Titel

Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van DongenFebruari 2013De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regioKln1Centrale vraag in deze presentatie 2Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van de topsectoren in de regioKln? Hoe meten we internationale concurrentie?3In de studie nemen we twee typen concurrentie mee:De concurrentie die bedrijven ervaren bij het internationaal exporteren van hun producten en diensten;De concurrentie die regios ervaren bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven / investeringen;De belangrijkste concurrenten voor een regio zijn dus:De regios met bedrijven die in dezelfde markten proberen hun producten of diensten te verkopen;De regios die in dezelfde vijver vissen van internationale investeringen;Met andere woorden: marktoverlap staat centraal. De belangrijkste concurrenten verschillen daarom per regio en per sector.Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie Belangrijkste concurrenten o.b.v. marktoverlap (voorbeeld van export)4Grootste overlap in de export markten van Amsterdam en ParijsMeeste concurrentie tussen Amsterdam en Parijs Amsterdam exportParijs exportWenen export

Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie Hoe zijn de concurrentiebenchmarks opgebouwd? 5De benchmarks in deze studie vergelijken per sector en per type concurrentie (export en aantrekken buitenlandse bedrijven) de vestigingsplaatsfactoren (kenmerken van het vestigingsklimaat) in Kln met die van de belangrijkste concurrerende Europese regios;Vestigingsplaatsfactoren zijn o.a.: bevolkingsomvang en -dichtheid, concentratie van (gerelateerde) sectoren, netwerkorintatie van bedrijven, connectiviteit (over de weg, door de lucht en via havens), kennisinfrastructuur (publiek en privaat) en Bruto Regionaal Product per inwoner; In totaal: 29 vestigingsplaatsfactoren.Zie Raspe e.a. (2012) pagina 47 e.v. en 178 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van als deze vestigingsplaatsfactorenWelke sectoren nemen we mee in het onderzoek?6LandbouwVoedingsmiddelenindustrieMaterialenindustrieHightechindustrieChemieEnergieGroothandelLogistiekFinancile dienstenZakelijke dienstenZie Raspe e.a. (2012) pagina 172 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van deze sectoren Welke regios nemen we mee in het onderzoek?7Onder regios verstaan we 256 Europese NUTS-2 regios. In Nederland zijn dit de provincies en in Duitsland zijn dit de zogenaamde Regierungsbezirke. De NUTS-indeling is een standaard van de EU en is door Eurostat opgesteld;De NUTS2-indeling beslaat meestal een of enkele centrale steden met hun ommeland, zodat deze regios vaak overeenkomen met agglomeraties of metropolitane gebieden;Basis voor deze keuze is de wens om zo veel mogelijk regionale differentiatie mee te kunnen nemen op het niveau van regios en aan te sluiten bij de internationale literatuur over regios. Voorwaarde was dat er betrouwbare data waren.Zie Raspe e.a. (2012) pagina 46 e.v. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van de regios die we in het onderzoek meenemenWilt u meer weten?8Deze presentatie is gebaseerd op drie PBL-studies.

In deze studies vindt u een overzicht van de relevante literatuur (waarom regios cruciaal zijn in een globaliserende economie) en een motivatie van alle keuzes over indicatoren, data en methodiek.

www.pbl.nlVragen? Neem dan contact op met:Otto Raspe (otto.raspe@pbl.nl) of info@pbl.nl

We beantwoorden vier vragen voor de regio Kln9Welke Europese regios zijn de belangrijkste concurrenten?Welke vestigingsplaatsfactoren zijn belangrijk voor een goede concurrentiepositie?Hoe verhouden deze vestigingsplaatsfactoren zich tot haar belangrijkste concurrenten?Op welke factoren bestaat er een 'gat' met de concurrentie en welke factoren zijn goed op orde?

