Ouders betrekken bij kindercentra

Het kan!

Ouders betrekken bij

kindercentra

Het kan!I N G R I D L I G T E R M O E TL E O N I E Z W E T S L O O T

N I Z W

© Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel

van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke

toestemming.

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door de Stichting Kinderpostzegels Nederland

en het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, directie Jeugdbeleid

AuteursIngrid Ligtermoet

Leonie Zwetsloot

Ontwerp omslag en vormgeving Zeno

Foto’s Clé Jansen

Drukwerk PlantijnCasparie Heerhugowaard

ISBN ---

NIZW-bestelnummer E

Deze publicatie is te bestellen bij

NIZW Uitgeverij

Postbus

DD Utrecht

Telefoon ()

Fax ()

E-mail Bestel@nizw.nl

Voorwoord

U hebt een boek opengeslagen dat onderdeel vormt van een reeks productendie voortkomt uit het project Pedagogische vernieuwing in kindercentra vanhet NIZW. Een bijzonder project in veel opzichten: bijzonder wat betreftomvang, aanpak, organisatie en afronding, maar vooral ook bijzonder watbetreft de inhoud. In het project draaide het namelijk om de inhoudelijkeontwikkeling van kindercentra. Want waar bleef de inhoud naast de enormecapaciteitsuitbreiding van de laatste jaren, waar bleven de pedagogen?Bekwame, enthousiaste en hardwerkende pedagogen bleken er ruimschootsop de werkvloer. Het NIZW werkte intensief samen met een aantal kinder-centra. Kindercentra van de Stichting Kinderopvang Stad Groningen (SKSG)vormden samen met peuterspeelzalen van het Centraal Orgaan Peuter-speelzalen (COP) uit Groningen een pilot. De Stichting KinderopvangHumanitas deed als pilot mee met kindercentra in Leusden, Lobith enLandgraaf. De BZO Welzijn Amsterdam-Zuidoost vormde met verschillendekindercentra een derde pilot, en kindercentrum Kiedin uit Tilburg werktemee als vierde pilot.Actuele thema’s binnen kindercentra vormden de speerpunten waaraan depilots werkten onder begeleiding van het NIZW. De werktitels van de speer-punten geven een indruk van waaraan in de praktijk met zo veel inzet isgewerkt: de leidster als inspiratiebron, de ruimte als inspiratiebron, de groepals inspiratiebron, opvoeden zonder vooroordelen, kindercentra als eigen-standig pedagogisch milieu, samenwerking en afstemming met lokalevoorzieningen en last but not least, het speerpunt waaruit dit boek is voort-gekomen: ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid.

Toen we dit boek schreven en samenstelden, hebben wij intensief gebruikge-maakt van alle interviews die we over het onderwerp hebben gehouden metkinderen, ouders, leidsters en leidinggevenden in en buiten de pilots. Wekunnen niet al hun namen noemen, maar willen hen op deze manierhartelijk danken voor hun tijd, inzet en ideeën. Zonder hen hadden we nietzo’n uitgebreid en genuanceerd beeld van de werkelijkheid kunnen geven indit boek.Veel kindercentra gaven ons uitgebreide informatie en prikkelden ons methun inspirerende voorbeelden. Leidsters en leidinggevenden van peuter-speelzaal De Wikke van het COP uit Groningen en kinderdagverblijfDe Wikke van de SKSG uit Groningen, de kindercentra Pompidoe uitLandgraaf, De Bereboot uit Lobith, Berend Botje uit Gendringen, ’t Rijckjeuit Groenlo van Stichting Kinderopvang Humanitas: veel dank! Door hunverhalen, anekdotes en puntige uitspraken is het boek levendig en praktischzeer bruikbaar geworden.Naast interviews met onder meer mensen uit de pilots van het project,vormden ook de kwartaalevaluaties en bijeenkomsten met voortrekkers uitde pilots een belangrijke inspiratie voor dit boek. Aletta van den Berg,Janneke Koopman, Greet Waltmans, Marianne Scheffer, Petra Dijkers, AnjaSchaffers, Mick Eussen uit de pilots willen we veel dank zeggen voor hunspecifieke informatie, altijd weer enthousiast gegeven.De Stichting Kinderpostzegels Nederland leverde een waardevolle bijdrage inde vorm van een subsidie. Kirsten Elbrandt toonde vanuit deze stichtingbetrokkenheid bij de ontwikkeling van het boek en de naast dit boekontwikkelde video. We danken haar voor de bemoediging tijdens dit proces.

Tot slot willen we de projectleiders van het project Pedagogische vernieuwingin kindercentra, Linda Terpstra en Anke van Dijke, bedanken voor hunpositieve ondersteuning. Steeds zagen zij problemen als uitdagingen enprobeerden ze kansen te ontdekken in knelpunten.Ouders betrekken bij kindercentra: dat is leuk, belangrijk én de moeitewaard!

Ingrid Ligtermoet Utrecht, april

Leonie Zwetsloot

Inhoud

Inleiding 9

1 Ouders betrekken bij kindercentra: een pedagogisch perspectief 17Het belang van kinderen 19Het belang van ouders 24Het belang van leidsters 28Het belang van kindercentra 30Van knelpunten naar kansen 32

2 Inspirerende voorbeelden 41Samen leven 43Samen doen 50Samen denken 57Samen denken en doenVariaties 73

3 Ouders betrekken bij kindercentra: de rol van leidinggevenden 75

Literatuur 85

In l e id ing

Dit boek gaat over ouders betrekken bij kindercentra. Wat heeft dit boek tebieden te midden van de informatiestromen en aanspraken die momenteelop kindercentra afkomen? In deze publicatie willen we concrete antwoordengeven op fundamentele vragen over de wijze waarop ouders bij kindercentrabetrokken kunnen worden. Waarom is het zo belangrijk om ouders bijkindercentra te betrekken? Welke knelpunten liggen er op dit gebied, maarvooral: welke kansen? Welke rol kan een leidinggevende voor leidsters spelenom de kansen die er liggen te benutten?

Een kader en inspiratie voor leidinggevenden in kindercentra

We richten ons met deze publicatie speciaal tot leidinggevenden omdat zijbinnen kindercentra de aangewezen personen zijn om nieuw gedachtegoedop te pakken en vervolgens te introduceren bij leidsters. Leidinggevendenzijn belangrijke voortrekkers in vernieuwingsprocessen. Hun bezieling,inspiratie en voeding is nodig om leidsters ertoe aan te zetten ouders te

Waar we ouders schrijven bedoelen we de primaire opvoeders van kinderen. Omdatouders in het algemeen de primaire opvoeders van kinderen zijn, gebruiken we in ditboek deze aanduiding.

Waar leidster(s) staat wordt ook leider(s) bedoeld. Omdat in kindercentra over hetalgemeen meer vrouwen dan mannen werken, hanteren we de vrouwelijke vorm, ookvoor leidinggevenden.

betrekken. Zij hebben de taak en kans om leidsters hierin te sturen en testeunen. Dit boek biedt leidinggevenden daarom een kader en inspiratie bijhun ondersteunende en stimulerende rol voor leidsters. Veel in dit boek zalde lezer bekend voorkomen, misschien zult u af en toe denken: maar dat wistik toch al lang? Maar omdat in dit boek een en ander overzichtelijk bij elkaaris gebracht, hopen we dat het u kan inspireren om de vele kansen die er liggenom ouders te betrekken daadwerkelijk te benutten.

De video

Je ziet dat het kan! Ouders betrekken bij kindercentra is de titel van eenvideofilm over ouderbetrokkenheid. In kindercentra kan de film zelfstandig,maar ook in het verlengde van dit boek worden gebruikt. Hij brengt namelijkonder meer in beeld wat in dit boek is beschreven en is speciaal bedoeld omalle betrokkenen bij kindercentra inspiratie te bieden. Voor leidinggevendenis de videofilm dan ook een heel bruikbaar middel om op hun beurt leidsterste stimuleren en inspireren om ouders bij de praktijk van het kindercentrumte betrekken.

Achtergrond

Toen het project Pedagogische vernieuwing in kindercentra van het NIZW in nog maar net van start was gegaan, kwam er uit verschillende hoekenhet verzoek om in dit project speciaal aandacht te besteden aan ouderbe-trokkenheid binnen kindercentra. Volgens het ministerie van VWS konouderparticipatie binnen kindercentra een goede impuls gebruiken omdatdit daar nog te weinig vorm en uitwerking kreeg. Omdat ouderbetrokken-heid in het belang is van kinderen zou het aandacht moeten krijgen binneneen project dat zich richt op de pedagogische ontwikkeling van kindercentra.Vanuit BOinK (de Belangenvereniging Ouders in Kinderopvang), de pilotsvan het project, andere kindercentra, steunorganisaties, literatuur engesprekken met sleutelfiguren kregen wij soortgelijke signalen als vanuitVWS. Al deze signalen en het belang dat wij vanuit het project hechtten aandit onderwerp brachten ons ertoe om dit onderwerp als een van de speer-punten extra aandacht te geven en aan een grondige analyse te onderwerpen.Tientallen interviews met kinderen, ouders, leidsters en leidinggevenden

boden ons het inzicht dat kindercentra in Nederland behoefte hebben aaninspiratie om ouders te betrekken. Om aan deze behoefte gehoor te kunnengeven vroegen we een subsidie aan bij de Stichting KinderpostzegelsNederland (SKN). Ook de SKN erkende de noodzaak van aandacht voor hetbetrekken van ouders in kindercentra, en honoreerde de aanvraag voor deontwikkeling van dit boek en een videofilm.De interviews waarmee we tal van ervaringen en meningen uit de praktijkverzamelden, vormen de basis voor dit boek. Deze werkwijze is in overeen-stemming met een van de belangrijkste uitgangspunten van het geheleproject: binnen kindercentra bestaat een enorm en nog onbenut potentieelaan ervaringen en kennis die van essentieel belang zijn bij pedagogiek-ontwikkeling. Als deze ervaringen en deze kennis worden benut, kan hetwerken in kindercentra daardoor een enorme impuls ondervinden en dewaardering krijgen die het verdient.

De boodschap in een notendop

In deze publicatie formuleren we antwoorden op verschillende centralevragen. Hier zullen we in een notendop schetsen waar dit boek over gaat,door alvast een kort antwoord te geven op deze vragen. In hoofdstuk gaanwe vervolgens verder in op de waaromvraag en de knelpunten en kansen ophet gebied van ouders betrekken. In hoofdstuk beschrijven we een twaalftalinspirerende voorbeelden uit de praktijk waarin de kansen naar vorenkomen. In hoofdstuk trekken we uit de voorgaande hoofdstukken eenaantal conclusies die relevant zijn voor leidinggevenden die leidsters willenstimuleren en inspireren om ouders te betrekken bij kindercentra.

Waarom ouders bij kindercentra betrekken?Waarom is het belangrijk ouders bij kindercentra te betrekken? Er zijnallerlei perspectieven van waaruit deze vraag beantwoord kan worden. In ditboek nemen we het pedagogisch perspectief in, omdat het in kindercentra inde eerste en laatste plaats draait om kinderen. Een goed citaat over het begrip‘ouderparticipatie’ waarin onze visie duidelijk naar voren komt, is dan ookhet volgende:

Ouderparticipatie is niets anders dan samenwerking tussen verschillende

partijen die het belang van het kind vooropstellen (Katsman, 1993).

Wanneer leidsters ouders betrekken geeft dat de mogelijkheid met hen tecommuniceren over de opvoeding, pedagogisch met hen af te stemmen en deleefwereld thuis en op het kindercentrum te verbinden. Dat is belangrijk voorkinderen: het geeft ze een veilig gevoel, wat een belangrijke basis is voor hunontwikkeling. Ouders betrekken en met hen communiceren kan daarnaastnog veel meer opleveren dat in het belang is van kinderen: bevordering vankindervriendschappen, vertrouwen en gezelligheid en steun voor ouders,inspiratie en informatie en praktische steun voor leidsters en kwaliteit voorhet kindercentrum als geheel.

KnelpuntenAls het gaat om individuele en informele afstemming tussen ouders enleidsters over de verzorging en veel praktische zaken loopt dat vaak heelgoed. Dit gebeurt bijvoorbeeld veel als ouders hun kinderen halen enbrengen, in tienminutengesprekjes, op koffieochtenden, ouderavondenenzovoort. Het formele contact met ouders als groep is meestal ook geregeldin al dan niet goed functionerende oudercommissies.In de praktijk blijven echter veel kansen liggen om de leefwerelden teverbinden en pedagogisch met ouders af te stemmen, om samen te pratenover de aanpak van de opvoeding en normen en waarden hierbij. In de eersteplaats gaat het dan om kansen voor verbinding en pedagogische afstemmingin het individuele contact tussen ouders en leidsters, in de tweede plaats omkansen in het contact tussen leidsters en ouders als groep. Want een kinder-centrum vormt in feite een kleine gemeenschap. Op het brede niveau van eengemeenschap waar kinderen in groepsverband opgevangen worden, leverthet tegelijkertijd meer interactie en een bredere pedagogische afstemming opals meer ouders erbij betrokken worden. Dit is in het belang van de peda-gogische gemeenschap als geheel. Een geïnterviewde leidster zegt dit moeilijkte vinden:

Ik merk dat het individuele contact met ouders vaak wel goed is, als het over

de ontwikkeling van het eigen kind gaat worden ouders voldoende betrokken,

maar om ouders als groep te betrekken dat blijkt moeilijker. (…) Je zou ook

samen met de ouders een beeld moeten hebben hoe je eigenlijk een kind zou

willen opvoeden. En waar zit dan de rol van de ouder daarin en waar zit de rol

van de leidster? Ik vind het moeilijk, daar zijn we nog niet uit hoor. (Een

leidster)

KansenUit de ervaringen in het project Pedagogische vernieuwing in kindercentrablijkt dat leidsters gestimuleerd kunnen worden om allerlei kansen te creërenvoor verbinding, pedagogische afstemming en andere zaken die in het belangzijn van kinderen. In een proces van pedagogische vernieuwing krijgenleidsters namelijk de kans zich al pratend en werkend te ontwikkelen,waardoor zij zelfbewuster en zelfverzekerder worden. Dit blijkt ook uit devolgende uitspraken van leidinggevenden uit de pilots van het project Peda-gogische vernieuwing in kindercentra:

De leidsters stellen zich zekerder op en durven nu veel meer vanuit een zelfbe-

wuste houding te reageren. Dit wordt door ouders zeker opgemerkt: ‘Wat zijn

jullie hier professioneel bezig, zeg!‘ (Een leidinggevende)

De leidsters zijn gegroeid, zelfbewust en met meer vertrouwen in zichzelf,

zeker in relatie tot de kinderen, ouders en hun directe collega’s. (Een leidingge-

vende)

Het inspireert leidsters en maakt ze meer bewust van het belang van hun

werk. Vanuit zo’n gevoel van eigenwaarde en succes is er ruimte en inspiratie

om het proces voort te zetten. (Een leidinggevende)

Leidsters gaan door de discussie met elkaar en doordat ze ervaring opdoenmeer ‘staan’ voor hun werk en worden zich bewuster van hun pedagogischetaak. Vanuit een groeiende zelfverzekerdheid verandert de houding vanleidsters naar ouders. Zij gaan zich meer gelijkwaardig, respectvol en opennaar ouders opstellen, wat een goede communicatie bevordert. Zo ontstaanallerlei kansen voor pedagogische afstemming met ouders. Zowel de indivi-duele pedagogische afstemming tussen leidsters en ouders onderling als debredere pedagogische afstemming met ouders als groep krijgen daardoor een enorme impuls, zagen we in de pilots. Leidsters vinden het niet meermoeilijk, maar uitdagend, leuk en belangrijk om ouders te betrekken. Sterkernog: ze willen dan ook graag communiceren met ouders over pedagogischezaken. Ze durven aan ouders te vragen welke wensen ze hebben, ze gaanvraaggerichter werken en ouders maken dan graag tijd vrij om betrokken tezijn. Ze gaan meer en andere activiteiten met ouders bedenken en uit-proberen, waarmee ze allerlei kansen creëren voor pedagogische afstemmingen nog veel meer zaken waar kinderen belang bij hebben. De voorbeelden uitde praktijk in hoofdstuk illustreren dit.

Met de huidige mogelijkheden is de bron van mogelijkheden en aangrij-pingspunten nog lang niet uitgeput om ouders bij kindercentra te betrekken,pedagogisch met hen af te stemmen en er meer uit te halen dat in het belangis van kinderen. Er zijn nog vele kansen te benutten.

Ouders betrekken bij kindercentra, ouderparticipatie of ouder-betrokkenheid?

Ouders en leidsters denken bij de term ouderparticipatie of ouderbetrokken-heid nogal eens aan verschillende dingen. Zonder hier uitgebreide theo-retische verhandelingen te houden over begrippen en definities, staan we welstil bij het feit dat er veel verschillende termen – met de daarbij behorendeinhoud en waardeassociaties – door elkaar gebruikt worden. Er kan snelspraakverwarring optreden, wat nog wordt versterkt doordat verschillendebegrippen met verschillende verwachtingspatronen verbonden zijn. In depraktijk van kindercentra hoor je over betrekken, participatie en betrokken-heid, over communicatie met ouders en haal- en brengcontacten, overoudergesprekken en opvoedingsondersteuning, over samen opvoeden enpartnerschap, over klanten en hun tevredenheid, over inspraak enmedezeggenschap. Steeds gaat het hier om contacten met ouders, die tengoede komen aan kinderen in kindercentra.In dit boek gebruiken we de termen ouderparticipatie, ouderbetrokkenheidof ouders erbij betrekken als verzameltermen voor allerlei manieren vancommunicatie tussen ouders en kindercentra, die direct of indirect bijdragenaan het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen in kindercentra. Hetonderscheid tussen alle termen is vrij vloeiend. Participatie is een woord datnaar actief handelen klinkt, en betrokkenheid kan ook uit een intentie of eenhouding blijken. Met de term ouders betrekken (bij kindercentra) verwijzenwe ernaar dat leidsters en leidinggevenden actief ouders benaderen. Dezeterm staat, omdat dit boek voor leidinggevenden is geschreven, vakercentraal. Maar uiteindelijk gaat het er niet om of de vorm passief of actief is.Het gaat om het belang van kinderen. Belangrijk is om steeds weer tebedenken dat ouders betrekken of ouderbetrokkenheid of ouderparticipatiekansen biedt om te komen tot pedagogische afstemming in het belang vankinderen.

Kinderdagverblijf, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang

In dit boek richten we ons erop hoe ouders te betrekken zijn bij de verschil-lende vormen van groepsopvang. Verschillen tussen deze vormen vangroepsopvang betekenen niet dat het belang van ouders erbij betrekkenverschilt. Want of ouders hun kind nu naar de buitenschoolse opvang of hetkinderdagverblijf brengen omdat ze werken of studeren, en of ze het naar depeuterspeelzaal brengen om te spelen: alle kinderen in deze vormen vanopvang hebben veiligheid voor zichzelf en in de groep nodig. En overigens:de peuterspeelzaal fungeert voor sommige ouders tegelijkertijd als kinderop-vang en ook in de kinderopvang vinden ouders speelmogelijkheden heelbelangrijk! Als kinderen ouder worden, wordt het niet minder belangrijk hun ouders tebetrekken bij het kindercentrum waar ze opgevangen worden. Voor allekinderen – op het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal en de buitenschoolseopvang – is afstemming tussen het kindercentrum en thuis belangrijk omzich veilig en prettig te kunnen voelen. Het karakter en de vorm vanbetrokkenheid veranderen vaak wel naarmate een kind ouder wordt, maarhet belang ervan niet. Voor een jong kind lijkt pedagogische afstemmingmisschien belangrijker, maar een ouder kind op de buitenschoolse opvangkan behoorlijk in de war raken als bijvoorbeeld de normen en waarden thuissterk afwijken van die op het kindercentrum. Duidelijkheid over verschillenbiedt het kind dan de nodige veiligheid.

1 Ouder s be t r ekken b i j k inde r cent ra :een pedagogi s ch pe r spec t i e f

Uitgangspunt is dat je samen de kinderen opvoedt, en dat de mening van

ouders dus heel belangrijk is voor ons. (Een leidster)

In dit hoofdstuk geven we een antwoord op de vraag waarom oudersbetrekken bij kindercentra belangrijk is, door vanuit een pedagogischperspectief naar het belang van kinderen, ouders, leidsters en kindercentra tekijken. Aan het eind van dit hoofdstuk – in ‘Van knelpunten naar kansen’ –belichten we een aantal knelpunten en kansen dat de aanleiding vormde omdit boek te schrijven.

Kinderopvang is geen modern verschijnsel. Aan het begin van de twintigsteeeuw bestonden er al bewaarplaatsen waar moeders die geen man hadden enwerkten hun kind naartoe brachten. Veel hadden ze daar niet te zeggen:ouders mochten niet in de groepsruimten komen. In de hal moesten ze hunkind afgeven aan de directrice die het overdroeg aan helpsters die dekinderen indien nodig verkleedden en wasten. Al het contact verliep via dedirectrice en het personeel keek nogal eens neer op de moeders, die in hunogen weinig afwisten van kinderverzorging. Ze hoopten dat er een opvoe-dende werking uitging van de bewaarplaats op de moeders, wat betrefthygiëne, voeding en kleding.Deze bewaarplaatsen waren de voorlopers van de huidige kindercentra. Nade Tweede Wereldoorlog veranderde de kijk op ouders in kindercentra en deideeën over opvoeding. Het belang van de moeder-kindrelatie voor dehechting van kinderen kwam voorop te staan. Kindercentra moesten gezienhet belang van de moeder dan ook min of meer een vervanging zijn van degezinssituatie. Leidsters moesten zich spiegelen aan de moeder. De functie

die kindercentra hadden kan dan ook het best vergeleken worden met die vanoppas: leidsters waren een afgeleide van moeders.In de jaren tachtig deden wetenschappers onderzoek naar hechting vankinderen vanuit de ‘verbredingshypothese’. Ze concludeerden dat een kindmet meer opvoeders, en dus ook met leidsters, een gehechtheidsrelatie kanaangaan. Dat was volgens sommigen niet alleen mogelijk, maar ook goedvoor kinderen: een kind kan zo meer ervaringen opdoen en wat de oudersniet bieden, bieden andere opvoeders misschien weer wel. De verbredingshy-pothese vormde zo een belangrijke legitimering voor het bestaan van kinder-centra. De rol van leidsters en kindercentra in de opvoeding van kinderenveranderde hiermee.Zo nu en dan laait de oude discussie over de gevaren van kinderopvang voorde hechting en ontwikkeling van kinderen nog wel eens op, maar langzamer-hand wordt het steeds meer een geaccepteerd maatschappelijk verschijnsel ensoms zien mensen het zelfs als iets vanzelfsprekends. Steeds meer ouderskiezen bewust voor kinderopvang, om te kunnen werken maar ook omdathet een meerwaarde biedt in de opvoeding van kinderen: ze kunnen er spelenmet leeftijdsgenootjes, leren er sociale vaardigheden en zijn in een stimule-rende omgeving.Anno kunnen we dan ook constateren dat niet alleen thuis maar ook inkindercentra wordt opgevoed. Hiermee komt het pedagogisch perspectief inkindercentra centraal te staan. Leidsters en ouders zijn gelijkwaardige deel-genoten, partners in de opvoeding. Dit brengt automatisch met zich mee datkindercentra ouders bij de opvoeding op het kindercentrum nodig hebben.Leidsters hebben ouders nodig om kinderen het beste te kunnen bieden ophet kindercentrum en ook omdat ouders eindverantwoordelijk blijven.

