de classificatie niet klopt, werkt dat door in de hele keten.

De laders, vullers, chauffeurs weten dan niet waarmee ze wer-

ken.” Op de tweede plaats staat foute en slechte verpakking.

De inspectie let scherp op of de omhulling - de verpakking, de

tank, het schip - aan de voorwaarden voldoet. De derde cate-

gorie is foutieve handelingen bij het vervoer. “Met laden en los-

sen gaat nog veel mis”, weet Van der Stokker. “Heeft een be-

drijf goede procedures vastgesteld, zijn er protocollen? En

houden de werknemers zich eraan? Er is natuurlijk ook nog de

menselijke factor. Dat kan een taalprobleem zijn. Als een

chauffeur Bulgaars spreekt en de ontvanger alleen Neder-

lands, kunnen er gemakkelijk misverstanden ontstaan. Daar-

om wordt er gecontroleerd of het mangat van een tank goed

gesloten is en of een pakking van een afsluiting nog goed is.”

Als laatste aandachtspunt is er dan nog de beveiliging van het

vervoer. Van der Stokker: “Dat punt is erbij gekomen na de

aanslag op de Twin Towers in New York. Dan hebben we het

over terrorisme, maar het gaat ook over beveiliging tegen dief-

stal onderweg, al heeft dit punt voor ons iets minder aandacht

omdat het vooral werk is van de politie. Wij controleren alleen

op bepaalde aspecten, bijvoorbeeld of het beveiligingsplan wel

is opgemaakt.”

Binnen die prioriteitenlijst maakt de inspectie ook weer keuzes:

hoeveel objectcontroles langs de weg, in de haven, Schiphol,

hoeveel administratieve controles, audits, thematische contro-

les. “We kijken naar de markt en de vernieuwingen en overleg-

gen geregeld met de brancheorganisaties. Daar zit ook de

kennis die wij nodig hebben om onze keuzes te maken.”

Integrale controlesVoor de inspecteurs staat buiten kijf dat de grote bedrijven met

hoge risico’s goed in de gaten moeten worden gehouden. Dat

zijn de chemische bedrijven met omvangrijke opslag. Die op-

geslagen stoffen moeten op een gegeven moment toch van A

naar B, waarbij de ILT om de hoek komt kijken. Van der Stok-

ker: “Die bedrijven worden elk jaar gecontroleerd.” Wel is dat

bij bedrijven die goed presteren op dit vlak iets minder vaak

dan bij bedrijven die minder goed presteren.

Ten slotte zijn er integrale acties waarbij de ILT samenwerkt

met andere diensten. Deze controles met ILT-inspecteurs en

mensen van de douane, belastingdienst (FIOD), sociale zaken

en politie, worden veelal uitgevoerd bij logistieke knooppunten,

zoals het rangeerterrein Kijfhoek, in de Rotterdamse haven of

bij Schiphol.

Bij de controles van bedrijven is het eerste aanspreekpunt de

veiligheidsadviseur, degene die moet letten op de procedures,

de protocollen en op de manier

waarop het bedrijf met de veilig-

heid rond gevaarlijke stoffen om-

gaat. De ILT helpt met haar con-

troles om de kennis en ervaring

van veiligheidsadviseurs te verbe-

teren. Het is de plicht van de vei-

ligheidsadviseurs om jaarversla-

gen te maken over de omgang

van hun bedrijf met de stoffen en

over de eventuele incidenten die

er zijn voorgevallen. “Met die jaar-

verslagen gaat het nogal eens mis”, aldus Van der Stokker. “Er

zijn er heel wat die niet voldoen aan de vereisten. Daar maken

wij dan opmerkingen over, waarna het verslag wordt aange-

past en opnieuw ingediend. Dan blijkt het toch wel goed te

komen.”