We beantwoorden deze vragen voor elke combinatie van sector en type concurrentie (export en buitenlandse investeringen).Zie Raspe e.a. (2012) pagina 50 voor een toelichting op deze vier vragen9Leeswijzer van de benchmarks10De benchmarks zijn gebaseerd op de belangrijkste concurrenten op basis van marktoverlap (zie sheet 3 & 4); De benchmarks laten de 10 belangrijkste vestigingsplaatsfactoren zien (van de totaal 29 die we meenemen in het onderzoek), afgeleid van de belangrijkste concurrenten en dus verschillend per sector en type concurrentie. Dit zijn de concurrentiefactoren;De concurrentiefactoren zijn geordend naar mate van belangrijkheid: de bovenste is het belangrijkste, de onderste het minst belangrijk (van de 10 weergegeven factoren);De stippellijn geeft de gewogen score weer van de belangrijkste concurrenten;De eigen score op een concurrentiefactor is relatief ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe beter je scoort t.o.v. je belangrijkste concurrenten. Enkel voor congestie en connectiviteit (nabijheid tot) zeehavens geldt het tegenovergestelde: hoe lager de score, hoe beter.Zie Raspe e.a. (2012) pagina 69 voor een methodische toelichting op de benchmarks10We laten nu voor Kln de benchmarks zien voor de volgende sectoren11De benchmark op basis van het aantrekken van buitenlandse bedrijven voeren we voor een sector enkel uit wanneer wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:Er moeten voldoende buitenlandse bedrijven (minimaal 10) binnen de regio zich hebben gevestigd voor een zinvolle vergelijking;De regio huisvest meer dan 2% van alle buitenlandse bedrijven binnen de sector in heel Duitsland EN/OF de regio heeft een relatieve specialisatie qua buitenlandse bedrijven in de sector (locatiequotint > 1).* Voor de sectoren groothandel en financile diensten voeren we om data-technische redenen in plaats van de benchmark op basis van export een benchmark uit op basis van het opzetten van een buitenlandse vestiging, mits we ook de benchmark voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven hebben uitgevoerd. Zie Raspe e.a. (2012) paginas 126, 143 en 174 voor een inhoudelijke toelichting.Aantrekken buitenlandsebedrijvenExport goederen en /of diensten1. Landbouw2. Voedingsmiddelenindustrie3. Materialen4. Hightech5. Chemie6. Energie7. Groothandel*8. Logistiek9. Financile diensten*10. Zakelijke dienstenWel meegenomenNiet meegenomen11Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing121. LandbouwOmvang export: Kln is de 96e regio van de 256 in Europa13

14

Conclusies Landbouw in Kln15Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsomvang is relatief groot;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld;Het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt sterk boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief groot;Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde;De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde;De concentratie van de landbouw sector ligt sterk onder het gemiddelde.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 84e regio van de 256 in Europa162. VoedingsmiddelenindustrieOmvang export: Kln is de 37e regio van de 256 in Europa17

18

19

20

Conclusies Voedingsmiddelenindustrie in Kln21Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is iets bovengemiddeld;De concentraties van financile en zakelijke dienstverleners liggen beide iets onder het gemiddelde;De concentratie van de chemie sector ligt onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 14e regio van de 256 in Europa223. MaterialenOmvang export: Kln is de 14e regio van de 256 in Europa23

24

25

26

Conclusies Materialen in Kln27Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief hoog en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt iets onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief groot;Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde;De mate van clustering van de sector is iets ondergemiddeld;De concentratie van de financile dienstverlening ligt boven het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 26e regio van de 256 in Europa284. HightechOmvang export: Kln is de 12e regio van de 256 in Europa29

30

31

32

Conclusies Hightech in Kln33Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt iets onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets bovengemiddeld;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De mate van clustering van de sector is iets bovengemiddeld;De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 11e regio van de 256 in Europa345. ChemieOmvang export: Kln is de 14e regio van de 256 in Europa35

