Opvoedingsondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin€¦ · 4.7 Financiering 29 Bijlagen 32...

Handreiking

Opvoedingsondersteuning

in het Centrum voor Jeugd en Gezin

Auteurs: Moniek van Dijk en Bert Prinsen

Deze handreiking maakt onderdeel uit van de Gereedschapskist Centrum voor Jeugd en Gezin van Jeugd en Gezin en de VNG. De handreiking is te bestellen bij Jeugd en Gezin en is te downloaden op de website van Jeugd en Gezin over de invoering van het Centrum voor Jeugd en Gezin: www.invoeringcjg.nl en de website van het Nederlands Jeugdinstituut: www.nji.nl.Deze handleiding kwam tot stand in opdracht van Jeugd en Gezin en is onder meer gevoed door bijdragen van de Kenniskring Centrum voor Jeugd en Gezin bij het Nederlands Jeugdinstituut, gemeenten met een Centrum voor Jeugd en Gezin die feedback gaven op conceptversies en deelnemers aan de workshops over opvoedingsondersteuning tijdens de werkconferenties van de VNG en Jeugd en Gezin in het najaar van 2008.

Nederlands JeugdinstituutCatharijnesingel 47Postbus 192213501 DE UtrechtTelefoon (030) 230 63 44Contactpersoon: Moniek van Dijk ([email protected]) Internet www.nji.nl

© Nederlands Jeugdinstituut

Opvoedingsondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin Inleiding 2

Stap 1: Een visie op opvoedingsondersteuning 51.1 Waaromeenvisie? 51.2 Visieopopvoedingenopvoedingsondersteuning 61.3 Depublichealthenderisicogerichtebenadering 9

Stap 2: Aanbodinventarisatie 142.1 Watwiltuwetenoverhethuidigeaanbodopvoedingsondersteuning? 142.2 Aanbiedersvanopvoedingsondersteuning 15

Stap 3: Vraaganalyse 163.1 Landelijkecijfers 163.2 Aanvullendlokaalofregionaalonderzoek 173.3 Onderzoeksmethodieken 18

Stap 4: Het aanbod opvoedingsondersteuning 194.1 Waaraanvoldoeteengoedaanbodopvoedingsondersteuning? 194.2 Doelenformuleren 224.3 Hetpakketopvoedingsondersteuningsamenstellen 234.4 Eenpublichealthenrisicogerichtpakketopvoedingsondersteuning 274.5 Resultatenvanopvoedingsondersteuningmonitoren 284.6 Aandachtvoorhetproces 294.7 Financiering 29

Bijlagen 32Bijlage1 LandelijkbasismodelCentrumvoorJeugdenGezin 33Bijlage2 ToelichtingopdeDatabankEffectieveJeugdinterventies 35

Bijlage3Schemavooraanbodinventarisatieopvoedingsondersteuning 36

Literatuur 37

Websites 38

CentrumJeugdenGezin pagina1

Inleiding

OpvoedingsondersteuningkrijgteencentraleplaatsindeCentravoorJeugdenGezin(CJG’s).HetCentrumvoorJeugdenGezinmoetdéplekwordenwaarzowelouders,kinderenalsprofessionalsterechtkunnenmetalhunvragenrondomgezondheid,opgroeienenopvoeden(JeugdenGezin,2007)1.Dezehandreikingbiedtgemeentenhandvattenvoorhetsamenstellenvaneenlokaalpakketopvoedingsondersteuningvoorouders.

Het Centrum voor Jeugd en Gezin: gezond opvoeden en opgroeien voor ieder kind en gezinHetCJGkenteenbreedspectrumaantakenenfunctiesdiebetrekkinghebbenopgezondheid,opgroeienenopvoeden.Bijgezondheidgaathetompreventieengezondheidsbevorderingenbijopvoed-enopgroeihulpdenkenwezowelaanhetbevorderenvangezondopgroeienenopvoedenalsaanhetbiedenvaninformatie,advies,ondersteuningenhulpbijvragenenproblemen.

DepreciezetakenenfunctiesvanhetCJGstaaninhetlandelijkebasismodel(ziebijlage1).InhetCJGwordendezetakengebundeldeninsamenhangmetelkaaraangeboden.Deuitdagingvoorgemeenteneninstellingenishetaanbodendesamenwerkingzóinterichtendathetkindenhetgezininzijngeheelwordtgezien.Zodatwanneerervragenzijnopverschillendegebieden(gezondheid,opvoeden,opgroeien)alsvanzelfsprekenddejuisteverbindingentussenprofessionalswordengelegdenjeugdigenenhunouderssnelengecoördineerddieinformatie,adviesofhulpkrijgen,dieaansluitbijhunbehoeften.Kortom:éénkind–ééngezin–éénplan.

IndezehandreikingbesprekenweniethettotaleaanbodvanhetCJG,maareenonderdeelvanditaanbod,namelijkopvoedingsondersteuning.HetaanbodopvoedingsondersteuningmoetgezienwordenindecontextvanhettotaleaanbodvanhetCJG,datgaatovergezondheid,opgroeienenopvoeden.

Wat is opvoedingsondersteuning? Opvoedingsondersteuningomvatallesoortenondersteuningvanoudersdieeenopvoedvraagofopvoedprobleemhebben2.Dedefinitieluidt:hetondersteunenvanoudersbijdeopvoedingomeenoptimaleontwikkelingvankinderentebevorderen.Opvoedingsondersteuningheeftenerzijdsalsdoelomdeouderlijkeopvoedvaardighedenteverbeteren,opvoedcompetentiestevergroten,eenpositiefondersteunendopvoedklimaattebevorderenenhetsocialenetwerkrondomgezinnenteversterken.Anderzijdsishetdoelomproblemenbijhetopvoedenenopgroeienineenvroegstadiumteverminderenofoptelossen.Hetuiteindelijkedoelvandeondersteuningvandeoudersiseenpositieveontwikkelingvankinderenteoptimaliseren.Doelgroepvanopvoedingsondersteuningzijnalleoudersvankinderenvanafdezwangerschapsperiodetotdeleeftijdvan23jaar3.Erbestaanverschillendemanierenwaaropopvoedingsondersteuningvormkrijgt:vananticiperendevoorlichting,hetbevestigenvanoudersinhunopvoedaanpakenhetbeantwoordenvaneenvoudigeopvoedvragentoteenintensieveoudertrainingvooroudersmeteencomplexerehulpvraag.Kortom,eriseengroteverscheidenheidaaninterventiesvoorverschillendeopvoedvragenenopvoedproblemenwaaronderookopvoedsteunspeciaalgerichtopbepaaldedoelgroepen.

1 FactsheetCentrumvoorJeugdenGezin.EerstecontourenvanhetCJG,overeengekomentussenVNG,IPO,GGD

Nederland,ActizendeMOgroep.JeugdenGezin,22juni2007.

2 www.opvoedingsondersteuning.info

3 Deleeftijdsgrensvan23jaarsluitaanbijdeleeftijdsgrensvandedoelgroepvanhetCJGvolgens

hetbasismodelCJG.


Wat zijn de kaders voor het beleid ten aanzien van opvoedingsondersteuning?NaasthetWmo-prestatieveld2vormendeWetPubliekeGezondheid,deWetopdeJeugdzorg,hetlandelijkebasismodelCentrumvoorJeugdenGezin(ziebijlage1)enhetVerdragvoordeRechtenvanhetKindvandeVerenigdeNatiesbelangrijkewettelijkeenbeleidskadersvoorhetgemeentelijkebeleidtenaanzienvanopvoedingsondersteuning.

Wat zijn de functies van opvoedingsondersteuning?DeWetmaatschappelijkeondersteuning(Wmo)kentaangemeentendeopdrachttoevijffunctiesvanopvoed-enopgroeiondersteuningtebehartigen:informatieenvoorlichting,signalering,toeleiding,(lichte)pedagogischehulpencoördinatievanzorg.DezehandreikinggaatoverdeWmofunctiesinformatieenadvies(1)enpedagogischeadviseringenlicht-pedagogischehulp(2).Daarnaastgaanweookinophetversterkenvanhetnetwerk,socialesteunenzelfhulpalsfunctiesvanopvoedingsondersteuning.Historischvormendezemeerinformeleenonderlingevormenvanopvoedingsondersteuningdemaatschappelijkebasisvanopvoedsteun,dievoorafgaataandehulpensteundoorprofessionals.Hulpaanjeugdigen,ontwikkelingsstimuleringenopgroeiondersteuninglatenwehierbuitenbeschouwingindewetenschap,datzeinhetkadervangemeentelijkjeugdbeleidveelsamenhangmetopvoedingsondersteuning(moeten)vertonenendatindepraktijkopvoed-enopgroeiondersteuningvaaksamenopgaan.Voorsignaleringisde‘Richtlijnvroegsignaleringvanpsychosocialeproblemen’inconceptopgesteld(RIVM/CentrumJeugdgezondheid,2007)envoorcoördinatievanzorgverschijntbinnenkorteenafzonderlijkehandreiking.

Wat zijn doelen van opvoedingsondersteuning?Opvoedingsondersteuningkanverschillendedoelenhebben,zoals:oudersbeschikkenoverdeinformatieoveropvoedenwaarzijbehoefteaanhebben,lichtehulpvragenvanouderszijnbeantwoord,oudersvoelenzichweerzekeroverdeopvoedingvanhunkind(eren),opvoedcompetentiesvanouderszijntoegenomen,eenspecifiekopvoedprobleemzoalsdrukgedrag,nietluisteren,bedplassen,etceteraisopgelost.Afhankelijkvanhetbeoogdedoelvanopvoedingsondersteuningzijnbepaaldemethodiekenofprogramma’sgeschiktomintezetten.

Wat is het basispakket opvoedingsondersteuning?Erbestaatgeenlandelijkvoorgeschrevenpakketopvoedingsondersteuning.Gemeentenzijnvrijomditzelfsamentestellen.Metdezehandreikingkunnengemeentenstapsgewijshetpakketopvoedingsondersteuningsamenstellendatpastbijdelokalevisie,aansluitbijhethuidigegemeentelijkeaanbodenbijdegesignaleerdeproblematiekendebehoeftenvanouders.Daarbijwordenvierstappengevolgd:

Stap1:EenvisieopopvoedingsondersteuningopstellenStap2:AanbodinventarisatieStap3:VraaganalyseStap4:Hetaanbodopvoedingsondersteuningbepalen

Voor wie is deze handreiking?Dezehandreikingisbedoeldombeleidsmedewerkersjeugdbeleidvangemeententehelpeneenlokaalpakketopvoedingsondersteuningkwalitatiefeneffectiefintevullen.OokvoorwethoudersjeugdbeleidenprojectleidersofkwartiermakersCJGkandehandreikingbehulpzaamzijn.Veelbeleidsambtenarenjeugdhebbeneenbreedpakketaantakenenverantwoordelijkheden,dieverderreikendanalleenjeugdbeleid.Juistookvoordiebeleidsmedewerkersbiedtdezehandreikinghandvattenomhetsamenstellenvaneenpakketopvoedingsondersteuningsystematischaantepakken.Beleidsmedewerkerskunnengedurendehettraject(stap1t/m4)samenwerkenmetregiogemeentenen/ofuitvoerendeinstellingen.


Gereedschapskist Centrum voor Jeugd en GezinDezehandreikingisonderdeelvandegereedschapskistCentrumvoorJeugdenGezin4endaarmeeonderdeelvanhetondersteuningstrajectvoorgemeentenvanJeugdenGezinendeVerenigingvanNederlandseGemeenten(VNG)(zie:www.invoeringcjg.nl).Dezehandreikingsluitaanbijde‘WegwijzerCentrumvoorJeugdenGezin’.WaardewegwijzerinspiratiebiedtenactiesformuleertvoordegeheleCJG-ontwikkeling,wordtindezehandreikingingezoomdophetaanbodopvoedingsondersteuninginhetCJG.Beidehandreikingenvullenelkaaraanenkunnengoednaastelkaargebruiktworden.Indeloopvan2009zulleninhetkadervandegereedschapskistCentrumvoorJeugdenGezinookeenhandreikingoverintegraleJGZeneenhandreikingovercoördinatievanzorgverschijnen.Dezehandreikingkannetalsdewegwijzerflexibelwordentoegepast.OokgemeentendiealeeneindopwegzijnmetdeCJG-ontwikkelingenhetsamenstellenvanhetpakketopvoedingsondersteuningkunnenindezehandreikinghandvattenvindenomhetbeleidbeterteonderbouwenofnogverderaantescherpen.

DezehandreikingisontwikkelddoorhetNederlandsJeugdinstituutinopdrachtvanJeugdenGezin.Wijwensenuveelinspiratieensuccesbijhetsamenstellenvanhetpakket

opvoedingsondersteuninginuwgemeente!

4 Gemeentenkunnende‘GereedschapskistCentrumvoorJeugdenGezin’bestellenbijJeugdenGezin.Andere

geïnteresseerdenkunnendepublicatiesuitdegereedschapskistdownloadenopwww.invoeringcjg.nl.


Stap 1 Een visie op opvoedingsondersteuningStap1:EenvisieopopvoedingsondersteuningStap2:AanbodinventarisatieStap3:VraaganalyseStap4:Hetaanbodopvoedingsondersteuning

Hoedenkenouders,professionals,beleidsmakersenbestuurdersinuwgemeenteoveropvoedingenopvoedingsondersteuning?Isopvoedingsondersteuningietsdatbeschikbaarmoetzijnvooralleoudersofalleenvoorgezinnenmetproblemen?Enaanwelkeeisenmoetdieopvoedingsondersteuningtenminstevoldoen?Vragenalsdezemakenonderdeeluitvanhettrajectvanvisievorming,datvoorafgaataanhetsamenstellenvanhetlokaleaanbodopvoedingsondersteuning.