Kijken naar ouderbetrokkenheid vanuit een pedagogisch perspectiefbetekent in kindercentra natuurlijk dat je in de eerste plaats kijkt naar hetbelang dat kinderen daarbij hebben. Maar ook de belangen van ouders,leidsters en kindercentra kun je vanuit een pedagogisch perspectief bekijken.Het belang van kinderen is verweven met dat van ouders, leidsters en kinder-centra als geheel. In de praktijk blijkt dit ook zo te werken. Als oudersbijvoorbeeld genieten van het contact met andere ouders op het kinder-centrum, hebben kinderen daar ook weer plezier aan. De informatie, inspi-ratie en steun die leidsters van ouders krijgen helpen hen hun vak beter uit teoefenen, wat in het belang is van kinderen. Betrokkenheid van ouders bij hetbeleid van het kindercentrum als geheel, komt de kwaliteit van het geheel tengoede en is daarmee in het belang van de kinderen.

Het belang van kinderen

Het gaat om het kind, daar doe je het vooral voor, die betrokkenheid is het. Als

het contact er niet zou zijn, zou het indirect op mijn kind werken, omdat ik er

dan zelf geen goed gevoel bij zou hebben. Wat je wilt is met een gerust hart

weggaan. Als de overdracht goed gaat, dan is dat zo. En als je af en toe iets

voor de crèche doet, wordt je band met de leiding nog beter, en ook dat werkt

weer door op het kind. Zelf heb je er ook iets aan: een beter beeld van de

situatie én een prettig gevoel. (Een ouder)

Een gevoel van veiligheidEen eerste basis voor kinderen is veiligheid. Dit vormt een basis voor eengoede ontwikkeling op andere gebieden. Kinderen ontlenen dit gevoel vanveiligheid vooral aan de mensen die voor hen zorgen, die op hun beurt eengehechtheidsrelatie met hén aangaan en waar ze zich daardoor vertrouwd bijweten. Ouders zijn meestal de personen waaraan kinderen zich primairhechten. Voor kinderen is het dan ook van direct belang of hun oudersvertrouwen stellen in het kindercentrum.

De kinderen vinden een koffie-uurtje prettig, om even samen binnen te komen

en dan samen iets te doen. Ik denk ook dat kinderen aanvoelen als er een

saamhorigheidsgevoel heerst tussen ouders, en daarmee vertrouwen en een

thuisgevoel. Dat geeft ze geborgenheid en veiligheid. Ik zie de kindjes hier

altijd gaan spelen en hun ouder in de gaten houden, en later gaan ze er ook

wel om vragen: ‘Mama of papa koffiedrinken?’ (Een ouder)

Kinderen voelen haarscherp aan of hun ouders hen met een gerust hartachterlaten. Daarom is het heel belangrijk ouders te betrekken bij kinder-centra om hen ook de kans te geven hun kind in volledig vertrouwen over tekunnen dragen aan leidsters.Op een kindercentrum krijgt een kind ook met andere opvoeders dan deeigen ouders te maken. Een kind heeft leidsters dan nodig als bron vanveiligheid; zijn ouders zijn er immers niet. Leidsters hebben ouders nodig omveiligheid te creëren, want ouders kunnen leidsters heel veel vertellen overhet kind wat hen kan helpen een hechte relatie met het kind op te bouwen.Naast de opvoeders draagt ook de bekende en vertrouwde omgeving van eenkindercentrum bij aan een veilig gevoel: het gebouw, de inrichting van degroepsruimte, het speelgoed. Tegelijkertijd hangt een vertrouwde omgevingin belangrijke mate af van de aanwezigheid van bekende andere kinderen, de

vriendjes en speelkameraadjes. Ook zij bieden elkaar veiligheid door relatiesaan te gaan met elkaar.Kinderen een gevoel van veiligheid bezorgen is, zo blijkt, een primair themain kindercentra, dat op allerlei manieren steeds weer terugkomt. Ook dehoogleraar kinderopvang, Riksen-Walraven, meent dat een veilige basis voorkinderen creëren een eerste doel moet zijn van de opvoeding en verzorging inkindercentra. Een gevoel van veiligheid is een belangrijke voorwaarde voorhet welbevinden van kinderen, en een gevoel van welbevinden is nodig alsbasis voor een goede ontwikkeling. Naast veiligheid bieden als meest basaledoelstelling zijn er meer pedagogische doelstellingen voor de kinderopvang:persoonlijke competentie en sociale competentie ontwikkelen en normen enwaarden bijbrengen. Deze doelen kunnen in een onveilig klimaat nietworden bereikt (Riksen-Walraven, ).Zowel thuis als op het kindercentrum zal het dan ook prioriteit nummer eenmoeten zijn om een gevoel van veiligheid bij kinderen te creëren. De peda-gogische omgeving van een gezin is echter wel van een heel andere aard dandie van een groep op het kindercentrum:

Een kinderdagverblijf is een wezenlijk andere situatie dan thuis. Dat willen we

ook helemaal niet nabootsen. Het gaat om twee verschillende werelden. Wij

hebben professionals, heel veel ruimte, heel veel materiaal, meer kinderen; dat

zijn belangrijke factoren. Thuis is thuis, dat je dat nodig hebt staat buiten kijf.

Wij benadrukken juist die andere kant. (Een leidinggevende)

Pedagogische afstemmingEen zekere afstemming tussen de leefwereld thuis en op het kindercentrum isnodig om het kind het broodnodige gevoel van veiligheid te helpenontwikkelen. Als een leidster totaal anders reageert op een kind dan zijnouders thuis doen, zal het minder snel geneigd zijn om zich aan deze leidsterte hechten. Een gevoel van onveiligheid kan dan het gevolg zijn. Communi-catie tussen ouders en leidsters, waarin ruimte is voor pedagogische afstem-ming, kan dit voorkomen Wat is precies pedagogische afstemming? In de Hoofdstudie kinderopvang(Tavecchio e.a., ) zijn de verschillen tussen de opvoeding thuis en op hetkindercentrum onderwerp van onderzoek geweest. De conclusie is dat dezewerelden relatief gescheiden circuits vormen. Kinderen worden er metverschillende opvoedingsdoelen en -opvattingen en met uiteenlopend peda-gogisch handelen geconfronteerd. Het welbevinden van kinderen zou ingevaar komen bij dergelijke verschillen. De onderzoekers bevelen ouders en

kindercentra daarom aan om in een vroeg stadium af te stemmen op hetgebied van pedagogische opvattingen én gedrag.

Met pedagogische afstemming bedoelen we in dit boek niet dat er geenverschillen mogen bestaan in pedagogisch denken en handelen, wantverschillen zijn er natuurlijk altijd (Zwetsloot, ).Ten eerste is de pedagogische omgeving thuis nu eenmaal anders dan die inde kinderopvang. Ten tweede zijn verschillen in opvattingen tussenopvoeders in de praktijk bijna niet te vermijden. Ook veel ouders verschillenonderling in hun aanpak en ideeën. En er zijn vaak nog meer volwassenen die‘opvoedend’ met een kind omgaan (oma en opa, de oppas, de buurvrouw,vrienden en kennissen, de juf en meester op school), die er allemaal huneigen ideeën op na houden. Tot slot is het bekend dat mensen, leidsters net zogoed als ouders, veelal anders handelen dan ze zeggen te doen.Op grond van deze verschillen doelen we met de term pedagogische afstem-ming op de afstemming in de opvoeding op grote lijnen. Ouders en leidstershoeven niet over alles precies hetzelfde te denken en daarnaar te handelen,om kinderen een gevoel van veiligheid te geven. In de alledaagse praktijkblijkt het te gaan om afstemming in de zin van: ‘het van elkaars ideeën enwensen op de hoogte zijn’, ‘het samen in de gaten houden’ en ‘de leefwereldente verbinden door veel uit te wisselen’.Overigens vinden de meeste ouders en leidsters de verschillen tussen thuis enkindercentrum vanzelfsprekend:

Ik loop wel eens aan tegen verschillen tussen hoe ouders denken en hoe ik

denk. Bijvoorbeeld dat de kinderen hier op de bank mogen springen, wat thuis

vaak niet mag. Ouders verwachten van ons wat meer structuur en strengheid,

maar bij ons is het wat meer vrijheid en blijheid. (Een leidster)

Ouders willen zich in grote lijnen herkennen in de opvoedingsideeën van hetkindercentrum, maar respecteren en snappen het dat leidsters er andereopvattingen op na kunnen houden:

Ik heb wel altijd opgelet hoe ze met kinderen omgaan: hoe is de sfeer en hoe

zijn de leidsters? Hoewel ik mijn eigen ideeën heb over opvoeden, heeft een

kinderdagverblijf ook een eigen stijl van aanpak en daar ga ik me als ouder

niet eindeloos mee bemoeien. (Een ouder)

We laten de leidsters wel in hun waarde. Je geeft je kind uit handen en dan

moet je niet op de stoel van de leidster gaan zitten. (Een ouder)

We kunnen nog een stap verder gaan. Verschillen tussen leefwerelden kunnenzelfs bijdragen aan de ontwikkeling van sociale competentie bij kinderen:kinderen worden sociaal vaardig doordat ze leren omgaan met verschillen.De vraag is dan ook niet zozeer óf er pedagogische verschillen bestaan tussenthuis en kindercentrum, maar hóe er met de verschillen wordt omgegaan,opdat er voor een kind geen grote verwarring ontstaat:

Ik ben van mening dat kinderen heel goed in twee pedagogische werelden

kunnen worden opgevoed, mits deze niet al te ver van elkaar afstaan en mits

ze zich binnen die twee pedagogische settings gewoon veilig kunnen voelen.

(Een ouder)

Een kind hoeft dus niet in de problemen te raken als er thuis en op hetkindercentrum verschillende opvattingen en opvoedingspraktijkenvoorkomen. Als het kinderen maar duidelijk is dat er verschillen zijn en datdie er ook mogen zijn. Een kind heeft die duidelijkheid nodig om zich veiligte voelen. Bij verschillen is het in het begin meestal even wennen, maar naverloop van tijd weten de kinderen precies waar ze aan toe zijn.Uit de interviews die we afnamen bij oudere kinderen op de buitenschoolseopvang, blijkt meermalen dat ze hun ouders graag betrokken zien. Dit geeftaan dat ze uit zichzelf ook behoefte hebben aan de verbinding van leef-werelden:

Ik zou het best leuk vinden als vaders en moeders hier ook eens kwamen, met

uitstapjes en misschien wel iets bedenken wat we kunnen doen om het leuker

te maken, samen bedenken … Maar ze moeten niet altijd meegaan met

uitstapjes, want dan kan je niet goed je gang gaan, dan moet je steeds naar je

vader luisteren, dat vind ik niet fijn. (Een kind)

Er ging een keer een leidster weg en toen gingen we bananen maken en aan

de muur hangen, met de vaders. Als ik het zelf mocht zeggen zou ik het leuk

vinden als de ouders vaker komen, om samen te knutselen of samen weg te

gaan. (Een kind)

Sommige dingen zijn leuker met ouders. We gingen ook een keer kamperen. En

met Sinterklaas waren altijd een paar ouders de Pieten en dan kregen we heel

veel pepernoten en zo, en dat was heel gezellig. (Een kind)

Mijn vader doet nooit iets, want die werkt heel veel. Hij brengt ons ook nooit

naar school. Ik zou het wel leuk vinden als mijn vader hier eens kwam, dan

kan hij ook eens praten en horen hoe ik het hier heb. Leuk als hij dat van een

ander hoort. (Een kind)

In het laatste citaat is een meisje van jaar aan het woord, dat zelf goed instaat is haar vader te vertellen wat zij kwijt wil. Dat is echter niet het enige dattelt voor haar. Ze vindt het ook belangrijk dat hij op het kindercentrumkomt, er deel van uitmaakt.Als we het bovenstaande samenvatten, betekent pedagogische afstemming inde praktijk dat ouders en leidsters veel uitwisselen om zo de wereld thuis enop het kindercentrum te verbinden, waarbij verschillen mogen blijvenbestaan. Aan deze afstemming en verbinding ontlenen kinderen een gevoelvan veiligheid.

Kindertrots en kindervriendschappenAls ouders bij kindercentra worden betrokken, levert dat voor kinderen meerop dan alleen een gevoel van veiligheid. Ze genieten er ook van als hunouders er zijn en zijn dan zichtbaar trots. Onderstaande citaten geven dit aan:

Ik merk dat die betrokkenheid kinderen goed doet. Niet zozeer tijdens het

brengen en halen, maar wel als ouders meedraaien. Dat kinderen dat op prijs

stellen. Ze laten dan veel dingen zien, ze zijn trots als ze in de kring een koekje

mogen uitdelen, want hun mama draait mee…! Het is ook tussen kinderen

een gespreksonderwerp. (Een leidster)

Ik merk ook dat mijn kind het leuk vindt als ik er ben. Altijd is het: ‘Kijk mama,

ik doe dit, ik heb dat gedaan. ‘Kind blij, ik blij. Ik vind de speelzaal heel belang-

rijk voor kinderen, en het is belangrijk dat ik er dan ook ben. (Een ouder)

Ook kan de betrokkenheid van ouders kindervriendschappen bevorderen. Inde huidige samenleving, waar het steeds minder vanzelfsprekend is dat kleinekinderen elkaar ontmoeten, bepaalt de mogelijkheid om met leeftijdgenootjeste kunnen spelen vaak al mede de keuze van ouders voor een kindercentrum.Duidelijk is dat kinderen al vanaf zeer jonge leeftijd op elkaar gericht zijn, ophun manier vriendschappen aangaan. Dit is belangrijk voor kinderen, wantvriendschap vertegenwoordigt een belangrijke emotionele waarde in hunleven – net als in dat van volwassenen. Groepsopvang heeft in dit opzicht eenmeerwaarde voor kinderen, en kindercentra zouden de kans om zich hiermeete profileren en onderscheiden veel meer kunnen benutten.Geïnterviewde kinderen die vroeger op een crèche hebben gezeten die geheeldoor de ouders zelf gedraaid werd, geven een interessante kijk op de relatietussen ouderparticipatie en (de bestendigheid van) kindervriendschappen.Een meisje van jaar vertelt over de vriendschap met haar vriendinnetje, dieal acht jaar bestaat:

Het lijkt wel of je veel sneller vriendinnen wordt, zoals S. en ik, omdat ouders

elkaar wat beter leren kennen en dan blijven die ouders ook een soort vrien-

dinnen en dan wordt de band zeg maar sterker. Volgens mij als je een crèche

met leidsters hebt, dan hebben ouders minder contact. Die kennen elkaar wel,

maar niet zo dat ze vriendinnen worden of zo. Ik vind het leuk dat ouders

elkaar kennen en dat je dan gewoon een vriendin hebt die je al heel lang kent.

(Een kind)

Niet alleen in ouderparticiperende crèches, maar ook in reguliere kinder-centra kunnen ouders samen een klimaat scheppen waarin kindervriend-schappen goed kunnen gedijen. Door met elkaar te praten over de opvoedingen andere zaken leren ze elkaar kennen. Dan zien we dat vriendschappen vanhun kinderen meer de kans krijgen zich ook thuis voort te zetten en zo steedssterker te worden en uit te groeien tot een hechte onderlinge band. In depraktijk zien we dat ook leidsters het stimuleren dat de kinderen bij elkaarthuis spelen en dat ze aanmoedigen dat kinderen die bevriend zijn naardezelfde groep en later naar dezelfde basisschool overgaan. De ruimte en deaandacht die ouders onderling en ouders en leidsters samen voor onderlingerelaties van kinderen hebben, lijkt ons daarom belangrijker dan de organisa-tievorm van de crèche – ouderparticiperend of regulier.

Het belang van ouders

Ik heb wel meegemaakt dat op thema-avonden flinke discussies werden

gehouden. Er was ook een goede wisselwerking tussen de ouders en de

leidsters, en de leidsters deden ook echt wat met de opmerkingen van de

ouders. (Een ouder)

Ouders hebben de regieIn de inleiding op dit hoofdstuk gaven we aan dat leidsters en ouderspartners in de opvoeding zijn. Als ouders hun kinderen naar een kinder-centrum brengen, betekent dit dat zij de opvoeding voor de tijd dat het kinddaar is, met leidsters delen. Daarom hebben leidsters belang bij de betrok-kenheid van ouders. Tegelijkertijd hebben ouders zelf belang bij hun betrok-kenheid, want zij zijn en blijven de primaire en eindverantwoordelijkeopvoeders. Daarnaast zijn ouders vaak de enigen die zicht hebben op deverschillende opvoedingsmilieus waarin de kinderen zich bevinden, en deze

kunnen verbinden. We gaan hier dan ook uit van het ‘ouders-hebben-de-regiemodel’: ‘Ouders kunnen vergeleken worden met de architect en dehoofdaannemer van een groot bouwproject. De architect houdt in de gatenof alles volgens plan verloopt. De hoofdaannemer voert een belangrijk deelvan het werk zelf uit, en delegeert een deel van de uitvoering naar onderaan-nemers. Het spreekt voor zich dat, ook al dragen de onderaannemers niet de eindverantwoordelijkheid voor het hele project, zij wel verantwoordelijkzijn voor het deel dat ze hebben aangenomen. Kindercentra kunnenbeschouwd worden als een van de onderaannemers van ouders’ (Van Dijkeen Terpstra, ).Dit model impliceert dat naarmate ouders actiever vorm kunnen geven aanhun betrokkenheid, zij ook beter in staat zijn de eigen verantwoordelijkheidvoor het welbevinden van hun kind waar te maken. Uit onderzoek (VanDijke, Terpstra en Hermanns, ) blijkt dat ouders die verantwoordelijk-heid graag nemen. Ze vinden het heel belangrijk dat hun kind op zijn plek isen zich prettig voelt in het kindercentrum, en achten zich hierop goedaanspreekbaar voor leidsters. Een goede, open communicatie met de leidstersgeeft hun het vertrouwen dat hun kind letterlijk en figuurlijk in goedehanden is. Ouders geven in de interviews heel duidelijk aan dat ze er vanuithun regierol niet alleen voor hun kinderen maar ook voor zichzelf veel aanhebben als de communicatie goed is. Het geeft ze zelf het broodnodige gevoelvan veiligheid en vertrouwen:

Voor mezelf krijg ik van mijn betrokkenheid een veilig gevoel: dat ik mijn

kinderen op een veilige plek heb gezet. (Een ouder)

Ik krijg zelf ook veel aandacht, ze vragen altijd hoe dingen gegaan zijn als ik

hem kom ophalen. Ze stellen altijd vragen. Bijvoorbeeld als we voor het eerst

naar zwemles geweest zijn. Ik ben ook wel eens verbaasd hoe ze al die dingen

kunnen onthouden. Maar juist dit soort dingen maakt dat ik veel vertrouwen

in ze heb. (Een ouder)

Steun en gezelligheidBehalve dat ouders vanuit hun regierol belang hebben bij hun betrokken-heid, heeft die hun meer te bieden. Ouders kunnen op het kindercentrumbijvoorbeeld steun vinden bij leidsters en leidinggevenden én bij andereouders. Er gaat een geruststellende werking uit van dagelijkse ervaringendelen, horen hoe anderen met hun kind omgaan, problemen herkennen waarouders voor komen te staan, merken dat je niet de enige bent:

We hadden ook veel steun aan de crèche, aan de ouders. Iedereen had en

kreeg kinderen en dan kon je gemakkelijk je ei kwijt als je weer een halve nacht

niet geslapen had. (Een ouder)

Door de aanwezigheid van andere ouders hebben zij ook de mogelijkheidhun sociaal netwerk op te bouwen of uit te breiden. Steun van een sociaalnetwerk is in het belang van ouders én kinderen. Dit wordt namelijk doorouders als belangrijkste ondersteuning in de opvoeding van kinderen ervarenen helpt opvoedingsproblemen voorkomen, blijkt uit onderzoek naaropvoedingsondersteuning.Kinderen die vroeger naar de ouderparticiperende crèche gingen, kunnenzich nog haarscherp herinneren dat de ouders ‘altijd heel gezellige tijdenhadden’. Als ouders hierop terugblikken komt een soortgelijk beeld boven:

Een nadeel voor de kinderen was, denk ik (lachend), dat bij de wisseling tussen

de middag de ouders zo ontzettend lang en gezellig bleven praten. En dan ook

nog eens de ouders van de halers en de brengers erbij. Dan was het wel eens

zo dat er een uur of anderhalf uur ontzettend veel gekletst werd, en dan zaten

er soms kinderen een beetje bij van ‘wat zal ik nou eens doen?’ (Een ouder)

Ouders genieten van dit informele contact, ook met de leidsters. Een moederdie terugkijkt naar de kennismaking met het kinderdagverblijf, waardeerde:

… de manier waarop je in het begin wordt binnengehaald, de manier waarop

je begroet wordt, de betrokkenheid bij de dagelijkse zorg, vragen die gesteld

worden … van lieverlee ontwikkelt zich zo een relatie. Ook met andere ouders

die je zo ontmoet. Het is gewoon erg gezellig, even kletsen en bijpraten. (Een

ouder)

Of er een goede onderlinge band ontstaat, hangt dus niet af van een bepaaldevorm van opvang. Ouders zoeken iets bij elkaar én bij de leidsters en leiding-gevenden als ze daar de kans toe krijgen. Verschillen bestaan in de matewaarin die kansen gecreëerd worden. De interviews laten duidelijk zien datouders op een kinderdagverblijf geen wezenlijk andere behoeften hebbendan ouders van een peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang of ouderpar-ticiperende crèche. De mate waarin ouders kunnen investeren in onderlingcontact, verschilt wel – niet iedereen heeft evenveel tijd – maar de waarde dieze eraan hechten verschilt niet:

Ik vind het een heel dierbaar clubje dat er zit. Hier is het een heel intiem

gedoetje en word je betrokken bij het geheel. Je leert de mensen, de organi-

satie, de ouders en de leidsters kennen, het reilen en zeilen. De onderlinge sfeer

tussen ouders en die tussen ouders en leidsters trekt me aan. (Een ouder)

Informele gezellige momenten creëren op zichzelf weer kansen voor eenonderlinge band:

Ik denk dat ouders makkelijker te mobiliseren zijn voor bepaalde informele

acties, zoals Sinterklaas, of om het vertrek van een leidster te organiseren – de

kleine activiteiten waarin je een overzichtelijke rol speelt. Het versterkt het

contact tussen jou en de leidster, je creëert een band en je kunt in dat

informele contact ook heel veel dingen kwijt. (Een ouder)

Van elkaar lerenOuders geven ook aan van de onderlinge contacten te leren. Een oudernoemt de crèche bijvoorbeeld ‘een netwerk van mensen met heel veelexpertise die iets voor je kunnen betekenen’. Andere ouders zeggen: ‘Je leertvan elkaar. Het is leuk om te zien hoe andere ouders met bepaalde opvoe-dingsvragen omgaan.’ Of: ‘Ik denk dat ik ook van hen kan leren omdat zijmeer afstand hebben naar mijn kind dan ikzelf.’Ouders vertellen ook van leidsters en leidinggevenden te leren, omdat eenander persoon met een andere kijk en ervaring iets kan toevoegen:

Het treft me ook dat leidsters de kinderen steeds weer als uniek blijven zien.