36

37

38

Conclusies Chemie in Kln39Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is iets bovengemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief beperkt;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief groot;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De mate van clustering van de sector is iets ondergemiddeld;De concentratie van de chemie sector ligt onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 59e regio van de 256 in Europa406. EnergieOmvang export: Kln is de 76e regio van de 256 in Europa41

42

43

44

Conclusies Energie in Kln45Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de bevolkingsomvang is relatief groot;Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde*;De hoeveelheid publieke R&D is relatief gezien zeer hoog en de rangscore van de universiteit is relatief laag;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is iets ondergemiddeld;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 29e regio van de 256 in Europa467. GroothandelOpzetten buitenlandse vestiging: Kln is de 17e regio van de 256 in Europa47

48

49

50

Conclusies Groothandel in Kln51Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets ondergemiddeld;Zowel het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland als het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen sterk onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel bedrijven in buitenlandse handen onder het gemiddelde;De rangscore van de universiteit is relatief laag;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De concentratie van de financile dienstverlening ligt onder het gemiddelde.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 72e regio van de 256 in Europa528. LogistiekOmvang export: Kln is de 25e regio van de 256 in Europa53

54

55

56

Conclusies Logistiek in Kln57Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets bovengemiddeld;Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen ligt iets boven het gemiddelde, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland ligt sterk boven het gemiddelde en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is relatief laag;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief gezien zeer groot;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De concentratie van de financile dienstverlening ligt onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 70e regio van de 256 in Europa589. Financile DienstenOpzetten buitenlandse vestiging: Kln is de 7e regio van de 256 in Europa59

60

61

62

Conclusies Financile Diensten in Kln63Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is iets bovengemiddeld;Zowel het aandeel bedrijven in buitenlandse handen als het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland liggen onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector sterk onder het gemiddelde;De rangscore van de universiteit is relatief laag;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De efficintie van het netwerk van de sector is relatief gezien zeer laag;De concentraties van financile en zakelijke dienstverleners liggen beide onder het gemiddelde.Aantal buitenlandse bedrijven: Kln is de 16e regio van de 256 in Europa6410. Zakelijke DienstenOmvang export: Kln is de 38e regio van de 256 in Europa65

66

67

68

Conclusies Zakelijke Diensten in Kln69Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is gemiddeld;Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen ligt iets onder het gemiddelde, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland ligt sterk onder het gemiddelde en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde;Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde*;De rangscore van de universiteit is relatief laag;De hoeveelheid private R&D is relatief hoog;De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief beperkt;Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;De concentraties van financile en zakelijke dienstverleners liggen beide onder het gemiddelde.

*Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.Het vestigingsklimaat van Kln samengevat 170Alle topsectoren overziend, concluderen we t.a.v. de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren dat:Goed op orde zijn: Publieke R&D (sterk bovengemiddeld)Maar de rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeldPrivate kennisinfrastructuurPrivate R&D (bovengemiddeld)Aantal patenten (sterk bovengemiddeld)Connectiviteit door de lucht (bovengemiddeld)Connectiviteit over de weg (bovengemiddeld)Bovendien is de mate van congestie iets ondergemiddeld

Het vestigingsklimaat van Kln samengevat 271Verdere conclusies t.a.v. de vestigingsplaatsfactoren:Minder goed op orde zijn: UrbanisatievoordelenMet name de bevolkingsdichtheid (sterk ondergemiddeld)Aandeel buitenlandse bedrijven (sterk ondergemiddeld)Europees exportaandeel (sterk ondergemiddeld)*Efficintie netwerk van de sector (sterk ondergemiddeld)Concentratie van de financile dienstverlening (ondergemiddeld)* Door de sterke binnenlandse markt exporten Duitse regio's relatief weinig.De investeringsagenda voor Kln bestaat vooral uit het handhaven van de goede factoren en het inlopen of compenseren van het gat wat er is t.o.v. de belangrijkste concurrenten.72ResumStrategien om dit te bewerkstelligen: Zie Notitie "Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio's".