1.1 Waarom een visie?Geenaanbodzondervisie!Eenvisieopopvoedingsondersteuningbiedthouvastbijhetformulerenvanhetbeleidenbijhetbepalenvanhetaanbodopvoedingsondersteuning.Uiteenvisieopopvoedingsondersteuningvaltnamelijkoptemakenwelkerol(verantwoordelijkheden,rechtenenplichten)deouders,desamenlevingendegemeentehebbenalshetgaatomdeopvoeding.Indevisiewordtgeëxpliciteerdwelkeprincipesenuitgangspuntenaanhetbeleidtengrondslagliggen.Eengeëxpliciteerdevisieopopvoedingsondersteuning:• helptbijhetmakenvanonderbouwdekeuzestenaanzienvanintezettenprogramma’s,

doelgroepen,etc.• laathet‘waarom’vanhetbeleidzien• isrichtinggevendvoorhetbeleidéndepraktijk

Devisiekanregionaal,maarooklokaalwordenontwikkeld.Eenvisieiswaardevolalsdezeconsistentwordtdoorgevoerdenbetrokkenpartijenelkaarhierlateropaankunnenspreken.DevisieopopvoedingenopvoedingsondersteuningmaaktonderdeeluitvandegemeentelijkevisieopjeugdbeleidenhetCJG.Sommigegemeentenstartenmeteenvisieopopvoedenenopvoedingsondersteuning,anderegemeentenhebbenjuistdevisieophetjeugdbeleidofCJGalsbasis.Belangrijkisdatbeidevisiesgoedopelkaaraansluitenendatzehelderwordengecommuniceerdnaardebelanghebbenden.Wanneerdevisieineenaantrekkelijkvormgegevenbrochurewordtvastgelegdenverspreidwordtonderdebetrokkenen,kandraagvlakvoorhetbeleidwordenontwikkeldofversterkt.

Eenhelderevisiegeeftrichtingaandekeuzesdiegemaaktmoetengaanworden.Devisieisessentieelaanhetbeginvanhetontwikkeltraject(‘Staanalleneuzendezelfdekantop?’en‘Watbedoelenweeigenlijkmetopvoedingsondersteuning?’),maarookgaandewegdeheleontwikkeling(‘Zijnwenogopdejuisteweg?’).Ookvoorgemeentendiealopwegzijnmetdebeleidsontwikkeling,maardienoggeenexplicietevisiehebbengeformuleerd,ishetzinvolomditalsnogtedoen.Somsheefthetnueenmaalmeertijdnodigomeenwerkbarevisieteontwikkelen.Ookkanhetnodigzijnomeeneerdergeformuleerdevisiebijtestellen.


Participatie bij visievormingPartijendiedoormiddelvandiscussiebijeenkomsten,opvoeddebatten,groepsinterviewsofandereparticipatiemethodenbijdevisievormingbetrokkenkunnenwordenzijn:• ouders• professionalsenvrijwilligersdiemetoudersofkinderenwerken• beleidsmedewerkersenwethouders• wethoudersmetjeugdbeleidinportefeuille

Hetisessentieelombijdezebijeenkomsteneenonafhankelijke,goedingevoerdegespreksleidertehebben,diedefocusindediscussiebewaaktenstuurtopconcreteresultaten,namelijkexplicieteuitgangspuntenvoordevisieopopvoedingenopvoedingsondersteuning.Sommigegemeentenstelleneerstzelfdekadersvandevisiesamen,voordatzijmetanderebelanghebbendenhieroveringesprekgaan.

1.2 Visie op opvoeding en opvoedingsondersteuningEenvisieopopvoedingsondersteuningbegintbijeenvisieopopvoeding.Beideworden

hieronderbesproken.

A. Visie op opvoedingDevolgendepuntenkunnendeeluitmakenvaneenvisieopopvoeding:• eengoedeopvoedingisessentieelvooreenoptimaleontwikkelingvankinderenenvoor

eengezondesamenleving;• opvoedeniseennatuurlijk,vanzelfsprekendendynamischproceswaarbijoudersen

kinderenelkaarbeïnvloeden;• oudersrespecterenderechtenvanhunkinderenzoalsvastgelegdinhetVN-verdragvoor

deRechtenvanhetKind;• ouderszijneerstverantwoordelijkvoordeopvoedingvanhunkinderen;• oudersbepalenineersteinstantiealtijdzelfwelkewaardenennormenzijaanhunkind

willenoverdragen;• deveiligheidvanhetkindwordtinallegevallengegarandeerd;• eengoedeopvoedinghoudtrekeningmetdemogelijkhedenenbehoeftenvaneenkind• eengoedeopvoedingveronderstelteenpositievebenaderingvankinderen,dieberust

opsteunen,stimulerenensturen;• zowelouders,desamenlevingalsgeheelendeoverheidhebbenverantwoordelijkheden

indeopvoedingvankinderen.

Bovenstaandepuntenkuntuinvraagvormtoepassenindediscussiemetdebetrokkenpartijeninuwgemeenteoveruwopvoedvisie.Bijvoorbeeld:waaromiseengoedeopvoedingbelangrijk?Watverstaanweeigenlijkonderopvoeden?Watkenmerkteengoedeopvoeding?Heeftdesamenlevingeenrolindeopvoeding?Endeoverheid?Zokuntudegemeentelijkevisieopopvoedenscherpkrijgen.

B. Visie op opvoedingsondersteuningIsdevisieophetopvoedenexplicietgemaakt?Dankandevisieopopvoedingsondersteuningwordengeformuleerd.Devolgendeuitgangspuntenkunnendeeluitmakenvaneengemeentelijkevisieopopvoedingsondersteuning:

Recht op steunOudershebbenrechtopsteunbijhetopvoeden,omdathetopvoedeneenopdrachtvoordesamenlevingalsgeheelis.Maarhoevergaatdatrecht?


LaagdrempeligheidHetaanbodopvoedingsondersteuningmoetvooralleoudersevenlaagdrempeligzijn(o.a.vindplaatsgerichtenwaarnodigoutreachend,gemakkelijkbereikbaar,goedkoop,niet-stigmatiserendencultuursensitief).

Wat is laagdrempeligheid?‘Laagdrempeligheid’isindecontextvandeCJGontwikkelingeenveelgebruiktcontainerbegrip.Uiteindelijkzijnhetalleendegebruikers(ouders,jeugdigen,professionals)vanhetCJGdiekunnenbepalenofzijhetCJGendaarbinnenhetaanbodopvoedingsondersteuninglaagdrempeligvinden.KomenzijgemakkelijkhetCJGbinnenlopen?BiedthetCJGeenvertrouwdeenveiligeomgeving,waarjealsoudergemakkelijkjevragensteltofomhulpvraagt?IshetCJGgemakkelijkbereikbaarmethetopenbaarvervoerendeauto?Ishetmogelijkominformatieenadviesindeeigentaaltekrijgen,wanneeroudershetNederlandsonvoldoendemachtigzijn?SommigeCJG’swerkenmeteengastvrouw,zodatouderspersoonlijkontvangenwordenenniethoeventezoekennaardejuistebalieofdemedewerker.Datiséénvandevelemanierenomdelaagdrempeligheidtebevorderen.Aansluitingzoekenbijeenbestaandevoorzieningisookeenmanieromdelaagdrempeligheidtevergroten.Daarnaastiseengoedeenpositievecommunicatiebelangrijk,zodathelderiswaarmenhetCJGkanvindenenwatmenvanhetCJGmagverwachten.

Operationaliseerinuwbeleidheelconcreetwatuwgemeenteonder‘laagdrempeligheid’verstaat.Gebruikhiervooreventueelookderesultatenuitdevraaganalyse(stap2).Ditmaakthetlatermogelijkomteonderzoekenofuwaanbodinderdaadlaagdrempeligis.

Bekend, bereikbaar en bruikbaarDegemeenteEindhovenheeftdeverschillendeaspectenvan‘laagdrempeligheid’alsvolgtgeoperationaliseerd:‘Laagdrempeligzijndieactiviteitendiebekend,bereikbaar(fysiekenemotioneel)enbruikbaarzijn.FysiekbereikbaarishetalshetCJGdichtbijbeschikbaarisenjesnelgeholpenkuntworden.Emotioneelbereikbaarishetalsjejezelfnietalseenprobleemgevalziet,wanneerjedeelneemtaanhetaanbod.Bruikbaarishetaanbodalsjeeralsouderookechtietsaanhebt,dathetresultaatoplevert.Deverschillendeaspectenzijndoordegemeenteuitgewerkt,enonderzochtwordtwatoudersvindenvandebekendheid,bereikbaarheidenbruikbaarheidvanhetconcreteaanbodopvoed-enopgroeihulpinhunwijk.

Vraaggerichtheid Hetaanbodopvoedingsondersteuningwordtbepaalddoordevragenenbehoeftenvanoudersenkindereninalleleeftijds-enontwikkelingsfasen.Hettotalevolumevanhetaanbodmoetbovendienoptimaalafgestemdzijnopdeomvangvandeproblematiek.Bijvraaggerichtheidgaatheteromdathetaanbodaansluitbijbehoeftenenwensenvanouders(zieookStap3Vraaganalyseuitvoeren).

GedifferentieerdHetaanbodopvoedingsondersteuningkenteendifferentiatienaardoelgroepenproblematiek.Devraagishoeruimuditdefinieertenhoezwaardeproblematiekkanzijn

omnogvanuitdegemeentebeantwoordtekunnenworden.

ParticipatiefBetrokkenheidvanoudersbijactiviteiten,voorzieningenenbeleidwordtgestimuleerd.


Ondersteuning op maatHetaanbodopvoedingsondersteuningmoetzolichtalsnodigenzozwaaralsnoodzakelijkzijn.

Gericht op empowermentHetaanbodopvoedingsondersteuningmoetaansluitenbijdedeskundigheidvanouderszelf,dealaanwezigeopvoedkrachtversterkenendeondersteuningmoetoudersactiverenomzelfoplossingentezoeken.

Evidence based Erwordtgewerktmetveelbelovendeen/ofbewezeneffectieveinterventies(zietabel1opp.26enBijlage2:ToelichtingopdeDatabankEffectieveJeugdinterventies).

Ruimte voor innovatie Sommigegemeentenkiezenbewustvoorhetwerkenmetevidencebasedprogramma’s,maarvindenhettegelijkertijdbelangrijkomruimtetebiedenvoorinnovatievetrajecten.Wanneereenbepaaldeactiviteitophetgebiedvanopvoedingsondersteuningnietevidencebasedis,maarwélveeloplevertintermenvantevredenheid,betrokkenheidofdeelname,dankanditeenredenzijnvoordegemeenteomdezeactiviteittóchtefaciliteren.Gemeentengaanhiersteedsbewustermeeom.Zijbiedenruimtevooreenvernieuwendinitiatief,maarwakenvooreen‘projectencarrousel’.Voorwaardeismeestaldathetinitiatiefuiteindelijkonderzochtwordt,zodatresultatenaangetoondkunnenwordenenbeslotenkanwordenofhetinitiatiefwordtvoortgezetendoorontwikkeld.GemeenteneninstellingenkunnenbesluitenomdebetreffendeinterventieaantemeldenbijdeerkenningscommissievandeDatabankEffectieveInterventiesvanhetNederlandsJeugdinstituut.Zokunneninnovatievetrajectenuiteindelijkleidentotnieuwe,veelbelovendeofevidencebasedprogramma’s.

(Des)kundigheidDeopvoedingsondersteuningwordtgebodendoorprofessionalsenvrijwilligersdiebeschikkenoverdevereistecompetenties.

Doorlopende lijnErmoeteendoorlopendelijnzijnvanopvoedingsondersteuningvaninformatieenadviesbij(eenvoudige)vragenvialichteondersteuningbijbeginnendeproblemennaarintensievereondersteuning,zoalsoudertrainingen,alsdeproblemengrotereningewikkelderworden.Hierbijisereengoedeaansluitingtussenhetaanbodinhetpreventievedomeinendejeugdzorg.

Visievorming in de praktijkVoorbeeldenvangemeentendiehunvisieexpliciethebbengeformuleerd,zijnondermeerEmmen(www.centrumjeugdengezin.nl),Rotterdam(www.iederkindwint.nl),DenHaag(Canonvandeopvoeding),CapelleaandenIJssel(inhetkadervanlokaalintensievepedagogischethuishulp)enAmsterdamZuidoost(metzijngezinsgerichteprogramma‘Opvoedendoetertoe’welkeo.a.tevindenisopwww.opvoedingsondersteuning.info).


Dwang en drangBijhetformulerenvaneenvisieopopvoedingzijndematewaarindeoverheidmagingrijpenendwangofdrangmagtoepassenveelgehoordediscussiepunten.Deachterliggendegedachteisdatoudersdeprimaireverantwoordelijkheiddragenvoordeopvoedingendaarmeedevrijheidhebbenomhunkind(eren)optevoedenvolgensdenormenenwaardendiezijzelfbepalen.GemeentenenprofessionelevoorzieningenalshetCJGkunnenoudersdaarbijondersteunen.Maardievrijheidbereikteengrensalsdeveiligheidvanhetkindinhetgedingisofdeontwikkelingvankinderenernstigwordtbedreigd.Danmoeteenkinderbeschermingsmaatregel(voogdijofuithuisplaatsing)viaderechteroverwogenworden.

1.3 De public health en de risicogerichte benaderingVooriederegemeentelijkevisieophetCJGisindeeersteplaatshetlandelijkebasismodelCJGrichtinggevend(zieBijlage1).HetlandelijkebasismodelCentrumvoorJeugdenGezinbeschrijftdefunctiesentakendiehetCJGmoetvervullen,zodatkinderenzogoedengezondmogelijkkunnenopgroeien,ouderszogoedmogelijkbijdeopvoedingondersteundwordeneneventueleproblemenzovroegmogelijkaangepaktworden.Hetgaatomeenbundelingvanjeugdgezondheidszorg,devijfWmo-functiesvanopvoed-enopgroeiondersteuningenschakelsmethetBureauJeugdzorgenhetZorg-enAdviesTeam(ZAT).HetCJGmoeteenlaagdrempeliginlooppuntzijnwaar(aanstaande)ouders,kinderenenjongerenvoorallesaangaandeopgroeien,opvoeden,gezondheidenontwikkelingterechtkunnen.HetbasismodelCentrumvoorJeugdenGezinimpliceertdathetCJGeenpreventievevoorzieningzalzijn;hetisimmersgerichtopalleouders,allejeugdigenenallevragenenproblemenoveropvoedenenopgroeien,gezondheidenontwikkeling.

