Optie Cursus De basistheorie Harry Klip

1

Inhoud

Inleiding

1. Wat zijn opties?

2. Call en Put

3. Historie van opties

4. Europese versus Amerikaanse stijl

5. Van open outcry naar schermenhandel

6. Handel in opties

7. Hefboomwerking van opties

8. AEX-index

9. Kopen van call en put opties

10. Het aandeel stijgt

11. Het aandeel blijft gelijk

12. Het aandeel daalt

13. Put optie uitleg

14. Verkopen (schrijven) van een optie

15. Verkopen (schrijven) van een put optie

16. Aandelen met geschreven call optie

17. Margin en bestedingsruimte

18. Kosten

19. Prijsvorming

20. Conclusie

2

Inleiding

In dit e-book wil ik u meenemen in de fascinerende wereld van opties. Opties

worden zowel bejubeld als bevreesd. Bijna iedereen heeft er wel een mening over,

maar weinig mensen weten precies de ins- en outs er van. Optie Academy

probeert u over de vrees voor opties heen te helpen, want opties zijn een

fantastisch financieel product, waar iedere belegger met voldoende kennis, wat

aan heeft.

Ik zal u de historie uiteenzetten, welke opties er zijn en hoe u deze kunt toepassen

in uw beleggingsportefeuille. Ook komt de waardering (prijsvorming) van opties

aan bod en waar u rekening mee moet houden bij het handelen in opties.

Zelf handel ik al sinds 1985 in opties toen ik Bedrijfseconomie studeerde aan de

HES. Mijn eerste optie was een calloptie op Akzo, hetzelfde aandeel waarin ik als

professionele optiehandelaar in de jaren ’90 een aantal jaren in gehandeld heb.

Afhankelijk van de positie werd dit aandeel ‘Pakzo’ of ‘Zakzo’ genoemd.

Mijn mooiste tijd was rond 2000 toen ik voor eigen rekening en risico ging

handelen in internetaandelen als UPC en KPNQwest, de zogenaamde ‘Kippen’.

Aangezien mijn naam Harry Klip is, werden daar al snel veel woordgrappen over

gemaakt. Het handelssymbool was KQIP en werd regelmatig de Q veranderd in een

L. Gelukkig ben ik nooit opgepakt vanwege voorkennis in mijn ‘eigen’ fonds.

Ik ben begonnen als een zelfstandige trader (‘local’) in futures in samenwerking

met MeesPierson, maar besloot al snel dat de handel in opties nog fascinerender

was. Door de jaren heen heb ik veel meegemaakt van zomerrallie

(campinghausse), euforie (internethausse) Aziëcrisis en Long-Term Capital

Management-crisis in 1998 tot de internetcrash in 2002.

Daarnaast heb ik diverse overnames zoals Gist-Brocades, Van Ommeren, splitsing

Akzo gemaakt, alsmede veel veranderingen in locatie, systemen en handelswijze

van open outcry naar schermenhandel. Ik heb veel anekdotes over de beursvloer

en mijn eigen bijzondere ervaringen, maar die komen aan bod in een ander e-

book.

3

Wat zijn opties?

Opties zijn afgeleide producten (derivaten). De prijs van een optie wordt

gebaseerd op die van de onderliggende waarde. Dit kan een aandeel zijn, maar ook

een index (AEX, Dow Jones, S&P500), valuta (euro/dollar), rente of commodities

(goud, olie, zilver) zijn.

Een optie is een recht om tegen een vooraf bepaalde prijs binnen een afgesproken

periode een bepaalde onderliggende waarde te (ver)kopen. Denk bijvoorbeeld aan

het kopen van een huis: wie een koopoptie neemt op een huis heeft dat huis in

feite nog niet gekocht, maar heeft de mogelijkheid om binnen een bepaalde

periode het huis te kopen. In de financiële markten wordt voor een optie een

bedrag betaald aan degene die het recht verleent.

Call en Put

Er zijn twee soorten opties, te weten: calls en puts.

Call: een call is een recht om een onderliggende waarde te kopen tegen een

bepaalde prijs, binnen een bepaalde termijn.

Put: een put is een recht om een onderliggende waarde te verkopen tegen een

bepaalde prijs, binnen een bepaalde termijn.

Koop Verkoop

Call Recht tot koop Plicht tot verkoop

Put Recht tot verkoop Plicht tot koop

Opties kunnen derhalve worden gekocht (long) en geschreven (short). In totaal zijn

er dus vier mogelijkheden.

Om het recht op een onderliggende waarde te verwerven betaalt de koper een

optiepremie aan de verkoper (schrijver) van de optie.

Opties kunnen defensief en offensief worden toegepast, afhankelijk van de

doelstelling van een belegger. Een defensieve belegger zal van andere opties

gebruik maken dan een offensieve trader. Juist dat aspect maakt opties een

product wat een plaats verdient in elke beleggingsportefeuille.

