Over orde en tucht en de onderlinge verhouding tussen ...3. Ondanks het feit dat het lichaam vele...

J.G. Fijnvandraat Sr.

Over orde en tucht en de onderlinge verhouding

tussen gemeenten

-

-

In deze licht bewerkte versie is het woord ‘vergadering’ vervangen door het woord ‘gemeente’. Het gaat om een serie van negen artikelen uit de ‘Bode

des Heils’ jrg. 127 (febr. t/m nov. 1984). Met toestemming van de fam. Fijnvandraat overgenomen van de website: www.jaapfijnvandraat.nl.

http://www.jaapfijnvandraat.nl

3

Inhoud

Wanneer zijn gelovigen op de grondslag van de Schrift vergaderd? . . . . . . . . .5Het lichaam van Christus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6Consequenties voor de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7De Gemeente, het huis van God . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Algemeen priesterschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Orde en tucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Toelating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Het wegdoen van de boze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Het verlaten van een gemeente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Scheiding van het kwaad, Gods beginsel van eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Wijsheid en voorzichtigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13Drie standpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Is er één Gemeente op aarde? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Er is één Gemeente op aarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Een incomplete Gemeente? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Uw lichamen zijn leden van Christus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Geen voorbeeld van afscheiding of afsnijding…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17De oppervlakkigheid van het argument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Een argument op grond van stilzwijgendheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19De lessen uit het boek Handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Cornelius en de zijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Verbondenheid tussen Antiochië en Jeruzalem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21De kwestie van de besnijdenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Het onderwijs van het Nieuwe Testament geïllustreerd door het Oude Testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Het altaar in het Overjordaanse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23De schanddaad in Gibea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Dus erop inhakken met het zwaard? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Niet als los zand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Medeverantwoordelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Beoordelingsfout of onbijbels beleid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Herderlijke zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

4

Over orde en tucht en de onderlinge verhouding tussen gemeenten

En als de herderlijke zorg ontbreekt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Hoever strekt de bemoeienis zich uit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Conclusie, advies of beslissing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Maar als het besluit nu fout is? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Waarom verontrust? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Waar moet je persoonlijk met je bezwaren heen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Betreft dit de ‘uitsluiting’ van een gemeente? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32En als er zich nu bozen in bevinden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Twee soorten van gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Je moet nooit je plaats verlaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Je moet niet weglopen, maar de boze wegdoen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

5

Wanneer zijn gelovigen op de grondslag van de Schrift vergaderd?

Om het antwoord op deze vraag te vinden, moeten we ons afvragen wat volgens de Schrift de Gemeente is en hoe het in de Gemeente behoort toe te gaan. We lezen in 1 Johannes 1:3 dat gelovigen mensen zijn die gemeenschap hebben met de Vader en met zijn Zoon Jezus Christus; en in 1 Korintiërs 1:9 wordt gezegd dat we geroepen zijn tot de gemeenschap van zijn (d.i. Gods) Zoon, Jezus Christus onze Heer. Doordat iedere gelovige met de Vader en de Zoon verbonden is, zijn de gelovigen ook onderling verbonden. In 1 Korintiërs 1:9 wordt niet gezegd dat we geroepen zijn tot de gemeenschap met zijn Zoon (hoewel het zo ook vertaald kan worden), maar dat we geroepen zijn tot de gemeenschap van zijn Zoon. Hier wordt waarschijnlijk op de onderlinge verbinding van de gelovigen gedoeld. Dit is een gemeenschap die door Jezus Christus tot stand gebracht is en waarvan Hij het verbindende Middelpunt is. Aan deze gemeenschap wordt uitdrukking gegeven in heel het onderlinge verkeer van de gelovigen en wel in het bijzonder in hun samenkomen.

De Heer Jezus spreekt namelijk over het vergaderd zijn in zijn naam; en in de Schrift wordt iemands persoon met zijn naam vereenzelvigd. Dit houdt niet alleen in dat zijn naam, dus zijn persoon, de samenbindende factor vormt, maar ook dat het een vergaderd zijn is waar Hij achter kan staan, waar dus met zijn wil rekening gehouden wordt. In Matteüs 18:20 laat de Heer – nadat Hij over het vergaderd zijn in zijn naam gesproken heeft – er onmiddellijk op volgen: ‘Daar ben Ik in het midden van hen’. Dat ziet niet op het feit dat Hij daar met zijn zegen aanwezig is, maar dat Hij zijn gezag verbindt aan een dergelijk samenzijn en aan de beslissingen die daar genomen worden. Gelovigen zijn vergaderd op de grondslag van de Schrift, als Christus ze heeft samengebracht en Hij het middelpunt van hun samenzijn is, en Hij het daar voor het zeggen heeft.

6


Hoe waardevol het bovenstaande ook is, we hebben voor de praktijk van het samenkomen meer nodig dan deze gegevens. Dat meerdere wordt ons in de Schrift ook duidelijk aangereikt, en wel in verbinding met twee leerrijke aanduidingen van de Gemeente. De Gemeente van Jezus Christus wordt in de Bijbel namelijk beschreven als:

(a) het lichaam van Christus, en

(b) het huis van God.

Het belang van deze beide voorstellingen voor het samenkomen van de gelovigen kan moeilijk overschat worden. Willen we bewaard worden voor eigengereid, menselijk handelen, dan hebben we met de gegevens die deze beide voorstellingen ons geven, terdege rekening te houden. Het woord ‘beide’ mag hierbij wel geaccentueerd worden. De praktijk leert dat velen geneigd zijn slechts met één van deze twee aspecten rekening te willen houden.

Het lichaam van Christus

Wanneer we de Schriftplaatsen nagaan waarin sprake is van de Gemeente als lichaam1 dan treffen we daarin drie wezenskenmerken van de Gemeente aan en wel de volgende:

1. Jezus Christus is het Hoofd van de Gemeente. Van Hem gaat alle leiding uit door middel van zijn Woord en zijn Geest.

2. Het lichaam bestaat uit vele leden, de gelovigen, en ieder heeft een bepaal de functie en is toegerust met bekwaamheden voor die functie. Dit is door God zo verordend, en het wordt praktisch gerealiseerd door de werking van zijn Geest.

3. Ondanks het feit dat het lichaam vele leden heeft met elk hun eigen functie, vormt het toch één geheel. Zelfs het onderscheid tussen Joden en Grieken is in het lichaam opgeheven. Beiden zijn door één Geest tot één lichaam gedoopt.

1 Rom. 12:3-8; 1 Kor.12-14; Ef. 1:23; 2:16; 4:4-16; 5:23-30; Kol. 1:18,24; 2:19; 3:15.

7

Consequenties voor de praktijk

Voor de praktijk van het samenkomen houdt de voorstelling van de Gemeente als lichaam van Christus in:

1. dat de gelovigen alle leiding en besturing van de Heer verwachten en dat ze zijn gezag daarin erkennen. Ze hebben vast te houden aan het Hoofd en zich niet te onderwerpen aan menselijke instellingen.

2. dat aan de Geest de volle vrijheid gelaten wordt om te werken wat Hij wil en door wie Hij dat wil.

3. dat alle gelovigen als leden van het lichaam beschouwd worden en de eenheid die ze vormen wordt erkend, en dat niet alleen plaatselijk maar over de hele wereld.

Wat dit laatste betreft is het belangrijk op te merken, dat het deelhebben aan het avondmaalsbrood deze eenheid symbolisch voorstelt. We vinden dat in 1 Korintiërs 10:17. In principe kunnen alle gelovigen deel hebben aan het avondmaal. De voorstelling van de Gemeente als lichaam maakt ons dat heel duidelijk, want alle gelovigen zijn door de ene Geest bij dat ene lichaam gevoegd. We hebben echter ook de voorstelling van de Gemeente als huis van God, en daardoor worden aan de praktische beleving van de eenheid van de gelovigen beperkingen opgelegd.

De Gemeente, het huis van God

De teksten die over de Gemeente spreken als over een huis of gebouw, leren ons dat hierbij twee aspecten onderscheiden worden:

1. enerzijds wordt de Gemeente gezien als een huis door God of door Christus gebouwd (zie hiervoor Matt. 16:18; Ef. 2:19-22; 1 Petr. 2:4),

2. anderzijds wordt ze beschouwd als een gebouw dat door de werkzaamheid van de mens tot stand komt (zie hiervoor 1 Kor. 3:10-15).

In het eerste geval wordt er alleen met goed materiaal gebouwd, met levende stenen. In het tweede geval wordt aangegeven, dat er ook ondeugdelijk materiaal kan worden aangedragen. Helaas is dat in de loop van de geschiedenis van de Gemeente gebeurd. Het bouwen van de mens was niet altijd tevens een bouwen door God. Zo is er in de loop van de tijd een verschil ontstaan tussen

8


het huis zoals de mens dat gevormd heeft en het huis dat werkelijk het huis van God is. In de tweede brief aan Timoteüs vergelijkt Paulus de Gemeente zelfs met een groot huis waarin vaten tot eer, maar ook tot oneer zijn.

Deze opmerkingen zijn voldoende om ons te doen beseffen, dat we niet altijd met ideale toestanden te maken hebben; dat er vaak correctie nodig is, en dat het soms zover kan komen dat de praktische gemeenschap met personen of geloofsgemeenschappen moet worden verbroken.

Algemeen priesterschap

Gaan we na wat de Gemeente als huis kenmerkt, dan kunnen we een tweetal punten noemen die voor de praktijk van het samenkomen van veel belang zijn. Dat zijn:

1. het algemeen priesterschap van de gelovigen, en

2. de orde en tucht waardoor het huis, als tempel, wordt gekenmerkt.

De Gemeente is niet zomaar een huis; ze is een tempel, en in die tempel zijn de gelovigen priesters. Ze verrichten priesterdienst door geestelijke offers op te offeren, offers van lof, dank en aanbidding. Ze vormen niet alleen een geestelijk priesterdom, maar zijn ook koninklijke priesters om de deugden te verkondigen van Hem, die hen riep tot zijn wonderbaar licht. Dit laatste ziet op hun praktische wandel. Vergelijk voor deze twee aspecten 1 Petrus 2:4-5 met vers 9 (zie ook Hebr. 13:15).