Hetbasismodellaatveelruimteopenvoorgemeentelijkbeleid.HierdoorontstaanverschillenindeinvullingvandeCentravoorJeugdenGezin.Indegemeentelijkepraktijkzienweruwwegtweebenaderingenontstaan,diegetuigenvanverschillendevisiesopopvoedingsondersteuning:• depublichealthofopdegehelepopulatiegerichtepreventiebenadering;• derisicogerichtebenaderingmetdenadrukopdeondersteuningvanoudersen

jeugdigenmet(eenverhoogdekansophetontstaanvan)problemen.

Wiestapsgewijseenaanbodopvoedingsondersteuningontwikkeltzoalsaangegevenindezehandreiking,komttotdeontdekkingdatdevisieopopvoedenenopvoedingsondersteuningvooreengrootdeelbepalendisvoordekeuzevandoelgroep(en)endedoelstellingenvandeopvoedingsondersteuning.Bijconsequentebeleidsvoeringzijndevisie,degekozenprioriteitenendeinzetvanmiddeleninlijnmetelkaar.Dekeuzevooreenbepaaldebenaderingheeftdusgroteconsequentiesvoorhetteontwikkelenaanbod.Eenvisieopopvoedingsondersteuningisdus(samenmetderesultatenvandevraaganalyse–uitgewerktinstap3)richtinggevendvoorhetbeleidenvoordepraktijktenaanzienvanopvoedingsondersteuning.

GedurendedeCJGontwikkelingishetbelangrijkomdevisievoortdurendvoorogentehouden.Devisiegeefthouvastbijhetmakenenonderbouwenvankeuzes.Tegelijkertijdishetvisiedocumenteeninstrumentvoorgemeentenomgedurendehetprocesdeneuzendezelfdekantoptehouden.Eenheldereenexplicietevisiediebreedgecommuniceerdwordtisvoordegemeenteeenmiddelomzowelintern(richtinganderebeleidsafdelingen)enextern(richtinguitvoerendeinstellingen)regietevoeren.


Zijndegemeentelijkevisie,hetbeleidenhetaanbodopvoedingsondersteuninginuwgemeenteinlijnmetelkaar?Isuwvisieookéchtrichtinggevendvoorhetaanbodwatontwikkeldwordt?Watkenmerktuwgemeentelijkevisie?Onderstaandwordendetweebenaderingenuitgewerkt.Welkebenaderingpasthetbestebijuwgemeente?

Public health of populatiebrede preventie benadering Hetbevorderenvancompetentouderschapvanalleoudersenvangezondeopvoedingssituatiesstaatindezebenaderingvoorop.Hetbiedenvanopvoedhulpbijproblematischeopvoedingssituatiesmaaktdeeluitvandattotaleaanbod,maarissluitstukengeenhoofdzaak.Hetpreventieveaanbodvooralleoudersstaatvoorop.• Deambitieisomoppopulatieniveauvooralleouderscompetentouderschapte

bevorderenenproblementeverminderen.• Uitgangspuntisdatopvoedingsondersteuningvooralleoudersbeschikbaaris,zowel

voorouderszonderopvoedvragen(informeren)alsvooroudersmeteenvoudigeopvoedvragenenoudersmetopvoedproblemen.

• Hetlokalepakketopvoedingsondersteuningisopgebouwduiteencontinuümvanopvoedsteun,datalle(Wmo-)functiesvanopvoedingsondersteuningbestrijkt:vaninformelesteuneninformatieenvoorlichtingvooralleoudersviaeenmaligeadviseringofopvoedhulpbijlichte,dagelijkseopvoedproblemenvooralleoudersnaarmeerdoelgroepgerichteenintensievereopvoedhulpbijspecifiekeopvoedproblemen(ziefiguur1.Continuümvanopvoedsteun).

• Allepreventieniveauswordentoegepast:universelepreventie(vooriedereouder),selectievepreventie(vooromschrevenrisicogroepen)engeïndiceerdepreventie(voorouderswaarbijopvoedproblemengeconstateerdzijn).

• Hetpotentiëlebereikvanhettotalepakketopvoedingsondersteuningisgrootdoordathetaanbodopalleoudersgerichtis.

• Hetaanbodopvoedingsondersteuningheeftdoordepositieveuitgangspuntenenuitstraling(hetbevorderenvancompetentouderschap)endegerichtheidopdegehelepopulatieeengeneraliserendentaboedoorbrekend(enniet-stigmatiserend)effect.Opvoedvragenwordengenormaliseerdwaardooreengroteregroepouderszichdoordemogelijkhedenvanopvoedingsondersteuningaangesprokenzalvoelen.

• Hetaanbodkanbestaanuiteencombinatievanverschillendeinterventiesvooropvoedingsondersteuningopdeverschillendepreventieniveaus(ziefiguur1.Piramidevanopvoedsteun)ofuiteendoorlopendprogramma(alsbasis),datgebaseerdisopeen

publichealthbenadering,waarnodigaangevuldmetandereinterventies.

Doorlopende programma’s: van lichte ondersteuning tot intensieve hulpInNederlandkennenweopditmomenttweetypendoorlopendeprogramma’sofaanpakkenalshetgaatomopvoedingsondersteuning.TriplePiseendoorlopendinterventieprogrammametprogrammaonderdelenopdeverschillendepreventieniveaus(universele,selectieveengeïndiceerdepreventie)gebaseerdopdepublichealthbenadering.Hetprogrammabestaatuitinformatieenadviesvooralleouders,maarookuitspecifiekeondersteuningvooroudersmetbehoefteaanintensieverehulp.Ditprogrammalooptinprincipedoortotindegeïndiceerdejeugdzorg.Hetiseenvormvan‘steppedcare’.Deanderedoorlopendeaanpakisde‘wraparoundbenadering’,ondermeertoegepastbijhetlokaalintensievethuishulpprogramma.Hierbijwordtopvoedhulpbijdeoudersgepraktiseerdnaardematevanintensiteit,dienodigisomdeopvoedproblemendebaasteworden.Hierbijkomtde(intoenemendemateintensievereengespecialiseerde)opvoedhulpnaardeouderstoeinplaatsvandatoudersvoortdurendverwezenworden.

Zievoormeerinformatie:www.triplep-nederland.nl,www.nji.nlenwww.jeugdinterventies.nl


Risicogerichte benaderingVanuitdezebenaderingrichtopvoedingsondersteuningzichprimairenuitsluitendoprisicogroepen(d.w.z.gezinnenwaarbijeengroterekansbestaatdatproblemenontstaan)engezinnenwaarbijzichalproblemenvoordoenenwaarbijergerkanwordenvoorkomen.Gemeentenkiezendezebenaderingalszevooralgezinnenmetproblemen(enmultiproblemgezinnen)willenbereiken.• Deambitieisomproblematischeopvoedsituatieszoveelmogelijktevoorkomenente

verminderen.• Hetlokalepakketopvoedingsondersteuningisineersteinstantieopgebouwduit

interventiesvoordoelgroepgerichteopvoedhulp(ziefig.1opp.15Piramidevanopvoedsteun),somsvoorafgegaandoorlichterehulpvarianten.

• Opdezemanierwordentweepreventieniveausbestreken:selectievepreventie(vooromschrevenrisicogroepen)engeïndiceerdepreventie(voorouderswaarbijopvoedproblemengeconstateerdzijn).

• Hetpotentiëlebereikvanhettotalepakketopvoedingsondersteuningisinkwantitatievezinrelatiefbeperktdoordathetaanbodvoornamelijkopdeoudersmetproblemenisgericht.

• Hetaanbodopvoedingsondersteuningheeftdoordeprobleemgerichtheidhetrisicoinzichdatereentaboeophetstellenvanopvoedvragengecreëerdofinstandgehoudenwordt.Ouderskunnenuitangstvooreenstigma(‘Opvoedcursussenzijnvooroudersmetopvoedproblemen’)aarzelenomgebruiktemakenvanhetondersteuningsaanbod.

• Hetaanbodkanbestaanuiteencombinatievaninterventiesenprogramma’sgerichtopspecifiekedoelgroepen,zoals:tienermoeders,oudersvandrukkekinderen,multi-problemgezinnen,gezinnenmeteenbepaaldeetnischeachtergrond,oudersofkinderenmeteen(lichamelijkeofverstandelijke)beperking,één-oudergezinnen,etc.

VoorZorg‘VoorZorg’iseenvoorbeeldvaneenprogrammavooropvoedingsondersteuningengezondheidsbevordering,datisgerichtopeenspecifiekerisicogroep.VoorZorgwordtuitgevoerddoorJGZ-verpleegkundigenenisineersteinstantiegerichtopdejongeaanstaandemoeders,diebijaanvangnietlangerdan28wekenzwangerzijn.Demoedersdiemeekunnendoenaanhetprogrammabehorentoteenzogenaamdehoogrisicogroep,hetgeenwordtgeselecteerdaandehandvandecriteria:geeneerderlevengeborenkind,maximaal28wekenzwanger,maximaal25jaar,maximaleopleidingVMBO-K.Aanvullendecriteriazijn:geensteunendsociaalnetwerk,alcohol-endrugsgebruik,geweldenmishandeling,psychischeproblematiek,opvattingovermoederschap.Hetprogrammabeginttijdensdezwangerschapenlooptdoortothetkindtweejaaris.Hetprimairedoelvanhetprogrammaishetvoorkomenvankindermishandelingof-verwaarlozing.DespecifiekedoelenvanVoorZorgzijn:verbeteringvanhetzwangerschaps-engeboorteprocesvoormoederenkind;verbeteringvandegezondheidenontwikkelingvanhetkind;verbeteringvandepersoonlijkeontwikkelingvandemoederentotslotverbeteringvanhaarmogelijkhedenvooropleidingenwerk,zodatzijmeerkanbetekenenvoorhaarkind.MeerinformatieoverVoorZorgistevindenop:www.voorzorg.info


Laagdrempeligheid van het Centrum voor Jeugd en Gezin DelaagdrempeligheidvanhetCentrumvoorJeugdenGezinenhetaanbodopvoedingsondersteuninghangennauwmetelkaarsamen.HetCentrumvoorJeugdenGezinmoeteenplekworden,waaralleprofessionals,oudersenkinderenmetalhunvragenenproblemenalshetgaatomopvoedenenopgroeienterechtkunnen.Eenkwalitatiefgoedencompleetaanbodopvoedingsondersteuning(ziestap4)isgerichtopallevragenvanalleoudersvanallekindereninalleontwikkelingsfasen.Ditiswaartemakenvanuiteenpublichealthbenadering.Positieveopvoedinformatie(schriftelijk,mondeling,digitaal),voorlichtingtijdensthema-avondenofkoffieochtendenengoedtoegankelijkepedagogischeadviseringzijngerichtopalleouders.Eendergelijkneutraalenniet-problematiserendaanbodbevordertdepositieveuitstralingendaarmeedelaagdrempeligheidvanzowelhetaanbodopvoedingsondersteuningalshetCentrumvoorJeugdenGezinalsgeheel.DitkannogversterktwordendoorvanhetCJGeenontmoetingsplekvoorouderstemaken.EenconsistentdoorgevoerdepublichealthbenaderingvanopvoedingsondersteuningdraagtbijaaneenpositiefimagovanhetCentrumvoorJeugdenGezinenkomttegemoetaandewensenenbehoeftenvanouders.

Continuüm van opvoedingsondersteuning Hetcontinuümvanopvoedingsondersteuningisweertegevenindevormvaneenpiramide(ziefig1).Depiramidevooropvoedingsondersteuninglaatzienhoeeenaanbodopvoedingsondersteuningopgebouwdkanworden,wanneerwordtuitgegaanvandebehoeftenvanouders.Ouderszoekenineersteinstantieinformatieenadviesinhunomgeving.Zezoekeneensteuntjeinderugbijhunpartneroffamilieofzeleggen‘hunoorteluister’indevrienden-ofkennissenkring.Daarbeginthetcontinuümvanopvoedingsondersteuning.Dezeinformelesteunkangestimuleerdwordenenookgeorganiseerdwordenaangebodenvoormensenbijwiedezesteunnietvoorhandenisofwiensnetwerknietvoldoendesteunoplevert.Informelesteunvormtdebasisvanalleopvoedingsondersteuning(A).Alsinformelesteunnietvoldoendeoplevert,gaanoudersvaakopzoeknaardeskundigeinformatieenadvies.Dejeugdgezondheidszorgbijvoorbeeldspeeltdaaropinmetanticiperendevoorlichtingovergezondheid,opgroeienenopvoeden.Hetaanboduniverseleinformatieenadvies(B)isinprincipegerichtaanalleouders.Vooroudersishetaantrekkelijkalsdezevormvansteundichtbijhuisenvooralgemakkelijktoegankelijkwordtaangeboden.Digitaleinformatieenadvieshoorthierookbij;steedsmeerouderszoekennaarinformatieophetinternet.Wanneerinformatieenadviesnietvoldoendeisendevragenofproblementochietsingewikkelderzijn,danontstaaterbehoefteaanhulp.Hetaanbodlichtehulpisgerichtopalleoudersenditnoemenwedaaromuniverseleopvoedhulp(C).Hetdoelvandezehulpenondersteuningiscompetentouderschapeneengezondeopvoedingssituatietebevorderen.Dedoelgroepgerichteopvoedhulp(D)isookeenvormvan(licht)pedagogischehulp,dieopgemeentelijkniveauwordtgeboden.Dezehulpisechtergerichtoprisicogroepen(ookwelselectievepreventiegenoemd)enoudersbijwieopvoedproblemengeconstateerdzijn(ookwelgeïndiceerdepreventiegenoemd).Hetdoelisproblemenbijrisicogroepentevoorkomenenproblementeverminderen(energertevoorkomen)bijgezinnenbijwiezichproblemenvoordoen.