Ieder kind wordt bijvoorbeeld anders gecorrigeerd. (Een ouder)

Veel ouders willen ook dingen te weten komen over de pedagogische visie enaanpak in het kindercentrum, bij speciale gelegenheden of gewoon tussen debedrijven door:

Als je even aan de koffie zit met de leidsters hoor je van alles, en wat dan

allemaal over tafel gaat is volgens mij al belangrijk. Er ontstaat toch een soort

overeenstemming over dingen met de ouders. Dat lijkt misschien klein, maar is

toch van grote invloed, denk ik. (Een ouder)

Hoewel er natuurlijk een pedagogisch beleidsplan is, ben ik heel erg benieuwd

hoe zoiets er in de praktijk uitziet. Ik zou graag willen meedraaien, en dan

hoef ik ook niet alleen in mijn eigen groep te kijken. (Een ouder)

Deze laatste citaten geven ook aan dat ouders het kindercentrum als eenopvoedende gemeenschap zien. Niet alleen hun individuele kind interesseerthen, maar ook de groep waarin hun kind zit en de wijze waarop het kinder-centrum als geheel pedagogisch te werk gaat.

Het belang van leidsters

Als ik een compliment krijg, als ze zeggen dat het thuis goed gaat, of als een

moeder bijvoorbeeld zegt: ‘Hij blijft nu met eten thuis aan tafel zitten, en dat

lukte eerst helemaal niet’, dan is dat mijn inspiratie om door te gaan. Ik vind

het heerlijk als ouders vertellen dat kinderen thuis ook doen wat ze op de

crèche doen, dat ze vertellen dat het goed gaat en dat ouders het prettig

vinden. (Een leidster)

Ouders als inspiratiebronBovenstaand citaat geeft aan dat leidsters zich net als ouders ook gesteund engeïnspireerd voelen wanneer zij feedback en goedkeuring krijgen. Leidstershebben vaak een sterke behoefte aan waardering van ouders. Ouderssignaleren deze behoefte ook:

Ik denk dat leidsters zich erg in de steek gelaten kunnen voelen als je ze een

kind alleen maar ’toeschuift’. Dat ze het toch erg waarderen als je informeert,

en wilt weten wat er plaatsvindt. Dat het negatief zou overkomen als je dat

niet doet. (Een ouder)

Ik merk ook wel dat leidsters het contact met ouders ook leuk en belangrijk

vinden. Daarnaast vinden ze het jammer en zijn ze teleurgesteld als ouders

daar geen tijd voor hebben. (Een ouder)

Als ouders een actieve eigen inbreng in het kindercentrum kunnen hebben,doen leidsters soms verrassend positieve ervaringen met ouders op:

Ik vind het zelf gewoon leuk dat ouders een barbecue organiseren en dat ik

dan als leidster eens een keertje niks hoef te doen en dat ik dan daar mag

gaan zitten, dat vind ik echt een leuk initiatief. (Een leidster)

Een leidster die concreet pedagogisch handelen met ouders bespreekbaarmaakte, voelt zich geïnspireerd door ouders:

Wat me zo opviel was hoe gek ouders eigenlijk op hun kinderen zijn. Dat ze

daar zo leuk over konden vertellen, dat ik er helemaal vrolijk van werd. Dat

inspireert me wel. Dat kinderen gewoon leuk en spontaan zijn en dat je daar

zo’n plezier mee kunt hebben. Dat hoor je niet zo vaak op de speelzaal, omdat

het dan eerder over de probleempjes gaat. (Een leidster)

Ouders als informatiebronLeidsters vinden ouders ‘de belangrijkste informatiebron’, want:

Ouders kennen hun kind natuurlijk heel goed, en kinderen hebben ook wel

gebruiksaanwijzingen. Ouders kunnen je vertellen hoe je met ze om kunt

gaan. Zij kennen hun kinderen een stuk beter dan wij. (Een leidster)

Leidsters op de groep leren van ouders over de behoeftes, het karakter, devoor- en afkeuren van hun kinderen. Met de informatie van ouders kunnenleidsters hun houding naar een kind beter bepalen. Contact tussen leidster eneen ouder kan zo bijdragen aan een gevoel van veiligheid van een kind.Leidsters en ook leidinggevenden benoemen het belang dat zij hebben bijouderbetrokkenheid in termen van het belang van kinderen:

Als je goed contact met de ouders hebt, weet je meer over een kind. Dat schept

een band tussen mij en het kind en het doet kinderen ook erg goed, het geeft

ze meer vertrouwen. En als je geen goed contact met de ouders hebt, staat het

kind ook verder van je af. Als je weinig van het kind afweet, weinig te horen

krijgt, moet je het alleen hebben van de momenten dat het kind er is en een

kind communiceert natuurlijk nog niet zo goed, dus dat is maar uitvissen. Als

je geen contact met ouders hebt, schep je zelf onbewust ook een afstand. (Een

leidster)

Praktische steun van oudersPeuterspeelzaalleidsters zijn over het geheel genomen positief en enthousiastover de praktische rol die ouders kunnen spelen en wat dat weer voor ouderskan betekenen:

We praten met ouders om te vragen wat zij leuk vinden om te doen met

kinderen, om hen erbij te krijgen. Als je merkt dat ze iets leuk vinden, kunnen

ze daarin ook een taak krijgen. Dan wordt de speelzaal ook iets van de ouders.

(Een leidster)

Als je op een gegeven moment ouders goed leert kennen en je weet dat die

persoon het heerlijk vindt om iets op te ruimen of iets heel concreets te doen,

dan moet je dát ook vragen aan die ouder. Misschien een gordijn te maken en

op te hangen. Dan wordt de speelzaal ook een stukje van die ouder, omdat het

haar gordijn is, omdat zij iets heeft geschilderd. (Een leidster)

En dan hopen we dat ouders het hier gezellig vinden en dat ze dan ook meer

betrokkenheid en band zullen voelen, en dan makkelijker binnenstappen om

zich ergens voor aan te melden. (Een leidster)

Voor veel leidsters in kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang vormteen praktische bijdrage van ouders een soort ‘extraatje’:

Met ouderavonden en zomerfeest, dan doen ouders mee door hapjes te maken

en de kinderen doen ook wat. Dan is het vanuit de gezelligheid dat je contact

hebt.(Een leidster)

Het zomerfeest is hier ontzettend belangrijk. Meestal doen we het zo dat

ouders voor de hapjes zorgen en wij voor de drank en de muziek. Dan is het

ongelooflijk wat we aan voedsel binnenkrijgen. Het feest is heel belangrijk voor

ouders. Als er bijvoorbeeld kinderen voor de zomer weggaan, zeggen de

ouders vaak: ‘Maar ik kom wel op het zomerfeest.’ Op de een of andere

manier vinden ze dat altijd leuk. Dan is er veel contact tussen de ouders

onderling en tussen de leidsters en de ouders. Dat is ook onze taak. We gaan

niet met elkaar zitten kletsen. Het is de bedoeling dat we er voor de ouders

zijn. Vanuit het idee van samen opvoeden! (Een leidinggevende)

Dit laatste citaat geeft aan dat praktische steun van ouders een heel goedeingang kan zijn om de communicatie tussen ouders en leidsters op gangbrengen.

Het belang van kindercentra

Het is belangrijk om de opvoeding op elkaar af te stemmen, en met ouders

hierover te praten. Het is ook belangrijk een beleidsplan te hebben op dit

gebied. Maar dat is niet genoeg. De discussie erover is veel belangrijker dan

wat er op papier staat, zeg ik altijd. (Een ouder)

Pedagogisch beleid en de HKZ-normenSamen vormen kinderen, ouders, leidsters en leidinggevenden het kinder-centrum als gemeenschap. En dus is het ook gewenst om ouders bij het

geheel te betrekken. Dit kan bijvoorbeeld door hen te betrekken bij het peda-gogisch beleid. Betrokkenheid van ouders op dit niveau kan de kwaliteit vande kinderopvang voor hun eigen kind verhogen, maar ook voor andereouders en andere kinderen.Ouders betrekken bij het pedagogisch beleid is niet alleen goed, de Wetmedezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ) uit verplicht allegesubsidieerde kinderopvangorganisaties hiertoe. En als kindercentra eenHKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector)-kwaliteitskeur-merk willen behalen, zijn ze hiertoe ook verplicht. Dit keurmerk kunnen zebehalen door aan de HKZ-normen over onder meer ouders en pedagogischbeleid te voldoen: ‘In het pedagogisch beleid staat de visie op en het handeleninzake (…) de samenwerking met ouders in het belang van kinderen’, en:‘Ouders worden betrokken bij de ontwikkeling, vaststelling (…en) evaluatievan het pedagogisch beleid’ (Stichting HKZ, ).Kortom: ouders betrekken bij het pedagogisch beleid is in het belang van hetkindercentrum als geheel, het is verplicht in de wet en het verhoogt dekwaliteit.

Open dialoog met ouders als groepDe normen van de HKZ vertellen niet hóe een kindercentrum ouders kanbetrekken bij het pedagogisch beleid. Gewoonlijk gebeurt dit formeel in deoudercommissie, wat voor een kindercentrum heel belangrijk is. Echter, eenopen dialoog met zo veel mogelijk ouders van het hele kindercentrum kan opmeer manieren vorm krijgen. Want vele onderwerpen die ouders als groepaangaan, kunnen goed besproken worden zonder dat er een formeel voorstelop tafel ligt. Een kindercentrum dat bijvoorbeeld bezig was Reggio-ideeën inte voeren en de kinderen meer hun gang wilde laten gaan, ging met alleouders de dialoog aan over de nieuwe pedagogische visie:

Als kinderen in de poppenhoek spelen en ze willen thee zetten, mogen ze nu

water pakken. De ouders dachten eerst: ‘Ze gaan knoeien, dat is niks.’ Daar

hebben we een heel gesprek over gehad met ouders, dat kinderen thuis best

andere dingen kunnen leren dan hier op de speelzaal. Ik vind het trouwens wel

fijn als ouders kritische vragen stellen, want dan kun je er tenminste over

praten. Als ouders echt met argumenten komen dat ze onderdelen van Reggio

hier zouden afwijzen, dat zij vinden dat het de speelzaal minder aantrekkelijk

maakt, dan kunnen we in overleg met elkaar beslissen om het op een andere

manier te doen. (Een leidinggevende)

In de paragraaf ‘Samen denken’ in hoofdstuk zijn voorbeelden opgenomenvan open dialogen met groepen ouders die spontaan zijn ontstaan en tengoede kwamen aan het kindercentrum als geheel.Het gaat er op het niveau van het kindercentrum als organisatie die kwaliteitbeoogt dus steeds om uitnodigend te zijn naar ouders, hen open, respectvolen gelijkwaardig te benaderen, hen serieus te nemen en een open dialoog methen aan te gaan. Ouders waarmee respectvol wordt omgesprongen, zijn erniet op uit om op de stoel van het kindercentrum te gaan zitten. Het respectdat ouders krijgen door ze bij het geheel te betrekken, zal een kindercentrumook weer terugkrijgen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren in de vorm van eengroter vertrouwen, meer begrip voor de eigenheid en eigen verantwoorde-lijkheid van het kindercentrum, meer feedback en waardering voor leidsters.En: ouders die niet alleen tevreden zijn over hoe hun kind door de eigenleidsters wordt opgevangen, maar ook een enthousiast verhaal over het helekindercentrum vertellen, bieden de beste PR. Daarnaast loopt een kindercen-trum dat steeds weer bereid is een open dialoog met ouders aan te gaan, nietde kans vast te roesten in routinematig denken en handelen.

Van knelpunten naar kansen

Ouders bij kindercentra betrekken biedt kansen om pedagogisch met hen afte stemmen en de leefwerelden van kinderen te verbinden. Het contact tussenouders en leidsters over de verzorging en andere praktische zaken rondomeen individueel kind (het kind is ziek geweest of gevallen of is volgende weekjarig of wordt om vijf uur opgehaald, het gezin gaat een weekje op vakantieenzovoort) verloopt in de meeste kindercentra heel goed. Dit contact is ervooral als de ouders hun kinderen halen en brengen en bij allerlei andereinformele gelegenheden. Echter, de mogelijkheden om in deze situaties ookpedagogisch af te stemmen, om te praten over de opvoeding en de leefwereldthuis en op het kindercentrum worden minder vaak benut. De oudercom-missie geeft een kindercentrum de kans ouders formeel en als groep bij hetkindercentrum te betrekken. In de praktijk wil ongeveer % van de ouderszitting nemen in de oudercommissie (Jansen, ). Brede pedagogischeafstemming met de overige % is ook op allerlei andere informele manierenmogelijk, en meer ouders kunnen gestimuleerd worden om in de oudercom-missie te gaan, blijkt in de pilots.Ouders bij het kindercentrum betrekken levert niet alleen kansen voor peda-

gogische afstemming op. In de voorgaande paragrafen werd ook duidelijk dathet allerlei andere voordelen heeft die direct of indirect in het belang zijn vankinderen. Bijvoorbeeld de bevordering van kindervriendschappen,vertrouwen en steun voor ouders, waardering en informatie en praktischesteun voor leidsters en kwaliteit voor het kindercentrum als geheel.In de praktijk liggen dus allerlei kansen om ouders bij kindercentra tebetrekken en pedagogisch af te stemmen, zowel op individueel als op groeps-niveau, in een formele of informele setting. In deze paragraaf onderzoekenwe hoe het komt dat deze kansen nu vaak nog blijven liggen, en we geventegelijkertijd uitwegen en oplossingsrichtingen aan.

Zelfbewuste en zelfverzekerde leidsters

Leidsters vonden het ook wel ‘eng’ met ouders. Ze zaten niet echt te springen

om de ouderavonden. Maar als je voelt dat de leidsters een beetje angstig zijn,

spreek je ze als ouders ook minder makkelijk aan. (Een ouder)

In de praktijk en uit de interviews blijkt dat onzekerheid bij veel leidsters eenopen communicatie in de weg staat. Dat veel leidsters onzeker zijn in hetcontact met ouders is in veel gevallen begrijpelijk en verklaarbaar. Jongeleidsters hebben tijdens hun opleiding nog niet veel ervaring op kunnendoen in de omgang met ouders en zien in het begin vaak op tegen ouders.Van allerlei kanten wordt dagelijks een beroep gedaan op leidsters en deinhoud van hun functie is met de huidige ontwikkelingen aan steeds meerveranderingen en eisen onderhevig. Veel leidsters hebben ook het onzekeregevoel dat ouders hen niet serieus nemen en op hen neerkijken, omdat zij eenhogere opleiding hebben genoten:

Het slaat een heel andere kant op, die participatie. Ze leggen je als ouder zo

hun wil op. Tenminste, bepaalde personen doen dat, want niet iedereen is zo.

Omdat ze dan een hogere opleiding hebben genoten, kijken ze een beetje op

je neer. Terwijl wij toch niet voor niets dit werk hebben. Het is soms moeilijk

voor mij door een bepaalde houding die ouders tegenover mij aannemen. (Een

leidster)

Al of niet in samenhang met teleurstellende ervaringen hebben veel leidstersook het beeld dat ouders het werk in de kinderopvang onderwaarderen, wathun zekerheid niet bevordert:

Ik zou willen dat ouders meer beseffen wat het werk als leidster inhoudt. Ik

vind dat ze er te makkelijk over denken. En dan zou ik willen dat ouders wat

meer interesse tonen, veel ouders hebben er geen idee van wat je allemaal

doet. Als ik aan ouders vertel dat de kinderen buiten in het badje zijn geweest,

zijn er veel ouders die niet reageren en denken dat we dat wel even doen. Dan

denk ik, kom maar eens in een hoekje kijken hoeveel werk dat is, zodat je ook

eens waardeert wat wij doen. (Een leidster)

Soms blijkt onzekerheid ook als leidsters en leidinggevenden aangeven dat zebepaald niet zitten te wachten op ouders die zich met hun werk zoudenwillen ‘bemoeien’:

…aan de andere kant voel ik me dan ook erg op mijn vingers gekeken. (Een

leidster)

Hoe het er hier in de praktijk uitziet, de pedagogische inhoud, bepalen we

intern. Wij doen het hier zo en daar moet je je als ouder bij aanpassen. (Een

leidinggevende)

Als je kind naar de crèche gaat, hoort het erbij dat je dat uit handen geeft.

(Een leidster)

Een leidinggevende verklaart de defensieve houding van leidsters als volgt:

Ik denk dat als je het over de pedagogiek hebt, sommige leidsters ouders een

beetje een bedreiging vinden. Als ouders meewerken of meegaan bij een

uitstapje of zo, komen er wel eens protesten van leidsters. Het lijkt wel of ze

zich aangetast voelen in hun professionaliteit. Leidsters willen toch een soort

afstand hebben, en juist die afstand maken ze dan misschien te groot, zodat

ouders hun kind alleen maar gaan ‘afgeven’ als het ware. (Een leidingge-

vende)

Subtieler komt de onzekerheid naar voren door de associaties die leidstershebben bij bepaalde termen. Als leidsters het bijvoorbeeld hebben overuitwisseling, bedoelen zij meer feiten uitwisselen over het kind, terwijlouders daarbij meer denken aan van gedachten wisselen over opvoeden enerover doorpraten.

Kansen ontstaan al pratend en werkendOm te komen tot pedagogische afstemming en de verbinding tussen leef-werelden is een open communicatie op basis van respect en gelijkwaardig-

heid nodig tussen ouders en leidsters. Door onzekerheid bij leidsters blijftcommunicatie veelal steken in eenrichtingsverkeer vanuit leidsters. Er is welcommunicatie en afstemming over praktische zaken en de verzorging, maarniet veel over opvoeding. Leidsters schermen zich daarvoor af, blijkt ook uitde voorgaande citaten.Als leidsters in hun werk de kans krijgen zich te ontwikkelen, ervaring op tedoen en zich bewust te worden van hun eigen pedagogische ideeën, normenen waarden, blijkt dat zij zich zelfverzekerder en sterker gaan voelentegenover ouders. In de pilots zagen we dat leidsters zich op allerlei manierenontwikkelden. Op verschillende kindercentra organiseerden leidinggevendendiscussieavonden voor het team over vragen als: hoe denk je over opvoeding?Wat vind je zelf belangrijk? Dit samen praten zorgde ervoor dat leidsters zichbewuster werden van hun rol en zich steviger gingen voelen in hun contactmet ouders:

Toen ik hier net begon, keek ik heel erg tegen ouders op. Niet dat ik het aan

mijn laars lapte, maar meer dat ik echt geen ervaring had. Nu zijn ouders voor

mij ook belangrijk, maar ik voel me gelijkwaardig naar hen toe. Ik ben heel erg

zo gegroeid. (Een leidster)

De discussies leidden al snel tot initiatieven om eens iets anders te proberen,waardoor het ontwikkelingsproces verder ging. Al discussiërend enuitproberend bouwden ze steeds meer zelfverzekerdheid op en veranderde decommunicatie met ouders.

Ik heb wel moeten groeien om met de ouders om te gaan. In het begin vond ik

het heel moeilijk om naar ze toe te stappen, maar nu ik wat meer ervaring

heb, voel ik me zekerder. Leidsters hebben wel wat vaardigheden als ze net

beginnen, maar het is goed als er andere leidsters zijn om het bij ‘af te kijken’.

Je leert toch door ervaring. Als je je rijbewijs haalt, moet je eigenlijk ook nog

leren autorijden. (Een leidster)

Door denken en doen te koppelen, door samen te praten en ervaring op tedoen blijkt dat leidsters meer overtuigd raken van zichzelf en de waarde vanhun eigen rol. Het opgebouwde zelfvertrouwen verandert de communicatiemet ouders en hun houding naar ouders. Er ontstaat al pratend en werkendeen opener communicatie die wordt gekenmerkt door gelijkwaardigheid enrespect. Juist een dergelijke communicatie en houding zijn belangrijk voorpedagogische afstemming. We zagen in de pilots dat leidsters na een ontwik-

kelingsproces zelf gingen aangeven graag met ouders te willen praten overopvoeding. Ze gingen meer en andere manieren bedenken om ouders bij hetkindercentrum te betrekken.