Het zijn niet alleen de regels voor gevaarlijke stoffen die inter-

nationaal worden vastgesteld, ook de manier waarop moet

worden gecontroleerd ligt vast in een EU-richtlijn. Er is een

checklist waarin staat hoe een inspectie wordt uitgevoerd. Dat

is theorie, onderstreept Van der Stokker, want in het werkelijke

leven ligt het niet zo simpel. “Wij lopen voor op andere Europe-

se landen. Wij hebben al benodigde bevoegdheden om con-

tainers en voertuigen te openen, verpakkingen te bekijken en

onderzoek te doen. Die bevoegdheden zijn in andere landen

beperkter; daar kijken inspecteurs als zij bij een controle langs

de weg een vrachtauto aanhouden, alleen naar de buitenkant

van het voertuig en naar de vrachtbrief en de papieren van de

chauffeur, terwijl wij een integrale controle uitvoeren. In Scan-

dinavische landen is het bijvoorbeeld de politie die gevaarlijke

stoffen controleert. De controles zouden toch overal hetzelfde

moeten zijn.”

Verder zoekenAls er bij controles langs de weg een overtreding wordt gecon-

stateerd, krijgt de chauffeur de boete. Van der Stokker: “Wij

pakken echter door en sporen de partijen op die voor dat deel

van het transport verantwoordelijk zijn; de verlader, de ontvan-

ger, vuller of lader. De chauffeur weet vaak niet eens precies

wat hij vervoert, bijvoorbeeld in het geval hij een container met

gevaarlijke stoffen op een terminal op zijn chassis van het

voertuig heeft laten zetten.”

Een ander voorbeeld van de werkwijze van de ILT ten opzichte

van het buitenland: de inspectie is eens bij een incident geroe-

pen omdat een tankauto zoutzuur lekte. Daarvoor zou de chauf-

feur in sommige landen alleen een boete hebben gekregen,

maar de ILT gaat verder zoeken. “Waar komt die lekkage van-

daan? Na onderzoek bleek dat de coating van de tankauto niet

in orde was. Nog verder speurwerk leerde dat die tankauto’s met

sproeikoppen werden gereinigd onder hoge druk, waardoor de

coating werd beschadigd. Daaraan had niemand gedacht.”

Als blijkt dat dat de verantwoordelijke in het buitenland zetelt,

wordt het natuurlijk een lastig verhaal, zegt Van der Stokker.

“En dan heb je het ook over een incident in de haven; zeesche-

pen komen uit alle windstreken. We sturen zo nu en dan wel

een rechtshulpverzoek aan bijvoorbeeld China, maar of daar

een bevredigend antwoord op komt, is maar de vraag.”

| gevaarlijke stoffen

“ Er is natuurlijk ook nog de menselijke factor. Dat kan een taalprobleem zijn”

De nationale en internationale voorschriften voor het vervoer van gevaarlijke stoffen gelden ook voor het spoor.

31logisticx | augustus 2017

Integrale acties, waarbij ILT samenwerkt met andere diensten. worden veelal uitgevoerd bij logistieke knooppunten, zoals de Rotterdamse haven.

De inspectie let scherp op of de omhulling van de gevaarlijke stoffen - de verpakking, de tank, het schip - aan de voorwaarden voldoet.

Veilig vervoer en opslagDe omgang met gevaarlijke stoffen behoort in Ne-

derland tot de veiligste ter wereld en dat moet vooral zo

blijven volgens evofenedex, dat pal staat achter het

streven naar veiligheid en zorgvuldigheid. Het verladend

bedrijfsleven, vervoerders en de omgeving zijn erbij ge-

baat dat er zo min mogelijk incidenten zijn die schadelijk

zijn voor mens en milieu, stelt de organisatie. Verder

biedt evofenedex opleidingen aan om ervoor te zorgen

dat ondernemingen voldoen aan de strenge vereisten

en geeft de organisatie voorlichting aan haar leden bij

wijzigingen in de complexe regelgeving. Daarnaast

denkt evofenedex mee met de beleidsmakers over de

aankomende wijzigingen in de (internationale) regelge-

ving. Ook is de organisatie als veiligheidsadviseur actief

bij haar leden om hen in de praktijk te ondersteunen om

zo veilig mogelijk te werken met gevaarlijke stoffen.

Handhaving door inspectiediensten als de ILT is ook

volgens evofenedex noodzakelijk om de veiligheid

rondom gevaarlijke stoffen te waarborgen. Het doel van

de handhaving moet bevordering van de veiligheid zijn,

het mag volgens de organisatie niet leiden tot oneven-

redige regeldruk, willekeur of verstoring van het level

playing field. De vereniging onderhoudt daarom een

nauwe band met de ILT; er is structureel overleg om

praktijkproblemen te agenderen en op te lossen.