A t

/m D

Publ

ic h

ealth

ben

ader

ing

C t/

m D

Ris

icog

eric

hte

bena

derin

g

A

B

C

D

Fig 1. Piramide van opvoedingsondersteuning

Hoehogerjekomtinhetcontinuümhoemeerhetaanbodopvoedingsondersteuningisgerichtopde(relatiefbeperkte)groepgezinnenmetproblemen.Hoelagerjekomtinhetcontinuüm,hoemeerhetaanbodisgerichtopalleoudersvanallekinderenmeteenvoudigeenalledaagsevragenoverdeopvoeding..

Keuzes makenBijgemeentenkunnenallerleiverschillendeoverwegingenmeespelenomintezettenopeenpopulatiebrede(‘publichealth’)benaderingdanwelopeenrisicogerichtebenadering.Politiekeaandachtvoor‘probleemgezinnen’zorgtervaakvoordateenrisicogerichtebenadering–somsonbedoeld–prioriteitkrijgtboveneenbredepreventieveaanpak.Eenpleidooivooreenpopulatiebredeaanpakvergtvaakmeeronderbouwingenovertuigingskracht.Investereninpreventiekostimmersmeertijdengeduldvoorderesultatenzichtbaarworden.

Opvoedingsondersteuning op de gemeentelijke agendaSommigegemeentenzullenerbewustvoorkiezenomeersteenaanbodinventarisatie(stap2)eneenvraaganalyse(stap3)uittevoeren,voordatzijeentrajectvanvisieontwikkelingstarten.Eenredenhiervoorkanzijn,datgegevensoverhethuidigeaanbodofgegevensoverdedoelgroepgebruiktkunnenwordenomopvoedingsondersteuningopdepolitiekeenbeleidsagendatekrijgen.Cijferskunnendeurgentievoorbeleidbenadrukkenenzodoendehelpenompoliticiencollegabeleidsmedewerkersinbewegingtebrengen.Strategischgezienkanditeenredenzijnomdevisieontwikkelingopeenlatermomentintezetten.Eenrisicovandezestrategieisechter,datdepolitiekeaandachtzichdirectgaatrichtenopderisicogroepen.Deervaringleertdathiervaaksneldeaandachtnaartoegaat,waardoordeaandachtvooreenvoudigeopvoedvragenvanalleoudersverslapt.Terwijl,wanneereerstdevisiebepaaldis,devraaganalyseuiteraardookwelrichtinggeeftaanhetteontwikkelenaanbod,maar-wanneerconsistentbeleidgevoerdwordt–tegelijkertijdwelwordtvastgehoudenaandeuitgangspuntenzoalsvoorafisvastgelegdinhetvisiedocument.Daaromiserindezehandreikingvoorgekozenomeerstdevisietebepalen,alvorensdeaanbodinventarisatieendevraaganalysewordtuitgevoerd.Menkaneruiteraardookvoorkiezenombeidestappengelijkoptelatengaanofomwanneerdatnodigis,eenstapterugtoenenbijvoorbeelddevisieverderaantescherpen.

DDoelgroepgerichteopvoedingsondersteuningDoelgroep:subgroepenbinnendepopulatie;risicogroepen

engezinnenwaarrisico’sofproblemengeconstateerdzijnDoel:voorkomenvanproblemenbijrisicogroepenenproblemen

verminderenenergervoorkomenbijgezinnenmetproblemen

CUniverseleopvoedingsondersteuningDoelgroep:alleoudersvanallekinderen

Doel:bevorderenvancompetentouderschapeneengezondeopvoedingssituatie

BUniverseleinformatieenadviesoveropvoedingDoelgroep:alleoudersvanallekinderen

Doel:informerenoveropvoeding,bevorderenvancompetentouderschap,eengezondeopvoedingssituatie

enhetaanbodvanhulpensteun

AInformelesteunbijdeopvoedingDoel:bevorderenvanonderlingesteunenbieden

vaninformelesteunaanoudersDoelgroep:alleoudersdiebehoeftehebben

aaninformelesteun


Stap 2 Aanbodinventarisatie

Stap1:Eenvisieopopvoedingsondersteuning

Stap2: AanbodinventarisatieStap3:VraaganalyseStap4:Hetaanbodopvoedingsondersteuning

Isereenoverzichtvanalleactiviteitenophetgebiedvanopvoedingsondersteuningdieerbinnenuwgemeentewordenaangeboden?Weetuopwelkedoelgroepenhetaanbodgerichtis?DeCJGontwikkelingisvoorveelgemeenteneenaanleidingomditinkaartte(laten)brengen.Ditisbelangrijk,wantomdoelentekunnenstellenvoorhettoekomstigeaanbodopvoedingsondersteuningmoetueerstwetenwathethuidigeaanbodis.Deaanbodinventarisatiegeeftinzichtindekwantiteitendekwaliteitvanhetaanbodopvoedingsondersteuning.

2.1 Wat wilt u weten over het huidige aanbod

opvoedingsondersteuning? Ukunthetaanbodopvoedingsondersteuningzelfinkaartbrengenofditlatendoendooreenuitvoerendeorganisatie,zoalsdethuiszorgorganisatieofGGD.Wanneerudituitbesteedtishetbelangrijkomeenheldereopdrachtteformuleren,zodatudegegevensontvangtopbasiswaarvanuineenlaterefasebeslissingenkuntnemen.Wanneeruhetaanbodschematischinkaartwiltlatenbrengenkanhet‘Schemavooraanbodinventarisatieopvoedingsondersteuning’(ziebijlage3)behulpzaamzijn.Ditschemamaaktinzichtelijkinhoeverrehetaanbodopvoedingsondersteuninginuwgemeentehetgehelecontinuümvanopvoedingsondersteuningbeslaat.Ditiséénvandeaspectenwaarophetaanbodbeoordeeldkanworden.Andereaspecten,zowelbetrekkinghebbendopdekwaliteitalsdekwantiteitvanhetaanbod,zijn:• Consistentietussenhuidigevisieenhuidigeaanbod• Kwaliteitvandeinterventiesendeuitvoering• Bereikvandeinterventiesofprogramma’s• Laagdrempeligheidvanhetaanbod• Uitvoerdersvandeinterventiesofprogramma’s• Inbeddingvanhetaanbod• Samenhangenvariatieinhetaanbod• Aansluitingbijenbetrokkenheidvandedoelgroep• Wijzevanmonitoring,registratieenevaluatie

Inparagraaf4.1staandezekwaliteitscriterianaderuitgelegd.Metnamedeaandachtspuntendiepassenbijuwgemeentelijkevisie(Stap1)zijnvooruvanbelang.Formuleerzogerichtevragendierichtinggevenaandeaanbodinventarisatie.Hetinkaartbrengenvanhetaanbodopvoedingsondersteuningismetnamevoorgrotegemeentengeengemakkelijkeopgave.Vaakwordenerineersteinstantieallerleiactiviteitenoverhethoofdgezien.Inveelgemeentengebeurtnamelijkmeeraanopvoedingsondersteuningdanmendenkt.Hetheefttijdnodigomditgoedinkaarttebrengen.Zorgervoordathetoverzichtindeloopvandetijdgoedbijgehoudenwordtendatereeninzichtelijkoverzichtnaaroudersenprofessionalswordtgecommuniceerd,viadeplaatselijketelevisie,school-enwijkkranten,nieuwsbrieven,foldersenwebsites.


2.2 Aanbieders van opvoedingsondersteuningZonderuitputtendtewillenzijn,kunnendevolgendeinstellingenuitvoerderzijnvanactiviteitenophetgebiedvanopvoedingsondersteuningindegemeente:• Jeugdgezondheidszorg(thuiszorg/GGD)• Algemeenenschoolmaatschappelijkwerk• School• Kinderopvang/peuterspeelzaal• Welzijnsinstelling• SteunpuntenOpvoeding,Opvoedwinkel• CentrumvoorJeugdenGezin• MEE• BureauJeugdzorg• GGZ/RIAGG• Kerkelijkeinstanties• Vrijwilligers-ofzelforganisaties• Huisarts• Particulierepraktijken

Eenaantalvandehierbovengenoemdeorganisatieszijnsamenwerkingsverbanden.DitgeldtinveelgevallenvoorhetsteunpuntopvoedingofopvoedingswinkelsenuiteraardookvoorhetCentrumvoorJeugdenGezin.

Voorbeeldenvanaanbodanalysesvindtuopwww.nji.nl/opvoedingsondersteuning/vraagenaanbodofopwww.ctc-holland.nl


Stap 3 VraaganalyseStap1:EenvisieopopvoedingsondersteuningStap2:AanbodinventarisatieStap3:VraaganalyseStap4:Hetaanbodopvoedingsondersteuning

Devisieopopvoedingsondersteuningisgeformuleerdenhetaanbodaaninterventiesenprogramma’sisinkaartgebracht.Watweetuoverdebehoeftenvanoudersinuwgemeente?Indezestapvangegevensverzamelingbrengtudevraagkantvanopvoedingsondersteuninginbeeld.Welkeproblematiekwordtgesignaleerdenwelkebehoeftenhebbenouders?Ubepaaltzelfofuaanvullendonderzoekwilt(laten)uitvoereninuwgemeente.Eengoedevraaganalysegeeftinzichtindevragen,wensenenbehoeftenvandedoelgroep.Detevredenheidoverhethuidigeaanbodenwensentenaanzienvanhettoekomstigeaanbodkunnenookwordenopgenomenindevraaganalyse.

3.1 Landelijke cijfersLandelijkecijfersoveroudersenhunbehoeftenaanopvoedingsondersteuningkuntugebruikenalsbasisvooruwlokalebeleid.Ditbeeldkuntueventueelaanscherpenmetlokaalonderzoek(zie3.2).

OpvoedbelevingEengrotemeerderheidvandeoudersistevredenoverdemanierwaaropdeopvoedingverloopt5.75%vandeoudersheefteenpositievebelevingvandeopvoeding,19%eengematigdeen6%eennegatieve.Niet-westerseouders,oudersuitéén-oudergezinnen,oudersmetjongensenoudersdieonderdearmoedegrenslevenhebbendaarbijeengroterekansomnegatiefgestemdtezijnoverdeopvoeding,danandereouders,zoblijkt.Deresultatenvandelandelijkejeugdmonitor(CBS,2008),lateneensoortgelijkbeeldzien.Vandeoudersvan4-18jaargaf94%procentin2007inalgemenezintevredentezijnoverhetverloopvandeopvoeding.Opvallendisdatbijnadehelftvandeoudersdeopvoedingtochmoeilijkervonddangedacht.Ruiméénopdedrieoudershadin2007opvoedzorgen.11%vandeoudersgafinditonderzoekaanvaakhetgevoeltehebbendeopvoedingnietgoedaantekunnen.

Opvoedvragen en opvoedproblemenAlleoudershebbenweleenszorgenofvragenoverdeopvoeding.Zowelin2005alsin2007maaktedehelftvandeouderszichweleenszorgenoverdeopvoeding.TochgaathetinNederlandmetverrewegdemeestegezinnenenkinderengoed.Hethebbenvanvragenoverdeopvoedinghoeftimmersniettebetekenendatersprakeisvaneenopvoedprobleem.Bijdemeerderheidvandegezinnendoenzichgeenopvoedproblemenvoor6.Bij15%vandegezinnenwordenwelopvoedproblemengesignaleerd;bij1%gaathetomzwareproblematiek,bij4%ommatigeproblematiekenbij10%omlichteproblematiek.Ookbijopvoedproblemenzijnerverschillentussenouders7.Armeouders,eenoudergezinnen,niet-westerseouders,oudersvanjongens,laagopgeleideouders,oudersvankleinegezinnenengezinnenmetéénwerkendeouderhebbenvakeropvoedproblemendangezinnenmettweewerkendeouders.

5 Rispense.a.1996;Zeijle.a.,2005(KindereninNederland/SCP/TNO)

6 KindereninNederland,Zeijle.a.(2005)

7 Oudersenhunbehoeftenaanopvoedingsondersteuning(NIZWJeugd,2006)


Top vijf van opvoedvragenInveelvraaganalyseswordtoveropvoedingenopvoedingsondersteuningwordtonderandereonderzochtwaaropvoedvragenvanoudersovergaan.Vaakkomendezelfdeopvoedvragennaarvoren,namelijkdiebetrekkinghebbenop:1 Grenzenstellen2 Lastiggedrag3 Emotioneleontwikkeling4 Vertragingindeontwikkeling5 Gezondheidenlichamelijkeontwikkeling

MeerinformatieoverdezeopvoedvragenistevindeninhetKennisdossieropvoedvragenvanhetNederlandsJeugdinstituutwelkeistevindenopwww.nji.nlviakennis>onderwerpen>opvoedingsondersteuning.

Hulp zoeken bij de opvoedingBijnaalleoudershebbenafentoebehoefteaansteunoffeedbackvananderenalsdeopvoedingtijdelijkwatmindersoepelloopt.Ouderszoekenbijvoorbeeldbevestigingdatzijhunopvoedinggoedhebbenaangepaktofzijzoekeneenluisterendooromhunverhaalkwijttekunnen.Diesteunbehoefteisuniverseelenhoortbijhetouderschap.Vandeoudersdiezichin2007zorgenmaaktenoverdeopvoedingheeftietsmeerdan60%hulpgezochtofadviesgevraagdaanmensenbuitenhetgezinofdefamilie-envriendenkring,zoblijktuitdelandelijkejeugdmonitorvanhetCBS.Dehuisarts,hetconsultatiebureauendeleerkrachtwordendoorveeloudersomadviesgevraagd.Demeestgenoemderedenvanoudersom,ondanksdeervarenzorgen,tochgeenhulptevragenisdatvolgensdeoudersdezorgennietgrootgenoegwaren.