Rekening houden met de wensen en de cultuur van oudersVanaf het moment dat leidsters zich steviger en gelijkwaardiger in hunschoenen voelen staan ten opzichte van ouders, willen en durven ze meer enbeter te communiceren met ouders. Niet alleen krijgen ze zelf meer behoefteom ouders bij hun werk te betrekken en aan pedagogische afstemming, maarze durven nu ook aan ouders te vragen hoe ze betrokken willen worden. Datbetekent meer ‘winst’ want als ouders het zelf leuk en aantrekkelijk en inte-ressant vinden liggen er meer en betere kansen voor pedagogische afstem-ming.

Ik vraag altijd aan ouders of ze ideeën hebben voor ouderavonden. Kijk, ik kan

wel een ouderavond organiseren en dan bedenk ik een leuk thema – muziek

met kinderen of zo – maar de ouders kunnen wel met vragen zitten over de

basisschool, en wat is goed voor mijn kind. Dan heb ik liever dat we dat doen,

dat we twee uur gemotiveerd zitten te praten, dan dat we twee uur zitten en

dat ze het eigenlijk helemaal niet leuk vinden. Dat weet ik uit ervaring. Ik

vraag suggesties van tevoren, bijvoorbeeld als we uitgebreid aan de koffie

zitten ’s ochtends en dan komen er altijd wel dingen tevoorschijn waarvan ik

denk, dat is hartstikke leuk, en voor je het weet gaat zo’n balletje rollen en heb

je een hartstikke leuke avond. (Een leidster)

Ouders bij het kindercentrum betrekken op een manier die hen aanstaathoeft niet alleen vorm te krijgen door hun rechtstreeks naar hun wensen enbehoeften te vragen. Het kan ook betekenen: inspelen op wat er leeft. Eengeslaagde ouderavond is geen kwestie van ‘een avondje lukraak de brandweerinschakelen’:

Mijn oplossing om ze erbij te betrekken is om meer in te spelen op waar ze

behoefte aan hebben. Ouders dingen aan te bieden die ze zelf heel leuk

vinden. Daarbij moet je ze ook een beetje aanmoedigen, enthousiast maken,

zeggen: ‘Ik ben benieuwd wat jij daarvan vindt.’ Op die manier kun je ouders

meer motiveren. (Een leidster)

Vraaggericht werken, open staan voor ouders en hun wensen betekent ook:rekening houden met de cultuur waarin ouders en kinderen leven.

De Nederlandse cultuur is echt een praatcultuur. Ik merk dat dat bij ouders uit

andere culturen vaak heel anders ligt. Als je ze vraagt een keer een boodschap

te doen, geen probleem. Maar om met elkaar om de tafel te zitten en te

praten, nee. (Een leidster)

Een Nederlandse vrouw vertelt over haar Turkse partner dat hij minderbetrokken is bij het kinderdagverblijf. De reden is niet alleen dat hij eendrukke baan heeft:

Hij staat er anders tegenover. Die cultuur van betrokken moeten zijn als ouder,

kent hij niet. Hij mist het motief ervan. Maar hij durft ook niet goed. Ik denk

dat je kunt zeggen dat allochtonen minder makkelijk binnen zo’n ‘instelling-

achtige’, ‘regelachtige’ manier werken als Nederlanders. Ze denken eerder dat

de instelling het dan maar moet regelen. Maar – en dat is misschien een tip –

je kunt allochtonen wel met informele activiteiten en contacten trekken. En als

er allochtone leidsters zijn, is het verschil in leefwereld ook al minder groot en

daarmee de drempel om over cultuur te praten veel lager. (Een ouder)

Deze suggestie heeft op een andere plek al vruchten afgeworpen:

Betrokkenheid via de oudercommissie, dat is moeilijk, dat heeft ook met

cultuur te maken. Door veel andere culturen worden wij als professionals

gezien: wij weten wat we doen, en ouders hebben niet de behoefte zich

daarmee te bemoeien. Dat is ook niet gebruikelijk. Ouderparticipatie is iets dat

ze minder gewend zijn. Het is soms ook angst dat wij hun bemoeienis als een

belediging zouden opvatten: wij zijn de beroepskrachten, en wie zijn zij om

ons te vertellen hoe het moet? We kunnen daar nu beter op inspelen dan een

paar jaar geleden, want we hebben nu ook leidsters uit Ghana, omdat er heel

veel Ghanese kinderen op het kinderdagverblijf komen. De rest van het team

heeft daar heel veel van geleerd, hoe bepaalde dingen werken. (Een leidster)

Uit de interviews en de praktijk in veel kindercentra ontstaat zo het beeld datNederlandse ouders graag bij het kindercentrum betrokken worden met ‘eengoed gesprek’. Dat past bij de ‘praatcultuur’. Allochtone ouders worden ineerste instantie liever betrokken via informele activiteiten:

Je krijgt ze wel met hapjes en drankjes, eten is heel belangrijk voor ze. Het leeft

in hun cultuur en het is ook veel informeler, een feestje. Ik heb ook goede erva-

ringen met allochtone leidsters die de cultuur kennen, en met het werken met

materialen uit de cultuur, bijvoorbeeld Afrikaanse spullen. (Een leidster)

Ik heb jarenlang een eetclub gehad. Een kookclub met allochtone ouders. De

groep was de bindende factor. We waren met elkaar en als je niet geweest was

belde een ander je op: ‘Hé, waar was je de vorige keer?’ Dat maakte zo ontzet-

tend veel uit. (Een leidster)

Nieuwe perspectieven op tijdgebrek…het is ook moeilijk om ze erbij te betrekken want ze hebben het altijd zo

druk: of ze zijn naar school of ze moeten werken. Logisch natuurlijk. (Een

leidster)

…ik merk dat als er meer dan drie kinderen in het gezin zijn, de betrokkenheid

afneemt. En alleenstaande ouders zijn ook vaak minder betrokken, die redden

het gewoon niet, qua tijd. (Een leidster)

…ouders hebben gewoon nog heel veel andere dingen te doen naast de

opvang. De school bijvoorbeeld, en clubjes. Ze weten gewoon niet waar ze de

tijd vandaan moeten halen. De opvang moet niet te veel tijd in beslag nemen,

en daar heb ik ook wel weer respect voor. (Een leidster)

…er is natuurlijk ook vanuit de ouders dat dubbele, aan de ene kant wel iets

willen, maar aan de andere kant ’s avonds ook gewoon moe zijn na je werk en

geen zin meer hebben … Daar is eigenlijk geen oplossing voor. De tijd is

gewoon beperkt. (Een ouder)

…ik kan me ook wel voorstellen dat niet alle ouders even betrokken zijn. Als je

kind maar één middag op de buitenschoolse opvang komt, ben je blij als het

vanzelf gaat en ga je je daar niet te veel in verdiepen. Als je dan ook nog druk-

druk-druk bent, kan ik me dat wel indenken. (Een ouder)

Allemaal flarden van uitspraken die tijdgebrek als oorzaak aangeven voor hetfeit dat ouders niet of minder betrokken zijn. Soms gaan leidsters al uit vantijdgebrek van ouders. Dat is ook logisch, als ouders vaak aangeven druk tezijn lijkt het vanzelfsprekend dat zij ook geen tijd hebben voor bijvoorbeeldeen ouderavond. Maar het is niet juist om dan te denken dat hun interesseniet verder gaat dan ‘als het kind maar opgevangen wordt’. Tijdgebrek vanouders is een probleem, maar het staat niet gelijk aan onwil en desinteressevan ouders.Zowel uit de interviews als in de pilots blijkt dat leidsters veel creatieveoplossingen weten te vinden voor het tijdsprobleem. Bijvoorbeeld doormogelijkheden voor betrokkenheid zodanig te organiseren dat deze hettijdgebrek van ouders respecteren:

Ze houden bijvoorbeeld een borrel om halfvijf, zodat je er niet apart voor hoeft

te komen, maar gewoon kunt aanschuiven als je je kind komt halen. (Een ouder)

Een andere mogelijkheid is ouders de keuze te geven uit verschillendeaantrekkelijke alternatieven. Dan hoeven zij zich niet schuldig te voelen als zeeen keer niet komen:

Je kunt ouders het beste erbij betrekken door een breed aanbod: een ouder-

avond, een enquête houden over wat ze willen, een video van de kinderen

laten zien. En zoals op scholen: een tienminutengesprek, dat kun je dan weer

combineren met iets anders, zodat ze blijven. (Een ouder)

Een ouder geeft nog de tip: ‘Liever minder vaak maar intensief, dan vaker enalles maar half.’Het helpt ook om reële verwachtingen te hebben. Als leidsters pas tevredenzijn als alle ouders komen, roepen ze de teleurstelling over zichzelf af. Het isvan belang dat leidsters oog hebben voor de betrokkenheid die er wel is:

Dat ouders betrokken zijn, heeft te maken met een open houding hier en een

goede relatie met hen. Als ze willen praten, nemen we daar ook de tijd voor.

(Een leidster)

Het is wel eens moeilijk voor ouders, het moet niet te veel worden. Dat kunnen

ze gewoon niet aan omdat ze werken. Maar ze zijn wel gemotiveerd, dat merk

je. Het belangrijkste is dat je hun een gevoel geeft van ‘Kom maar!’ als er tijd

voor is. Daarom vind ik het niet slecht gaan, want ik ervaar dat het voor hen

niet meevalt maar dat ze wel willen. De behoefte van de ouders zelf staat

centraal. (Een leidster)

Kortom: leidsters die de kans krijgen zich al pratend en werkend teontwikkelen worden steeds zelfbewuster en zelfverzekerder. Hierdoorverbetert de communicatie met ouders, durven zij meer af te gaan op dewensen en de cultuur van ouders, en zoeken zij meer naar creatieveoplossingen om ouders ondanks tijdgebrek bij het kindercentrum tebetrekken. In de praktijk blijkt dat ouders door dit alles op meer en anderemanieren betrokken worden bij kindercentra, waarmee des te meer en beterekansen voor pedagogische afstemming én meer dan dat worden gecreëerd.Het volgende hoofdstuk met inspirerende voorbeelden uit de praktijk maaktdit duidelijk.

2 Insp i r e r ende voorbee lden

Dit boek pretendeert niet ‘de’ handleiding te zijn om ouders meer, beter ofanders bij kindercentra te betrekken, of daarvoor een concrete methodiekaan te reiken. Wat we wel willen is leidinggevenden inspiratie bieden. In dithoofdstuk doen we dat door het kader uit hoofdstuk te illustreren metinspirerende voorbeelden uit de praktijk. Uit de voorbeelden blijkt datleidsters met de stimulerende begeleiding van leidinggevenden ouders opveel andere manieren bij het kindercentrum kunnen betrekken, waarmeeheel veel kansen voor pedagogische afstemming en verbinding van leef-werelden ontstaan: manieren die ouders bijzonder aanspreken en die ookkansen bieden voor andere zaken die direct of indirect in het belang zijn vankinderen. Leidinggevenden kunnen uit de voorbeelden die elementen enideeën halen die hen aanspreken en die zij in hun situatie kunnen gebruiken:ze zijn vooral bedoeld ter inspiratie en niet als vaststaande methoden.De voorbeelden komen zowel uit kindercentra van de pilots van het projectals uit andere kindercentra. Elk voorbeeld begint met een sfeerbeeld uit depraktijk. Steeds geven we aan om wat voor activiteit het gaat, wat de achter-grond is van de activiteit, en hoe de activiteit vorm kreeg. In de na-beschouwingen kijken we naar de factoren die het succes van de activiteitenverklaren.

De voorbeelden zijn onderverdeeld in categorieën. Jan Peeters ()benoemde vier manieren waarop ouderbetrokkenheid kan worden ingevuld:meeleven, meedoen, meedenken en meebeslissen. Volgens deze termenhebben wij de voorbeelden ook ingedeeld. Omdat in dit boek partnerschap

ofwel tweerichtingsverkeer oftewel ‘samen opvoeden’ centraal staat, brengenwe een kleine variatie aan op zijn terminologie:

Samen levenBij samen leven gaat het erom de wederzijdse interesse en betrokkenheid bijde leefwereld thuis en op het kindercentrum te waarderen en te stimuleren.Samen leven krijgt vorm waar ouders leidsters en kinderen elkaarontmoeten.

Samen doenBij samen doen draait het om gezamenlijk uitgevoerde activiteiten: ouders enleidsters ondernemen iets met elkaar, al of niet met de kinderen.

Samen denkenBij samen denken buigen ouders en leidsters zich samen over pedagogischeonderwerpen.

Samen denken en doenDeze vierde categorie hebben we gecreëerd omdat we in de praktijk ook leukeen goede voorbeelden vonden van activiteiten waarin doen en denkengekoppeld zijn.

Leidinggevenden kunnen deze indeling als inspiratie en tevens als kapstokgebruiken om hun eigen situatie te beoordelen: waar doen we al veel aan enwaaraan minder, wat kan op ons kindercentrum nog een impuls gebruikenom ouders een variatie aan kansen te bieden om betrokken te zijn?

S A M E N L E V E N

L E E F W E R E L D E N I N B E E L D

H E T P R O J E C T F A M I L I E

WatHet project Familie is van start gegaan door foto’s op te hangen van familieen bekenden van de kinderen op een kindercentrum in het zuiden van hetland. Gaandeweg werden in het project steeds meer documentatievormeningezet, van een papieren rol met uitspraken van kinderen tot het gebruikvan een voice-recorder.

Voor Mischa zijn de foto’s van het poffertjesfeest bij Rachelle thuis al

de hele dag een aandachttrekker. Steeds staat hij er in de buurt, wijst

andere kinderen maar vooral Rachelle op de foto’s en haalt allerlei

herinneringen aan die dag op. Op een gegeven moment raakt hij er zo

van onder de indruk dat hij besluit: ‘Rachelle, jij komt vannacht bij mij

logeren.’

Een leidster vangt het gesprek tussen Mischa en Rachelle op en schrijft

het op de papieren rol aan de muur in de buurt van de galerie. Op de

rol staan allerlei uitspraken van en gesprekken tussen de kinderen

opgetekend. Als Mischa’s moeder hem komt halen, leest ze de rol met

veel plezier. ‘Ik ben blij dat ik nu ook weet dat Rachelle vannacht bij

ons komt logeren!’ roept ze lachend uit.

AchtergrondDit kindercentrum is al enige tijd bezig met pedagogiekontwikkeling.Leidsters zijn hier enthousiast over. Door veel met elkaar te discussiëren overwat er in de groep gebeurt, beginnen zij het in de vingers te krijgen. Leidstersgaan steeds bewuster naar zichzelf, de kinderen en de groep kijken, lerenmeer van een afstand naar zichzelf te kijken en te reflecteren. Het is eenproces van voortschrijdend inzicht: pedagogiekontwikkeling krijgt steedsmeer een eigen plek. De leidsters vinden het soms wel moeilijk om nieuweinzichten te vertalen naar de dagelijkse praktijk op het kindercentrum. Zijmissen in alle discussies de directe aansluiting op de dagelijkse praktijk enhet contact met ouders. Daarnaast krijgt de leidinggevende het te druk om

steeds op de hoogte te zijn van wat er in de groepen gebeurt. Het proces lijkteen beetje te stagneren. Om dit weer op gang te brengen, besluiten ze geza-menlijk met een project Familie te starten, om de leefwereld van thuis enkindercentrum dichter bij elkaar te brengen. Familie is een concreetonderwerp dat alle leidsters aanspreekt en inspireert om de draad weer op tepakken.

HoeHet project begint met foto’s ophangen van ouders, broertjes en zusjes enandere familieleden, die de kinderen van huis mogen meenemen. In de loopder tijd ontwikkelen zich steeds meer manieren dan alleen foto’s, om ouderserbij te betrekken. Allerlei documentatievormen duiken in het kinder-centrum op. In de hal hangt een activiteitenkalender, zodat ouders wekelijksop de hoogte gehouden worden van bijzondere activiteiten die zullenplaatsvinden. Ook is er een documentatiewand in de hal waar kinderen huncreaties op mogen hangen. Vlak bij deze wand hangt een strook behang, waarleidsters dagelijks uitspraken van kinderen opschrijven. Eens in de tweemaanden verschijnt er een kinderkrantje met hierin stukjes vanuit elkegroep. Ouders krijgen in videobeelden, foto’s en dia’s op ouderavonden tezien wat er in het kindercentrum gebeurt. Leidsters staan hierbij altijd openom inhoudelijke gesprekken met de ouders aan te gaan over het hoe enwaarom van de pedagogische werkwijze. Op ouderavonden of andere gele-genheden met ouders filmen leidsters vaak ook. Deze filmpjes laten ze danwel eens zien aan de kinderen. Op een ander kindercentrum van dezelfdestichting zijn leidsters nu ook begonnen met documenteren door gesprekkenvan kinderen op te nemen met de voice-recorder, die ouders dan later ookweer kunnen horen. Het project Familie heeft zo in de loop der tijd allerleiverschijningsvormen gekregen.

NabeschouwingBij het project Familie op het beschreven kindercentrum worden veelverschillende documentatievormen uitgeprobeerd. Wat ‘werkt’ is het feit dat(audio)visueel materiaal veel reacties opwekt bij kinderen, ouders enleidsters. Het geeft hun direct een kader om aan te refereren, roept herinner-ingen, vragen en discussie op en ondersteunt en stimuleert zo vaak eenlevendige wederzijdse interactie: interactie die een basis vormt om samenaan de praat te raken, pedagogisch af te stemmen en de leefwerelden vanthuis en het kindercentrum te koppelen. (Audio)visueel materiaal is in hetbijzonder ook een trekker voor meer teruggetrokken ouders, die niet zo van

S A M E N L E V E N

praten houden. Het is makkelijker om aan de hand van dit materiaal eens eenleidster aan te spreken, dan vanuit het niets. Het is per kindercentrumverschillend welke documentatievormen het meest aanspreken, dat is vooraleen kwestie van uitproberen.In het volgende voorbeeld wordt gebruikgemaakt van een bijzondere vormvan documentatie: de kindergalerie.

S A M E N K I J K E N I N D E K I N D E R G A L E R I E

E E N M U L T I F U N C T I O N E E L G E H E E L

WatIn een kindercentrum in het oosten van het land, bevindt zich in elke groepeen hoekje dat ‘De Kindergalerie’ heet. Het is een vaste plek waar creaties vankinderen en foto’s van activiteiten tentoongesteld worden, zodat ouderskunnen zien wat hun kind in de groep gedaan heeft. Daarnaast mogen dekinderen er ook spullen van thuis neerzetten, als ze daarover iets willenvertellen of er iets mee willen doen.

De moeder van Willem komt hem om halfnegen brengen. Gisteren

had ze geen tijd om naar zijn kunstwerk te kijken, dus nu lokt hij haar

mee naar de galerie. Ze heeft bijna geen tijd om de leidsters gedag te

zeggen en haast zich met hem mee naar de hoek van de ruimte.

Enthousiast vertelt Willem over het monster dat hij heeft gekleid en dat

nu helemaal alleen in een vitrine mag staan. In de vitrine ernaast

liggen een paar schelpen. Die heeft Natasha meegenomen van huis.

De moeder van Willem is ook nieuwsgierig naar de schelpen. Natasha

komt erbij en vertelt uitgebreid over haar vakantie. Willems moeder

vindt het allemaal erg leuk en komt al pratend met Natasha en Willem

op het idee dat Willem wel een keer de enorme dennenappels kan

meenemen, die ze van de zomer in de Ardèche hebben gevonden.

‘Hé, daar ben ik ook geweest’, valt een leidster in het gesprek. Willem

vindt het gesprek dat over Frankrijk ontstaat tussen zijn moeder en de

leidster erg interessant en doet zijn best om zijn moeder aan te vullen

met allerlei leuke details van de vakantie.

S A M E N L E V E N

AchtergrondDe opzet van kindergalerieën per groep is geïnspireerd op de Reggio-benadering. In plaats van een speciaal atelier en een tentoonstellingsruimte,zoals dat in Reggio Emilia het geval is, heeft hier iedere groep een kinderga-lerie. De kindergalerie heeft niet alleen een functie voor ouders, zal blijken.

HoeWanneer je als ouder de verticale groep in dit kindercentrum binnenkomt,vind je direct om de hoek de kindergalerie. Daar is bewust voor gekozen:ouders moeten er makkelijk even heen kunnen lopen. Op een houten bordstaat ‘De Kindergalerie’ geverfd. Er zijn heel eenvoudig een aantal vierkanteschappen en een paar vitrinekastjes aan de muur gemonteerd. Met een kastdwars op de muur is de hoek afgeschermd. Op de hogere schappen staandingen waar voorzichtig mee om moet worden gegaan. In de lagere schappenkunnen kinderen hun kunstwerken neerzetten, maar ook iets van thuis dat zegraag willen laten zien. Al vaker is het gebeurd dat kinderen samen met zo’nvoorwerp gingen spelen.De kindergalerie is ook om een andere reden heel handig. Het kinder-centrum heeft geen aparte eetkeuken, waardoor eten en spelen in één ruimtemoeten gebeuren. Als ze gaan eten en kinderen zijn net bezig met bijvoor-beeld een bouwwerk van Duplo, mogen ze dat even in de galerie zetten. Er iseen leidster aangewezen die verantwoordelijkheid heeft voor de kast. Vlakbijde galerie hangt een schoolbord waarop leidsters dagelijkse belevingen enuitspraken van kinderen schrijven. Vaak lezen ouders het bord vanuit degalerie, wat veel gespreksstof tussen ouders en leidsters en ouders enkinderen oplevert.

Nabeschouwing De kindergalerie heeft meer functies. Een belangrijk effect van de kinderga-lerie is dat ouders goed en snel een beeld kunnen krijgen van wat hun kinddie dag of week op het kindercentrum heeft meegemaakt. Maar door dekindergalerie krijgt ook de creativiteit van de kinderen aandacht en eenduidelijke plek. Daarnaast geeft een galerie niet alleen ouders een indruk,maar ook leidsters en kinderen halen er belangrijke informatie uit. Doordatkinderen er ook voor hen betekenisvolle dingen van thuis neer kunnenzetten, ontstaat er veel interactie en wordt de koppeling tussen de leefwereldthuis en op het kindercentrum heel zichtbaar. Zo geeft een galerie heel veelconcrete aanleidingen voor ouders, leidsters en kinderen om in gesprek metelkaar te raken over van alles.