Orde en tucht

In het Oude Testament lezen we dat de heiligheid het huis van God tot sieraad is. Niets onreins mocht erin komen en de dienst in dat huis moest precies plaatsvinden volgens de voorschriften die God gegeven had. Als dat vereist was bij de tabernakel en de tempel en gold voor de toenmalige eredienst, hoeveel te meer geldt dit dan voor het geestelijke huis van God, de Gemeente. Het aspect van ‘het lichaam’ bepaalt ons erbij, dat alle gelovigen met het Hoofd Jezus Christus en met elkaar verbonden zijn. Het aspect van ‘het huis’ leert ons, dat we niet zonder meer met alle gelovigen deze verbondenheid kunnen uitdrukken. Er kunnen verhinderingen zijn.

9

Als iemand in moreel of leerstellig kwaad leeft, valt hij onder de tucht van de Gemeente en behoort hij van de praktische gemeenschap aan de Tafel van de Heer af gehouden te worden. In 1 Korintiërs 5:13 lezen we, dat de boze uit het midden van de gelovigen moet worden weggedaan. Met zo iemand mogen we niet omgaan en met hem mogen we niet eten. Daarbij heeft Paulus niet de heiden op het oog, die in zonde leeft, maar iemand die een broeder genoemd wordt.

In de tweede brief van Johannes treffen we voorschriften aan betreffende personen die een verkeerde leer hebben. Zulke mensen mogen we geen gastvrijheid verlenen; we zullen hen zelfs niet groeten, d.w.z. Gods zegen toewensen. Als we dat wel doen, dan hebben we gemeenschap met hun boze werken. Johannes schrijft aan een zuster: het is dus een persoonlijke brief en niet een schrijven gericht aan een gemeente – maar het is duidelijk dat de Gemeente wel degelijk met deze voorschriften te maken heeft. Als iemand persoonlijk een dwaalleraar niet mag ontvangen, dan mag de Gemeente dat net zo min. Doet ze dat wel dan wordt ze verontreinigd, want gemeenschap met het kwaad, zelfs het tolereren ervan, verontreinigt.

Nogmaals: wanneer zijn gelovigen op de grondslag van de Schrift vergaderd?

Als we deze vraag nog eens stellen, dan kunnen we die als volgt beantwoorden: Gelovigen zijn vergaderd op de grondslag van de Schrift als zij met de rechten van Christus als Hoofd van het lichaam en als Heer van het huis rekening houden. Ofwel: als zij er naar streven de wezenstrekken van het lichaam van Christus en van het huis van God in de praktijk van het samenkomen te openbaren. In dit laatste is ook begrepen het gedrag van de ene gemeente ten opzichte van de andere. Ook op dat punt hoop ik later in te gaan.

Toelating

Wanneer iemand zich bij een gemeente zoals boven aangegeven wil voegen, dan zullen de gelovigen daar het volgende hebben na te gaan:

(a) Is de betreffende persoon een lid van het lichaam van Christus, ofwel een levende steen in het huis van God? De toets daarvoor is de kwestie of zo iemand bekeerd is en gelooft in de Heer Jezus Christus. We kunnen elkaar niet in het hart zien, we zullen dus hebben af te gaan op wat iemand aan

10


gaande Jezus Christus belijdt. Wanneer dat in een onderhoud met een tweetal broeders gebeurt, dan kunnen die toch een vrij duidelijk beeld van de betreffende persoon krijgen.

(b) Is de ‘aanvrager’ vrij van moreel kwaad, zoals dat in 1 Korintiërs 5 aangeduid wordt?

(c) Heeft hij of zij een leer waardoor de persoon of het werk van Jezus Christus fundamenteel wordt aangetast? Dit is bijv. het geval als zo iemand de Godheid van Jezus Christus loochent, ontkent dat er een opstanding is of leert dat naast het geloof in Jezus Christus nog andere dingen nodig zijn om behouden te worden.

(d) Heeft hij verbinding met dwaalleraars, zodat hij gemeenschap heeft met hun boze werken, of heeft hij vriendschappelijk contact met christenen die in moreel kwaad leven?

(e) Heeft de persoon bewezen iemand te zijn, die sektarisch is en die tweedracht verwekt zowel onder personen als over de leer?

De eerste drie punten spreken voor zichzelf en geven in de regel geen problemen. Het vierde punt kan moeilijkheden geven, omdat men ‘theoretische’ verbindingen als reële verbindingen beschouwt, of als men onder verkeerde leer alles verstaat wat met onze inzichten niet strookt: als bijv. iemand anders denkt over de doop, of als hij meent dat de Gemeente wel door de Grote Verdrukking zal gaan. Bovenstaande punten behoeven natuurlijk niet bij elk geval van toelating tot de viering van het avondmaal ter sprake te komen. In de meeste gevallen zijn veel van deze zaken al bekend. Ik noem ze alleen om aan te geven wat de voorwaarden zijn voor toelating.

In het algemeen gezegd moeten we bij het toelatingsbeleid voor twee dingen oppassen, namelijk: (a) dat we de normen vervagen en ‘jan-en-alleman’ toelaten; men hoeft bij wijze van spreken alleen maar een Bijbel onder de arm te dragen en het zit volgens ons al ‘safe’. We nemen dan een loopje met de zorgvuldigheid die past bij zo’n belangrijke zaak; (b) dat we een zo angstig en eng beleid voeren, dat we uit angst om die ene te keren die er niet in hoort, tien mensen de deur wijzen van wie we er eigenlijk negen hadden moeten toelaten. Naar mijn overtuiging is dit laatste gevaar op dit ogenblik groter dan het eerste.

11

Het wegdoen van de boze

We hebben gezien dat een geloofsgemeenschap er naar moet streven de kenmerken van de Gemeente als lichaam van Christus en als huis van God in de praktijk te brengen, wil ze zich de naam van ‘gemeente des Heren’ waard maken. Daar hoort o.a. bij dat in zo’n gemeenschap de tucht gehandhaafd wordt. Dit houdt in, dat als iemand zondigt en alle voorafgaande vormen van tucht (persoonlijk vermaan, bestraffing, enz.) hem niet tot inkeer brengen, hij ten slotte zal moeten worden geweerd van de Tafel des Heren en de broederlijke omgang met hem wordt verbroken.

Principieel geeft dat in de regel geen problemen. Iedereen weet uit de Schrift dat bijv. een gierigaard moet worden uitgesloten. Maar wanneer is iemand een gierigaard? Wanneer houdt iemand op zuinig te zijn en wordt hij een gierigaard? Hoe constateer je dat in de praktijk? Hetzelfde geldt van laster. Wanneer hebben we te maken met dom gepraat, loslippigheid e.d., en wanneer met echte laster? In de praktijk is dan ook zorgvuldig onderzoek nodig, want als men tuchtmaatregelen treft terwijl het bewijs niet duidelijk geleverd is, bewerkt dat alleen maar verdeeldheid. En de praktijk leert, dat we eerder te voorbarig zijn dan te laks.

Het verlaten van een gemeente

Het kan echter gebeuren dat een gemeente zo laks is, dat van weigering om de boze weg te doen gesproken moet worden, of van weigering om onderzoek te doen. Daarbij doet zich dan het probleem voor of zij, die trouw willen blijven aan de voorschriften die God in zijn Woord geeft, koste wat het kost in zo’n gemeente moeten blijven of dat ze die gemeenschap hebben te verlaten. Uit wat in het voorafgaande is opgemerkt, volgt eigenlijk al, dat een gelovige in geval van weigering de betreffende geloofsgemeenschap moet verlaten. Voor de ‘gemeente des Heren’ geldt: Doet de boze uit uw midden weg. Als een gemeente niet meer beantwoordt aan de voorwaarden die aan een ‘gemeente des Heren’ gesteld moet worden, dan geldt voor de getrouwen in haar: Gaat uit haar midden weg. Een gemeente kan namelijk het kenmerk van een ‘gemeente des Heren’ verliezen, wanneer ze niet meer rekening houdt met de rechten van Christus als Hoofd van zijn lichaam en als Heer over zijn huis. Praktisch gezien is dat bijvoorbeeld het geval:

(f) als men pertinent weigert gelovigen toe te laten die volgens de Schrift

12


wel toegelaten behoren te worden; dus als men vervalt tot een sektarisch standpunt;

(g) als men weigert de Geest toe te staan te gebruiken wie Hij wil in de eredienst of in de dienst des Woords. Dit kan zijn doordat men een onschriftuurlijk ambt instelt: bijv. het ambt van predikant. Het kan ook doordat men het in de praktijk voor anderen onmogelijk maakt deel te nemen aan de dienst, hoewel men in principe zegt deze deelname wel te onderschrijven – men vervalt dan tot klerikalisme;

(h) als men tuchthandelingen doordrijft in gevallen waar het kwaad niet duidelijk bewezen is;

(i) als men weigert tucht uit te oefenen in gevallen dat het kwaad duidelijk is aangetoond.

Scheiding van het kwaad, Gods beginsel van eenheid

Wanneer een gemeente haar karakter als ‘gemeente des Heren’ verloren heeft, hebben we haar te verlaten. Dit brengt helaas scheiding en verdeeldheid met zich mee, maar dat is niet te voorkomen. De Schrift leert ons niet, dat we de eenheid tot elke prijs hebben te handhaven. Een eenheid bij de gratie van het tolereren van kwaad is niet Gods eenheid. Darby heeft hierover indertijd een zeer leerzaam artikel geschreven, dat als titel droeg: ‘Scheiding van kwaad, Gods beginsel van eenheid’. Dit is de negatieve kant van de zaak. Hij heeft er naar aanleiding van kritiek op deze negatieve benadering een ander artikel aan toegevoegd, dat heette: ‘Genade, de kracht van eenheid en vergaderen’. Beide beginselen horen bij elkaar.