3.2 Aanvullend lokaal of regionaal onderzoekUkuntervoorkiezenomlokaalonderzoekte(laten)doennaardegesignaleerdeproblematiekendebehoeftenaanopvoedingsondersteuning.Dithoeftnietperseeengrootenuitgebreidonderzoektezijn.Ookkleinschaligkwalitatiefonderzoek,bijvoorbeelddoormiddelvanfocusgroepen,kanalveelinzichtbiedeninwensenenbehoeftenvanouders.Ouderswaarderenhetvaakwanneerzijbetrokkenwordenbijnieuweontwikkelingendieuiteindelijkophenbetrekking(kunnen)hebben.Mogelijkeonderzoeksvragenkunnenzijn:• Inhoeverreervarenoudersopvoedvragenofopvoedproblemen?• Kunnenzijmethunvragenofproblementerechtbijvriendenoffamilie?• Wanneerzijnietmetvragenofproblemenbijvriendenoffamilieterechtkunnen,aanwie

stellenzijhunvragendan?• Ismenbekendmethetaanbodopvoedingsondersteuningindegemeente?• Hoetevredenismenoverhethuidigeaanbod?• Vanwelkeinstantieofprofessionalzoumenhetliefstopvoedadviezenkrijgen?• Aanwelkevoorwaardenmoeteentoekomstigaanbodopvoedingsondersteuninginde

gemeentevoldoen?

Bijkwantitatiefonderzoekkanhetzinvolzijnomdeuitkomstenvanhetonderzoektelatenuitsplitsennaarwijkofstadsdeel,zodatinzichtelijkwordtinwelkedelenvandegemeentemeerofminderbehoefteaanbepaaldevormenvanopvoedingsondersteuningis.

Uhoeftdecijfersnietinéénkeerallemaalparaattehebben.Vaakiseralmeervoorhandendanmenineersteinstantiedenkt.VeelgemeentenenGGD’enverrichtennamelijkalverschillendeonderzoekenofmonitorswaarinopvoedingeenonderwerpis(zie3.3).


3.3 OnderzoeksmethodiekenIndepraktijkdienenzichsteedsmeermogelijkhedenaanomoplokaalniveauonderzoektedoennaaropvoedingenbehoeftenaanopvoedingsondersteuning.Veelgebruikte

methodiekenzijn:• devraaganalysemethodiekvanHermannsenSleeboom• devraaganalysemethodiekvan‘Opvoeden&opgroeienindewijk’• degemeentelijkegebruikersraadpleging• hetscholierenonderzoekvanCommunitiesThatCare(CTC)• degemeentelijkebarometers• opvoeddebattenofdiscussierondes• focusgroepenofgroepsinterviews• internetenquêtes• epidemiologischonderzoekofjeugdmonitorenvandeGGD.

Ouders in Heiloo praten meeDegemeenteHeilooheeftin2008latenonderzoekenwelkebehoeftenoudershebbenalshetomondersteuningbijhetopvoedenvanhunkinderengaat.Hetonderzoek‘OpvoedeninHeiloo’isverrichtondermeerdan300ouders.Heteerstedeelvanhetonderzoekbestonduiteenvragenlijstenhettweededeeluitgesprekkenbijoudersthuis.Dezegesprekkenmoestenmeerinzichtbiedenindemanierwaaropoudersgesteundwillenwordenbijhetopvoedenvanhunkind(eren).Inhetgesprekkwamenverschillendethema’saandeorde:• watverstaanoudersonderopvoeden;• ondersteuningdoorheteigennetwerkenberoepskrachten;• informatieoveropvoeden• wensenmetbetrekkingtotopvoedingsondersteuning.


Stap 4 Het aanbod opvoedingsondersteuningStap1:EenvisieopopvoedingsondersteuningStap2:AanbodinventarisatieStap3:VraaganalyseStap4:Hetaanbodopvoedingsondersteuning

‘Wanneererzichtisopdeopvoedvragenen–problemenendebehoeftenvanoudersgaatuhethuidigeaanbodhiertegenafzetten.Sluithetaanbodaanbijdevragenenbehoeftenvanouders?Pasthetaanbodbijdegemeentelijkevisieopopvoedingsondersteuning?Opbasisvandeuitkomstenvandezeanalyseformuleertudoelenenresultatenvoordekomendejaren’

4.1 Waaraan voldoet een goed aanbod opvoedingsondersteuning?

Metbehulpvanderesultatenvanstap1t/m3kuntueenanalysemakenvandevraagnaaropvoedingsondersteuningenhetaanbodinuwgemeente.Uwvisieopopvoedingsondersteuningisrichtinggevendbijdezeanalyse.Hetbepaaltmedehoeuhethuidigeaanbodbeoordeeltenwatuwenstalshetgaatomhettoekomstigepakketopvoedingsondersteuningvooruwgemeente.Waaraanvoldoetnueengoedaanbodopvoedingsondersteuning?Ditwordtvanuitwetenschapenpraktijkdoorveelverschillendefactorenbepaald(Hermannsc.s.,2005;Naution,2003).Kortweggeformuleerdgaatheteromdat:• hetaanbodisgebaseerdopeenvisieopopvoedingenopvoedingsondersteuning• ergewerktwordtmeteffectievekwaliteitsinterventies• deinterventiesuitgevoerdwordendoorcompetenteprofessionalsingecertificeerde

organisaties;• hetaanbodlaagdrempeligenbeschikbaarisenaansluitbijdewijzewaaropouders,

kinderenenjongerenzelfhunproblemenervaren;• hetaanbodvoldoendeisingebedinbeleidenfinanciering;• hetaanbodsamenhangendengevarieerdis;• hetaanbodaansluitopdedoelgroependedoelgroepbetrokkenis;• ersprakeisvancontinuemonitoring,registratieenevaluatie.

Onderstaandechecklistkangemeentenhelpenomhethuidigeaanbodopvoedings-ondersteuningtebeoordelenenomcriteriateformulerenvoorhettoekomstigeaanbod.Dechecklistisgeenrichtlijn,maareenhulpmiddelomteonderzoekenopwelkeonderdelenhetaanbodverbeterdzoukunnenworden.

Visie • eriseengeëxpliciteerdevisieopopvoedingenopvoedingsondersteuning• erisdraagvlakvoordegeformuleerdevisiebijbetrokkenpartijen• devisieopopvoedingenopvoedingsondersteuningisbreedgecommuniceerd(internen

extern)• beleidskeuzenenuitvoeringkomenvoortuitdegeformuleerdevisie

Kwaliteit van interventies en uitvoering• erwordtgewerktmetveelbelovendeenbewezeneffectieveinterventies• deinterventieszijnimplementeerbaaropdeplekwaarmenhetwilgebruiken


• instrumenteneninterventieswordenopdevoorgeschrevenwijzetoegepast–erissprakevan‘treatmentintegrity’8

• professionalsbeschikkenoverdevereistecompetenties• professionalskrijgenruimtevoorintervisieenbijscholing• professionalswordenondersteunddooreengoedemanagementstructuur• degemeenteheeftresultaatafsprakenmetuitvoerdersdieprofessionaliseringstimuleren

Gemeenten en professionaliseringGemeentenzijnnietdirectverantwoordelijkvoorprofessionaliseringvanberoepskrachtenindeopvoedingsondersteuning.Welzijnzeverantwoordelijkvoordeopvoed-enopgroeiondersteuninginhungemeenteendaarmeedusookvoordegeleverdekwaliteitvanhetaanbod.Vanuitdieverantwoordelijkheidkunnengemeentenbesluitenomtesturenopdekwaliteitvanhetaanboddiedoordeverschillendeorganisatiesgeleverdwordt.Vanuitdegemeentelijkerolalsregisseur(eninsommigegevallenalsdirecteopdrachtgever)kunnenafsprakenwordengemaaktoverdekwaliteitseisenvoordeprofessionals.Datkanleidentotimpulsenvoortraining,scholingenintervisie.

Laagdrempeligheid (zieookp.9enp.14)• hetaanbodisheldergeprofileerd,hetisherkenbaarvooralleoudersenopvoeders• hetaanbodheefteenpositieveuitstraling• hetaanbodiszonderindicatiebeschikbaar• ouderskunnenhunvraagofprobleemopverschillendemanierenkwijt:telefoon/e-mail/ chatfunctie/bijeenpedagogischadviseur/bijandereouders/etcetera.• hetaanbodisdichtbijoudersbeschikbaar,o.a.vanuitplekkenwaaroudersalkomen• aanbiedersvanopvoedingsondersteuninghebbenruimeopeningstijden• ouderswordensnelgeholpenenhoevennietlangtewachtenopinformatie,adviesof

hulp

Inbedding• hetaanbodopvoedingsondersteuningisingebedinhetCentrumvoorJeugdenGezin• opvoedingsondersteuningmaaktonderdeeluitvanhetpreventiefjeugdbeleidenhet

integraalgemeentelijkbeleid(o.a.jeugd-,sociaal-,gezondheids-enonderwijsbeleid)• erzijngoedeafsprakentussendeverschillendevoorzieningenenzorgstructuren(onder

meermetdezorgadviesteams)oversignalering,toeleiding,registratie,terugkoppeling• opvoedingsondersteuningisstructureelbeschikbaar• deregieisinéénhand(gemeente)9

• eriseenduidigeenhelderefinanciering• hetlokalepreventieveaanbodsluitaanophetgeïndiceerdeaanbod

Samenhang en variatie in het aanbod• eriseensamenhangendendoorlopendondersteuningsaanbod• hetaanbodisgedifferentieerdnaardoelgroepenproblematiek• hetaanbodbestaatuitinformelesteun,universeleinformatieenvoorlichting,universele

opvoedhulpendoelgroepgerichteopvoedhulpenbestrijktdaarmeeallepreventieniveaus:universelepreventie,selectievepreventieengeïndiceerde(probleemgerichte)preventie

• erzijnverschillendevormenvanopvoedingsondersteuningbeschikbaar:individueelengroepsgewijs,home-basedencentre-based.

8 Onder‘treatmentintegrity’wordtverstaandathetprogrammawordtuitgevoerdzoalshetbedoeldis.

Ditisessentieel,omdatdetoepassingvanhetprogrammaandersafdoetaandebetrouwbaarheid.

Voorbeeld:de‘treatmentintegrity’komtinhetgedrangwanneereeninstellingbesluitomhetaantal

bijeenkomstenvaneenevidencebasedopvoedcursusintekortenvan8naar6bijeenkomsten.

9 Somsisderegienietinéénhand,bijvoorbeeldbijzogenaamde‘snijvlak-projecten’waarbijdeprovincie

medefinancieris.Denoodzaaktothetmakenvangoedeafsprakenisdandestebelangrijker.


Eisen aan het totaalpakket

Laagdrempeligheid

Kwaliteit van interventies (effectief/veelbelovend)

Samenhangend, gevarieerd en doorlopend aanbod, dat het continuüm van opvoedsteun bestrijkt.

Aansluiting bij de doelgroep (antwoord op de vraaganalyse)

Eisen aan het proces

Visie op opvoeding en opvoedingsondersteuningals basis

Betrokkenheid van de doelgroep

Inbedding

Afspraken over monitoring, registratie en evaluatie

Aansluiting bij en betrokkenheid van de doelgroep• eriseencijfermatigeonderbouwingvandevraag• hetaanbodsluitaanbijdeproblematiekendebehoeftenvandedoelgroep• hetaanbodsluitaanbijverschillendeleeftijdenenontwikkelingsfasenvankinderen• doelgroepenzijnbetrokkenbijactiviteiten,voorzieningenenbeleid• hetaanbodisvindplaatsgerichtenwaarnodigoutreachend• hetaanbodstimuleerteensolidairegemeenschaprondomoudersenopvoeders

Monitoring, registratie en evaluatie• erzijnafsprakengemaaktovermonitoringenregistratie(bijvoorbeeldinROTS,ziep.30)• erzijnafsprakengemaaktoverevaluatievaninterventies• erzijnafsprakengemaaktoveruitwisselingvangegevenstusseninstellingen

Bovengenoemdeaspecten,dieietszeggenoverhettotaleaanbodopvoedingsondersteuning,zijnvanverschillendeniveaus.Sommigehebbenbetrekkingopdedoelgroep,anderenopdeuitvoeringofdeinfrastructuurenweerandereopdeconsistentietussenbeleidenuitvoering.Delijsthelptomdeverschillendeaspectendiesamenbepalenofhetaanbodeengoedaanbodopvoedingsondersteuningis,inogenschouwtenemen.Hoegaatuwgemeenteommetbovenstaandeaspecten?Opwelkepuntenbentualgoedopwegenwaarisverbeteringmogelijk?Kijknietalleennaardatwaternogmoetgebeuren,maarooknaardatwaterallemaalalinuwgemeentegebeurt.

Kwaliteitseisen en criteria voor opvoedingsondersteuning Eisenencriteriavooropvoedingsondersteuningzijngrofwegintedelenineisendieaanhetproceswordengesteldeneisendieaanhettotaalpakketwordengesteld.Schematischzijnalleeisenencriteriavooropvoedingsondersteuninghieronderkortsamengevat:

Fig 2. Kwaliteitseisen en criteria voor opvoedingsondersteuning


4.2 Doelen formulerenWatwiltuvoorwiebereikenmetdeopvoedingsondersteuning?Opgrondvandegemeentelijkevisie,hethuidigeaanbod,degesignaleerdeproblematiek,debehoeftenvanoudersenoverigeaspectendieuvanbelangacht(zie4.1)kuntuconcretedoelengaanstellendierichtinggevendzijnvoorhetpakketopvoedingsondersteuning.WanneerudedoelenSMART(Specifiek,Meetbaar,Acceptabel,RealistischenTijdgebonden)formuleert,zijnzeookbruikbaarvoorbeleidsevaluatie.SMART-doelenzijnnietgemakkelijkteformuleren.Probeertochuwdoelenzoconcreetmogelijktestellen.Maakhierbijeenonderscheidtussenbeleidsdoelenendoelentenaanzienvandedoelgroep.