Volgens evofenedex moeten de inspectiediensten de

komende jaren inzetten op slim, innovatief en risicoges-

tuurd toezicht; als het gaat om het effectief uitvoeren

van inspecties is het goed om betrouwbare bedrijven

vaker van inspecties te vrijwaren.

Koersverandering ILTDe Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) begon vorig

jaar met een vernieuwing van de organisatie: ‘Koers In-

spectie Leefomgeving en Transport 2021’. De reden voor

die heroriëntering op het eigen werk is onder meer de par-

lementaire enquête die werd ingesteld na het fiasco van de

Italiaanse snelle trein Fyra, die zo slecht was dat de voer-

tuigen zijn teruggestuurd. De werkwijze van de inspectie is

door de parlementaire commissie ‘onaanvaardbaar mini-

malistisch’ genoemd. “Daarnaast vragen de snelle techno-

logische ontwikkelingen en een kritische samenleving dat

de inspectie zich blijft bezinnen op haar toegevoegde

waarde”, aldus het ILT-jaarverslag 2016.

“Het veranderprogramma houdt een scherpe wijziging van

onze koers in. Het verschil tussen opdracht en middelen

noopt tot kiezen van wat wel en wat niet. Daarom willen wij

open zijn. Wij willen tonen wat wij bereiken en daarmee

onze maatschappelijke betekenis laten zien. De kritiek van

stakeholders op met name het gebrek aan (zichtbare)

meerwaarde toont het belang van onze koerswijziging

aan”, staat in het jaarverslag van de dienst. En die kritiek

liegt er niet om, blijkt uit het hetzelfde verslag: “Punten van

kritiek zijn: de inspectie is weinig zichtbaar en resultaten en

effecten blijven vaak onderbelicht; de inspectie heeft geen

mechanisme om binnen het brede werkveld speerpunten

te kiezen; de inspectie is te technocratisch en komt vaak

over als ‘afvinkfabriek’.”

Om aan die kritiek tegemoet te komen, zette inspecteur-

generaal Jan van den Bos een reorganisatie in. Onderdeel

daarvan is de ontwikkeling van een inspectiebrede risico-

analyse die laat zien waar de grootste risico’s zijn te vinden

en die richtinggevend is voor het toewijzen van men-

sen en middelen aan de beheersing van die risico’s. Daar-

naast zijn er vier uitgangspunten geformuleerd: de ILT

werkt risicogestuurd - dat wil zeggen dat de dienst de

schaarse middelen daar inzet waar de risico’s voor publie-

ke belangen het grootst zijn; de ILT is open over resultaten

- de dienst legt verantwoording af aan de Tweede Kamer

en de maatschappij en geeft inzicht in de effecten van

haar inspanningen; de ILT reflecteert en signaleert - rijksin-

spectiediensten zijn de ogen en oren van een minister

en een staatssecretaris; de ILT verbetert de efficiency en

de dienstverlening. Het doel is een optimale ver gun-

ningverlening.

De inspectiedienst moet met een beperkt budget op veel

gebieden de vinger aan de pols houden: van drones tot de

kwaliteit van de dijken en van energielabels in woningen

tot een veiligheidskeuring van de nieuwe NS-sprintertrei-

nen en van asbestverwijdering tot postpakketjes met ille-

gaal vuurwerk. Opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen is

slechts een onderdeel van het werk van de inspectiedienst

met een begroting van 145 miljoen euro en een perso-

neelsbestand van ruim elfhonderd mensen.

In het kader van het vervoer gevaarlijke stoffen is de plan-

ning voor dit jaar dat er 275 bedrijven worden gecontro-

leerd, dat er 54 audits worden gedaan en dat er 6470

objectcontroles langs de weg, in de haven, het spoor en

op luchthavens worden gehouden. Er wordt verder reke-

ning gehouden met afhandeling van 1402 incidenten (mo-

daliteitbreed) en twintig onderzoeken naar aanleiding van

grote incidenten.