Wat het eerste betreft zijn een drietal teksten van belang:

• 2 Korintiërs 6:17: ‘Daarom, gaat weg uit hun midden en scheidt u af, zegt de Heer, en raakt niet aan wat onrein is, en Ik zal u aannemen; en Ik zal u tot Vader zijn, en u zult Mij tot zonen en dochters zijn, zegt de Heer, de Almachtige’.

• Hebreeën 13:13: ‘Laten wij daarom tot Hem uitgaan buiten de legerplaats, terwijl wij zijn smaad dragen’.

• 2 Timoteüs 2:21 en 3:6: ‘Als dan iemand zich van deze vaten reinigt, zal hij een vat zijn tot eer’ (...) ‘Wend je ook van dezen af’.

13

In de eerste tekst gaat het om afscheiding van het heidendom. Voor ons geldt dat, wanneer de wereld met zijn zondige praktijken de gemeente binnendringt. De tweede tekst heeft betrekking op afscheiding van het Jodendom. Voor ons geldt dat wanneer judaïsme een geloofsgemeenschap zó doorzuurt, dat dit opnieuw een ‘legerplaats’ wordt, waar Christus buiten staat. De derde tekst betreft afscheiding van hen die christenen genoemd worden, maar die de kracht van de godsvrucht verloochenen. Dit voorschrift heeft een directe betekenis voor de christenen van alle tijden: zij moeten zich van de naamchristenen scheiden, die met hun werken verloochenen wat ze belijden.

Wijsheid en voorzichtigheid

Het is duidelijk dat er grote wijsheid en voorzichtigheid, en bovenal een goede geestelijke gezindheid vereist is om te bepalen of de situatie in een gemeente zo geworden is, dat men die gemeente moet verlaten. Anders immers ontstaan er splitsingen tot in het oneindige. Helaas zijn van dit laatste in de geschiedenis van veel gemeenten de treurige bewijzen voorhanden. Iemand heeft ten aanzien van de geschiedenis eens opgemerkt: ‘De geschiedenis leert, dat men van de geschiedenis niets leert’. Dat geldt ook van de kerkgeschiedenis, en helaas ook van de geschiedenis die de zgn. ‘vergaderingen van gelovigen’ met elkaar geschreven hebben.

Voordat men een gemeente verlaat, zal men uiteraard alles gedaan moeten hebben om de gemeente van een verkeerde praktijk terug te brengen. Helaas meent men maar al te gauw dat men alles gedaan heeft wat mogelijkerwijs gedaan kon worden, of dat de kwestie al zo duidelijk is dat afzondering vereist is. Wanneer het er nu om zou gaan dat men een hoereerder rustig zijn gang laat gaan of dat men een dronkaard zonder bezwaar laat deelhebben aan het avondmaal, dan ligt de zaak vrij eenvoudig en kan men de juistheid van de afzondering vrij gemakkelijk duidelijk maken aan ieder die ernaar informeert. Veel moeilijker is het echter in die gevallen waarin het kwaad niet zo gemakkelijk aantoonbaar is. Dat is bijv. het geval bij vermeende laster, geldgierigheid, heerszucht waardoor het wezen van de gemeente in de knel komt e.d. Zij die in een gemeente verkeren waar naar hun mening dergelijke dingen een rol spelen, doen er goed aan het oordeel te vragen van geestelijke broeders van buiten. Die zijn namelijk meer onpartijdig en onbevooroordeeld dan men zelf in zo’n situatie is. Ook mag verwacht worden dat zij de dingen die zijn voorgevallen in hun juiste proportie zien. Als dit nagelaten wordt, wordt

14


de deur opengezet voor eigengereid of op zijn minst voorbarig handelen met alle funeste gevolgen van dien.

Wanneer er zich plaatselijk een scheiding voordoet, doordat diverse broeders en zusters menen de gemeente te moeten verlaten, dan plaatst dit feit alle gemeenten voor de keus wie ze moeten erkennen als ‘gemeente des Heren’: degenen die gebleven zijn of degenen die zijn uitgetreden en die als afgezonderde groep zijn gaan samenkomen. Men zal moeten onderzoeken of de scheiding gerechtvaardigd is. Dit is een onontkoombare zaak.

Drie standpunten

De drie standpunten die men in de christenheid verdedigt wat betreft de onderlinge mede-verantwoordelijkheid zijn:

1. iedere gelovige zit voor eigen verantwoordelijkheid aan de Tafel des Heren aan (we noemen dit het open standpunt);

2. iedere gemeente is alleen verantwoordelijk voor wat er plaatselijk in haar midden gebeurt (dit is het onafhankelijke standpunt);

3. iedere plaatselijke gemeente is verantwoordelijk voor wat er in haar midden voorvalt en draagt tot op zekere hoogte medeverantwoordelijkheid voor haar verbinding met de gemeenten in andere plaatsen (dit heet het gesloten standpunt).

Het eerste standpunt is duidelijk in strijd met Schriftgedeelten als 1 Korintiërs 5:6-13; Galaten 5:9; 2 Johannes 10-11 alsmede met de les die we in Haggai 2:11-13, 1 Korintiërs 15:33 en Spreuken 13:20 aantreffen. Men beroept zich vaak op de uitspraak: ‘maar laat een ieder zichzelf beproeven’ (1 Kor. 11:28). Deze tekst mag men echter niet misbruiken om onderzoek door anderen uit te sluiten. De apostel heeft immers eerder al geschreven: ‘Oordeelt u niet hen die binnen zijn?’ (1 Kor. 5:12).

Als een geloofsgemeenschap openlijk kwaad tolereert, wordt ze verontreinigd, en wel op twee manieren: (a) de loutere aanwezigheid van het kwaad maakt haar onrein in Gods oog; (b) het kwaad blijft nooit op zichzelf staan; het beïnvloedt gedachten en daden van anderen. Als een gemeenschap bijv. hoererij tolereert, dan betekent dit dat men over deze zonde lichtvaardig gaat denken en dat meerderen tot hetzelfde kwaad zouden kunnen overgaan.

15

Nu is er eigenlijk geen geloofsgemeenschap, die het onder punt 1 genoemde standpunt volledig voor zijn rekening neemt. Als men echter het gebruik van aanbevelingsbrieven verwerpt en ieder die de samenkomst bezoekt, zonder onderzoek toelaat tot het avondmaal, heeft men daarmee de deur voor kwaad opengezet. Het feit dat er onder Israël ‘poortwachters’ waren, leert ons al beter. Het Nieuwe Testament echter is beslissend, en dat veroordeelt een dergelijke ‘nonchalante’ opvatting.

Is er één Gemeente op aarde?

Het tweede standpunt vraagt een diepergaande bespreking. Tussen hen die dit standpunt innemen en de voorstanders van het derde standpunt bestaat een belangrijk leerstellig verschil van mening. Om met de mening van de laatsten te beginnen: deze gelovigen spreken over de Gemeente in drie aspecten, te weten:

1. de Gemeente gezien als het totaal van alle gelovigen vanaf de Pinksterdag tot het moment dat de Heer komt;

2. de Gemeente gezien als het totaal van alle gelovigen op een bepaald ogenblik op aarde;

3. de Gemeente als het totaal van de gelovigen in een bepaalde plaats op aarde.

De voorstanders van het onafhankelijke standpunt ontkennen de realiteit van het tweede aspect. Zij spreken slechts over gemeenten op aarde. Elk van die gemeenten zou onafhankelijk van en volledig autonoom zijn ten opzichte van andere gemeenten. Ook hier valt in de praktijk een bepaalde inconsequentie op te merken. Men accepteert namelijk wel gelovigen op grond van een aanbevelingsbrief, die door een andere plaatselijke gemeente is geschreven. Was men consequent, dan zou men ieder die uit een andere plaats komt eerst na een persoonlijk onderhoud en op grond van het resultaat daarvan moeten toelaten tot de broodbreking.

Hier is de praktijk dus sterker dan de leer. Het omgekeerde doet zich echter ook voor, dat de leer sterker is dan de praktijk. Men erkent namelijk in principe, dat wie in Efeze toegelaten was ook in Korinte toegelaten was; en dat wie in Efeze uitgesloten was, dat ook in Korinte was. In de praktijk echter aanvaardt men niet zonder meer een besluit van een andere gemeente, en bij scheuringen

16


ontvangt men de gelovigen uit beide partijen. Zelfs zijn er die in gevallen van dwaalleer in een gemeente de gelovigen uit die gemeente blijven ontvangen, als zijzelf de dwaalleer maar niet huldigen.

Men verdedigt dit standpunt met de volgende argumenten:

(a) nergens in de Schrift hebben we er een voorbeeld van dat de gemeente in de ene plaats zeggenschap had over of zich losmaakte van een gemeente in een andere plaats; ook missen we een bepaald voorschrift daartoe;

(b) in Openbaring 2 en 3 worden ons zeven gemeenten voorgesteld en in verschillende van die werd ernstig kwaad gevonden. De gemeente in Filadelfia wordt echter niet opgeroepen zich af te scheiden van die in Tyatira.

De voorstanders van het gesloten standpunt zitten ten aanzien van deze punten niet om tegenargumenten verlegen. Ik wil die nu graag naar voren brengen.

Er is één Gemeente op aarde

Dat de gelovigen die op enig moment op aarde leven, los van degenen die door de dood weggenomen zijn, ook als Gemeente gezien worden, blijkt uit 1 Korintiërs 12:28. In dat vers vinden we een opsomming van de gaven die de Gemeente ten dienste staan. Dat met het woord ‘Gemeente’ niet een plaatselijke gemeente bedoeld is, volgt al direct uit het feit dat de opsomming begint met de gave van apostel. Een apostel is immers niet aan een plaatselijke gemeente verbonden. Als de apostel Paulus het plaatselijke aspect had willen benadrukken, dan had hij trouwens het meervoud kunnen gebruiken: ‘God heeft sommigen in de gemeenten gesteld’. Hij doet dat echter niet. De plaatselijke gemeente is dus niet bedoeld.