Voorbeelden

Beleidsdoelen1 Erwordtvanaf(datuminvoegen)alleennogmaargewerktmetveelbelovendeeneffectieve

interventiesvooropvoedingsondersteuninguitdeDatabankEffectieveJeugdinterventies.2 Erwordteenaanbodopvoedingsondersteuningsamengesteld,dathetgehelecontinuüm

vanopvoedsteunbestrijktinalleleeftijdsfasenvankinderen.Hetcompleteaanbodisgerealiseerdop(datuminvoegen),hetgedefinieerdeminimumpakketisgereedop(datuminvoegen).

3 Ermoetper(datuminvoegen)eenduidigeenherkenbareinformatieoveropvoedenbeschikbaarkomenvooralleoudersvanallekinderen,zowelindeCJG’salsopdevindplaatsen(naderdefiniëren).InhetCentrumvoorJeugdenGezinwordtvanaf(datuminvoegen)4keerperjaareenbijeenkomstgeorganiseerdoverthema’sdietemakenhebbenmetpositiefopvoeden,waaraanminimaal60oudersperkeerdeelnemen.Opallevindplaatsen(consultatiebureau,kinderopvang,peuterspeelzaal,school,etc)vindtenminsteeenmaalperjaarzo’nbijeenkomstplaats.

4 Vanaf(datuminvoegen)gaan(nameninstellingeninvoegen)gebruikmakenvanhetregistratiesysteemROTS(ziep.30).

5 Vooralleprofessionalsdieopvoedingsondersteuninguitvoeren,isper(datuminvoegen)eenscholingsplanbeschikbaar,opgestelddoor(nameninstellingeninvoegen).

Doelentenaanzienvandedoelgroep:Uwbeleidsdoelenkuntuspecificerendoordoelenteformulerenvoordedoelgroep(en).Hetgaaterom,datzijerbetervanworden.Voorbeeldenzijn:1 Alleoudersvankinderenvan4jaarhebbenvanaf(datuminvoegen)viadebasisscholen

toegangtotbetrouwbareinformatieenadviesover(positief)opvoeden,gebaseerdopbijvoorbeeldTripleP,deGroeiOp(voorheenGroeigids)ofOpvoeden-In.

2 80%vandeoudersmeteenopvoedvraagkrijgtinhetCJGbinnenééndageeneffectiefantwoord,waarmeezegeholpenzijn.

3 50%vanallochtoneoudersmeteenopvoedvraagmaaktin(tijdvakinvoegen)gebruikvanhetopvoedspreekuurinhetCJG.

4 75%vandeoudersinonzegemeentevanjeugdigenvan0-23jaarzijnper(datuminvoegen)bekendmethetCJG.ZijwetenwaarhetCJGis,kennendewebsite,enwetenwathetCJGhentebiedenheeft.

Omtekunnenevaluerenofuuwbeleidsdoelenheeftbereiktisonderzoeknodig.Omtewetenof80%vandeoudersmeteenopvoedvraagbinnenééndagbijhetCJGeenantwoordkrijgt,zultueerstmoetenonderzoekenhoeveelouderserzijnmetopvoedvragen.Ookmoetgemonitordwordenhoeeffectiefhetantwoordiswatzijhebbengekregen.TotslotzijnuiteraardgoedeafsprakennodigmetdeprofessionalsinhetCJG,zodatoudersinderdaadbinnenééndageffectiefgeholpenwordenalszijeenopvoedvraaghebben.Waarmogelijkkuntudoelenformulerendietekoppelenzijnaanprestatie-indicatoren.Ukuntvoorafvastleggenwanneeruvindtdateenbepaaldeorganisatiegoedeprestatiesheeftgeleverd(prestatienorm).Voormeerinformatieoverdoelenenprestatie-indicatorenziewww.jeugdinterventies.nl>effectiviteitmeten>prestatie-indicatoren.


Wanneeruuwdoelenheldergeformuleerdheeft,gaatuuwactiesformuleren.Watisernodigomdebeoogdedoelentebereiken?Beidekomenineenuitvoerings-ofwerkplan.Ookhetpakketopvoedingsondersteuningwordthierinvastgelegd.

4.3 Het pakket opvoedingsondersteuning samenstellenBijhetsamenstellenvanhetpakketopvoedingsondersteuninggebruiktuveelbelovendeeneffectieveinterventies,tenminstevoorzoverzebeschikbaarzijn.Isdatniethetgevaldangebruiktude‘bestpractice’.DaartoekuntuputtenuitdeDatabankEffectieveJeugdinterventiesvanhetNederlandsJeugdinstituut(ziewww.jeugdinterventies.nl).Ophetmomentvanschrijvenvandezepublicatiezijner17interventiesvooropvoedingsondersteuningindedatabankopgenomen.

Aandehandvanuwdoelen(zie4.2)gaatueerstbepalenwelkeinterventiesnodigzijnomaandevraagvanouderstevoldoen.Dankuntubeoordelenwelkeinterventiesuithethuidigeaanboduwiltbehoudenenwelkeinterventiesvoortaannietmeeraangebodenzullenworden.Daarnakuntuhetaanboduitbreidenofvernieuwen.Hiervoorkuntugebruikmakenvantabel1.

GroeimodelVaakwordtbijhetsamenstellenvanhetpakketopvoedingsondersteuninggekozenvooreengroeimodel,omdatallesinéénkeerrealiserennietaltijdhaalbaaris.Veelgemeentendiewerkenvanuiteengroeimodelkiezenervooromvanuiteenpublichealthbenaderingvanopvoedingsondersteuning,eersthetuniverseleaanbodgoedneertezetten,waarnavervolgensmeeraandachtuitgaatnaarhetselectieveaanbod(zie4.1).Andersomkanookeersthetselectieveaanbodwordenneergezet,endaarnahetuniverseleaanbod.Doortewerkenmeteengroeimodelkangefaseerdnaarhetgewensteaanbodopvoedingsondersteuningtoegewerktworden.


Tabel1.Effectieveenveelbelovendeinterventiesvooropvoedingsondersteuning

Naaminterventie Doel Leeftijdsfase Vormvanhetaanbod Specialisatievolgenshetcontinuümvanopvoedhulp

classificatie

1 Bemoeizorg Bereikenvangedeeldezorgmetdecliëntenuiteindelijkdegezondheidvanhetkindbevorderenenbeschermen.

0-19jaar Huisbezoekenentelefonischcontact Doelgroepgericht Veelbelovend

2 Beteromgaanmetpubers Oudersineenvroegstadiumopvoedingsondersteuningbieden,voorkomendatproblemenescalerenenouderseenberoepmoetendoenopdehulpverlening.

12-18jaar Cursus Universele/doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

3 Droogbedtraining Kinderendiebedplassendroogkrijgen. Vanaf7jaar Groepsinstructieenthuisuitvoeren Doelgroepgerichteopvoedhulp Effectief

4 Drukkekinderen Voorkomenvanernstigeopvoedingsproblemeningezinnenmeteendrukkind.

4-12 Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

5 Gordon-oudercursus Ouderstoerustenmetbenodigdespecifiekecommunicatievaardighedenvoordeopvoedingvanhunkindomwelbevindenvanhetkindenhetpedagogischeklimaatteverbeteren.

1-18jaar Cursus Universeleopvoedhulp Deelseffectief

6 Homestart Voorkomendatalledaagseproblemenvanoudersmetjongekinderenuitgroeientoternstigeenlangdurigeproblemen.

1-6jaar Huisbezoek(doorvrijwilligers) Doelgroepgerichteopvoedhulp+Socialesteun Veelbelovend

7 Jijbentbelangrijk Vergrotenvanopvoedkundigevaardighedenvanouders,bevorderenvanouder-kindinteractie,bestrijden/vermijdenvanachterblijvendetaalontwikkelingvanhetkind.

6maanden-4jaar. Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp Selectief

8 MoedersInformerenMoeders(MIM)

Zelfvertrouwen,zelfredzaamheidenzelfzorgvermogenvanmoedersmeteeneerstekindvergrotenenhunsocialenetwerkversterken.

0-18maanden Huisbezoek(doorvrijwilligers)

Universeleinformatie+Informelesteun Veelbelovend

9 OudercursusOpvoeden&zo Vergrotenvandeopvoedingscompetentiesvanoudersinachterstandssituaties.

3-12jaar Cursus Universeleopvoedhulp Veelbelovend

10 Peuterinzicht! Vergrotenvanopvoedingsvaardighedenvanouders


11 Praktischepedagogischegezins-begeleiding(PPG)

Opvoedkundigecompetentiesversterkenbijoudersdiezijnvastgelopenindeopvoeding,omdebalanstussendraagkrachtendraaglastteherstellen.

0-18jaar Huisbezoek Doelgroepgerichteopvoedhulp Intheorieeffectief

12 Pratenmetkinderen Verbeterenvandecommunicatietussenouderenkindenvergrotenvanprobleemoplossendvermogen.

Vanaf12jaar Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp

13 Stapvoorstap Verhelpenvanlichteopvoedproblemen. 0-18jaar Gesprekken Universele/doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

14 StevigOuderschap Voorkomenvanernstigeopvoedingsproblemen. 6weken-18maanden Huisbezoeken Doelgroepgerichteopvoedhulp

15 TripleP Preventievan(ernstige)emotioneleengedragsproblemenbijkinderendoorhetbevorderenvancompetentouderschapenzelfvertrouwenvanouders.

0-16jaar Mediacampagne(niveau1)Voorlichtingsgesprekken(niveau2)Gerichtadvies(niveau3)Training(niveau4)Gezinsinterventieopniveau5(isnognietinNederlandbeschikbaar)

Universeleinformatieenvoorlichting,universeleopvoedhulp,Doelgroepgerichteopvoedhulp

Veelbelovend

16 DeVeiligheidskaarten Oudersvoorlichtenoverkinderveiligheid 0-4jaar Informatiekaarten Universeleinformatie Veelbelovend

17 Voorzorg Voorkomenvankindermishandelingof–verwaarlozing

-9maanden-2jaar Huisbezoek Doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend


Tabel1.Effectieveenveelbelovendeinterventiesvooropvoedingsondersteuning

Naaminterventie Doel Leeftijdsfase Vormvanhetaanbod Specialisatievolgenshetcontinuümvanopvoedhulp

classificatie

1 Bemoeizorg Bereikenvangedeeldezorgmetdecliëntenuiteindelijkdegezondheidvanhetkindbevorderenenbeschermen.

0-19jaar Huisbezoekenentelefonischcontact Doelgroepgericht Veelbelovend

2 Beteromgaanmetpubers Oudersineenvroegstadiumopvoedingsondersteuningbieden,voorkomendatproblemenescalerenenouderseenberoepmoetendoenopdehulpverlening.

12-18jaar Cursus Universele/doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

3 Droogbedtraining Kinderendiebedplassendroogkrijgen. Vanaf7jaar Groepsinstructieenthuisuitvoeren Doelgroepgerichteopvoedhulp Effectief

4 Drukkekinderen Voorkomenvanernstigeopvoedingsproblemeningezinnenmeteendrukkind.

4-12 Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

5 Gordon-oudercursus Ouderstoerustenmetbenodigdespecifiekecommunicatievaardighedenvoordeopvoedingvanhunkindomwelbevindenvanhetkindenhetpedagogischeklimaatteverbeteren.

1-18jaar Cursus Universeleopvoedhulp Deelseffectief

6 Homestart Voorkomendatalledaagseproblemenvanoudersmetjongekinderenuitgroeientoternstigeenlangdurigeproblemen.

1-6jaar Huisbezoek(doorvrijwilligers) Doelgroepgerichteopvoedhulp+Socialesteun Veelbelovend

7 Jijbentbelangrijk Vergrotenvanopvoedkundigevaardighedenvanouders,bevorderenvanouder-kindinteractie,bestrijden/vermijdenvanachterblijvendetaalontwikkelingvanhetkind.

6maanden-4jaar. Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp Selectief

8 MoedersInformerenMoeders(MIM)

Zelfvertrouwen,zelfredzaamheidenzelfzorgvermogenvanmoedersmeteeneerstekindvergrotenenhunsocialenetwerkversterken.

0-18maanden Huisbezoek(doorvrijwilligers)

Universeleinformatie+Informelesteun Veelbelovend

9 OudercursusOpvoeden&zo Vergrotenvandeopvoedingscompetentiesvanoudersinachterstandssituaties.


10 Peuterinzicht! Vergrotenvanopvoedingsvaardighedenvanouders


11 Praktischepedagogischegezins-begeleiding(PPG)

Opvoedkundigecompetentiesversterkenbijoudersdiezijnvastgelopenindeopvoeding,omdebalanstussendraagkrachtendraaglastteherstellen.

0-18jaar Huisbezoek Doelgroepgerichteopvoedhulp Intheorieeffectief

12 Pratenmetkinderen Verbeterenvandecommunicatietussenouderenkindenvergrotenvanprobleemoplossendvermogen.

Vanaf12jaar Cursus Doelgroepgerichteopvoedhulp

13 Stapvoorstap Verhelpenvanlichteopvoedproblemen. 0-18jaar Gesprekken Universele/doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend

14 StevigOuderschap Voorkomenvanernstigeopvoedingsproblemen. 6weken-18maanden Huisbezoeken Doelgroepgerichteopvoedhulp

15 TripleP Preventievan(ernstige)emotioneleengedragsproblemenbijkinderendoorhetbevorderenvancompetentouderschapenzelfvertrouwenvanouders.