S A M E N L E V E N

Kort samengevat geeft een dergelijke galerie tegelijkertijd een impuls aan deReggio-benadering, lost een ruimteprobleem op, betrekt ouders, leidsters enkinderen meer bij elkaar en verbindt leefwerelden. Niet alleen in het kadervan ouderparticipatie, maar ook in het kader van tijd-, ruimte- en geldge-brek, lijkt het dan ook een heel aantrekkelijke onderneming om eenvoudigekindergalerieën op te zetten!

O P A - E N O M A D A G E N O P H E T K I N D E R C E N T R U M

D E F A M I L I E H O U D T N I E T O P B I J H E T G E Z I N

WatOpa’s en oma’s krijgen de gelegenheid om in de leefwereld van hun kleinkindop het kindercentrum te stappen door een bezoek te brengen. Deze bezoekenworden gefilmd en de ouders bekijken deze beelden op een ouderavond.

De meeste grootouders komen uit het dorp, maar er zijn er ook bij

die helemaal uit Leeuwarden of Zeeland zijn gekomen. Als de groep

opa’s en oma’s binnen is, volgt er eerst een voorstelrondje met behulp

van een liedje. Daarna krijgen de kinderen zoals gewoonlijk hun drinken

en fruit. Dan vraagt een leidster aan een opa of hij een leuk liedje kent

dat ze samen kunnen zingen. ‘Opa Bakkebaard had een huisje en in

dat huisje daar was het goed.’ De oma’s en opa’s en kinderen gaan

steeds harder zingen, enthousiast omdat ze ontdekken dat ze het

liedje allemaal kennen. Op de achtergrond maakt een leidster korte

opnames van de reacties van kinderen en grootouders.

Na dit gezamenlijke concert krijgen alle opa’s en oma’s koffie met een

plakje cake terwijl de leidsters aan een verschoonronde beginnen. Even

later gaan de kinderen buiten spelen. De opa’s en oma’s helpen de

kinderen in hun jassen. Bij het naar buiten gaan pakken de kinderen de

cadeautjes die ze voor hen hebben gemaakt. Ondertussen zingen ze

een afscheidsliedje: ‘Zeg maar dag met je handje’. Als de kinderen

allemaal buiten zijn, krijgen de grootouders nog een rondleiding door

het kindercentrum. Elke keer weer zijn ze onder de indruk van de

inrichting en de mogelijkheden op het kindercentrum: ‘Wat hebben

de kinderen hier een ruimte, en wat doen jullie veel met ze, ik had daar

geen idee van.’

S A M E N L E V E N

AchtergrondIn een klein dorp in de Achterhoek is het sociale netwerk van de inwonersheel sterk. Familierelaties zijn hecht en opa’s en oma’s spelen een belangrijkerol in het leven van hun kleinkinderen. Waar grootouders het in andere delenvan het land vaak heel gewoon vinden als hun kleinkinderen naar de opvanggaan, is dat in dit dorp nog helemaal niet zo. Ouders in dit dorp die hun kindnaar de kinderopvang brengen, geven aan dat hun eigen ouders daar moeitemee hebben, het maar niks vinden. Een kind hoort bij zijn moeder te zijn, isveelal nog de norm. Ouders uit de oudercommissie hebben daarom gevraagdom eens iets voor opa’s en oma’s te organiseren. Om de leefwereld van thuisen het kindercentrum wat dichter bij elkaar te brengen én de vooroordelenbij grootouders weg te nemen, is het initiatief ontstaan om opa- en oma-dagen te organiseren op het kindercentrum.

HoeHet kindercentrum investeert al veel in de relatie met ouders, die over hetalgemeen dan ook goed is. De ouders krijgen een brief, waarin hun verteldwordt van de plannen. Ook wordt hun gevraagd of ze dit aan hun ouderswillen vertellen en of ze hen willen uitnodigen. Bij de brief zit een antwoord-strookje met twintig mogelijke dagdelen waarop zij de opa’s en oma’s kunneninschrijven. Ze kunnen kiezen tussen ’s ochtends halftien en halfelf en ’s middags van halftwee tot halfdrie. De twintig dagdelen zijn verdeeld overde week voor de herfstvakantie en de week erna. De vakantie is welkom, wantde bezoeken zijn soms best intensief voor de leidsters en de kinderen. Uitein-delijk schrijven de opa’s en oma’s zich in totaal voor elf dagdelen in. Perbezoek mogen maximaal zeven opa’s en oma’s komen. Grootouderstellen dieelkaar kennen uit dezelfde familie worden niet samen ingedeeld, om tevoorkomen dat ze te veel naar elkaar toetrekken. Als zich op een dagdeel teweinig grootouders hebben ingeschreven, worden die op een andere dagingedeeld.De pedagogische visie van het centrum is om niet te veel voor de kinderen tebepalen, hen zo veel mogelijk zelf aan te laten geven. Voor de bezoeken vangrootouders maken de leidsters echter wel een plan, om het uur dat ze er zijneen beetje te structureren. Het gewone ritueel van een liedje zingen en allenamen even noemen, begint als het bezoek komt. Daarna zoekengrootouders, kinderen en leidsters samen uit welk liedje ze allemaal kennen.Dat levert vaak een boel plezier op. De leidsters filmen fragmenten van iederbezoek. Tot slot doen ze samen een spel om de interactie tussen opa’s, oma’s,kinderen en leidsters op gang te brengen. Het bezoek krijgt ondertussen ook

S A M E N L E V E N

de gelegenheid om vragen aan de leidsters te stellen over de gang van zakenop het kindercentrum. Als de grootouders weer naar huis gaan, krijgen ze vande kinderen allemaal een cadeautje mee. Twee weken nadat het laatste bezoekis geweest, is er een ouderavond voor ouders, die dan ook erg nieuwsgierigzijn naar de beelden. Het hoofd vertelt op deze avond eerst iets over hoe hetinitiatief ontstaan is en vervolgens kijken ouders, leidsters en hoofd samennaar de video.

NabeschouwingHet initiatief is een groot succes om verschillende redenen. Ten eerste is hettotstandgekomen als antwoord op de wens van de oudercommissie om opa’sen oma’s kennis te laten maken met het kindercentrum. Deze vraaggerichtewerkwijze heeft zeker invloed gehad op de opkomst tijdens de bezoekdagen.Nu het een idee van de ouders zelf was, deden ze erg hun best om hun oudersnaar de bezoekdagen te krijgen. Ten tweede kwam er veel bezoek omdat denadruk is gelegd op de vrijblijvendheid van het gebeuren, vooral het gezellig-heidsaspect is benadrukt. Tot slot was het een succes omdat alles goed wasvoorbereid en alle doelen die ouders en leidsters ermee hadden, zijn behaald.Door de uitvoering van het plan zijn de leefwerelden van de kinderen thuisen op het kindercentrum dichter bij elkaar gebracht. Dit blijkt ook uit het feitdat de gebeurtenis ontzettend veel gespreksstof opleverde tussen kinderen,ouders en grootouders. Tevens gaven veel opa’s en oma’s aan dat hun voor-oordelen verminderd zijn. Uitspraken als ‘Het viel me erg mee’ of ‘Het is veelleuker voor kinderen dan ik had gedacht’, illustreren dit. Voor de oudersbetekende deze bevestiging van hun ouders erg veel. Ze gaven aan zichhierdoor extra gesteund te voelen in de opvoeding van hun kinderen. Eenbijzondere bijkomstigheid is dat de ouders ook weer bij het geheel betrokkenwerden, doordat ze op een ouderavond de beelden konden bekijken enhierover met elkaar en leidsters konden praten. ‘En zo krijgen we een steedscompletere koppeling van leefwerelden en wordt de cirkel dus steeds ronder’,verwoordt de leidinggevende na de ouderavond.

S A M E N L E V E N

S A M E N D O E N

S A M E N D A N S E N

E L K A A R O P E E N A N D E R E M A N I E R L E R E N K E N N E N

Wat Op initiatief van een paar ouders organiseren ouders en leidsters samen eendansfeest in de groepsruimte van de naschoolse opvang.

De kinderen zijn erg nieuwsgierig wanneer een paar ouders binnen-

komen en de groepsruimte gaan versieren. ‘Waarom is dat?’ vragen

ze. Als de leidsters vertellen dat ze vanavond met de ouders gaan

dansen, klinkt er wat honend gegiebel achter kinderhanden. De

kinderen vinden het leuk, dat blijkt wel uit al hun vragen, maar ook wel

een beetje raar.

De dansavond. Bijna alle ouders en leidsters zijn er. Iedereen is wat

onwennig en kijkt een beetje de kat uit de boom in de feestelijk ver-

sierde groepsruimte. In hoekjes beginnen voorzichtig wat gesprekken

over alledaagse dingen. Twee moeders komen erachter dat ze in de-

zelfde straat wonen. Dan springt een vader op een leidster af en vraagt

haar ten dans. Dat voorbeeld wordt gretig gevolgd. Na een tijdje staat

iedereen onder het genot van een hapje en drankje te kletsen of te

dansen. Het feest gaat door tot laat op de avond, aan het eind lopen,

fietsen of rijden de ouders en leidsters met elkaar richting huis.

‘Ik heb gisteravond met jouw pappa gedanst!’ vertelt een NSO-leidster

en weer is hetzelfde gegiebel te horen. Sommige kinderen zijn erg

nieuwsgierig, maar de meesten hebben het verhaal al van hun ouders

gehoord. Als een moeder haar zoon op komt halen, komt ze heel

anders binnen dan anders. Ze praat even met de leidsters aan de

koffietafel. ‘Ik wist niet dat jij zo waanzinnig goed kon dansen!’ zegt ze

tegen een leidster, terwijl ze de jas van haar zoon pakt en de deur

uitloopt, haar zoon met verbaasde ogen achter haar aan.

AchtergrondOp een middag ontstaat er een gesprek tussen een paar ouders die hun kindbij de naschoolse opvang komen ophalen. Ze vinden het eigenlijk jammer dat

ze de leidsters zo weinig uitgebreid spreken, er is vaak tijd te kort. Is het nietbij de ouders, dan wel bij de leidsters. Zo krijgen ze niet echt de kans om eengoede relatie met elkaar op te bouwen. Op deze manier blijft er eigenlijkaltijd een beetje afstand tussen ouders en leidsters, vinden ze.

HoeAan de koffietafel die sinds kort is ingesteld, praten ze er verder over met deleidsters. Zij ervaren het andersom net zo, blijkt na een tijdje. Een ouderoppert het idee om eens een feest alleen voor ouders en leidsters te organi-seren om het contact wat meer kans te geven. De leidsters vinden dat stukvoor stuk een erg leuk plan. Ze vinden wel dat de ouders het feest dan moetenorganiseren. Daar haken twee ouders direct enthousiast op in.Een paar dagen later praten deze ouders verder over de plannen. Dat gaatvanzelf, ze hebben geen afspraken gemaakt, ze zien elkaar wel weer aan dekoffietafel. Andere ouders horen er zo ook van, en bieden aan om de bood-schappen voor het feest te doen. Een leidster stelt haar auto hiervoor beschik-baar. Een andere leidster komt op het idee om een poster te maken om deouders uit te nodigen. Samen met een ouder gaat ze spontaan aan de slag.Niet veel later hangt de kleurige poster al aan de voordeur, versierd metbloemen en slingers. Hij kan zo niet aan de aandacht van de oudersontsnappen. Direct daarna, in de hal, hangt een ouder een lijst op waarouders zich kunnen opgeven voor het feest. Op deze manier is binnen eenweek het hele feest al in kannen en kruiken. De leidsters en de ouders diehebben ingetekend, leveren allemaal wat geld in om de boodschappen tedoen. Op de dag van het feest worden de boodschappen gedaan, de hapjessamen klaargemaakt en de ruimte versierd en aangepast. Het feest kanbeginnen.

NabeschouwingOp een heel informele manier is een zeer succesvolle activiteit georganiseerd,geheel op initiatief en naar behoefte van de ouders. Dat had grote voordelen.Er hoefden geen afspraken te worden gemaakt. Door het dagelijksekoffiehalfuurtje bij het halen, groeide het vanzelf. Niemand voelde zichbezwaard, alles ging in een ontspannen sfeer. Als de behoefte er is en geuitkan worden, organiseert het enthousiasme zich, zo blijkt, als vanzelf.Niet alleen vonden de ouders en leidsters de dansavond op zich een grootsucces, ze merken er nu ook duidelijk de effecten van. Ouders lopen eerdereven binnen sinds die tijd, beginnen makkelijker een gesprek. Ouders enleidsters praten nu vaker over de kinderen, omdat ‘de afstand minder is

S A M E N D O E N

geworden’. Door eenvoudig samen een feest te houden, is de weg vrijgemaaktvoor meer pedagogische afstemming! Een leidster merkt ook dat ouders numakkelijker hun hulp aanbieden om bijvoorbeeld de tuin op te knappen ofde zandbak opnieuw te vullen. Ook dat is van grote pedagogische waarde. Ditsoort informele activiteiten vormen namelijk vruchtbare grond voor eengoede communicatie en pedagogische afstemming tussen ouders en leidsters.

M I J N V A D E R I S B O E R

E L K A A R E N D E B O E R D E R I J L E R E N K E N N E N

WatEen leidster van een peuterspeelzaal heeft aan de vader van een van dekinderen gevraagd of ze eens een keer mogen komen kijken op zijn boerderij.

De schapenboer heeft strobalen klaargelegd voor de kinderen waar-

op zij de grootste lol hebben. De lammetjes zijn leuk, maar dit is bijna

nóg leuker, merken de ouders die vrolijk met de kinderen meedoen.

Ineens zien ze de boer met een zorgelijk gezicht voorbijschieten. Hij

heeft net ontdekt dat het lammetje bij een drachtig schaap niet goed

ligt. Hij gaat het schaap helpen te bevallen. Tien minuten later is het

doodstil in de schuur en zitten ouders, kinderen en leidsters ademloos

op de knieën naar de bevalling te kijken. De leidster die het initiatief

voor de activiteit heeft genomen, vraagt zich af of de kinderen dat

bloed en die paniek niet eng vinden. Totaal niet, blijkt wanneer het

lammetje onder grote blijdschap uit ‘de bips’ van het schaap komt.

Johan is reuze trots op zijn vader. Later, als iedereen weer aan het

spelen is, zegt hij tegen een moeder: ‘Dat gebeurt hier bijna wel iedere

dag!’

Terug op de peuterspeelzaal, maar ook nog weken daarna, geeft dit

spannende bezoek aan de boerderij veel gespreksstof voor zowel

ouders, kinderen en leidsters. Een tijdje later komt de boer, vader

Roelof, eens langs om te vragen hoe het gaat en of hij nog iets kan

betekenen. Op de buitenspeelplaats ontstaat een oploopje: ‘Hé, dat is

die vader van de boerderij, die het lammetje geboren liet worden,

weet je nog?!’

S A M E N D O E N

AchtergrondEen leidster die jaar terug een peuterspeelzaal in een achterstandswijk ineen grote stad heeft opgezet, mist al jaren een kinderboerderij in de wijk. Zevindt het belangrijk dat de kinderen in contact komen met de natuur. Als zeeen kind in de groep krijgt wiens ouders een schapenboerderij hebben aan derand van de wijk, grijpt ze dit direct aan om haar ideeën te verwezenlijken.Wanneer ze het met andere ouders over haar idee heeft, krijgt ze leukereacties. De ouders vinden het zelfs een leuker idee dan naar een kinder-boerderij gaan, want nu kunnen de kinderen ook echt het werk van de boerzien en mogen ze misschien wel meehelpen. Bovendien missen zij ook eenplek in de buurt waar je kinderen kennis kunnen maken met natuur endieren. Al snel komt het plan dan ook tot uitvoering.

HoeEen paar dagen later gaat er een briefje met aanmeldingsstrookje de deur uitnaar alle ouders over wat het plan is en of ze mee willen helpen. De leidstergaat met een ouder op bezoek bij de vader. Die heeft zelf al in kannen enkruiken wat hij wil doen met de kinderen: ze mogen meehelpen met melken,ze mogen lammetjes op schoot nemen, maar ze mogen vooral ook spelen opde strobalen en limonade drinken. Alle groepen mogen van hem een ochtendkomen. Dat betekent voor de boer vijf ochtenden natuureducatie op deboerderij. Zijn zoon is zichtbaar trots op zijn vader als hij met zijn groep opde boerderij is. Net als zijn vader probeert hij de andere kinderen te helpenen uit te leggen hoe je een lammetje de fles kunt geven. Als de ouders dekinderen en de leidsters weer terugbrengen naar de peuterspeelzaal, wordt eraltijd uitgebreid nagepraat aan de koffietafel met alle ouders en leidsters.Toen de kinderen van de boer van de peuterspeelzaal afgingen, kwam hij zelfvragen of ze het jaar daarop weer kwamen. Zo is het jaren gegaan, totdat deboer het te druk kreeg om de ochtenden voor de kinderen te verzorgen. Deleidster die ermee is begonnen vertelt: ‘Toen hebben we het omgedraaid. Ikzei: “Wij hebben de buitenruimte en jij de schapen, we kunnen het nu ookomdraaien.” Nu komt Roelof elk jaar een schaap met een lam brengen, diemogen dan een week bij ons logeren. Elke dag komt hij het lam bijvoeren endan mogen de kinderen kijken en meehelpen. ’s Nachts gaan het schaap enhaar lam in ons stalletje.’ Er is in de loop der jaren een bijzondere bandontstaan met de boer op grond van zijn beroep. Regelmatig komt hij evenbinnenlopen om te vragen of hij nog iets kan doen voor de peuterspeelzaal.Als hij ziet dat er iets kapot is op de buitenspeelplaats, dan komt hij dat weerrepareren.

S A M E N D O E N

NabeschouwingDit is een voorbeeld van hoe effectief en makkelijk ouders hun expertisekunnen inzetten voor kindercentra. Makkelijk, omdat iemand die veel vaniets weet of iets goed kan, het bijna altijd leuk vindt om dit te delen metanderen. En natuurlijk helemaal als het ook om zijn of haar kinderen gaat.Het doet bovendien zijn of haar werk ‘eer’ aan.Veel ouders in de buurt weten van mond-tot-mondreclame van de uitstapjesnaar de boerderij. Als hun kind naar de peuterspeelzaal gaat, vragen ze altijdof ze dit jaar ook weer naar de boerderij gaan. Uit de reacties van ouders,leidsters en kinderen blijkt daarnaast dat het niet alleen makkelijk en leuk is,maar ook heel effectief: de kinderen leren er iets van, de ouders en deleidsters leren elkaar makkelijker kennen, doordat ze samen echt iets doen.Het mes snijdt zo aan twee kanten: door gebruik te maken van aanwezigeexpertise, raken ouders meer betrokken en leren kinderen spelenderwijs ietsover de natuur.De ouders zijn niet alleen nodig bij dergelijke uitstapjes, maar willen het zelfook graag, praten als het moment daar is honderduit met de kinderen en deleidsters en vragen elk jaar opnieuw of ze weer gaan. Helaas heeft de boer deboerderij moeten verkopen: er worden nu huizen op die plek gebouwd. Dusnu is er de uitdaging om het voor elkaar te krijgen eens een bezoek te brengenop het werk van de moeder van Edith, die in het Stedelijk Museum werkt…

D E K O O K C L U B

S A M E N I E T S D O E N M A A K T H E T P R A T E N M A K K E L I J K E R

WatEen leidster van een peuterspeelzaal in een achterstandswijk heeft verschil-lende ouders gevraagd om eens samen te gaan koken. Daaruit is eenkookclub ontstaan, waarvoor steeds meer ouders zich aanmelden.

De kookclub komt voor de vierde keer bijeen in het huis van een van

de moeders. De kinderen spelen met elkaar in de tuin, een paar

moeders drinken koffie en zitten te praten. De leidster en drie moeders

staan samen te koken in de keuken. Vandaag staat er een Antilliaans

gerecht op de kaart. Een moeder neemt de leidster even apart. Ze

vertelt dat ze gaat verhuizen en dan geen mogelijkheid meer heeft om

te komen. Dat vindt ze erg jammer, zegt ze nerveus. Andere moeders

S A M E N D O E N

vangen dit op. Een andere moeder vraagt waar ze dan gaat wonen.

‘Tien kilometer verderop? Dat is toch geen probleem, dan kom ik je

toch gewoon halen, en dan breng ik je ook weer naar huis.’ De

moeder is er zichtbaar blij mee, en het gesprek gaat vrolijk verder.

AchtergrondEen paar jaar geleden was opvoedingsondersteuning een hot item op eenpeuterspeelzaal in het noorden van het land. Maar het ging de leidsters nietmakkelijk af om dit vorm te geven. Ouders, waaronder veel buitenlandse,kwamen niet in grote getale naar bijvoorbeeld thema-avonden overopvoeding. Toen het een leidster opviel dat de gesprekken tijdens hetbrengen en halen vaak over eten en koken gingen, viel haar in dat dit wel eenseen goede ingang kon zijn voor opvoedingsondersteuning. Verder denkendkwam ze op het idee van een kookclub met een groepje ouders. Twee jaarlater krijgt het idee een kans in de vensterschool, waar de peuterspeelzaalinmiddels haar intrek heeft genomen. Een werkgroep die zich binnen devensterschool met ouderbetrokkenheid bezighoudt, besluit dan namelijk dekookclub op te gaan zetten. Er wordt een folder gemaakt en verspreid. Maarer reageren bijna geen ouders. Dit komt volgens de peuterspeelzaalleidster uitde werkgroep omdat ‘je mensen persoonlijk moet benaderen en nietgrootschalig en ook niet via een folder’. Deze ervaring stimuleert diezelfdeleidster om de kookclub toch op te gaan zetten met ouders van de peuter-speelzaal.