Heeft Paulus dan misschien de universele Gemeente op het oog? Denkt hij aan alle gelovigen vanaf de Pinksterdag tot aan de opname? Ook dat is niet het geval, want de gaven functioneren alleen onder de gelovigen die op een bepaald moment op aarde leven. Dit is heel duidelijk als we denken aan de gave van gezondmaking. Bij deze gave strekken de ‘resultaten’ zich zelfs niet verder uit dan tot het aardse bestaan.

17

Een incomplete Gemeente?

Dikwijls brengt men tegen het voorgaande in, dat er geen sprake kan zijn van de Gemeente op aarde, omdat slechts een deel van alle gelovigen die de Gemeente vormen op aarde vertoeft. Een incomplete Gemeente kun je niet de Gemeente noemen. Een voorbeeld uit het militaire leven zal hier dienstig zijn. Men spreekt bijv. over het achtste regiment infanterie en bedoelt dan het regiment zoals het nú samengesteld is. Tot datzelfde regiment hebben echter soldaten behoord die met groot verlof gegaan zijn, maar die bij een algemene mobilisatie weer opgeroepen worden.

En in de komende jaren worden er nieuwe rekruten geworven, die dán het achtste regiment infanterie zullen vormen. We spreken niettemin over het achtste regiment, hoewel er steeds andere soldaten tot dit regiment behoren. Zo wordt de Gemeente op aarde gevormd door hen die op een bepaald moment op aarde leven. De ontslapenen zijn als het ware met groot verlof gegaan, en de toekomstige leden van de Gemeente moeten nog gerekruteerd worden – maar toch spreken we van de Gemeente.

Uw lichamen zijn leden van Christus

Het bovenstaande wordt bevestigd door een gedachte die Paulus in 1 Korintiërs 7 naar voren brengt, namelijk dat onze lichamen leden van Christus zijn (vs. 15), en eveneens dat het lichaam van de gelovige een tempel is van de Heilige Geest (vs. 19). Als een gelovige ontslapen is, is hijzelf bij de Heer. Zijn lichaam echter keert tot stof weer. De ontslapenen maken dus geen deel meer uit van de (actuele) Gemeente, het lichaam van Christus op aarde (vgl. 1 Kor. 12:12-13). Toch spreekt de Schrift over de gelovigen die op aarde zijn als over de Gemeente.

Geen voorbeeld van afscheiding of afsnijding….

Het argument dat er nergens in de Schrift een voorbeeld te vinden is van bemoeienis van de ene plaatselijke gemeente met de andere, lijkt steekhoudend. Voor een dergelijk argument zijn we zeer gevoelig. Waarom hebben we ons namelijk afgescheiden van de diverse kerkgenootschappen en groepen? Dat was toch juist omdat men daar allerlei dingen had ingevoerd waarvoor geen enkele schriftuurlijke grond is aan te geven?!

18


Dit laatste heb ik expres niet helemaal correct uitgedrukt. We hebben namelijk niet simpelweg gesteld: ‘wat niet geboden is, is verboden’. Dit verwijt wordt ons van kerkelijke zijde wel eens gemaakt. Ten onrechte evenwel; we hebben ons afgescheiden omdat de kerkorganisatie zelf strijdig is met het wezen van de Gemeente, zoals de Schrift dat omschrijft. Deze organisatorische vorm is een aantasting van de rechten van Christus als Hoofd van het lichaam en als Heer van het huis.

Maar dan nu het argument zelf. Het mag steekhoudend lijken, maar toch is het dat niet, en wel om twee redenen: (a) er zijn in de Schrift wel degelijk voorbeelden van bemoeienis van de ene gemeente met de andere; van welke aard die bemoeienis is en hoever ze zich uitstrekt is een andere zaak, maar bemoeienis is er; (b) de redenering is oppervlakkig en gespeend van werkelijkheidszin.

De oppervlakkigheid van het argument

Er is inderdaad geen voorbeeld in het N.T. te vinden dat de gemeente in de ene plaats de verbinding met die in een andere plaats heeft verbroken, nadat ze zich een oordeel over de toestand daar ter plaatse had gevormd. We vinden echter evenmin een voorbeeld van de scheuring van een plaatselijke gemeente, en we missen dus directe aanwijzingen wat er in zo’n geval gebeuren moet. Ook is er geen voorbeeld te vinden dat een gemeente het kwaad dat in haar midden gevonden werd, niet wilde oordelen. Wat er dan gebeuren moet, is ons evenmin in directe zin voorgeschreven.

In mijn boek ‘De Gemeente, haar ontstaan, bestaan en voortbestaan’ heb ik een bepaalde perikoop voorzien van het kopje: ‘En als de Korintiërs nu eens niet (...)‘. Die mogelijkheid van toen is de realiteit van later geworden. In de praktijk hebben we namelijk met scheuringen te doen gekregen, en eveneens met verwording van geloofsgemeenschappen, zowel plaatselijk als op grotere schaal. We worden dus gedwongen te kiezen of een houding te bepalen, of we willen of niet. Doen alsof je neus bloedt, is net zo goed een houding bepalen of positie innemen als je uitspreken vóór de een en tegen de ander, of als het doorsnijden van de praktische band van de gemeenschap. Trouwens, in de meeste gevallen zal de praktijk sterker blijken te zijn dan de leer en zal men een dergelijke plaatselijke geloofsgemeenschap mijden, zonder echter publiekelijk zijn standpunt bekend te maken.

19

De realiteit plaatst ons dus voor het feit dat we onze houding hebben te bepalen, en we kunnen twee dingen doen: (a) ons verschuilen achter het argument ‘er is geen voorbeeld dat de ene gemeente de band met de andere verbroken heeft, en dus handhaven wij het contact met iedereen’; (b) ons afvragen of Gods Woord ons voor de situatie waarin de realiteit ons geplaatst heeft, beginselen aanreikt die ons aangeven wat we te doen hebben.

Welnu, de Schrift gééft deze richtlijnen. God heeft ons beslist niet in het ongewisse gelaten. Daartoe moeten we de lessen ter harte nemen, die het boek Handelingen ons geeft. Voor we dat nagaan, willen we eerst het argument bespreken dat men aan Openbaring 2 en 3 ontleent om er de leer van de gemeentelijke onafhankelijkheid mee te verdedigen.

Een argument op grond van stilzwijgendheid?

Hierboven stelde ik dat we in de Bijbel geen directe voorschriften vinden hoe er gehandeld moet worden als een gemeente in een bepaalde plaats het kwaad in haar midden niet wil oordelen. Zij die de gemeentelijke onafhankelijkheid voorstaan, wijzen er echter op dat zich wel degelijk het geval heeft voorgedaan dat een gemeente in een bepaalde plaats door kwaad is verontreinigd. Men wijst daarbij op de toestand in de gemeente te Tyatira, zoals die in Openbaring 2:19-23 wordt beschreven. Men brengt dan naar voren dat als gemeenten verantwoordelijkheid voor elkaar hebben, we hier toch een aanwijzing hadden moeten krijgen dat bijv. Filadelfia zich van Tyatira moest afscheiden. Een dergelijke aanwijzing krijgen we echter niet; en dus hebben we hier met ‘een argument op grond van stilzwijgendheid’ te maken, dat de gemeente in de ene plaats niet verantwoordelijk is voor de toestand van de gemeente in een andere plaats.

Ook dit argument snijdt echter geen hout. Met hetzelfde argument namelijk kan men het wegdoen van de boze uit een plaatselijke gemeente als onschriftuurlijk verklaren. In de brief aan de gemeente te Pergamus wordt namelijk wel het euvel aangewezen, dat er personen waren die de leer van Bileam vasthielden; maar er wordt dan niet gezegd dat de gemeente deze dwaalgeesten moest uitsluiten. Hetzelfde geldt van hen die de leer van de Nicolaïeten huldigden. De Heer roept deze gemeente alleen op zich te bekeren, maar geeft geen enkele aanwijzing voor een tuchthandeling.

20


Met het genoemde argument zou men dus de tucht die Paulus voorschrijft om de boze uit het midden weg te doen, voor onjuist kunnen verklaren. De kwestie is eenvoudig dat de brieven aan de zeven gemeenten een ander karakter hebben dan de brieven van Paulus en die van de andere apostelen. Deze laatste zijn leerstellige en herderlijke brieven; in Openbaring 2 en 3 hebben we echter met speciale brieven te doen. Hoewel deze brieven uitgaan van de toestand zoals die in de diverse gemeenten bestond, is de bedoeling ervan niet aan die plaatselijke gemeenten een bepaalde leer voor te houden, maar er profetisch mee aan te geven hoe de Gemeente zich zou ontwikkelen in haar geschiedenis en wat de Heer in de toekomst doen zou.

De lessen uit het boek Handelingen

We willen dan nu de lessen uit het boek Handelingen nagaan. Twee dingen springen daarbij in het oog: (a) dat God Zelf de verbondenheid van de plaatselijke gemeenten laat uitkomen; (b) dat het gedrag van de gelovigen met deze verbondenheid in overeenstemming is.

Het boek Handelingen schildert ons beslist niet de geschiedenis van een aantal onafhankelijke plaatselijke gemeenten, die alleen verbonden zijn door de band van geloof en liefde. Nee, deze gemeenten vormen een eenheid en voelen hun medeverantwoordelijkheid. In Handelingen 8 wordt de ommekeer in Samaria beschreven die door de prediking van Filippus en de begeleidende werking van Gods Geest is bewerkt. We lezen dat de bekeerde Samaritanen gedoopt worden. Toch blijken ze de Heilige Geest nog niet ontvangen te hebben. Als de apostelen te Jeruzalem van het werk van God in Samaria horen, zenden zij Petrus en Johannes erheen; en eerst als dezen gebeden en hun de handen opgelegd hebben, ontvangen de Samaritanen de Heilige Geest.

Het is niet moeilijk te begrijpen wat hiervan de achtergrond is. De verhouding tussen Samaria en Jeruzalem was eeuwenlang ‘water en vuur’ geweest. Er was alle kans dat er een onafhankelijke gemeente te Samaria zou ontstaan, die Filippus als haar ‘apostel’ zou beschouwen en zich los zou achten van Jeruzalem. God voorkomt dit echter en maakt de Samaritanen duidelijk dat ze met de gelovigen te Jeruzalem verbonden zijn en er een eenheid mee vormen.