0-16jaar Mediacampagne(niveau1)Voorlichtingsgesprekken(niveau2)Gerichtadvies(niveau3)Training(niveau4)Gezinsinterventieopniveau5(isnognietinNederlandbeschikbaar)

Universeleinformatieenvoorlichting,universeleopvoedhulp,Doelgroepgerichteopvoedhulp

Veelbelovend

16 DeVeiligheidskaarten Oudersvoorlichtenoverkinderveiligheid 0-4jaar Informatiekaarten Universeleinformatie Veelbelovend

17 Voorzorg Voorkomenvankindermishandelingof–verwaarlozing

-9maanden-2jaar Huisbezoek Doelgroepgerichteopvoedhulp Veelbelovend


Overige interventiesErzijninNederlandmeerinterventiesvooropvoedingsondersteuningbeschikbaar,danalleendeinterventiesdieinhetschemastaanweergegeven.Zowordtbijvoorbeeld‘kortdurendevideohometraining’veelgebruiktindejeugdgezondheidszorgenisinveelgemeentenpraktischepedagogischegezinsbegeleidingdeelvanhetaanbod.Deaanvraagvooropnamevan‘kortdurendevideohometraining’indedatabankismomenteelinbehandeling.Datgeldtookvoorhet‘Inbakerenopbasisvanhetrust-en-regelmaatprotocol’.Ookzijnerbuitenlandseinterventies,dieopditmomentwordenaangepastvoorgebruikindeNederlandsesituatieendieondermeerdoordeInventGroepzijnaanbevolen,zoals‘IncredibleYears’ende‘ParentMangementTrainingOregon(PMTO)’.Ookdezeinterventieskomen(nog)nietindebovenstaandelijstvoor.Zezijnnietopgenomenindedatabankoferisnogvolopdiscussie–zoalsbijPMTO–ofzetothetgemeentelijkedomeinmoetenwordengerekend.Degrensmetde(ambulante)jeugdzorgisnueenmaalnieteenduidigtetrekken.

…wat te doen met activiteiten waarvan het effect niet is aangetoond?HetNederlandsJeugdinstituutadviseertgemeenteneninstellingengebruiktemakenvanbewezeneffectieveinterventies.Aanbevolenwordtiniedergevaltestoppenmetinterventieswaarvanisaangetoonddatzenieteffectiefzijn.Erzijnechterookredenentebedenkenwaaromuertochvoorkiestomeenactiviteittehandhaven,ookalisdeeffectiviteithiervannietbewezen.Watuallereerstgoedmoetbedenken,iswatdedoelstellingvandebetreffendeactiviteitis.Vervolgenskuntubepalenofditpastinhetgemeentelijkbeleidendedoelstellingendiedoordegemeentewordennagestreefd.Weeskritischindezebeoordeling.Zieook:‘Ruimtevoorinnovatie’opp.10.enonderstaandvoorbeeld(‘socialesteuntijdensdekoffie’).

Informatie en adviesVeelinterventiesdieinformatieenadviesalsfunctiehebbenzijn(nog)nietonderzochtofzijnnietofnauwelijkseffectief.Ditbetreftbijvoorbeeldschriftelijkevoorlichting(Groeigids,GroeiOp(voorheenGroeiboek),Geboortekoffer,etc.),telefonischevoorlichting(Kindertelefoon,telefonischespreekuren)ofdigitalevoorlichting(websitesalsOpvoed-in,OudersonlineofHallowereld).Ditneemtnietwegdatoudersvaaktevredenzijnoverdegebodeninformatieenzenadrukkelijkineenbehoeftevoorzien.

Sociale steun tijdens de koffieEenkoffieochtend,diecontactensocialesteuntussenmoedersstimuleert,eenactiviteitdienietbewezeneffectiefis,kantochheelwaardevolzijnalsdezegoedbezochtwordtendemoedershetcontactendesocialesteunalsergprettigervaren.Dezeactiviteitmoetnietgeschaardwordenondereeninterventievooropvoedingsondersteuningmetalsdoel‘hetbevorderenvancompetentouderschap’of‘hetbiedenvanhulpbijlichteopvoedproblemen’.Hetisveelmeereenactiviteit,diedeoudersmetelkaarincontactbrengt,zedoetervarendatzenietdeenigezijnmetzulkevragenendieouderstegelijkertijdbindtaanhetCentrumvoorJeugdenGezin.WanneerhetCJGeenontmoetingsplekisvoorouders,verlaagtditwellichtdedrempelomookvoorinformatie,adviesensteunophetgebiedvangezondheid,opgroeienenopvoedennaarhetCJGtekomen.


4.4 Een public health en risicogericht pakket opvoedingsondersteuning

Wanneerustap1t/m4systematischdoorlopenheeftkomtuuitbijeenpakketopvoedingsondersteuningdatpastbijuwgemeente.Ditkanduspergemeentezeerverschillendzijn.Ookalsgekozenwordtvooreenzelfdebenadering(publichealthofrisicogericht)kanhettochzijndateenanderpakketopvoedingsondersteuningwordtsamengesteld.Bijhetsamenstellenvanhetpakketspelenimmersmeeroverwegingenmee,danalleendevisieopopvoedenenopvoedingsondersteuning.Ookfinanciëleenpolitiekeoverwegingenenlokale,historischeontwikkelingenspeleneenrol.Omtocheenbeeldtegevenvantweeverschillendepakkettendievoortkomenuitverschillendevisies,gevenwehierondertweevoorbeeldpakkettenopvoedingsondersteuning.Weradenuafoméénvanbeidepakkettenklakkeloosovertenemen.Aanbevolenwordtomdestappenindezehandreikingtedoorlopen,zodatueenpakketsamensteltdataansluitbijdebehoeftenvanoudersinuwgemeente.Ukuntdezevoorbeeldpakkettenalsinspiratiegebruikenbijhetsamenstellenvanuwgemeentelijkepakket.

A Het pakket opvoedingsondersteuning vanuit een public health aanpak

Eenopeenpublichealthvisiegebaseerdedoorlopendeaanpakvanondersteuningvanalleouderskanbestaanuiteendrietrapsmodelmetdaarindevolgendefunctieseninterventies:

‘CJGOpenhuis’:informelesteunenuniverseleinformatieenadvies•ontmoeting,inloop•voorlichting,spreekuren,thema-avonden•mediacampagne(TripleP)•socialesteunprogramma’s(MIM,HomeStart,Boekenpret),•schriftelijkeendigitalevoorlichtingvooralleleeftijden(Groeigids,GroeiOpetc.)Mogelijkeinterventies:TripleP,MIM,HomeStart,Boekenpret

Universeleopvoedhulp:algemeneondersteuningenhulpspreekuren•huisbezoeken•oudertrainingen,cursussen•

Mogelijkeinterventies:TripleP,Opvoeden&Zo,Stap-voor-stap,Gordon,Peuters-in-zicht,Beteromgaanmetpubers

Doelgroepgerichteopvoedhulp:selectieveondersteuningenhulpspreekuren•huisbezoeken•oudertrainingen,cursussen•

Mogelijkeinterventies:VoorZorg,StevigOuderschap,TripleP,KortdurendeVHT,Jijbentbelangrijk,Pratenmetkinderen,Bemoeizorg,(lokaal)intensievepedagogischethuishulp,Droogbed-training,Drukkekinderen,Armoedeengezondheid


B Het pakket opvoedingsondersteuning vanuit een risicogerichte aanpak

Eenpakketopvoedingsondersteuningvanuiteenrisicogerichteaanpak,vooralgerichtopgezinnenwaarbijsprakeisvaneenverhoogdrisicoopontstaanvanproblemenengezinnenwaarzichalproblemenvoordoen,zaleveneensbestaanuiteendrietrapsmodelmetaansluitendzeersterkeverbindingenmetdefunctiecoördinatievanzorgenhetaanbodindejeugdzorg.Daarnaastzalerminderworden indeinformelesteun,informatieenadviesenuniverseleopvoedhulp.Ineenpakketopvoedingsondersteuningvanuiteenrisicogerichteaanpakkunnendevolgendefunctieseninterventiesopgenomenzijn:

Coördinatievanzorg• gezinscoaching(LIPTe.a.)• VangnetJeugd• Zorgadviesteam

Doelgroepgerichteopvoedhulp:selectieveondersteuningenhulp• spreekuren• huisbezoeken• oudertrainingen,cursussenMogelijkeinterventies:VoorZorg,StevigOuderschap,TripleP,KortdurendeVHT,Jijbentbelangrijk,Pratenmetkinderen,Bemoeizorg,(lokaal)intensievepedagogischethuishulp,TripleP,Videohometraining,Droogbed-training,Drukkekinderen,ArmoedeengezondheidenmogelijkookPMTO,FamiliesFirst,praktischepedagogischegezinsbegeleidingenOudersvantegendraadsejeugd

Universeleopvoedhulp,informelesteuneninformatieenadvies• spreekuren• voorlichtingvooralleleeftijden(Groeigids,groeiboekje,etc.)

Vergelijking van beide pakketten voor opvoedondersteuningBeidepakkettenvooropvoedingsondersteuning-zowelgebaseerdopeenpublichealthalsopeenrisicogerichtebenadering–bestaanuitveelbelovendeeneffectieveinterventies,diezijngerichtopelkeleeftijds-enontwikkelingsfase.Bijdepublichealthbenaderingzijnernadrukkelijkinterventiesopgenomenuitiederelaagvandepiramidevanopvoedsteun,terwijlbijderisicogerichtebenaderingdenadrukligtophetaanbodvoorderisicogroepen.

4.5 Resultaten van opvoedingsondersteuning monitorenErissteedsmeerbehoefteomdeuitvoeringvanopvoedingsondersteuninggoedtemonitoren,ominzichttekrijgeningebruikvanopvoedingsondersteuningenresultatenvanopvoedingsondersteuning.Tochwordteropditvlaknogmaarweiniggeregistreerd(Ligtermoet&Pennings,2005;Ligtermoet&Pennings,2006).OpditmomentiseralleenhetdigitaleregistratieprogrammaROTS,datspecifiekvooropvoedingsondersteuningbeschikbaaris10.ProfessionalsdieopvoedingsondersteuningverlenenkunnenROTSgebruikenominkaarttebrengenhoeveeloudersgebruikmakenvanopvoedingsondersteuningenwelkevragenenproblemendezeoudershebben.Inhetsysteemkanookaangegevenwordenuitwelkebuurtofwijkdeouderkomtenookofheteeneersteofeenvervolgcontactbetreft.DeinformatieuitROTSisnietalleenvoorderegistrerendeorganisatievanbelang,maarookvoordegemeente.Hoemeerorganisatiesgebruikmakenvaneenzelfderegistratiesysteem,hoenauwkeurigerdebeleidsinformatieisdiekanwordengehaalduitdegeaggregeerdegegevens.

10MetROTSkunnenookactiviteitenmetbetrekkingtotJongereninformatieen-advieswordengeregistreerd.

Hetgaatdanzowelomindividueleinformatievragenvanjongerenalsomgroepsgerichteactiviteiten


4.6 Aandacht voor het procesDezehandreikinggaatoverhetopsystematischewijzesamenstellenvaneenlokaalpakketopvoedingsondersteuning.Ditisevenzeereeninhoudelijkealsprocesmatigeuitdaging.Hetsamenstellenvaneenpakketopvoedingsondersteuningvraagtomvisie-endraagvlakontwikkeling,maarookomprocesmatigevaardighedenzoalshetaansturenvanwerkgroepenofhetvoerenvanregierichtinguitvoerendeinstellingen.Samenwerkingencommunicatie(binnendegemeente,richtingsamenwerkingspartners,richtingouders,etcetera)makenessentieelonderdeeluitvanditproces.Datvraagtomcompetente,inhoudelijkbetrokkenmedewerkersmetprocesvaardighedenzowelbijdegemeentealsbijdeuitvoerendeorganisaties.Opgemerktmoetwordendateenaanbodvooropvoedingsondersteuningnietinéénkeergerealiseerdhoeftteworden.Datisinveelgevallennietrealistisch.Deambitiesdievoortkomenuithetvisiedocumentkunnenstapvoorstapineenaantaljarengerealiseerdworden.

4.7 FinancieringEenkwalitatiefeneffectiefpakketopvoedingsondersteuningkostgeld.Zonderuitputtendtezijnzullenermiddelenopzijgezetmoetenwordenvooro.a.:programma-aanschaf,implementatie,monitoring,scholingeneventueelcoördinatie.Dekostenverschillenperprogramma.UkunthiervoordeBredeDoeluitkeringCJG(BDUCJG)en/ofmiddelenuithetgemeentefondsinzetten.VoorpreventievejeugdggzzijnmiddelenuitdeAWBZeenmogelijkheid.Daarnaastkanhethelpenommetomliggendegemeentensamentewerken,zodatdekosten(vaneeninformatiecampagne,websiteofscholing)gedeeldkunnenworden.Samenwerkingmetdeprovinciegeeftsomsookmogelijkhedentotfinancieringvandeskundigheidsbevordering(viabureaujeugdzorg)ofvooropvoedingsondersteuningwaarbijlokalezorgaanbiedersenprovincialezorgaanbiederssamenwerken.Provinciaalzijnersomsookmiddelenbeschikbaarvoordeontwikkelingvannieuwevormenvanopvoedingsondersteuningofonderzoek.Binnengemeenteneninstellingenzijnvaakmeermiddelenbeschikbaardanopheteerstegezichtwordtgedacht.Bestaandebudgettenvandegemeenteofvaninstellingenkunnensomsaangewendwordenvoorbepaaldeonderdelenvanhetteontwikkelenaanbod.Neemdetijdomdeverschillendefinancieringsmogelijkhedenteonderzoekenenzorgvooreengedegenbegrotingmetonderbouwing.Bijeenonderbouwingzijnnietalleeninhoudelijkepedagogischeargumentenvanbelang,maarooklangetermijneconomischeeffectenzijnvoorbestuurdersbelangrijk.Maakgebruikvanbeschikbareonderzoeksgegevensofkennisoverteverwachtenlangetermijneffecten.Laatubijhetopstellenvandebegrotingadviserendoordefinanciëleafdelingbinnenuwgemeenteendoorgemeentendiedezeexercitiealeerderhebbengedaan.