HoeDe peuterspeelzaalleidster benadert voor de zomer van ’ een aantal ouderspersoonlijk. Ze wil er niet te veel druk op leggen, dus vraagt ze in eersteinstantie aan de ouders of ze het leuk zouden vinden om eens samen te kokenmet een paar andere ouders. De kinderen mogen er natuurlijk bij zijn, anderskan het niet doorgaan. De eerste keer mislukt het koken, ondanks hetenthousiasme van de ouders. In het buurtpand is de activiteit niet goed voor-bereid door de organisatie die eraan mee zou werken. Een ouder biedt aanom het bij haar thuis te doen, en dat aanbod neemt de leidster met beidehanden aan. Een week later komt het groepje weer bijeen. Op een ochtend,omdat ouders dan de meeste tijd hebben: van halftien tot twaalf uur (daarnamoeten veel ouders hun andere kinderen ophalen op de basisschool). Iedereouder heeft vijf gulden gegeven om boodschappen te doen. Er wordt samengekookt en veel gepraat, terwijl de kinderen spelen. Na deze eerste afspraak

S A M E N D O E N

peilt de leidster of de groep het leuk zou vinden om er nog wat mensen bij tevragen. Dit is een expliciete vraag aan de ouders: het is van belang dat deouders het leuk blijven vinden, dat er voldaan wordt aan hun wensen enbehoeften. Daarnaast vindt de leidster die de kookclub trekt, het belangrijk tebewaken dat de sfeer in de groep positief blijft en dat er niet wordt geroddeld.De insteek blijft om steun te bieden aan de ouders en het mogelijk te makendat ouders elkaar tot steun zijn. Momenteel heeft de leidster gesprekken metde naschoolse opvang in dezelfde vensterschool over het gebruik van hunkeuken voor de kookclub.

NabeschouwingDe kookclub lijkt echt te voldoen aan een behoefte van ouders. Er vindengesprekken plaats over van alles: slaap- en eetproblemen bij kinderen,familie, relaties. De leidster vindt het zelf erg prettig om de ouders op eenandere manier te leren kennen, doordat ze naast het werk nu echt iets geza-menlijks doet met de ouders. Ze leert de kinderen ook sneller kennen, omdatze met de ouders over hen praat. Maar ook omdat de kinderen makkelijkernaar haar toetrekken, nu het vertrouwen tussen haar en de ouders isgegroeid. Nu, na vijf keer samen koken, praten ze samen makkelijker overhun kinderen en is er een vertrouwensband ontstaan. Aan werving hoeft deleidster niets meer te doen, ouders beginnen zich door de verhalen van dekookclub zelf aan te melden.

S A M E N D O E N

S A M E N D E N K E N

E E N P E D A G O G I S C H E D I S C U S S I E G R O E P

S A M E N I N V L O E D U I T O E F E N E N O P H E T P E D A G O G I S C H H A N D E L E N

WatDe pedagogische discussiegroep in een kindercentrum vlak bij de grens metDuitsland, is een groep van twee leidsters, twee leidinggevenden en tweeouders. De discussiegroep volgt de pedagogische ontwikkelingen in hetkindercentrum op de voet en biedt daar waar nodig sturing aan de ontwik-keling van de pedagogische werkwijze.

‘De afgelopen tijd heb ik zo veel kleine positieve en interessante

veranderingen gezien in het kindercentrum, ik vind het belangrijk

andere ouders daar ook op te wijzen, dat is leuk voor hen, maar ook

voor de kinderen’, formuleert een moeder in de discussiegroep. Een

leidster kijkt bedenkelijk. Ze is het er wel mee eens, maar vindt dat er

eigenlijk wel genoeg te doen is de laatste tijd, met alle nieuwe ontwik-

kelingen en de vele zieken van het moment. Anderen knikken instem-

mend. Het hoofd vraagt daarop aan de moeder of zij ook ideeën heeft

over hoe ze ouders beter zouden kunnen informeren. Zonder uit het

veld geslagen te zijn, vertelt de moeder over haar eigen werk met

verstandelijk gehandicapten. Ze gebruikt zelf memorieboards om de

dagindeling van de kinderen op aan te geven. De leidster die aanvan-

kelijk aarzelde, klaart op. ‘Dat is eigenlijk ook heel makkelijk bij ons in

te voeren.’ De andere leidster vraagt aan de moeder welke manieren

ze in haar werk nog meer gebruikt om ouders bij het werk te betrekken.

Het is inderdaad helemaal geen gek idee om eens over de muren van

het kindercentrum te kijken naar manieren om ouders meer bij het

kindercentrum te betrekken, concludeert de groep gezamenlijk en zo

ontstaat een spontane brainstorm hierover. Aan het eind van de dis-

cussie ligt er een aantal concrete voorstellen op tafel. Deze zullen in de

teamvergadering volgende week met alle leidsters worden besproken.

Het hoofd vertelt na afloop dat de discussiegroep zich de afgelopen

twee jaar sterk heeft ontwikkeld. ‘In het begin was het heel erg zoeken

naar ieders rol. De ouders voelen zich nu veilig en durven vanuit hun

eigen werk en leefwereld hun steentje bij te dragen in de discussie. Ik

zie en merk dat de leidsters daar iets aan hebben en deze inbreng

waarderen.’

AchtergrondHet kindercentrum is onderdeel van een stichting waar pedagogiekontwik-keling al sinds is opgenomen in het werkplan. Begin hadden zij watdit betreft al een intensief traject met leidsters achter de rug. De leidstersvoelden zich hierdoor, anders dan in de jaren daarvoor, veel sterker enzelfverzekerder tegenover ouders. Hierdoor kregen zij de behoefte om metouders te praten over hun pedagogische werkwijze. Tegelijkertijd was ouder-participatie op dit kindercentrum een onderbelicht onderwerp, zo bleek uiteen organisatiebrede evaluatie. Beide signalen combinerend heeft het hoofdhet initiatief genomen om samen met ouders en leidsters een werkgroeppedagogiek op te richten. Zo konden leidsters de samenwerking met oudersaangaan, en begon dit kindercentrum ouders intensief bij het pedagogischhandelen te betrekken.

Hoe Het hoofd vraagt een stafmedewerker van de stichting mee te denken en tewerken bij de opzet van de discussiegroep. Samen formeren ze de groep diebestaat uit twee ouders, twee leidsters, het hoofd en de stafmedewerker. Detwee leidsters komen uit verschillende teams. Een van hen begint net en isnog wat onzeker, de ander heeft zich de afgelopen jaren duidelijk ontwikkeldop pedagogisch gebied. De beginnende leidster mag haar voorkeur voor eenouder uitspreken. Dit is een ouder die veel interesse toont voor hoe hetcentrum reilt en zeilt en veel oog heeft voor kleine veranderingen op degroep. Tevens vraagt het hoofd een ouder die veel contacten heeft met andereouders. Beide ouders zitten niet in de oudercommissie. De discussiegroepkomt ongeveer tien keer per jaar bijeen, steeds tussen de teamoverleggen in.De eerste bijeenkomsten gaat het er vooral om elkaar te leren kennen ensamen te zoeken naar de functie en het doel van de werkgroep. Na vier keerstaat alles op papier en is iedereen aan elkaar gewend. De eerste discussieskomen op gang. Ieder krijgt steeds meer een eigen rol. Langzamerhand wordthet een groep die de pedagogische ontwikkeling die nog steeds in volle gangis op het centrum, op de voet volgt. Een van de ouders heeft na twaalfbijeenkomsten in anderhalf jaar aangegeven dat het haar goed lijkt hetestafettestokje aan een andere ouder door te geven. Zo krijgen meer oudersde kans om inhoudelijk mee te denken.

S A M E N D E N K E N

NabeschouwingDe werkgroep heeft zich in twee jaar tijd ontwikkeld tot een waardevollepedagogische discussiegroep, met stimulerende kwaliteiten die zeer gewaar-deerd worden door alle betrokkenen bij het kindercentrum. Het succes vande discussiegroep komt vooral door de aanpak. De leden hebben ruim de tijdgekregen elkaar te leren kennen en de eigen doelen vast te stellen. In de groepis daardoor een sfeer van openheid en wederzijds respect ontstaan. De oudersen leidsters in de groep zijn niet zomaar gevraagd. Er is van tevoren goedgekeken naar hun kwaliteiten en de toegevoegde waarde die ze kondenbieden. De uitkomsten van de bijeenkomsten van de discussiegroep zijn doorhet hoofd in het begin consequent meegenomen in de teamoverleggen.Leidsters hebben dit als vanzelfsprekend overgenomen. Alle leidsters zijngrote waarde gaan hechten aan de inbreng van de discussiegroep in de dage-lijkse pedagogische praktijk, en zouden niet meer zonder willen. Op dezemanier hebben ouders een expliciete inbreng in het pedagogisch klimaat ophet kindercentrum gekregen, wat in het belang van hun kinderen is. De beideouders in de groep hebben ook veel contacten met andere ouders, en vormenin de discussiegroep een spreekbuis voor de wensen en behoeften die onderouders leven over pedagogiek op het kindercentrum. Door samen te discus-siëren, ontstaan er veel kansen voor pedagogische afstemming.

H E T O U D E R P A N E L

D E P A N E L M E T H O D E H E L P T D E D I S C U S S I E V O R M T E G E V E N

WatEen centrum voor buitenschoolse opvang organiseert een ouderpanel. Dat iseen groep ouders die met elkaar discussiëren of brainstormen over een ofmeer vragen, met de bedoeling meningen en ideeën van ‘de gebruikers’ teverzamelen.

Een aantal ouders heeft op verzoek lekkere hapjes gemaakt. Iedereen

vindt het heerlijk en er ontstaan heel wat vrolijke gesprekken aan de

hand van al het lekkers, voordat iedereen plaatsneemt in de hal van

het kindercentrum. Achteraf vertelt een leidster: ‘We wilden wel met

ouders aan de praat raken, maar wisten niet zo goed hoe. Als de

ouders hun kinderen komen halen en brengen is er vaak niet genoeg

tijd en spreek je ze alleen apart en op de ouderavonden komen vaak

S A M E N D E N K E N

maar weinig ouders opdagen. Vanavond lukte het wel. Het begon al

goed met al die exotische hapjes. Doordat iedereen tijdens de uitvoe-

ring wat mocht roepen, werd de sfeer heel ontspannen en vrolijk.

Daardoor is de avond heel goed gelukt, we hebben veel leuke en

zinvolle ideeën gekregen van de ouders.’ Veel ouders blijven nog even

hangen, de adrenaline van de flitsende brainstorm nog in het lijf. Ze

zijn blij, verbaasd en opgetogen over de leuke avond. Een moeder

raapt haar schalen bij elkaar en vraagt zich hardop af waarom dit niet

al veel eerder is georganiseerd…

Achtergrond Op de buitenschoolse opvang speelt vaak het spanningsveld tussen vrijheiden zelfstandigheid voor de kinderen. Daarnaast lijken ouders van kinderenop de buitenschoolse opvang over het algemeen minder interesse te hebbenin het centrum dan ouders van kinderen op de peuterspeelzaal en hetkinderdagverblijf. Een stichting kinderopvang met veel locaties in achter-standswijken, ondervindt deze problematiek al tijden en wil er nu iets aangaan doen. In een gesprek met de ouderraad leggen zij dit voor.De stichting vindt het belangrijk de mogelijkheden te onderzoeken om dekinderen meer vrijheid te geven, omdat de kinderen aangeven daar behoefteaan te hebben. De ouders zijn hier huiverig voor, ze vinden dat de buiten-schoolse opvang vooral garant moet staan voor de veiligheid van kinderen,blijkt uit een enquête die de ouderraad op alle centra heeft gedaan. Destichting wil graag aan de wensen van ouders én kinderen voldoen. Om hetdilemma op te lossen stelt de ouderraad voor een ouderpanel te organiseren.Tevens zien ze in een ouderpanel een kans om ouders te vragen hoe zij zelfgraag betrokken zouden willen worden, gezien het feit dat de meeste oudersniet op de reguliere mogelijkheden voor participatie afkomen. Het plan omeen aantal ouders te vragen iets lekkers klaar te maken, moet natuurlijk ookhelpen om een grote groep ouders naar deze avond te trekken.

HoeDe panelmethode wordt uitgebreid toegelicht in het boekje Geef ze een stem.Ouderpanels in de buitenschoolse opvang (Ligtermoet en Schreuder, ).Voor een compleet stappenplan verwijzen we naar dit boek. Hier beschrijvenwe hoe het ouderpanel georganiseerd door deze stichting is verlopen.Een onafhankelijk en ervaren voorzitter heeft de vragen van tevorenopgesteld. Op de uitnodigingsbrief voor het panel hebben twaalf ouders

S A M E N D E N K E N

S A M E N D E N K E N

gereageerd, waarvan er uiteindelijk zeven komen: twee vaders en vijfmoeders uit verschillende BSO-locaties van de stichting. Ze kennen elkaarniet. Normaal gesproken is er geen publiek bij het panel. Dit keer wel, wantde stichting wil het liefst dat alle ouders en leidsters meepraten, om zo veelmogelijk ideeën te verzamelen. De ouders en leidsters van de verschillendelocaties zijn daarom ook uitgenodigd. Het publiek bestaat uit ouders en leidsters. Om deze constructie goed te laten werken heeft de voorzitterbesloten om niet te discussiëren, maar te brainstormen. Met zo’n grote groepis het namelijk moeilijk om de discussie scherp en centraal te houden. Debedoeling is nu om samen zo veel mogelijk ideeën te verzamelen, waarbij hetpanel steeds de toon zet. De voorzitter stelt een aantal vragen aan het panel:stelt u zich voor dat u een kind van vier (of acht of tien) bent, wat doet u danhet liefst na school? Hoe kan de buitenschoolse opvang de veiligheid vankinderen bevorderen? Hoe kan de buitenschoolse opvang de zelfstandigheidvan kinderen stimuleren? Alle antwoorden die hierop komen worden op eenflip-over geschreven. Ouders en leidsters mogen met stickers aangeven welkeideeën hen het meest aanspreken. Hierna vraagt de voorzitter aan de oudersin het panel hoe zij het liefst betrokken zouden worden bij het kindercen-trum. De ouders zeggen in eerste instantie tevreden te zijn over hoe het nugaat. Maar als de voorzitter hen wat uit de tent lokt, komen er heel veelzinvolle ideeën uit het panel, maar ook uit de zaal. Dan zijn de tweeëneen-halfuur om die voor de uitvoering van het panel waren gepland. De voor-zitter maakt een verslag van de avond. De ouderraad en de directie gaanvervolgens samen bekijken hoe de verkregen ideeën kunnen worden vertaaldin beleid en praktijk.

Nabeschouwing Een ouderpanel is in feite een methode om de discussie met ouders op gangte brengen en vorm te geven. Een verbetering van ouderpanels vergelekenmet ‘traditionele’ ouderavonden is dat ouders een duidelijke rol krijgen in dediscussie. Voordeel is ook dat het structuur biedt en je er tegelijkertijd veelkanten mee op kunt.Het blijkt dat een diepgaande, rechtstreekse en actieve betrokkenheid vanouders mogelijk is in een ouderpanel. Ouders worden uitgenodigd hun zegjete doen, in een veilige sfeer. De uitkomsten geven vele ingangen tot peda-gogische afstemming met ouders. Leidsters kunnen rechtstreeks ideeën vanouders vernemen, wat hen meer aanspoort om deze uit te proberen danwanneer ze het via een omweg horen. Stimulerend is ook de belofte dat deuitkomsten van het panel zullen worden vertaald in beleid en praktijk.

Ouders voelen zich serieus genomen en dit op zich stemt weer tot meeruitwisseling en afstemming.

S A M E N D I S C U S S I Ë R E N

E E N O P E N S F E E R Z O R G T V O O R E E N O P E N D I S C U S S I E

WatEen kindercentrum probeert ouders in een open sfeer de mogelijkheid tegeven om in discussie te gaan over pedagogische zaken op het kinder-centrum.

Ouders kijken op het kindercentrum naar videobeelden van hun

kinderen, gemaakt door leidsters. De kinderen spelen buiten in de film.

Het heeft net geregend en op een paar plaatsen zijn plassen ontstaan.

Vanochtend hebben ze op het plein met autobanden gespeeld, die er

nu nog liggen. Een kind wil een van de autobanden optillen, maar dat

lukt haar niet. Je ziet een ander kind te hulp schieten en op hetzelfde

moment kletst er een plas regenwater uit de autoband. De kinderen

schrikken eerst en moeten dan heel erg lachen. Op de achtergrond

staan de leidsters te kijken, ze zeggen niets en grijpen niet in. Een paar

andere kinderen pakken snel nog een band op en willen hem om een

ijzeren paaltje leggen. Weer stroomt het water eruit, over de kleren van

de kinderen. Gillend enthousiast rennen een jongen en een meisje

naar de plassen en gaan daarin staan stampen. Een ander jongetje rent

erachter aan maar kan zijn evenwicht niet houden en valt op zijn

achterste in de plas. Even is hij stil en kijkt om zich heen, niemand zegt

of doet iets, en hij begint hard te lachen.

AchtergrondVoor de leidinggevende op een particulier kindercentrum in het midden vanhet land is het niet altijd makkelijk om met ouderparticipatie aan de slag tegaan en de leidsters hiervoor warm te krijgen. Dat heeft natuurlijk allerleioorzaken. De belangrijkste is de grote werkdruk voor iedereen. Er moet al zoveel gebeuren, er zijn veel zieken; de leidsters raken op deze manier overbe-last. Daarom besluit ze het onderwerp even te laten rusten. Vanaf datmoment gebeurt er iets bijzonders; doordat de druk eraf is, komt het

S A M E N D E N K E N

onderwerp uit de losse pols, bijna ongemerkt steeds weer aan de orde. In dekoffiepauzes raken de leidsters erover aan de praat aan de hand van alle-daagse dingen: een ouder die te laat komt, een gesprek met een ouder, eenprogramma over opvoeden op tv. Het hoofd haakt er op in als dat uitkomt.Zo komen er tussen de bedrijven door allerlei discussies over ouders voorbij,die soms ook heftig emotionele taferelen met zich meebrengen. De leiding-gevende houdt de ontwikkelingen goed in de gaten en probeert zo veelmogelijk een veilige, open sfeer te creëren. Dit lukt haar vooral door vooriedereen respect te hebben en te tonen.Er voltrekt zich zo een heel bewustwordingsproces. Leidsters worden zichbewust van hun eigen denkbeelden over allerlei zaken, waaronder hunomgang met ouders, doordat er open over gepraat wordt. Deze ontwikkelingwerpt ook op het niveau van contacten met ouders duidelijk zijn vruchten af.Het hoofd zegt er het volgende over: ‘Leidsters gaan zich door die discussiespersoonlijk ontwikkelen, ze groeien, gaan zich zekerder voelen, worden zelf-bewuster. Een emancipatieproces komt op gang. Een onzekere of watafwerende houding naar ouders verandert daardoor in een open, meer gelijk-waardige houding. Hoe verder het proces gaat, hoe meer leidsters het als eenuitdaging gaan zien om ouders te betrekken bij het pedagogisch handelen enhun vindingrijkheid daarbij is groot!’

HoeDeze vindingrijkheid leidde onlangs tot het idee van leidsters om dekinderen te gaan filmen om ouders hiermee meer te laten zien van de leef-wereld van hun kind op het centrum. Het fragment dat hierboven isbeschreven lokt makkelijk een discussie met ouders uit, blijkt op een ouder-avond.Een ouder geeft na de videobeelden gezien te hebben aan dat zij het niet leukvindt als haar kind vieze en natte kleren heeft als zij hem ophaalt. Ze krijgtbijval van wat andere ouders. De meeste leidsters begrijpen dit wel, en willengraag uitleggen aan ouders waarom kinderen soms vieze kleren hebben, enwaarom zij vinden dat dit soms ook moet kunnen. Maar andere oudersreageren ook: zij vinden het juist erg leuk om te zien hoeveel lol de kinderenhebben. Nu ze deze beelden hebben gezien, vinden ze het eigenlijk niet ergmeer dat hun kinderen soms nat of vies worden. Leidsters gaan hierop in: zeleggen uit dat ze de kinderen bewust door hebben laten spelen. Ook zonderingrijpen blijkt dat kinderen samen dingen kunnen oplossen. Kinderenkunnen veel aan elkaar, aan de groep hebben om van te leren. Dit groeps-proces ontstaat niet als leidsters zich ermee gaan bemoeien. De leidsters

S A M E N D E N K E N

grijpen dan ook niet in om pedagogische redenen. Ouders komen na dezeuitleg ook zelf met voorbeelden van thuis waarin ze bewust niet ingrijpen inonveilige situaties. De leidsters herkennen de voorbeelden en de opendiscussie gaat voort.

NabeschouwingOp de ouderavond voelen zowel ouders als leidsters zich veilig genoeg omopen een discussie met elkaar aan te gaan. Dit blijkt uit het feit dat deleidsters goed luisteren naar de ouders en niet meteen in de verdedigingschieten. De ouders durven, zonder te beschuldigen, te zeggen wat ze nietleuk vinden. Dit is het gevolg van de open sfeer die is ontstaan, alleen al doorveel met elkaar te praten. De video voegt hier nog een extra element aan toe:ouders zíen met eigen ogen het pedagogisch belang van kinderen met elkaarte laten spelen, ze genieten er zelfs van, ook al worden de kinderen vies. Dezeavond smaakte voor de ouders overigens naar meer: ze wilden bij eenvolgende gelegenheid graag weer videobeelden zien!

S A M E N D E N K E N

E E N S P E C I A L E D O E - O U D E R A V O N D

D O E N W A T D E K I N D E R E N D O E N L E I D T T O T P E D A G O G I S C H E D I S C U S S I E S

WatEen kindercentrum organiseert een ouderavond waar ouders activiteitengaan doen die de kinderen ook doen. Deze activiteiten worden gefilmd.Daarna krijgen ouders videobeelden van hun kind op het kindercentrum tezien. Dit alles leidt tot geanimeerde discussies over de pedagogischewerkwijze op het kindercentrum.