21

Cornelius en de zijnen

Het omgekeerde vinden we in de geschiedenis van Cornelius. Hier bestond het gevaar dat de christenen te Jeruzalem de gelovigen uit de heidenen niet zouden accepteren, of alleen op voorwaarde dat ze besneden werden. In dit geval schenkt God aan Cornelius en de zijnen de Heilige Geest nog voordat ze gedoopt zijn, en geeft Hij dus duidelijk aan dat deze gelovigen door Hem zijn geaccepteerd. Daarmee wordt echter ook aan de gelovigen te Jeruzalem duidelijk gemaakt, dat zij deze gelovigen hebben te accepteren.

We kunnen de kritiek die sommigen te Jeruzalem op het gedrag van Petrus hadden, betreuren. Anderzijds blijkt daaruit echter dat Jeruzalem wel degelijk mede-verantwoordelijkheid voor het gedrag van Petrus in Caesarea voelde; en dat ze zich afvroegen of dit een werk van God was, dat ze moesten erkennen.

Verbondenheid tussen Antiochië en Jeruzalem

Een mooi voorbeeld geeft ook het slot van Handelingen 11. In Antiochië is voor het eerst op uitgebreide schaal aan heidenen het evangelie verkondigd. Er is een gemeente ontstaan uit Joden en heidenen. We lezen niet van de mededeling van de Heilige Geest aan deze gelovigen, maar die heeft blijkens het vervolg plaatsgehad en dat zonder toedoen van de apostelen uit Jeruzalem. Het gevaar dat Samaria liep, was hier blijkbaar niet aanwezig.

Als de gemeente te Jeruzalem van deze gang van zaken hoort, zenden ze Barnabas erheen. Niet om de gelovigen de handen op te leggen opdat ze de Heilige Geest zouden ontvangen, maar om poolshoogte te nemen. Let wel: het zijn nu niet de apostelen (vgl. 8:14), maar het is de gemeente te Jeruzalem als zodanig die Barnabas uitzendt. Hoe men nu verder ook het doel van dit bezoek wil formuleren, één ding is duidelijk: de gemeente te Jeruzalem weet zich verbonden met, en voelt medeverantwoordelijkheid voor de gemeente te Antiochië.

De kwestie van de besnijdenis

Nadat Paulus en Barnabas de eerste zendingsreis hebben volbracht, keren zij terug naar Antiochië en vertellen daar welke grote dingen God met hen gedaan heeft. Dan komen er echter mannen van Judea, die tegen de gelovigen

22


uit de heidenen te Antiochië zeggen dat ze besneden moeten worden, willen ze behouden kunnen worden. Zeggen de gelovigen te Antiochië nu: ‘We hebben niets met jullie te maken; jullie horen thuis in Judea en als je daar de besnijdenis wilt handhaven moet je dat zelf weten, maar hier kun je hem zeker niet invoeren voor bekeerde heidenen?’ Nee, zo handelen ze niet.

Ze sturen Paulus en Barnabas met nog een paar broeders naar Jeruzalem om deze kwestie met de apostelen en de oudsten aldaar te bespreken. Niet alleen dus naar de apostelen! Het gaat niet slechts om een apostolische uitspraak in een leergeschil, maar ook om de band met Jeruzalem. Na veel geredetwist wordt ten slotte eenstemmigheid bereikt en gaat er een brief uit, waarin de hele gemeente te Jeruzalem gekend is (Hand. 15:22). Deze brief vertroost en sterkt de gelovigen te Antiochië. Ze bewaart ook de eenheid tussen Antiochië en het zendingsgebied in Klein-Azië enerzijds en Judea anderzijds. In dat geval kan men wijzen op de bijzondere plaats die Jeruzalem in die tijd innam, maar dat doet niets af van het feit dat er dus van onafhankelijkheid van de plaatselijke gemeenten geen sprake was.

Het onderwijs van het Nieuwe Testament geïllustreerd door het Oude Testament

Meer dan eens is naar voren gebracht dat we ons nooit op voorbeelden uit het Oude Testament mogen beroepen, als deze niet illustratief zijn voor de leer die we in het Nieuwe Testament aantreffen. Een dergelijke waarschuwing is ter zake als er gevaar dreigt dat men in het wilde weg gaat typologiseren, zonder dat men het type ‘geduid’ heeft en aan de leer van het Nieuwe Testament gekoppeld heeft. Hetzelfde geldt voor het te pas en te onpas maken van toepassingen op grond van oudtestamentische gegevens, die ons dan als gezaghebbende richtlijnen worden voorgehouden.

Omgekeerd echter zijn er mensen die het Oude Testament als bron van informatie schromelijk verwaarlozen of zelfs terzijde stellen. Men meent dat de tekst: ‘we zijn niet meer onder de wet’ inhoudt, dat de wet ons voor ons gedrag geen informatie verschaft, en hevelt deze gedachte dan over op het hele Oude Testament. We zien echter dat Paulus zich wel degelijk op de symbolische of typologische lessen van het Oude Testament beroept. En aan de hand van oudtestamentische gegevens brengt hij bepaalde toepassingen naar voren (zie 2 Kor. 8:15; Gal. 4:21,25).

23

Welnu, het Nieuwe Testament leert ons de eenheid van de Gemeente en laat de verbondenheid van de plaatselijke gemeenten onderling zien. Dit gegeven zien we geïllustreerd in de geschiedenis van het volk Israël. Gods gedachten over gemeenschappelijke verantwoordelijkheid zijn namelijk niet veranderd. Hier geldt hetzelfde als van de uitspraak: ‘Ik zal u niet begeven en u niet verlaten’. Dit is een woord waarmee God Jozua bemoedigt nadat Mozes is gestorven (Joz. 1:5). Dezelfde bemoediging houdt de schrijver van de Hebreeënbrief zijn lezers voor. Wil dat zeggen dat we alles wat God tegen Jozua gezegd heeft, ook voor onszelf mogen claimen? Nee, natuurlijk niet, maar wel dat er bepaalde zaken zijn die kenmerkend zijn voor het handelen van God ten opzichte van de zijnen, en die niet aan tijd of plaats gebonden zijn. Gods zorg voor de zijnen geldt niet slechts in een bepaalde tijd of voor een bepaald persoon. Welnu, ook de gedachte dat degenen die op een bepaald moment Gods getuigenis op aarde vormen, één geheel zijn en dat ieder medeverantwoordelijk is voor het geheel, is niet beperkt tot de oudtestamentische bedeling.

Het altaar in het Overjordaanse

Israël was het volk van God. Zo zijn de christenen Gods volk in deze tijd. Israël was onderverdeeld in twaalf stammen. Elk van die stammen had een eigen woongebied, duidelijk afgebakend van dat van andere stammen. Zo bestaat het volk van God in deze tijd uit plaatselijke gemeenten, die ten opzichte van elkaar een grote mate van zelfstandigheid hebben. Ondanks de verdeling in stammen wist Israël zich toch één volk, en zo is het ook met de Gemeente. Bij Israël bleek dit o.a. duidelijk toen de twee-en-een-halve stam teruggingen naar het Overjordaanse en daar een ‘getuigenis-altaar’ bouwden. De andere stammen meenden dat dit altaar diende om te gaan offeren, in onafhankelijkheid van de dienst die de Here had ingesteld bij de tabernakel. Zij gevoelden dat dit kwaad hun dan ook zou worden toegerekend, en dus trokken ze op en riepen ze de Overjordaanse stammen ter verantwoording (zie Joz. 22:9 -24).

De schanddaad in Gibea

Een tweede illustratie van het besef van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid onder Israël hebben we in Richteren 20. Als de andere stammen vernemen wat er is gebeurd, zeggen ze niet: ‘Hier hebben we niets mee te maken; dit is de verantwoordelijkheid van Benjamin en als die stam

24


niet handelt, kunnen wij niets beginnen; want de Heer heeft ons nooit gezegd dat we als stammen tegen elkaar moeten optreden’. Nee, ze gevoelen dat ze verantwoordelijk zijn om tegen het kwaad en tegen de boosdoeners op te treden. God ziet het volk als één geheel, en daarnaar heeft het te handelen. Zo is het ook met de gelovigen die de Gemeente vormen. We vormen samen één geheel en daardoor moet ons handelen gekenmerkt worden.

Dus erop inhakken met het zwaard?

Mogen we de vergelijking nu zover doortrekken, dat we net als Israël met macht en geweld gaan optreden en een ‘afvallig’ getuigenis zo nodig met het zwaard uitroeien? Ieder voelt dat een dergelijk optreden niet zou stroken met de geest van het Nieuwe Testament en met het woord van Jezus Christus waarmee Hij Petrus terecht wees: ‘Allen die het zwaard nemen zullen door het zwaard omkomen’ (Matt. 26:52). Nu zijn er gelovigen die dit inconsequent vinden en daarom de beide voorbeelden als waardeloos afschrijven. Hiermee toont men echter kortzichtig te zijn. De gedachte van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid wordt met de beide genoemde voorbeelden geïllustreerd, de wijze waarop aan deze verantwoordelijkheid vorm wordt gegeven is een andere zaak.

Met een ander voorbeeld is dit heel duidelijk te maken. God wilde dat Israël een heilige natie was, die Hem diende en die het kwaad uit het midden wegdeed. In het boek Deuteronomium lezen we regelmatig de uitdrukking: ‘Zo zult gij het kwaad uit uw midden wegdoen’ (Deut. 13:5; 17:7 enz.). Gods heiligheid is de eeuwen door niet veranderd en ook voor ons geldt: ‘Weest heilig, want Ik ben heilig’. Vandaar ook de opdracht in 1 Korintiërs 5:13 om de boze uit het midden weg te doen. Tot zover gaat de parallel op. Maar dan komt het verschil naar voren: onder Israël moest het kwaad worden weggedaan door de boosdoener te doden; in de Gemeente moet het gebeuren door de praktische gemeenschap met zo iemand te verbreken en met de boosdoeners geen omgang meer te hebben (vs. 11). De vergelijking gaat dus wel degelijk op wat het principe betreft. De wijze waarop aan dit principe gestalte wordt gegeven, is echter verschillend.