Wat kosten programma’s voor opvoedingsondersteuning?Voorgemeenteneninstellingenishetbelangrijktewetenwatdekostenzijnvanverschillendeprogramma’svanopvoedingsondersteuning.Hetisechterlastigomdezekosteninzichtelijktemaken,opzo’nmanierdatdezemetelkaarvergelekenkunnenworden.Achteriederekostenpostzitnamelijkeenverhaalendienuanceringisnodigomkostenvanprogramma’sgoedtekunnenvergelijken.Programma’shebbenverschillendekostenpostenzoals:scholing,uitvoering,implementatieenmaterialen.Dezeindelinginkostenpostenisnietaltijduniform.Daarbijishetzodatprogramma’sopverschillendemanierenzijnopgebouwd,waardoorbijvoorbeelddevergelijkingdekostenvanéénsessienietperseeenrelevantevergelijkingis.Programma’skunnenimmersuiteenverschillendaantalsessiesbestaan.Eenogenschijnlijk‘duur’programma(hogekostenpersessie),kannaeendoorrekeningtochaanzienlijkminderkostbaarblijkendaneenanderprogramma.Ofeenprogramma‘duur’is,hangtookafvanwathetopbrengt(bijvoorbeeld:minderopvoedproblemenofeenafnamevankindermishandeling).Datzouuiteenkosteneffectiviteitstudiemoetenblijken.HelaaszijndezeinNederlandnogmaarweinigvoorhanden.


IndeDatabankEffectieveJeugdinterventies(ziebijlage2)staanvanveelprogramma’svooropvoedingsondersteuningweldekostenweergegeven.Inaanvullingdaaropblijfthetraadzaamomdekostenvaneenprogrammaoptevragenbijdeontwikkelaarofbeheerdervanhetprogramma.Zijkunneneentoelichtinggevenopdeverschillendekostenposten.

Kosteneffectiviteit van opvoedingsondersteuning: een voorbeeld“Eensysteemvanopvoedprogramma’sverdientzichzelfbinneneenjaarterug”.DatzegtRonPrinz,hoogleraarklinischepsychologieaandeUniversiteitvanSouthCarolina.Foster&Prinzc.s.(2008)hebbenpopulatiebreedonderzoekverrichtnaarderesultatenen(kosten)effectiviteitvanTriplePuitgevoerdopallevijfniveaus.HijdeedditdoorcountiesindeVerenigdeStatenwaarinTriplePbeschikbaarwastevergelijkenmetcountieswaarinouders“careasusual”kregen.IndecountieswaarinTriplePpopulatiewijdwerdaangeboden,washetresultaatper100.000kinderen:688mindermeldingenvankindermishandeling,240minderuithuisplaatsingenen60minderkinderendieterechtkwameninhetziekenhuismetletseldoorkindermishandeling.Dekostenperkindbedroegenminderdan12dollar.Ditonderzoekiséénvandeweinigeonderzoekendatisuitgevoerdnaardekosteneffectiviteitvanprogramma’svooropvoedingsondersteuning.


Bijlagen


Bijlage 1

Basismodel Centrum voor Jeugd en Gezin

Basismodel Centrum voor Jeugd en GezinOp22juni2007zijnhetRijk,VNG,IPO,GGDNederland,ActizendeMOgroephetbasismodelCentrumvoorJeugdenGezinovereengekomen.HetbasismodelbeschrijftwelkefunctiesentakengebundeldmoetenwordenomdenaamCJGtemogengebruiken:

Jeugdgezondheidszorg

ConsultatiebureausenGGD

DevijfWmofuncties• Informatieenadvies• Signalering• Toeleiding• Licht-pedagogischehulp• Coördinatievanzorg

Schakelmetbureaujeugdzorg

SchakelmetZorg-enadviesteams(ZAT’s).

HetbasismodelomschrijftdecontourenvanhetCentrumvoorJeugdenGezin.RealiseringvanenregieopdeCJG’sisaandegemeenten.DefactsheetCentrumvoorJeugdenGezinistedownloadenopwww.jeugdengezin.nl.Allegemeentenzijnop24januari2008perbriefgeïnformeerdoverdeinvoeringvandeCJG’s.


Waarom een CJG?

MetdeNederlandsejeugdengezinnengaathetoverhetalgemeengoedenerzijn

goedebasisvoorzieningenaanwezigomjongereninhungezondheidenontwikke-

lingtestimuleren,omoudersteondersteunenbijdeopvoedingenomproblemente

voorkomen,signalerenenaantepakken.Tochvalterinhulpverleningjeugdtussenwal

enschip,kanmeerwordengedaanomvroegtijdigproblementesignalerenenwerken

instantiesnogonvoldoendesamen.HetKabinetwilmetdeontwikkelingvanCJG

datsnel,goedengecoördineerdadviesenhulpopmaatvanzelfsprekendwordt(één

gezin,éénplan).CJGmoetenbovenallaagdrempeligefysiekeinlooppuntenzijnwaar

(aanstaande)ouders,kinderenenjongerenvoorallesaangaandeopgroeienenopvoe-

denterechtkunnen.JeugdenGezinissamenmetgemeenten,provincies,koepelsen

branchesaandeslagdezeambitiesterealiseren.

Basismodel CJGOmdenaamCJGtemogengebruikenmoethetvolgendewordengebundeld:

A.Jeugdgezondheidszorg

ConsultatiebureausenGGD

B.5WMO-functies

• Informatie&advies

• Signalering

• Toeleidingnaarhulp

• Lichtpedagogischehulp

• Coördinatievanzorg

o.a.maatschappelijkwerk,gezinscoachingenopvoedingsondersteuning

C.SchakelmetBureauJZ

D.SchakelZorg-enAdviesteams

CJG Profiel• bundeltlokalefunctiesentakenopgezondheid,opgroeienenopvoeden

• iseenfysiekenlaagdrempeliginlooppunt

• isinelkegemeente/wijktevindenonderdezelfdenaam

• heefteenpositieveuitstralinggerichtoppreventieensignalering

• biedtechtadviesenlichtehulp

• coördineert/schakeltmetallemogelijkevoorzieningenopjeugdbeleid,gezond-

heidszorgenjeugdzorg

• zoumogelijkerwijs,indiennodig,bemoeizorgkunnenarrangeren

• isvanenvooreendoelgroepvankinderenenjongerenvan-9maandentot23jaar

enhunouders

• isvooralleculturenevenlaagdrempelig

• istevensvraagbaakvoorprofessionals

• streeftnaaruniformesignalering

• en,maaktgebruikvanverwijsindexenElektronischKinddossier.

Lokaal MaatwerkNaasthetBasismodelzijnerveelfunctiesdieopbasisvanlokaalmaatwerkaan

hetCJGkunnenwordengekoppeld.Bijvoorbeeld:

• Kinderopvang,Peuterspeelzaal,Voor-envroegschoolseeducatie

• Leerplichtambtenaren

• OntwikkelingenopBredeSchoolenPassendOnderwijs

• Welzijnswerk:algemeenMaatschappelijkWerk,JongerenwerkenStraat-

hoekwerk

• Eerstelijnszorg,zoalshuisarts,kraamzorg,verloskunde

• JeugdGGZ

• GemeentelijkedienstenWerk&Inkomen,waaronderJeugdloket

• Schuldhulpverleningbijzowelouderalsjongere

• PolitieenJustitie

Gemeentelijke Regie

RealiseringvanenregieopCJGisaandegemeenten.Deprovincies(enstadregio’s)

sluitendaarmethunBureausJeugdzorgenzorgaanbiedersnauwopaan.HetRijkzal

innaderoverlegtredentenaanzienvanmogelijkwettelijkekader.Eriseenbedrag

oplopendtot441miljoenin2011beschikbaar.VoordetailszieBestuursakkoordmet

deVNG(BestuursakkoordmetIPOvolgt).

Implementatietraject

• 2007Implementatiehandboekvoorgemeenten

• 2008realiseringCJGineerstefasedooraantesluitenbijreedsontwikkelde

ambitieseninitiatieven

• 2011landelijkedekking:elkegemeenteeenCJG


Bijlage 2

Toelichting op de Databank Effectieve JeugdinterventiesDedatabankEffectieveJeugdinterventiesbevatbeschrijvingenvanondersteunings-,preventie-,behandel-ensanctieprogramma’s.HetNederlandsJeugdinstituutbeheertdezedatabankinsamenwerkingmeteengrootaantalpartners.

BeoordelingAlleinterventiesdieindedatabankzijnopgenomenzijnopz’nminstintheorieeffectief.Maarhoeeffectiefzijnzewerkelijk?Landelijkeninternationaalbestaanerverschillendeclassificatiesomdeeffectiviteitvaninterventiestekarakteriseren.Vanafjuni2007isdeErkenningscommissieJeugdinterventiesaanhetwerkdiedeeffectiviteitvaninterventiesopeenuniformemanierbeoordeelt.Deoordelenvandezecommissiebepalenwelkeinterventieseenplaatsindedatabankverdienen.

Classificatie effectiviteitEeninterventieis‘intheorieeffectief’alszijopz’nminstgoedbeschrevenis.Eeninterventieis‘bewezeneffectief’alsuitonderzoekblijktdaterindepraktijkbepaaldedoelenbetermeewordenbereiktdanmetandereinterventiesofzonderinterventies.

BeoordelingscriteriaDeErkenningscommissieJeugdinterventiesbeoordeeltinterventiesaandehandvanenkelevastecriteria.Dezezijnontleendaanuiteenlopendebeoordelingssystemenenwordenjaarlijksgeëvalueerd.Omerkendtewordenals‘intheorieeffectief’moeteeninterventievoldoenaancriteriavoortheoretischeonderbouwing,degelijkheidvandemethodiek,enuitvoeringindepraktijk.Eeninterventiediehieraanvoldoetendiebovendienbeantwoordtaandecriteriavooronderzoek,magzich‘bewezeneffectief’noemen.

Interventie aanmeldenZoweldeontwikkelaarvaneeninterventiealshetNederlandsJeugdinstituut/NJiofRIVMkanhetinitiatiefnemenommetdebeschrijvingvaneeninterventietestarten.Wanneermeneeninterventiewilaanmeldenkanmencontactopnemenmetwww.interventies@nji.nl

MeeroverdeDatabankEffectieveJeugdinterventiesistevindenopwww.jeugdinterventies.nl.Viadezewebpaginaheeftutoegangtotdedatabankenvindtuachtergrondenoverwerkwijzenenerkenningvaninterventies.


Bijlage 3

Schema voor aanbodinventarisatie opvoedingsondersteuning

Oudersvan0-4jarigen

Oudersvan4-12jarigen

Oudersvan12-23jarigen

Informeleensocialesteun

Informatieenadvies

Universeleopvoedhulp

Doelgroep-gerichteopvoedhulp

ToelichtingErzijnverschillendeschema’smogelijkomhetaanbodopvoedingsondersteuninginkaarttebrengen.Hetschemawatvooruwgemeentehetmeestgeschiktis,hangtafvanwatuinbeeldwiltbrengenmethetschema.Bovenstaandschemaiseenbasaalschemawaarmeeusnelinbeeldkuntbrengenoferinterventiesvooropvoedingsondersteuningwordenaangebodenopdeverschillendeniveausvandepiramideopvoedsteun(stap1)vooroudersmetkindereninverschillendeleeftijdsfasen.


Literatuur

G. Blokland, M. Albeda, A. Bordewijk & M. van de Meer (2006). Hulp bij opvoeden. De invulling van de gemeentelijke functie pedagogische hulp. Utrecht: NIZW Jeugd.

R. de la Brethonière, M van Dijk, H. Quist & K. Verhaar. (2008) Wegwijzer Centrum voor Jeugd en Gezin. Den Haag: Jeugd en Gezin.

C. Egten, E. van Zeijl, S. de Hoog, C. Nankoe & E. Petronia, (2008). Gezinnen van de toekomst. Opvoeding en opvoedingsondersteuning. Den Haag: E-Quality.

S.R.A. van Eijck, (2006). Koersen op het kind: sturingsadvies deel 1. Den Haag: Operatie Jong.

E.M. Foster, R. Prinz, M. Sanders & C.J. Shapiro (2008). The costs of a public health structure for delivering parenting and family support. Children and Youth Services Review. Chapel Hill: University of South Carolina.

Jeugd en Gezin (2008). Factsheet CJG. Den Haag: Jeugd en Gezin.

Hermanns, J., Öry, F., & Schrijvers, G. (2005). Hulp bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoeden

opgroeiproblemen. Utrecht: Julius Centrum.

M. Klein Velderman, C. Hosman & T. Paulussen (2007). Onderzoeksprogrammering opvoeden opgroeiondersteuning. Leiden: TNO Kwaliteit van leven.

I. Ligtermoet & T. Pennings (2006). Registratie van opvoedingsondersteuning: ROTS-cijfers 2002-2005. Utrecht: NIZW Jeugd.

M. Naution, C. Crusto, A. Wandersman, K.L. Kumpfer, D. Seybolt, E. Morrissey-Kane & K. Davino (2003). What Works in Prevention. Principles of Effective Prevention Programs. American Psychologist, 58, 449-456. PRIMO nh (2008) Opvoeden in Heiloo. Wat willen ouders aan ondersteuning? Purmerend: PRIMO nh.

B. Prinsen (2006). Dat werkt! Veelbelovende en effectieve opvoedingsondersteuning in de JGZ. Utrecht: NIZW Jeugd (ook uitgegeven op CD rom).

RIVM/ Centrum Jeugdgezondheid (2007). Concept richtlijn vroegsignalering van psychosociale problemen. Concept.

J. Snijders (2006). Ouders en hun behoeften aan opvoedingsondersteuning. Factsheet. Utrecht: NIZW Jeugd.

E. Zeijl, M. Crone, K. Wiefferink, S. Keuzenkamp & M. Reijneveld (2005). Kinderen in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Relevante websites

Jeugd en Gezinwww.jeugdengezin.nl

Vereniging van Nederlandse Gemeentenwww.vng.nl

Invoering CJG’s website van Jeugd en Gezin en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)www.invoeringcjg.nl

Nederlands Jeugdinstituut/ NJiwww.nji.nl

ZonMwwww.zonmw.nl

Themadossier opvoedingsondersteuning (NJi)www.opvoedingsondersteuning.info

Databank Effectieve Jeugdinterventieswww.jeugdinterventies.nl

www.jeugdengezin.nlJeugd en GezinPostbus 16166, 2500 BD Den Haag

Opvoedingsondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin€¦ · 4.7 Financiering 29 Bijlagen 32...

Documents

Transcript of Opvoedingsondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin€¦ · 4.7 Financiering 29 Bijlagen 32...