Het is niet moeilijk om de ouders naar de doe-avond te lokken. Ze

zijn allemaal erg nieuwsgierig geworden door de aankondiging. Van

alle kinderen is minstens één ouder aanwezig. De BSO-ouders gaan

schminken, en krijgen een schort voor: ‘Want de ouders vinden het

ook niet leuk als hun kinderen vies worden.’ De leidsters dagen de

ouders uit om in de huid te kruipen van… Zij lopen door een symboli-

sche deur en komen in de schminkruimte. Daar zijn ouders eerst wat

afwachtend, maar bij de eerste rode neuzen en snorharen breekt al

gauw het ijs. De leidster filmt het, en ziet dat de sfeer steeds ontspan-

nener wordt en ouders steeds meer kinderen worden. Terwijl ze filmt,

merkt ze ook de verbazing en bewondering bij ouders, die blijkt uit de

volgende uitspraken: ‘Ik wist niet dat jullie zó bezig waren met de

kinderen’, ‘Het wordt me steeds duidelijker wat mijn zoon me allemaal

vertelt’ en: ‘Wat werken jullie hier intensief!’ Hierna bekijken de ouders

een video van hun kinderen die elkaar aan het schminken zijn. De

leidsters vragen de ouders wat zij ervan vinden en of ze ook weten

waarom kinderen op deze leeftijd schminken zo leuk vinden. Een

ouder denkt dat dat komt doordat kinderen dan graag fantaseren. Zo

ontpopt zich vanzelf een discussie over het verschil tussen jonge en

oudere kinderen en hoe je daarmee om kunt gaan.

AchtergrondOp het kindercentrum zoekt het team in een teamoverleg naar een goedemanier van overdracht naar de ouders. Al heel vaak hebben ouders

S A M E N D E N K E NE N D O E N

aangegeven dat ze het heel leuk vinden om te zien wat hun kinderen doen ophet kindercentrum. Hiervoor krijgen ze nu de mogelijkheid door een docu-mentatiewand met daarop tekeningen, foto’s en uitspraken van de kinderen.Voor de leidsters is het enthousiasme van ouders hierover een stimulans omnog een stapje verder te gaan: ouders ook echt laten beleven wat de kinderenzelf doen. Zo ontstaat het idee van een doe-avond voor ouders, waarop zij demogelijkheid krijgen om te kleien, te bouwen met Knex, te schminken, eenspel te doen, te zingen, te dansen enzovoort. Omdat ze weten dat dezeactiviteiten veel reacties bij ouders zullen losmaken, willen de leidsters dezegelegenheid aangrijpen om na de activiteiten met de ouders verder te pratenover de pedagogische werkwijze, mede aan de hand van videomateriaal.

HoeTer voorbereiding op de doe-avond bekijken de leidsters van de verschillendegroepen welke activiteit ze in hun eigen groep willen doen. Ze kijken eerstnaar de kwaliteiten van de eigen groep: wat doen de kinderen graag en veel?Op basis daarvan wordt voor een bepaalde activiteit gekozen. In de BSO-groep is een heel ritueel voor schminken ontstaan, op een andere groepwordt veel met Knex gespeeld en weer een andere groep is gek op dansen. Deleidsters weten heel goed te onderbouwen waarom deze activiteiten belang-rijk zijn voor kinderen. Hierover willen ze graag met de ouders aan de praatraken. Ze bedenken ook dat het daarom goed zou zijn om de activiteiten dieouders gaan doen te filmen, en treffen hiervoor de nodige voorbereidingen.Op de doe-ouderavond gaan de ouders na een korte inleiding over de peda-gogische visie, ieder naar de eigen groep van hun kind. Op elke groep heefteen leidster een activiteit voorbereid, die de ouders gaan doen. Hetbeschreven sfeerbeeld geeft goed aan hoe de avond verder verliep.

NabeschouwingDoor ouders te laten doen wat de kinderen doen en dit ook te filmen, wordende leefwerelden van kinderen wel op een heel speciale manier met elkaarverbonden. Het is een manier die ook ouders erg aanspreekt: ze hadden zelfal aangegeven dat ze meer van het leven van hun kind op het kindercentrumwilden weten. Op deze manier is daar heel direct en onverwacht, letterlijkvorm aan gegeven. Doen wat hun kinderen doen, maakt bij ouders heel veellos: over hoe ze hun kind zelf opvoeden, over wat ze belangrijk vinden in deopvoeding, over wat ze opvalt. Terwijl de ouders naar de videobeelden kijken,is een uitstekende sfeer gecreëerd en een oase aan discussieonderwerpenontsloten. Pedagogische afstemming, koppeling van leefwerelden: het blijken

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

hier ingewikkelde termen voor iets dat eigenlijk heel eenvoudig vorm kankrijgen door te doen wat de kinderen doen en daarnaar te kijken. Dekoppeling van leefwerelden kreeg van de leidsters overigens later nog eenextra impuls: ze lieten de kinderen op hun beurt de videobeelden zien, dievan hun ouders op de doe-ouderavond waren gemaakt!

D E P R E S E N T A T I E V A N H E T P E D A G O G I S C H B E L E I D S P L A N

S A M E N E E N O U D E R A V O N D V O O R B E R E I D E N E N U I T V O E R E N

WatNa een jaar lang hard werken is het pedagogisch beleidsplan klaar. Team enoudercommissie zijn tevreden. Twee ouders uit de oudercommissiebedenken samen met het kindercentrum hoe dit document onder deaandacht van alle ouders gebracht kan worden. Vervolgens wordt een ouder-avond met een diaserie en discussie georganiseerd.Maar eerst wisselt het groepje van gedachten over het pedagogisch beleids-plan. Ze komen tot de conclusie dat het plan beter zal doordringen als het eenaantrekkelijke vertaling krijgt:

Ik weet niet hoe dat voor jullie is, maar als ik een stuk van zeventien

bladzijden onder mijn neus krijg als ik uit mijn werk kom, dan denk ik

echt niet van: ‘Ha, daar ga ik me eens fijn in verdiepen.’ (Een ouder)

Als ik eerlijk ben lees ik dat pedagogisch beleidsplan zelf ook niet meer

totdat er het volgende jaar een nieuwe komt. Ik doe gewoon mijn

werk, dat gaat eigenlijk vanzelf, daar heb ik dat beleidsplan niet bij

nodig, dat zit allemaal wel in mijn hoofd. (Een leidster)

Ik vind het wel belangrijk om te weten wat er gebeurt en waarom,

maar dat zie en doe ik liever zelf, dan dat ik er een droog verhaal over

lees. Je kunt er nog zo veel over praten en denken, maar het zelf zien,

zegt veel meer. (Een ouder)

AchtergrondOuders uit een oudercommissie vragen zich af wat er verder gebeurt met hetgezamenlijk vastgestelde pedagogisch beleidsplan. Nieuwe ouders krijgen bijkennismaking een exemplaar en de rest wordt ingelicht via het krantje. Deouders vinden dit een beetje mager, het is immers wel een heel belangrijk

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

document dat veel zegt over de dagelijkse gang van zaken. Vaak lezen oudershet document niet omdat ze er geen tijd voor hebben, het belang er niet vaninzien of omdat ze niet bekend zijn met het pedagogisch vakjargon. Deoudercommissie constateert daarom dat het belangrijk is om het plan op eenaantrekkelijke manier over te brengen, als je wilt dat ouders er aandacht voorhebben. Dat betekent volgens hen dat niet zozeer het beleidsplan zelf, maarmeer de wijze waarop dit doorwerkt in het dagelijks pedagogisch handelen,onder de aandacht van ouders gebracht moet worden. Om dit idee uit tewerken, vormt zich een werkgroepje van twee ouders, twee leidsters en hethoofd.

HoeDe werkgroep besluit de eerste keer al om een en ander vorm te geven in eenouderavond. De vraag is hoe dat het beste kan. Daarom buigt de werkgroepzich eerst over relevante onderwerpen uit het pedagogisch plan. Waar willenouders iets over weten? Freinet en Gordon worden bijvoorbeeld als belan-grijke inspiratiebron genoemd, maar niet echt toegelicht. Om langetoespraken hierover op de avond te voorkomen, zetten de leidsters uit dewerkgroep hierover kort iets op papier om aan alle ouders uit te delen,voordat de avond plaatsvindt.Voor de avond besluiten ze een diaserie met een geluidsband te maken. Deserie zal laten zien hoe pedagogische ideeën op het kindercentrum inhandelen worden vertaald. Een vader biedt zich aan om de dia’s te maken. Hijmaakt maar liefst dia’s, in verschillende groepen en op verschillendemomenten van de dag. De werkgroep selecteert er weer een aantal. Dezeselectie monteren ze op zo’n manier dat het een dag op het kindercentrumverbeeldt. De nadruk ligt op pedagogische momenten waar ouders geen zichtop hebben. Zo slaan ze eigenlijk twee vliegen in een klap, want veel oudersvragen zich vaak hardop af hoe het op het kindercentrum precies toegaat alszij er niet bij zijn. Het hoofd spreekt de geluidsband bij de serie in, waarin zijuitleg geeft over het hoe en waarom van bepaalde pedagogische situaties,bijvoorbeeld waarom de kinderen zelf hun brood mogen smeren, hoekinderen naar bed worden gebracht, hoe zij leren elkaar te helpen. De tekstheeft de werkgroep van tevoren met elkaar besproken. Om zo veel mogelijkouders te betrekken bij de avond, begint de werkgroep al voor de zomer deavond aan te kondigen, die in oktober zal plaatsvinden. Dit gebeurt in hetkrantje, op het prikbord en met affiches. Na de vakantie krijgen de ouderseen uitnodiging en de informatie op papier over Gordon en Freinet.De diaserie duurt ongeveer minuten en op de avond krijgen ouders

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

daarnaast de kans om in kleine groepjes te discussiëren over wat ze gezien engehoord hebben. Om ervoor te zorgen dat de discussie over het pedagogischbeleid blijft gaan en niet afdwaalt, neemt in elk discussiegroepje een lid vande oudercommissie het voorzitterschap op zich. Het hoofd noteert belang-rijke punten die uit deze discussies naar voren komen om ze mee te kunnennemen in de jaarlijkse bijstelling van het pedagogisch beleid. Het gaat danook verder dan alleen samen denken: ouders krijgen hier de kans om hetbeleid te beïnvloeden.

NabeschouwingDit is een heel goed voorbeeld van hoe je signalen van ouders kunt oppakkenen tot daadwerkelijke samenwerking met ouders kunt komen. Dit gaat nietmeer alleen om samen denken, maar ook om samen doen. Een en ander gingheel soepel, ook omdat een van de ouders met het idee van dia’s kwam en hetheel leuk vond om te fotograferen. Hier vormden de expertise en affiniteitenvan ouders dus ook een aanknopingspunt voor meer betrokkenheid. Door degrondige voorbereiding waarbij men een duidelijk doel voor ogen had, washet succes van de ouderavond al enigszins te voorspellen. Ook hier bleekweer dat ouders het gebruik van audiovisueel materiaal waarderen. Vooral dedia’s van pedagogische momenten die ouders normaal niet zien, gaven veelstof tot nadenken en discussie. Ouders en leidsters hebben vooraf samen deavond vormgegeven, wat een stap verdergaat dan alleen samen nadenken.Maar ook na de voorbereiding ging de samenwerking verder: oudersspeelden een rol bij de uitvoering van de ouderavond en de uitkomsten vande avond kregen een plek in verdere pedagogische beleidsvorming.

E E N T U I N P R O J E C T M E T O U D E R S

V A N S A M E N D E N K E N K O M T V A N Z E L F S A M E N D O E N

WatOp een kindercentrum is een tuincommissie van ouders en leidstersingesteld, die een plan heeft opgesteld voor een nieuwe inrichting van debuitenruimte. Voor de uitvoering van het plan zijn alle ouders uitgenodigdom te helpen.

Een paar moeders, ook zwangere, zijn druk bezig met spitten.

Kinderen rijden af en aan met kleine kruiwagentjes en verzetten zo een

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

heleboel grond. De moeder die actief in de tuincommissie is, overlegt

met een leidster wat voor figuren ze uit hout zal zagen: ‘Laten we het

aan de fantasie van de kinderen over wat voor figuren het zijn, of zal ik

wat dieren uitzagen?’ De leidster geeft de voorkeur aan fantasie-

figuren, want ‘dan laat je het veel meer aan de verbeelding over en dat

is uitdagend.’ De moeder heeft al snel een paar figuren gezaagd,

onder het toeziend oog van nieuwsgierige kinderen. Een vader heeft

een kraan geregeld bij het aannemersbedrijf waar hij werkt en is onder

grote belangstelling van de kinderen enthousiast aan het werk. Een

moeder heeft gezorgd voor afvalhout van haar eigen bedrijf en weer

andere ouders hebben cement en autobanden geregeld via hun werk.

Een vader die kan tegelen, is bezig een stoep te leggen, het zand voor

de ondergrond brengen kinderen met hun kruiwagens. Een vader die

kunstenaar is, helpt het idee van een waterbol in de tuin uit te voeren.

Normaal gesproken is dat heel duur, maar zijn inzet en creativiteit

leiden tot een echte, ‘professionele’ waterbol. Er wordt hard en met

veel plezier gewerkt. Er is al snel niet meer te zien wie de ouders en wie

precies de leidsters zijn, de groep vormt een geheel.

AchtergrondKinderen zijn van nature ondernemend en nieuwsgierig, en leidsters hebbenallerlei kansen om daarop in te spelen. Deze gedachte is onderdeel van depedagogische visie van een kindercentrum dat over een weliswaar grote,maar volgens de leidsters te weinig uitdagende buitenruimte beschikt. Anderonderdeel van hun visie is dat ouders en hun betrokkenheid bij wat ergebeurt op het kindercentrum belangrijk zijn. Vanuit deze ideeën vinden zehet raar om de buitenruimte opnieuw in te richten zonder kinderen en hunouders daarbij te betrekken. Een leidster: ‘Je kunt ook een tuinarchitectvragen een herinrichtingsplan te maken, dat is heel makkelijk en dan ben jezo klaar. Maar als de ouders en kinderen dan op het centrum komen,schrikken ze natuurlijk: dan is het helemaal niet iets van hen, en dat strookttotaal niet met onze ideeën.’ Daarom wordt er een plan opgezet om de tuingezamenlijk te veranderen.

HoeDe leidsters besluiten eerst de kinderen te gaan observeren in de buiten-ruimte. Wat vinden ze uitdagend, wat verbaast hen, wat trekt ze aan en watniet? Nadat de leidsters hun observaties hebben genoteerd en verzameld,

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

bespreken zij deze. Vervolgens sturen ze een brief naar alle ouders met devraag of zij de komende tijd ook hun kinderen buiten willen observeren alszij met ze naar buiten gaan. Hierop komt echter niet veel respons. Eén ouder,een kunstenaar, weet dat wel te verklaren. Hij denkt dat de aanpak door eenbrief niet werkt. De afstand naar de ouders blijft te groot, ze durven dan niette reageren of worden zo niet genoeg gestimuleerd, ondanks dat zij welideeën over de inrichting van een uitdagende buitenruimte hebben. Deleidster die het project trekt, praat hierover met deze ouder en later wordt opbasis van de observaties en het gesprek met deze ouder, besloten een tuin-commissie op te richten van ouders en leidsters. Eén ouder wil graag in decommissie. De commissie vergadert zo veel mogelijk onder werktijd en zietzichzelf expliciet als commissie met gelijkwaardige leden en niet als eenverzameling leidsters en ouders.De projectleidster stelt een stappenplan op en benadert ouders persoonlijkvoor een bijdrage in de vorm van materiaal. Hierop komen veel ouders inactie zoals blijkt uit de voorgaande impressie van de dag. Alle ouders enkinderen zijn gevraagd te komen helpen en op een zaterdagochtend druppeltiedereen rond acht uur binnen. De kunstenaar is gevraagd de activiteiten tecoördineren en zorgt ervoor dat de dag volgens plan verloopt. De kinderenkunnen ook binnenspelen als ze dat willen. Als het regent schuilt de helegroep even binnen, om vervolgens weer hard door te werken.Een aantal weken na de gezamenlijke tuinprojectdag, krijgen de ouders eenbrief waarin ze nogmaals bedankt worden voor hun inzet en waarin staat hoehet nu verdergaat. De tuin is namelijk zo groot dat ze het in een dag niet afkonden krijgen. Er is besloten om het tweede gedeelte een aantal maandenlater af te maken. In de wintermaanden wordt de tuin even met rust gelaten.Wanneer de buitenruimte helemaal klaar is na een tweede zaterdag werken,zal er in het voorjaar een officieel openingsfeest zijn met kinderen, ouders enleidsters.

Nabeschouwing Op de bewuste zaterdag zijn ook foto’s gemaakt. Wanneer de kinderen diezien, reageren ze er sterk op, het levert allerlei gesprekken op over die dag ende kinderen zijn zichtbaar trots als ze hun vader of moeder op een fotoaanwijzen. De kinderen geven door hun uitspraken ook duidelijk aan zichheel bewust te zijn van het feit dat deze tuin door ouders, leidsters enkinderen samen is gemaakt, speciaal voor hén.Volgens de leidster die het project trekt, is het contact met ouders andersgeworden sinds die dag. Ze zijn opener geworden, lopen makkelijker even het

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

kantoortje binnen om iets te vragen of even te praten. Zeker ook over peda-gogische zaken. De gezamenlijke dag heeft de band tussen thuis en hetkindercentrum verdiept: ouders, leidsters en kinderen spreken nu over ‘onzetuin’! De effecten van het project stimuleren en bevestigen het team in hunplannen om in de toekomst een werkgroep pedagogiek met ouders op tezetten.

S A M E N D E N K E N

E N D O E N

In de praktijk vonden we nog veel meer inspirerende voorbeelden, die we indit boek niet allemaal kunnen beschrijven. De voorbeelden die door eenkorte omschrijving inspiratie en ingangen kunnen bieden voor communi-catie, pedagogische afstemming en verbinding van de leefwerelden vankinderen, noemen we hier:• Ouders en leidsters maken samen een intercultureel plakboek.• Leidsters gaan met de groep bij een kind thuis op kraamvisite.• Het kindercentrum geeft een krantje uit met een redactie bestaande uit

ouders (al of niet samen met de leidsters of de leidinggevende).• Ouders bereiden een uitstapje voor en gaan zelf ook mee.• Het kindercentrum organiseert een groot jaarlijks feest dat zonder mede-

werking van ouders niet haalbaar zou zijn.• Het kindercentrum organiseert een ouderavond met workshops voor

ouders over bijvoorbeeld babymassage.• Het kindercentrum organiseert een koffieochtend met een modeshow.• Het kindercentrum organiseert een ouderavond over opvoeden zonder

vooroordelen.• Vaders schrijven in een eigen rubriek in het ouderkrantje over hoe zij in de

opvoeding staan als vader.

V A R I A T I E S

3 Ouder s be t r ekken b i j k inde r cent ra :de ro l van l e id inggevenden

Op de thema-avonden wordt goed gepraat over de wensen van ouders. Ik heb

sterk het gevoel dat er heel veel afhangt van de hoofden. Leidsters kunnen nog

zo veel willen en goede ideeën hebben, maar als het hoofd niet meewerkt zit

het er niet in. Hoofden kunnen de leidsters faciliteren: er kan veel geopperd

worden in het team, maar als de leidinggevende dat niet hoort, komt er niet

veel niet van de grond. Juist de leidsters hebben veel ideeën en het hoofd is

degene die ze kan helpen dit te realiseren.Ik merk ook dat dat de werkvreugde

van de leidsters beïnvloedt. (Een ouder)

De leidinggevende heeft in een kindercentrum een spilpositie als het eromgaat ouders en leidsters bij elkaar te brengen. Ouders die zich voor meer danhun eigen kind interesseren, komen – al of niet formeel – de leidinggevendetegen. Zij is degene die het contact met de oudercommissie onderhoudt. Zijvangt klachten van ouders op. Tegelijkertijd ondersteunt, stimuleert eninspireert zij leidsters in alle aspecten van hun werk, dus ook in de samen-werking met ouders. Zij zorgt dat er beleid wordt ontwikkeld op dit vlak. Zijbewaakt de kwaliteit van de opvang van de kinderen, en de kwaliteit van dealgehele communicatie met ouders: ze is als een spin in het web.

In dit hoofdstuk belichten we hoe leidinggevenden leidsters kunnen onder-steunen, stimuleren en inspireren om ouders bij het kindercentrum tebetrekken. In het algemeen hebben we gezien en ervaren dat het bij peda-gogische vernieuwing voor leidinggevenden heel belangrijk is te kijken naarkansen en mogelijkheden in plaats van stil te staan bij wat in het verleden ismislukt en wat op dit moment niet mogelijk is. Veranderingsprocessenwaarbij mensen betrokken zijn, kunnen heel moeilijke kanten hebben. Angstvoor en weerzin tegen het nieuwe in combinatie met nieuwsgierigheid spelenin eerste instantie voor bijna alle mensen als het gaat om verandering. En ookde vraag: ‘Doen we het nu niet goed dan?’ zal ongetwijfeld gesteld worden.Een leidinggevende heeft veelal de mogelijkheid om negatieve gevoelens inpositieve banen te leiden, bijvoorbeeld door van leidsters te accepteren hoe zezich bij ‘dreigende’ veranderingen voelen. En vervolgens door vooral tebenadrukken wat de verandering kan opleveren voor iedereen, hoe het ook

kan als je eens iets anders probeert. Het ‘ja, maar’ van vele betrokkenen isreëel, tegelijkertijd helpt het niet daar lang en uitgebreid op in te gaan. Er zijnaltijd argumenten tegen verandering te noemen, maar dat betekent niet datvernieuwing geen kans mag krijgen. Het kan juist erg veel opleveren voor allepartijen.

Aanknopingspunten

Na deze voor leidinggevenden belangrijke algemene conclusie uit het project,zetten we hierna een aantal voor leidinggevenden relevante punten op een rijdie voortvloeien uit de vorige hoofdstukken. We gaan uit van de onder-steunende, stimulerende en inspirerende rol van leidinggevenden voorleidsters. Daarom zijn de tips geformuleerd in termen van wat zij kunnenbetekenen voor leidsters als het erom gaat ouders anders en meer bij hetkindercentrum te betrekken. Waarmee en hoe kunnen leidinggevendenleidsters stimuleren, inspireren en ondersteunen? Hier volgen zeven aan-knopingspunten voor de praktijk.