25

Niet als los zand

Het is onmiskenbaar dat de gelovigen op aarde niet als los zand aan elkaar hangen, maar een eenheid vormen. De Bijbel spreekt in dat opzicht over één lichaam, het lichaam van Christus, en over het huis van God. Daar de gelovigen in een bepaalde stad plaatselijk ‘lichaam van Christus’ zijn (1 Kor. 12:27), hangen ook de plaatselijke gemeenten niet als los zand aan elkaar. Ze zijn onderling verbonden als gemeenten van Christus.

Paulus legt ook nadruk op het feit dat hij in alle gemeenten hetzelfde leert (zie 1 Kor. 4:17; 7:17; 11:16; 14:33). De Geest van God wil dat eenheid en gemeenschap in leer en praktijk door de gemeenten beleefd worden. We hebben ook in het boek de Handelingen gezien hoe God ervoor gewaakt heeft dat deze band van praktische gemeenschap tussen de plaatselijke gemeenten tot stand kwam en in stand gehouden werd. Het gebruik van aanbevelingsbrieven waarover Paulus in 2 Korintiërs 3:1 schrijft en waarvan we in Handelingen 18:27 een voorbeeld vinden, is een bewijs van deze onderlinge verbondenheid.

Medeverantwoordelijkheid

Het feit van deze onderlinge verbondenheid brengt als consequentie met zich mee, dat de gemeenten tot op een bepaalde hoogte medeverantwoordelijk zijn voor elkaars doen en laten. Het wil niet zeggen dat gemeente A verantwoordelijk is en dus moet instemmen of niet instemmen met alles wat er in gemeente B gebeurt. Iedere plaatselijke gemeente bezit namelijk een grote mate van zelfstandigheid in afhankelijkheid van de Heer. Het wil wel zeggen dat beslissingen die door de ene gemeente genomen worden, door de andere gemeenten erkend worden.

Een paar praktische voorbeelden zullen dienstig zijn om dit te verduidelijken. Als de gemeente te A besluit de collectes aan het begin van de dienst te laten plaatsvinden in plaats van aan het einde, dan is dat volkomen haar zaak. Een andere gemeente heeft daar niets over te vertellen. Hetzelfde geldt voor het al dan niet gescheiden zitten van broeders en zusters. Dergelijke beslissingen hebben voor andere gemeenten ook geen consequenties. Ze dwingen geen enkele gemeente om ook dergelijke maatregelen te treffen of gewoonten in te voeren. Men krijgt er alleen mee te maken als gelovigen uit een andere gemeente de gemeente te A bezoeken. Dan zal men zich eenvoudig houden

26


aan de orde en regel, die er in dit opzicht te A heerst. Het betreft namelijk zaken die weinig of niets met een principe te maken hebben. Ditzelfde geldt voor het bepalen van de aanvangstijden van de samenkomsten, het aanschaffen en beheer van lokaliteiten, enz.

Beoordelingsfout of onbijbels beleid?

Als er echter maatregelen getroffen worden, die te maken hebben met het algemeen priesterschap, met de uitoefening van de gaven in de gemeente en als het gaat om het toelatingsbeleid, dan komen de zaken anders te liggen. Wat het laatste betreft is dat direct duidelijk. Iemand die te A is toegelaten tot de Tafel des Heren, heeft ook te B toegang tot de Tafel van de Heer. Wanneer nu de gemeente te A een toelatingsbeleid zou voeren dat tegen de Schrift indruist, dan rijst voor de gemeente te B wel degelijk de vraag of men de medeverantwoordelijkheid voor de beslissingen van de gemeente te A nog wel kan dragen.

Om misverstand te voorkomen moet ik dat nader preciseren. De beoordeling of iemand die te A wil deelnemen aan het avondmaal een gelovige is, vrij van dwaalleer en niet te beschuldigen van verkeerde wandel, ligt voor de volle verantwoordelijkheid van de gemeente te A. En of iemand te A een boze is, iemand die moet worden uitgesloten, is ook een zaak van de gemeente te A. Gemeenten in andere plaatsen hebben daarover geen zeggenschap. De gemeente te A maakt uit of iemand in haar midden een lasteraar, een gierigaard of een dief is. Andere gemeenten kunnen de juistheid van de beoordeling van de gemeente te A in twijfel trekken en dat eventueel aan A kenbaar maken, maar ze hebben zich verder bij de beoordeling van de gemeente te A neer te leggen, tenzij blijkt dat de gemeente te A welbewust iemand die een lasteraar is of een dief niet wil uitsluiten.

Dan heeft men namelijk niet met een beoordelingsfout van de gemeente te maken, maar met een toelatings- en/of uitsluitingsbeleid dat lijnrecht indruist tegen de normen van de Schrift. In dat geval zal het zover kunnen komen, dat de andere gemeenten de medeverantwoordelijkheid voor het ontvangen van gelovigen uit A niet meer kunnen dragen. Het nog langer handhaven van de band van de gemeenschap doet hen namelijk medeschuldig staan aan het onschriftuurlijk gedrag van de gemeente te A (vgl. het principe uitgedrukt in de verzen 10 en 11 van 2 Johannes).

27

Herderlijke zorg

De vraag is nu wat er als eerste gebeuren moet, als een gemeente afwijkt van de normen van de Schrift. Wel, de Heer geeft broeders met de gave van herder en deze gave is net zo min als die van leraar en de overige gaven beperkt tot de plaatselijke gemeente. Op deze herders rust de verantwoordelijkheid om te trachten zo’n gemeente die afwijkt, weer met Gods hulp in het goede spoor te krijgen. Deze herderlijke dienst is geen dienst namens de een of andere gemeente, maar is een persoonlijke dienst van de herders in opdracht en afhankelijkheid van de Heer, de overste Herder.

Wanneer deze dienst niet het gewenste resultaat heeft, staan de herders verder machteloos, behalve natuurlijk dat zij deze bedroevende zaak in gebed voor de Heer brengen. Als individuele gelovigen hebben zij echter geen gezag om beslissingen te nemen waaraan gemeenten gebonden zijn. Het gezag om beslissingen te nemen, die neerkomen op binden of ontbinden, is volgens het woord uit Matteüs 20:17-20 gelegd in de handen van degenen die vergaderd zijn tot de naam van de Heer. Wel kunnen de broeders die zich als herders hebben beziggehouden met een bepaalde gemeente waar zich afwijkingen voordeden, zich tot de omliggende gemeenten wenden om verslag van hun bevindingen te geven en de zaak in handen van deze gemeenten te leggen. Het kan zijn dat de omliggende gemeenten het verslag van de betreffende broeders al voldoende vinden om tot bepaalde besluiten te komen. Aanbevelenswaardig is dat echter niet. Het is beter dat zij mannen uit hun midden aanwijzen om zelfstandig de situatie ter plaatse te onderzoeken.

En als de herderlijke zorg ontbreekt?

Nu kan het zijn dat in een bepaald geval het aan herderlijke aandacht ontbroken heeft. Betekent dit dan dat men in omliggende gemeenten aan handen en voeten gebonden is? Om hiervoor een aanwijzing te vinden, kunnen we een vergelijking trekken met de tucht aangaande een persoon. Als een broeder afwijkt, dan heeft ieder die geestelijk is de verantwoordelijkheid te trachten zo’n gelovige terug te brengen (Gal. 6:1). Te Korinte is dat echter kennelijk niet gebeurd. Men heeft de hoereerder, waarover Paulus spreekt, zijn gang laten gaan. Anders toch hadden we mogen verwachten dat de apostel hun bemoeienis vermeld zou hebben en hen vermaand zou hebben nu verder te gaan en de tucht van uitsluiting toe te passen. Zoiets noemt hij echter niet. Hij maakt de Korintiërs alleen een verwijt, en dat verwijt is zo scherp dat we wel

28


moeten aannemen dat er van enige poging tot terechtbrengen geen sprake is geweest. Paulus schrijft ook niet dat ze alsnog herderlijke zorg aan deze man moeten besteden; nee, hij geeft aan dat de betreffende persoon als een boze moet worden weggedaan.

Welnu, hieruit is een les te halen voor de houding van gemeenten ten opzichte van een gemeente die afgeweken is. Het ontbreken van herderlijke zorg is een betreurenswaardige zaak, maar dat legt bij openbaar worden van kwaad de gemeenten niet lam, zodat ze niet (of: nog niet) zouden kunnen handelen. Bovendien hoeft bij het onderzoek dat de omliggende gemeenten verrichten, het herderlijk element niet te ontbreken. Het constateren van afwijking kan toch gepaard gaan met vermaan en met de oproep de afwijking te veroordelen en terug te keren van de verkeerde weg? Het is immers haast ondenkbaar dat dit niet gebeurt.

Hoever strekt de bemoeienis zich uit?

Eerder schreef ik dat in de Schrift heel duidelijk wordt gesproken over de bemoeienis van de ene gemeente met de andere, waarbij ik de vraag onbesproken liet hoever die bemoeienis dan mag gaan. Er zijn toen voorbeelden uit het boek de Handelingen aangevoerd.

In zekere zin zijn deze voorbeelden uniek; het betreft namelijk:

(a) handelingen van de apostelen te Jeruzalem ten aanzien van Samaria;

(b) handelingen van de gemeente te Jeruzalem ten aanzien van Antiochië (Hand. 11:23);

(c) handelingen van de apostelen samen met de oudsten en de hele gemeente ten aanzien van Antiochië, Syrië en Cilicië.

De apostelen te Jeruzalem konden twee afgezanten naar Samaria zenden om de gelovigen daar de handen op te leggen, zodat ze de Heilige Geest ontvingen en daardoor de volle christelijke positie innamen. De gemeente te Jeruzalem kon Barnabas uitzenden om zich op de hoogte te stellen van de situatie te Antiochië. Jeruzalem met de apostelen in haar midden kon voorschriften betreffende het gedrag van de gelovigen uit de heidenen geven. Iets dergelijks kan geen enkele gemeente nu doen en geen enkel gezantschap heeft de macht en het gezag van een apostel Petrus of van een apostel Johannes.

29

De les echter is duidelijk: de eenheid tussen de gemeenten stond op het spel. Het handhaven van deze eenheid in de praktijk van het samenkomen is de verantwoordelijkheid van de gemeenten. En als die eenheid niet meer te handhaven is vanwege afwijking in een bepaalde gemeente, dan rust op de andere gemeenten de verantwoordelijkheid de praktische gemeenschap mét zo’n afgeweken gemeente te verbreken. Zover, maar ook niet verder, reikt de bemoeienis van de ene gemeente ten opzichte van de andere.

Natuurlijk, men kan vermanen, men kan raad geven e.d., maar bemoeienis van die aard heb ik hier niet op het oog. Het gaat om bemoeienis waarbij men regelingen treft en beslissingen neemt ten aanzien van een gemeente, waarmee ook andere gemeenten te maken hebben. De gemeente te B kan niet te A een boze uit het midden verwijderen of broeders van bepaalde taken ontheffen. Het enige dat tot haar verantwoordelijkheid en dus tot haar competentie behoort, is nagaan of een gemeente de grondslag van het samenkomen naar de Schrift verlaten heeft; en vervolgens de band van de praktische gemeenschap met die gemeente verbreken als blijkt dat deze gemeente die grondslag duidelijk niet meer inneemt.

Conclusie, advies of beslissing?

De vraag is gesteld in wat voor vorm de conclusies waartoe de gemeenten na onderzoek zijn gekomen, aan andere gemeenten bekendgemaakt moeten worden. Uit de aard der zaak volgt op het onderzoek van omliggende gemeenten een conclusie. Zij beschouwen de betreffende gemeente nog wel, of juist niet meer als een ‘gemeente des Heren’. Is het laatste het geval, dan zal daarop de beslissing dienen te volgen om de betreffende gemeente niet meer te erkennen. Deze beslissing neemt men als onderzoekende gemeenten in eerste instantie voor zichzelf. Men heeft geen gezag die beslissing aan andere gemeenten op te leggen. Op andere gemeenten rust echter wel de verantwoordelijkheid dit besluit dat in de naam van de Heer genomen is, te overwegen en te respecteren.

Maar als het besluit nu fout is?

Misschien schrikt iemand van dit kopje. Kunnen gemeenten dan een fout besluit nemen; dat is toch onmogelijk? Ze worden bij hun besluitvorming toch geleid door de Heilige Geest? Dat laatste behoort wel zo te zijn, maar zo goed

30


als gelovigen in plaats van door de Geest door het vlees geleid kunnen worden, kan dat ook het geval zijn met gemeenten. Als dat niet zo zou zijn, zouden we volmaakte, onfeilbare gemeenten hebben; en de praktijk bewijst maar al te zeer dat die er niet zijn. De hoofdstukken 2 en 3 in de Openbaring laten dat trouwens ook duidelijk zien.

Het kan dan ook voorkomen dat men het in een of meer gemeenten met een besluit zoals hierboven omschreven niet eens is, of er twijfels over heeft. Dan zullen zulke gemeenten zich met de onderzoekende gemeenten in verbinding hebben te stellen, om zich op de hoogte te stellen van de gronden van de verbreking van de gemeenschap en om hun bezwaren kenbaar te maken. Zouden die gronden werkelijk ondeugdelijk blijken te zijn, dan zal men de gemeenten die het onderzoek hebben verricht en de beslissing hebben genomen om de gemeenschap te verbreken, daarop hebben te wijzen en hen moeten verzoeken het gewraakte besluit in te trekken. Weigeren deze gemeenten dat, dan is het duidelijk dat het vlees werkzaam is.

De gemeenten (het is gewenst dat het niet slechts één enkele gemeente betreft) die hun verontrusting over de beslissing van de verbreking van de gemeenschap hebben kenbaar gemaakt, zullen dan de andere gemeenten van hun bevindingen op de hoogte hebben te stellen, opdat deze niet afgaan op de eerdere onjuiste beslissing. Daarbij zullen ze duidelijk de schriftuurlijke gronden moeten aangeven, waarom ze het met de eerst genomen beslissing niet eens zijn. Uit de aard der zaak staan de gemeenten ‘in den lande’ (en daarbuiten) stuk voor stuk voor de verantwoordelijkheid om met opzien tot de Heer te beslissen welk van de twee beslissingen men heeft te accepteren. Wanneer bij de onderzoekende gemeenten werkelijk het vlees heeft gewerkt en men zich door antipathie of iets dergelijks heeft laten leiden, dan zal de Heer dat heus wel duidelijk maken.

Moeilijker echter wordt het als een andere gemeente wel degelijk erkent dat er kwaad is (zeg: te A), maar dat ze de toestand niet van dien aard beschouwt dat het verbreken van de praktische gemeenschap (al) gerechtvaardigd is. Er is dus een verschil in taxatie wat de ernst van de afwijking betreft. In dat geval moet een gemeente die de juistheid van de beslissing in twijfel trekt, wel bijzonder voorzichtig zijn om de beslissing aan te vechten. Het ongedaan willen maken van de beslissing van de onderzoekende gemeenten leidt in zo’n geval vrijwel zeker tot een verdergaande scheuring.

31

Waarom verontrust?

In zo’n geval zal men zich ernstig moeten afvragen waarom men verontrust is over de genomen beslissing, en waarom men zijn eigen beoordeling van de zaak juister acht dan die van de gemeenten die het onderzoek verricht hebben. Door welke beweegredenen wordt men namelijk geleid?! Ditzelfde is ook van belang voor het geval iemand het met de tucht t.a.v. een bepaald persoon niet eens is. Hoe dikwijls blijkt niet dat er dan familie- of vriendschapsbanden in het spel zijn. Iemand blijkt een leugenaar te zijn, maar hij is overigens een zeer beminnelijk mens. Is het echt wel zo ernstig, dat hij moet worden uitgesloten? Of iemand heeft ‘een geweldige gave’! Als er dan wat mis is met hem, zijn er altijd gelovigen die de ernst van het kwaad willen relativeren. Welnu, ditzelfde verschijnsel doet zich voor als het een gemeente betreft waar afwijking gevonden wordt. Ook daar kan het zicht op de situatie verduisterd worden doordat natuurlijke gevoelens een rol gaan spelen. Ernstig zelfonderzoek zou veel verontrusting voorkomen of wegnemen.

Waar moet je persoonlijk met je bezwaren heen?

De verontrusting over een besluit ten aanzien van een gemeente kan beperkt blijven tot een enkele broeder of zuster in een andere gemeente. Wat moet iemand in zo’n geval doen? Moet men zich persoonlijk wenden tot de gemeenten, die de beslissing van het verbreken van de gemeenschap genomen hebben, of moet men dat via zijn ‘eigen’ gemeente doen? Ook hier hebben we geen direct pasklaar voorbeeld uit de Schrift, maar dat betekent niet dat er geen richtlijnen voor een dergelijk geval te geven zijn. In de eerste plaats doet iemand die verontrust is over de gang van zaken (net zoals dat boven voor een gemeente is aangegeven, maar nu klemt het nog des te meer), er goed aan zich ernstig af te vragen waarom hij verontrust is. Als bloedverwantschap een rol speelt, of vriendschapsbanden in het geding zijn, zal de verontrusting bij anderen al gauw weinig ‘onbevooroordeeld’ overkomen. Een van de vragen die men zich stellen kan, is wel deze: of men ook verontrust was geweest als het om een andere gemeente zou gaan dan juist deze waarover men verontrust is.

Ter uitschakeling van een mogelijk persoonlijk element in de verontrusting is het zaak dat zo’n broeder, als hij na zelfonderzoek toch verontrust blijft, de kwestie eerst in zijn eigen gemeente ter sprake brengt. Als zijn verontrusting werkelijk gegrond is, zal God hem niet alleen laten staan en de gemeente ter plaatse in die verontrusting doen delen. Blijft dat echter achterwege en

32


deelt de gemeente zijn bezwaren niet, dan moet dat voor de betreffende broeder wel een aanwijzing zijn dat hij op deze kwestie niet de juiste kijk heeft. Natuurlijk kan hij zich ondanks dat toch wenden tot de gemeenten die het onderzoek hebben gedaan, en deze doen goed (zoveel ze kunnen) te trachten zijn verontrusting weg te nemen. Als de bezwaren van de betreffende broeder echter niet door de gemeenten tot wie hij zich heeft gewend worden gedeeld, is het verstandig dat een dergelijke broeder zijn persoonlijke mening niet boven die van gemeenten stelt – want daar komt het dan op neer – maar dat hij de zaak in de hand van de Heer legt.

Betreft dit de ‘uitsluiting’ van een gemeente?

In geval dat helaas de band met een gemeente moest worden verbroken, hoort men wel zeggen dat de betreffende gemeente ‘uitgesloten is’. Een dergelijke aanduiding wekt echter verwarring en moet beslist niet gebruikt worden. De term ‘uitsluiten’ komt in dit verband niet in de Schrift voor, maar wordt gebruikt om ermee aan te geven dat een individu als boze uit het midden is weggedaan. Met zo iemand mogen we naar het voorschrift uit 1 Korintiërs 5:11 geen omgang hebben en met hem mogen we niet eten. Als we zouden spreken over het ‘uitsluiten’ van een gemeente, zou dat inhouden dat we alle broeders en zusters daar ter plaatse als bozen beschouwen en elke vorm van gemeenschap met hen verbreken. Het zou betekenen dat allen gelijk staan met hoereerders, dieven, lasteraars e.d.