Het pedagogisch perspectief: belang van kinderen benadrukken

Als eerste legden we er in dit boek de nadruk op hoe een kindercentrumouders bij het werk kan betrekken vanuit een pedagogisch perspectief.Uitgaan van een pedagogisch perspectief betekent dat kinderen belanghebben bij communicatie over de opvoeding tussen ouders en leidsters,omdat kindercentra plaatsen zijn waar wordt opgevoed. Ouders erbijbetrekken is nodig omdat het de mogelijkheid biedt voor pedagogischeafstemming en verbinding van leefwerelden. Dat biedt kinderen veiligheid enduidelijkheid. Daarnaast heeft het allerlei andere voordelen voor kinderenom ouders bij het kindercentrum te betrekken, bleek in hoofdstuk .Door uit te gaan van een pedagogisch perspectief kunnen leidinggevendensteeds weer het belang voor kinderen duidelijk maken aan leidsters. Om diekinderen hebben zij immers voor dit vak gekozen en voor hen willen zij zichinzetten. Het stimuleert leidsters om ouders bij het kindercentrum tebetrekken als hun steeds duidelijk is waarom het precies belangrijk is. En alsleidsters, maar ook leidinggevenden, door de bomen even het bos niet meerzien, helpt het ook altijd weer terug te gaan naar de kern van het werk: waardoe ik het voor, waarom is het belangrijk dat ik dit doe? Een leidinggevende

kan leidsters vervolgens helpen alle voordelen te zien. Door de voordelen tezien, komen de kansen die er liggen ook meer in zicht. In feite maakt oudersbij het werk betrekken vanuit een pedagogisch perspectief het werk alleenmaar interessanter en leuker!

Het ‘ouders-hebben-de-regiemodel’ hanteren

Uitgaan van een pedagogisch perspectief betekent ook dat ouders de regie eneindverantwoordelijkheid hebben in de opvoeding. Ouders erbij betrekken isvan belang voor kinderen, én voor ouders omdat zij zo hun verantwoorde-lijkheid kunnen nemen. Een dergelijk perspectief op ouders geeft veel duide-lijkheid over de rol van leidsters. Deze duidelijkheid kan leidsters helpenmeer ruimte te voelen: ze kunnen bij ouders laten wat bij ouders hoort enhen betrekken bij wat voor hen samen van belang is. Op momenten datleidsters het belang niet zien, of het een zware last vinden om ouders bij hetkindercentrum te betrekken, kunnen leidinggevenden hun weer stimulans eninspiratie bieden door ze duidelijk te maken dat ouders eindverantwoorde-lijk zijn. Aan de andere kant maakt het ‘ouders-hebben-de-regiemodel’duidelijk hoe belangrijk het is te investeren in een goede band met ouders.Want ouders willen hun kind vanuit hun regierol graag met een gerust hartachterlaten, en daarvoor hebben ze vertrouwen in leidsters nodig. Leidingge-venden kunnen leidsters helpen zich te realiseren dat ouders hén nodighebben. Dit kan hen stimuleren ouders erbij te betrekken.

Kansen voor ontwikkeling bieden

Als leidsters samen praten over hun werk, over de inhoud en de waarde en hun

eigen ideeën daarbij, worden ze zelfbewuster en onafhankelijker. Die

zekerheid die ze ontwikkelen leidt ertoe dat ze opener worden. Ze voelen zich

steviger, weten waar ze voor staan en vinden het nu leuk en belangrijk om

ouders erbij te betrekken. (Een leidinggevende)

Als leidsters de kans krijgen zich te ontwikkelen, gaan zij ouders op meer enandere manieren bij hun werk betrekken, blijkt in dit boek. Het gaat om eenproces waarin zij zich bewust worden van het feit dat zij een belangrijke rolhebben voor kinderen en dat daarom het contact met ouders zo belangrijk is.In dit proces gaan ze ook nadenken over hun ideeën over opvoeden en hun

pedagogisch handelen en gaan ze nieuwe dingen uitproberen. Hoe kan eenleidinggevende leidsters hierin stimuleren? Een leidinggevende uit een van depilots van het project Pedagogische vernieuwing in kindercentra laat ze eerstmet elkaar praten op een teamavond:

Doorpratend over het onderwerp ‘ouders’ bleken leidsters in de eerste plaats te

verschillen in hoe ze het contact met ouders ervaren. De een voelt zich zeer

gelijkwaardig, de ander ziet de ouder als de persoon die je tevreden moet

stellen en het naar de zin moet maken. Het is duidelijk dat dit de communi-

catie met ouders sterk beïnvloedt. Leidsters kwamen er samen op uit dat een

goede communicatie met ouders een basis is om ook goed met het kind te

kunnen werken. Ze bedachten dat ook in de omgang met ouders waarden en

normen een grote rol spelen en vonden dat ze niet altijd hetzelfde belangrijk

hoefden te vinden. Toen bleek in de discussie dat respect in theorie vanzelf-

sprekend is, maar in de praktijk moeilijker. Het is toch moeilijk om niet te

oordelen als iets anders gaat dan je zelf goed vindt. Ze kwamen er zelf op uit

dat een goede communicatie dan heel belangrijk is en dat je als leidster daarin

een actieve rol moet nemen: niet wachten tot de ouder naar jou toe komt,

weten wat je zelf vindt en waar je zelf als groepsleidster voor staat. (Een

leidinggevende)

De discussie werd uitgelokt door de bespreking van casussen die de leiding-gevende had bedacht. Op deze manier kregen leidsters eens de tijd om bijhun werk en bij zichzelf stil te staan, zich als het ware in hun rol als leidster teemanciperen en vervolgens nieuwe dingen uit te proberen. De leiding-gevende zegt dat dit aanvankelijk best een grote investering leek, maar tochzeer de moeite waard is geweest. De zekerheid die leidsters en teamsopbouwen door het proces van praten en uitproberen, heeft een positieveinvloed op meer gebieden:

De mate waarin de leidsters zich verantwoordelijk voelen voor het werk is heel

erg toegenomen. Dit straalt uit naar alle aspecten van het werk, of het nu gaat

om kinderen, ouders, collega’s, sfeer, inrichting et cetera. (Een leidinggevende)

Een leidinggevende kan leidsters op veel meer manieren kansen bieden omzich te emanciperen en zelfverzekerder te worden naar ouders. Er bestaanbijvoorbeeld vanuit de steunfuncties cursussen over communicatie metouders, waarin het houdingsaspect en termen als gelijkwaardigheid,openheid en respect uitgebreid aan de orde komen. Vaak komt in andere

cursussen of bij activiteiten ook naar voren hoe leidsters in hun werk staanen hoe ze zich voelen. De brug naar het praten over ouders en dingen uitpro-beren is dan snel gelegd. Zo kwam in veel kindercentra het onderwerp‘ouders’ aan bod, toen leidsters de training Opvoeden zonder vooroordelen

volgden. Een leidster zei naar aanleiding van deze cursus:’Voor het eerst sindsik hier werk, wil ik met ouders over opvoeden praten.’De cursus Spelen met ruimte over de inrichting in kindercentra zorgde inhet project voor allerlei ontwikkelingen. Leidsters kregen volgens leiding-gevenden ‘de ruimte weer terug’. Ze leerden in de cursus dat je het gedrag ende ontwikkeling van kinderen met de inrichting kunt beïnvloeden. Ditleverde voor leidsters onderling veel gespreksstof op, ze kregen meer plezierin hun werk, gingen van alles uitproberen en wilden vanuit hun nieuweinzichten graag met ouders praten over de inrichting en opvoeding.Ook video-interactiebegeleiding, die al op vele kindercentra toegepast wordt,is een heel werkzame manier om leidsters te ondersteunen en stimuleren inhun ontwikkeling. Leidsters zien beelden terug van hun interactie metkinderen, die een begeleider heeft gemaakt. Samen kijken ze naar de positievepunten van de interactie tussen de leidster en de kinderen. Dit maaktleidsters zelfbewuster en zelfverzekerder. Ook geeft deze methode veelgespreksstof voor leidsters onderling, het leert ze te reflecteren op hun eigenvisie en handelen.Allerlei activiteiten, cursussen, incidenten kunnen zo een aanleiding vormenvoor leidsters om te reflecteren op hun eigen pedagogische ideeën enhandelen. Ze krijgen hiermee de kans zich als leidster te emanciperen, dewaarde van hun eigen rol te zien. Hierdoor krijgen ze meer plezier in hunwerk, worden ze zelfverzekerder en willen meer met ouders delen. Leiding-gevenden die dergelijke momenten en kansen aangrijpen en creëren, hebbenvele instrumenten in handen om leidsters te ondersteunen. Niet alleen omouders bij het pedagogisch handelen te betrekken, maar ook bij andereinhoudelijke onderwerpen.

Voor meer Informatie over Opvoeden zonder vooroordelen kunt u terecht bij Anke vanKeulen, Bureau Mutant, telefoon () . Binnenkort verschijnt bij het NIZWhet boek Opvoeden zonder vooroordelen van Anke van Keulen.

4 Voor meer informatie over de cursus Spelen met ruimte kunt u bellen naar het NIZW.Dit jaar komen bij het NIZW weer twee nieuwe boeken uit over inrichten in kinder-centra: De stoelendans. Ruimten inrichten voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalenen De tafelronde. Ruimten inrichten voor buitenschoolse opvang. Deze boeken zijn inopdracht van het NIZW geschreven door Ine van Liempd en Ed Hoekstra van BureauAKTA, onderzoeks- en adviesbureau voor ruimtegebruik.

Kortom: leidinggevenden spelen in dit proces vooral een inspirerende enfaciliterende rol. Uit de voorbeelden blijkt dat vernieuwing met namesuccesvol is als leidsters de ruimte krijgen voor eigen initiatieven en een eigeninbreng. Het plezier en het enthousiasme waarmee gewerkt wordt, nemendan zienderogen toe en de vernieuwing wordt iets van iedereen.

Vraaggericht werken stimuleren

Het is heel voorstelbaar dat leidsters na een aantal mislukte pogingen hetbijltje erbij neer gooien: ‘Als ze dan niet willen, dan komen ze toch niet, ikdoe er mijn best niet meer voor.’ Zo’n houding van leidsters lijkt moeilijk tedoorbreken, ze hebben aan een kant ook gelijk: het is niet leuk om geenmedewerking te krijgen. Toch klopt het idee niet dat ouders niet betrokkenwillen zijn. Door vraaggericht te werken zullen leidsters merken dat het nietzo is dat ouders niet willen of geen interesse hebben.Leidinggevenden kunnen leidsters stimuleren vraaggericht te werken.Bijvoorbeeld door het team te vragen na te denken over vragen als: waarhebben ouders behoefte aan? Welke activiteiten vinden zij leuk? Waaroverwillen ze graag praten?De leidinggevende is ook degene die leidsters in staat kan stellen aan devragen van ouders tegemoet te komen door hen de middelen en faciliteitendaarvoor ter beschikking te stellen. Niet altijd zijn er voldoende financiële enmateriele middelen, maar vanuit enthousiasme en inspiratie kan de vinding-rijkheid groot zijn. Een open houding en waardering van de leidinggevendestimuleert de leidsters vindingrijk te zijn in het betrekken van ouders. ‘Ik hebsteeds gezegd: alle vormen zijn goed, als je maar weet waarom je het doet’, zeieen leidinggevende in dit verband. In de pilots en de interviews met leiding-gevenden blijkt het principe ‘Zo binnen, zo buiten’ ook een belangrijkuitgangspunt om leidsters te stimuleren:

Als je wilt dat leidsters kinderen en ouders open en positief benaderen, moet je

zelf ook zo met ze omgaan. En als ze het goed doen moet je dat ook

benoemen en waarderen. Dat heeft iedereen nodig. (Een leidinggevende)

De voorbeelden in hoofdstuk laten zien dat leidsters met steun van deleidinggevende heel goed in staat zijn aan te sluiten op de vragen enbehoeften van ouders. Zonder die steun was dit veelal niet gelukt. Leiding-gevenden stimuleerden in alle gevallen de uitvoering van het idee, stelden

plannen op, namen (delen van) de organisatie op zich en evalueerden samenmet de leidsters.

Succesfactoren inzetten

In de voorbeelden blijkt dat de communicatie tussen ouders en leidsters ende verbinding van leefwerelden een impuls krijgen door activiteiten teondernemen op het gebied van samen leven, samen denken en samen doen.Tussen de regels door komen in de voorbeelden heel veel succesfactoren naarvoren. We beschrijven hier een aantal ‘bestanddelen’ die in de praktijkhebben bewezen werkzaam te zijn als je ouders ergens bij wilt betrekken.Leidinggevenden kunnen deze praktische tips gebruiken om leidsters testimuleren en inspireren.Ten eerste werkt het gebruik van (beeld)materiaal goed. In verschillendevoorbeelden zijn het foto’s, videobeelden en andere materialen die oudersnaar het kindercentrum trekken en enthousiaste gesprekken op gangbrengen. Het geeft ze een idee van de leefwereld van hun kind op het kinder-centrum. Ouderavonden waarop videobeelden te zien zijn van kinderen envan ouders die bezig zijn op het kindercentrum, worden drukker bezocht dandaarvoor. Als kinderen foto’s van thuis en beelden van hun ouders zien ophet kindercentrum, wordt voor hen op een heel effectieve manier eenverband gelegd tussen hun twee leefwerelden. In het voorbeeld van dekindergalerie stimuleert het materiaal gesprekken tussen ouders en leidstersen ouders en kinderen.

Wat ten tweede heel goed werkt om ouders bij het kindercentrum tebetrekken is om hen aan te spreken op hun expertise en affiniteiten. De boeruit het voorbeeld van de boerderij zegt in een interview:

Ik voelde me zeer vereerd met de bezoeken aan mijn boerderij, dat ze me daar

echt voor nodig hadden en ik zo iets kon betekenen voor de kinderen. (Een

ouder)

Op een buitenschoolse opvang in het zuiden van het land bood een vader aanom iets over zijn beroep als bioloog te vertellen, omdat hij merkte dat zijnzoon zo met de natuur bezig was.Specifieke kennis en ervaring van ouders kunnen zeer van pas komen. Zo kanbijvoorbeeld een juriste de conceptklachtenregeling samen met de leiding-

gevende bekijken. En een ouder die toneel speelt, kan met een groepjekinderen een voorstelling maken die op het jaarfeest wordt opgevoerd. Ofeen ouder die architect is, kan zitting nemen in de bouwcommissie die eenverbouwingsplan opzet. Een moeder die gek is op koken en bakken, kan eenkeer komen kokkerellen met kinderen, een ander die goed kan naaien, kannieuwe gordijnen maken waar anders geen geld voor zou zijn enzovoort,enzovoort.Argumenten als ‘geen tijd’ en ‘daar betaal ik toch niet voor’ verdwijnen alsouders gevraagd wordt iets te doen wat ze zelf leuk vinden en goed kunnen.Ouders aanspreken op hun kwaliteiten levert veel op voor kinderen: hetbevordert de verbinding van hun leefwerelden, er wordt hun iets extra’saangeboden en vaak zijn kinderen heel trots op hun ouders bij die gelegen-heden.

Ten derde blijkt in vele voorbeelden dat samen iets doen een band schepttussen ouders en leidsters die makkelijk tot samen praten leidt. Samen koken,samen dansen, samen naar de boerderij, samen de tuin opknappen: bij elkvan deze activiteiten groeit de band, omdat ze een gezamenlijk doel hebben.Er ontstaat een wijgevoel dat bijdraagt aan een open communicatie op basisvan gelijkwaardigheid en respect. En de informele band die ontstaat, is vaakweer een stimulans voor ouders om betrokken te raken op formelere ofintensievere manieren.Als kinderen ook betrokken worden bij de gezamenlijke activiteit, geeft dateen extra dimensie. Vaak hoorden we van leidsters dat je bij die gezamenlijkeactiviteiten niet meer kon zien wie de ouders en wie leidsters waren. Leef-werelden gaan op die momenten een beetje in elkaar overlopen en kinderen,ouders en leidsters genieten daar zichtbaar van! Leidsters signaleren achterafook dat ouders eerder en vaker even binnenlopen voor een praatje over hunkind. Van samen doen komt dus vanzelf samen denken en samen opvoeden.

Tot slot werkt het in de praktijk heel goed om de vrijblijvendheid vandeelname te benadrukken, activiteiten op allerlei niveaus te organiserenzodat er voor elk wat wils is, ouders een actieve rol te geven bij de organisatie,waardering uit te spreken voor hun inzet én om achteraf altijd goed teevalueren. Dat laatste helpt een leidinggevende bij het volgende punt: eengoed ouderbeleid opstellen.

Ondersteuning door beleid

De inbedding in het beleid is een volgende taak voor leidinggevenden,wanneer het betrekken van ouders bij het kindercentrum goed op de railsstaat. Leidsters verdienen de nodige ondersteuning en begeleiding in dedagelijkse praktijk, maar ook in het beleid. Een goede inbedding van de visieop ouders is de basis voor het handelen in de dagelijkse praktijk. Als er geenduidelijke visie op de positie en rol van ouders is, en als de doelen daardooronduidelijk zijn, gaan goedwillende leidsters van alles proberen in hetcontact met hun ‘eigen’ ouders. Zo komen er allerlei ad hoc ideeën en lossepogingen om ouderbetrokkenheid te verbeteren, maar als die niet slagen isde teleurstelling des te groter. Nodig zijn een duidelijk omschreven visie endoelen in een beleidsplan, waarmee een al of niet geslaagde activiteitbeoordeeld kan worden. Een mislukte activiteit betekent dan niet onmiddel-lijk dat het doel ook moet worden afgeschreven. Evaluatie aan de hand vanvisie en doelen maakt het mogelijk om bewust en planmatig met ouders teblijven werken en problemen als uitdagingen te zien.Een duidelijk beleid over ouders betrekken bij het pedagogisch handelen,heeft bovendien het voordeel dat het mogelijk wordt om duidelijk enconcreet aan ouders over te brengen wat er van hen verwacht wordt. Eenouder geeft aan hier behoefte aan te hebben:

Misschien is het beter als het kinderdagverblijf vanaf het begin heel duidelijk

aangeeft en benadrukt dat ze ouderparticipatie belangrijk vinden, zodat

ouders er minder makkelijk onderuit kunnen. En het zou ook goed zijn om

ouders heel expliciet te wijzen op de mogelijkheden die er voor hen zijn om

deel te nemen aan gebeurtenissen binnen het kinderdagverblijf. (Een ouder)

Het gebruik van de video

De video die bij deze publicatie aansluit, kan voor leidinggevenden alszevende aanknopingspunt dienen. Deze is onder meer ontwikkeld omleidinggevenden concreet materiaal in handen te geven om de boodschap indit boek op een voor leidsters aansprekende manier over te dragen.

Tot slot: kindercentra als voorbeeld

Aan het eind van dit boek plaatsen we ouderbetrokkenheid graag nog kort ineen wat breder maatschappelijk perspectief. Niet alleen in kindercentra is hetbelangrijk voor kinderen om ouders te erbij te betrekken. Kinderen gaan ooknaar school (het zogenoemde tweede milieu) en naar allerlei anderevoorzieningen in het zogenoemde derde milieu waar kindercentra ondervallen. We denken hierbij aan clubs, sport, de verlengde schooldag, de bredeschool en huiswerkklassen. Ouders besteden de opvoeding hiermee in toene-mende mate uit aan anderen. Ze doen zo niet alleen een appèl op kinder-centra om partner te zijn in een goede opvoeding van hun kinderen, maar opallerlei instellingen. Het is daarmee voor die instellingen ook van belang omde verschillende leefwerelden van het kind te verbinden. Er zou voorkinderen een doorgaande lijn en continuïteit moeten zijn tussen alle opvoed-ingsmilieus waarin ze verkeren. De manieren waarop kindercentra ouderssteeds meer gaan betrekken bij het pedagogisch handelen, kunnen voorandere instellingen hierbij heel goed een voorbeeld vormen!

L i t e ra tuur

Dijke, A. van, L.Terpstra en J. HermannsOuders over kinderopvang. Amsterdam: SCO Kohnstamm Instituut,

Dijke, A. van en L.TerpstraPedagogisch vernieuwen. Een kader voor pedagogische vernieuwing voorgroepsopvang in kindercentra. Utrecht: NIZW,

Jansen, D.M.Ouderparticipatie in de kinderopvang. Een praktische handleiding. Alphen aande Rijn: Samsom Bedrijfsinformatie,

Katsman, P.Ouderparticipatie: de ouders als consument. Triangel, jrg. , nr., p. ,

Kleerekoper, L. e.a.Samen opvoeden in de kinderopvang. Utrecht: NIZW / SJN,

Ligtermoet, C.I. en L. SchreuderGeef ze een stem! Ouderpanels in de buitenschoolse opvang. Utrecht: NIZW,

Peeters, J.Ouders als partner. Nieuwsbrief BOinK, jrg., nr. , p. -, oktober

Riksen-Walraven, M.Veiligheid voorop. Basisdoelen voor de opvoeding in de kinderopvang en inhet gezin. Triangel, jrg. , nr. , p. -,

Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ)Certificatieschema kinderopvang. Utrecht: HKZ,

Tavecchio, L. e.a.Hoofdstudie kinderopvang. Leiden: Rijksuniversiteit Leiden,

Zwetsloot, L.Over worteltjes, verkoudheid en het ontwikkelingsperspectief. Triangel,jrg. , nr. , p. -,

Neder lands Ins t i tuut voor Zorg en Welz i jn / NIZW

Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijkeinstelling die zich door middel van informatie, innovatie en ondersteuningricht op vernieuwing en verbetering van de sector zorg en welzijn. In desector zorg en welzijn werken ruim 400.000 beroepskrachten en vele vrijwil-ligers op terreinen als kinderopvang, maatschappelijke dienstverlening,sociaal-cultureel werk, ouderendienstverlening, jeugdzorg, maatschappelijkeopvang, verzorgings- en verpleeghuizen, thuiszorg en hulpverlening aangehandicapten. Ook instellingen buiten de sector die zorg- en welzijnsactivi-teiten ondernemen, zoals onderwijsinstellingen, woningbouwcorporaties,gemeenten en provincies doen regelmatig een beroep op het NIZW. De acti-viteiten van het NIZW zijn geclusterd rond de thema’s informatie en infra-structuur, jeugdzorg en -welzijn, zorgen en verplegen, organisatie van zorgen lokaal sociaal beleid. Binnen deze kaders houden medewerkers van hetNIZW zich bezig met de ontwikkeling en implementatie van nieuwe metho-dieken en informatieproducten, met afstemmingsvraagstukken en expertise-ontwikkeling. Dat resulteert onder meer in congressen, trainingen, boeken,brochures, almanakken, databestanden, websites, cd-rom’s, video’s en eeninformatielijn.