Welnu, dat is in deze situatie beslist niet het geval. Als een gemeente de grondslag van het samenkomen verlaat door bijv. een vaste spreker in te schakelen, of de priesterdienst van lofzegging en aanbidding tot enkele broeders te beperken, dan hebben we zo’n gemeente te beschouwen als iedere andere geloofsgemeenschap, die hoewel orthodox in de leer toch niet op schriftuurlijke grondslag vergaderd is. Het zou niet best zijn als we de gelovigen in de diverse kerkgemeenschappen als bozen beschouwden. We doen dat ook niet; gelukkig niet! Welnu, dan moeten we het ook niet doen met de gelovigen die behoren tot een kring die eens met ons in praktische gemeenschap verbonden was. Natuurlijk, de verantwoordelijkheid van een afgeweken gemeente is nog groter dan die van een kerkelijke gemeenschap, maar het afwijken van de grondslag maakt hen niet tot bozen.

33

En als er zich nu bozen in bevinden?

Veronderstel nu dat de verbreking van de praktische gemeenschap heeft plaatsgevonden, aangezien naar het oordeel van de onderzoekende gemeenten zich in die gemeente bozen bevinden die niet zijn weggedaan? In zo’n geval is het de taak van de onderzoekende gemeenten om bekend te maken welke personen zij als bozen beschouwen, zodat iedere gelovige in de andere gemeenten weet dat hij met hen geen gemeenschap mag oefenen. Dat betreft dan echter alleen hen die als bozen zijn aangewezen, en niet alle anderen. Uiteraard speelt hierbij ook een rol of men willens en wetens de bozen de hand boven het hoofd houdt, of dat men oprecht overtuigd is van hun integriteit, of dat men in onwetendheid verkeert. Al met al is het zaak in deze moeilijke situaties met grote omzichtigheid te werk te gaan, gedreven door grote liefde tot de Heer maar ook tot medebroeders en zusters.

Twee soorten van gezag

We keren nog even terug tot de gang van zaken in een plaatselijke gemeente. De orde en tucht in de gemeente vragen om leiding, besturing en eventueel correctie. Hierbij speelt het uitoefenen van gezag een rol. In het tijdschrift ‘Bode van het heil’ is over de kwestie van gezag al eerder geschreven. Daarbij is naar voren gebracht dat er twee soorten gezag zijn. Er is gezag dat berust op aanstelling. Zulk gezag is overdraagbaar. Er is ook gezag dat berust op de kwaliteiten van de gezagsdrager. Een politieagent heeft gezag, omdat hij door de overheid in zijn functie is aangesteld. Een officier in het leger heeft eveneens gezag dat op aanstelling berust en hem van bovenaf verleend is. Het kan echter gebeuren (en het is gebeurd) in oorlogstijd dat een officier vlucht en dat één van de soldaten de leiding neemt. Diens gezag berust dan niet op aanstelling, maar op moreel overwicht, op leiderscapaciteiten. Dat gezag noemen we moreel, of ook wel persoonlijk gezag. Het berust op persoonlijkheid, kennis van zaken, of andere persoonsgebonden kwaliteiten.

Het is duidelijk, dat in het begin in de Gemeente beide soorten van gezag voorkwamen. De apostelen hadden als apostelen, aangesteld door de Heer, gezag om verordeningen aan de gemeenten te geven. Timoteüs en Titus konden als afgevaardigden van de apostel Paulus optreden, regelingen treffen, e.d. Dat gezag heeft opgehouden te bestaan. Aan de Gemeente is geen overkoepelend gezagsorgaan overgeleverd of gegeven. De gezagsorganen die

34


christenen later in het leven hebben geroepen, hebben geen rechtsgrond in de Schrift en bezitten dus ook geen bijbels gezag.

De tweede vorm van gezag is echter gebleven. Er zijn in het huis van God oudsten (of: opzieners), die zich weliswaar niet op een aanstelling kunnen beroepen, zoals de oudsten die door Paulus en Barnabas in Klein-Azië waren aangesteld, maar die toch persoonlijk gezag hebben omdat ze beantwoorden aan de eisen die aan een oudste volgens 1 Timoteüs 3 gesteld kunnen worden. In de Gemeente gezien als lichaam van Christus zijn er gaven, die elk op hun terrein met gezag bekleed zijn. Een leraar zal met gezag de Schrift uitleggen; zijn gave wordt openbaar in het onderricht dat hij geeft. Een herder zal met wijsheid zorgen voor het geestelijk welzijn van de gelovigen; en hij kan dat met gezag doen, als dat afstraalt van zijn optreden. En zo spreekt Romeinen 12:8 over de gave van het leiding geven; en in 1 Korintiërs 12:28 lezen we over ‘regeringen’, waarmee hetzelfde bedoeld zal zijn.

Nu is bij leidinggeven (op welk terrein dan ook) het gevaar groot dat het overgaat in heersen. Ik herinner me uit de jaren na de tweede wereldoorlog dat een broeder in verband met een bepaalde regeling die hij wilde doorvoeren, maar waar niet iedereen voor was, zei: ‘Maar er is ook nog zoiets als gezag in de gemeente’. En hij was van plan zijn eigen gezag te laten gelden. Als zich zulke situaties voordoen, is er echter al iets mis. Als iemand zich op zijn gezag moet beroepen, betekent dat in de regel dat hij zijn gezag al verspeeld heeft. Een illustratie zal dit duidelijk maken. Veronderstel dat een leraar zich op zijn gave als leraar gaat beroepen om een bepaalde leer aanvaard te krijgen. In dat geval blijkt zonneklaar dat er iets mis is. De juistheid van een leerstuk moet aangetoond worden vanuit de Schrift, en op grond daarvan worden aanvaard.

Welnu, met de gave van leidinggeven of de gave van regeren is het niet anders. Dat iemand die gave heeft, blijkt uit de uitoefening ervan. En regeren is leidinggeven met wegcijfering van jezelf. Regeren betekent niet met verbaal geweld beslissingen forceren, evenmin met koppige stilzwijgendheid beslissingen afdwingen. Wanneer bijv. met meningen van broeders omgesprongen wordt als ‘waardeloos materiaal’, als argumenten niet rustig ingebracht, aangehoord en besproken kunnen worden, dan heeft men in feite zijn gezag al te grabbel gegooid. Natuurlijk zijn leidinggevende broeders, die gefaald hebben, in zo’n geval altijd geneigd de schuld bij anderen te leggen. Die anderen zijn ongeestelijk, hebben geen inzicht of zijn zelfs vleselijk en staan helemaal fout. Maar in negen van de tien gevallen kunnen we zeggen dat,

35

als het optreden van leiders weerstand oproept bij overigens goedwillende broeders, er iets aan het leidinggeven mankeert. Dan wordt er geheerst in plaats van leiding gegeven. En heersen kan een tijd geduld worden, maar vroeg of laat barst de bom!

Je moet nooit je plaats verlaten

Op wat in dit schrijven naar voren is gebracht, werden twee reacties ingediend. De eerste luidde dat de ‘oude broeders’ de gelovigen die samenkomen in de naam van de Heer altijd op het hart hebben gebonden nooit hun plaats aan de tafel van de Heer te verlaten. Nu is het fijn dat er zo’n waardering blijkt te zijn voor onze voorgangers. Hun woord is ter harte genomen en hun onderwijs is niet in het vergeetboek geraakt. We moeten ons echter wel afvragen wat deze dienstknechten van de Heer bedoeld hebben met de oproep ‘nooit de plaats te verlaten’. Ze hebben daarbij beslist niet gedacht aan de situatie dat een gemeente totaal bedorven werd door kwaad, en dat men na herhaaldelijk vermaan hoererij, diefstal, lasterlijke praat etc. rustig liet voortwoekeren. Nee, zij hebben willen waarschuwen voor het verlaten van een gemeente omdat er zich bepaalde moeilijkheden voordeden, of omdat men met een bepaalde broeder of zuster niet kon opschieten, of omdat men het met een bepaalde gang van zaken die niet de grondslag van het samenkomen raakte, niet eens was. Ze hebben gewaarschuwd tegen het lichtvaardig verlaten van een gemeente. Ze hebben er ook voor gewaarschuwd niet al te gauw te menen, dat een gemeente geen gemeente van de Heer meer zou zijn.

Maar als een gemeente daadwerkelijk haar karakter als ‘gemeente des Heren’ zou verloochenen, dan zouden zij de gelovigen ook hebben voorgehouden daar weg te gaan. In bepaalde gevallen hebben ze daarvan zelf ook het voorbeeld gegeven. Als we trouwens dit argument op de spits drijven, dan had men nooit uit de rooms-katholieke kerk mogen weggaan, want die is ontstaan uit de gemeenten in de dagen van de apostelen. Het kwaad heeft daarin echter zo voortgewoekerd, dat ‘ga uit van haar’ geboden was.

Je moet niet weglopen, maar de boze wegdoen

De tweede, hier als kopje genoteerde reactie kwam me ter ore, en op zichzelf kun je er ‘amen’ op zeggen. Inderdaad, de Schrift zegt dat de bozen moeten worden weggedaan. Als dat gebeurt, is er verder geen probleem. Maar als

36


dat nu niet gebeurt, wat dan? Als de meerderheid van de gemeente de boze niet onder tucht wil stellen, hoe wil men het wegdoen van de boze dan praktisch verwerkelijken? Moet men dan soms een groot deel van de geloofsgemeenschap uitsluiten, terwijl men – als ze toch komen en willen deelnemen aan het avondmaal – geen mogelijkheid geeft dit praktisch te effectueren? Het is mooi gezegd, maar het argument is eveneens gespeend van werkelijkheidszin.

Bovendien echter geeft de Schrift aanwijzingen – we hebben dat al besproken – dat bij een totaal bederf van een geloofsgemeenschap de getrouwen deze hebben te verlaten, willen ze niet medeschuldig zijn aan het kwaad dat in zo’n gemeenschap wordt gevonden.

Over orde en tucht en de onderlinge verhouding tussen ...3. Ondanks het feit dat het lichaam vele...

Documents

Transcript of Over orde en tucht en de onderlinge verhouding tussen ...3. Ondanks het feit dat het lichaam vele...