4

Historie van opties

De optiebeurs is de markt waar in opties wordt gehandeld. Al in de middeleeuwen

werd er gebruik gemaakt van opties om toekomstige oogsten veilig te stellen. In de

V.O.C. tijd werden optiecontracten op andere scheepsladingen gebruikt om het

eigen transport risico te verkleinen. Het bekendste voorbeeld is de speculatie in

opties op tulpenbollen in de Gouden Eeuw.

Nederland heeft de oudste effectenbeurs ter wereld. De oudste opties- en

futuresbeurs is echter de Chicago Board of Trade (CBOT) die in 1848 werd

opgericht, terwijl de Amsterdamse optiebeurs in 1978 van start ging.

Eerst kon er alleen maar in een paar aandelenopties gehandeld worden en in

eerste instantie waren alleen maar callopties verhandelbaar. Later is dit gestaag

uitgebreid, bijvoorbeeld ten aanzien van de duur van opties van 1 maand tot 5 jaar

en opties op indices zoals de AEX. Momenteel zijn er zelfs week- en dagopties in de

notering.

Bij de handel in opties is het meestal niet de bedoeling dat men de aandelen echt

koopt of verkoopt, en wordt de optie vóór het aflopen (expireren) van de termijn

van de hand gedaan. Het is aan de koper van een optie om te beslissen of hij/zij

besluit om deze uit te oefenen (exercisen).

5

Europese versus Amerikaanse stijl

Bij Europese opties is uitoefening alleen mogelijk op een afgesproken datum

(expiratiedatum). Dit zijn bijvoorbeeld opties op een index, zoals de AEX, waar een

verrekening plaatsvindt in geld (cash settlement).

Bij Amerikaanse opties is uitoefening altijd mogelijk tot de expiratie. Het is de

koper toegestaan om iedere dag zijn uit te oefenen, maar vaak is dat alleen

verstandig voor een dividenduitkering. De koper die de calloptie uitoefent, krijgt

dan voor iedere optie 100 aandelen in portefeuille. Een ezelsbruggetje is dat

Europese opties eenmalig uitgeoefend kunnen worden en Amerikaanse opties

altijd.

Van open outcry naar schermenhandel

Sinds 2003 is het systeem hoe opties verhandeld worden, gewijzigd van open

outcry naar schermenhandel. Anders gezegd, de fysieke vloer waar honderden

handelaren in opvallende gekleurde jasjes schreeuwend hun prijzen kenbaar

maakten is overgegaan naar een computersysteem waar de prijzen via het

computerscherm tot stand komen.

Voor de particuliere belegger maakt dit weinig verschil, systeemtechnisch gezien.

De wijze van handelen bleef hetzelfde (via internet of telefoon), al werd de spread

(verschil tussen bied- en laatprijs) wel kleiner. Voor de professionele

optiehandelaren was het verschil echter wel groot. De stijgende kosten onder

andere van IT-systemen en software waren voor kleine marktpartijen dusdanig

hoog dat de een na de andere gedwongen werd om te stoppen. Ook vanwege de

dalende marges vanwege het kleiner worden van de spread. Van 1992 tot en met

2003 heb ik voor verschillende bedrijven, waaronder mijn eigen bedrijf, deze bij

tijden hysterische markt meegemaakt.

6

Handel in opties

Bij het handelen in aandelen zijn er een vele mogelijkheden om geld te verdienen.

De meeste mensen zullen in het algemeen een aandeel op een bepaal moment

kopen met de doelstelling deze op een later tijdstip met winst weer te verkopen.

In het geval de koers van een aandeel niet stijgt of zelfs daalt, dan wordt er geen

winst of zelfs verlies gemaakt op deze transactie. Bij deze strategie is het dus van

belang om het juiste instapmoment en net zo belangrijk het juiste uitstapmoment

te kiezen.

Opties waren in eerste instantie bedoeld als instrument om risico's af te dekken.

Bijvoorbeeld boeren die hun graanoogsten konden afdekken in Chicago door hun

oogsten al op termijn te verkopen tegen een van te voren bepaalde prijs.

Het interessante aan de handel in opties is echter dat er diverse strategieën met

opties mogelijk zijn waarmee geld kan worden verdiend als een aandeel in waarde

gelijk blijft of zelfs daalt.

Door opties op een juiste wijze toe te passen kan dan ook meer rendement

gemaakt worden dan met de handel in sec aandelen. Het handelen in opties met

een consistente winst is echter geen gemakkelijke opgave. Iedereen die denkt dat

het makkelijk is en snel rijk denk te worden komt bedrogen uit.

De handel in opties is een vak op zich en dient als zodanig benaderd te worden.

Net als in ieder beroep duurt het enige tijd voordat je vertrouwd bent met je

gereedschap en je de benodigde kennis hebt opgebouwd. Ga goed voorbereid

volgens een uitgewerkt handelsplan te werk, net als je in je eigen vak zou doen.

Optie Academy biedt hiervoor diverse trainingen en cursussen, van beginners tot

gevorderden.

7

Hefboom werking van opties

Opties hebben een zogenaamde hefboom werking. Dit betekent dat je met een

klein bedrag relatief hoge rendementen kunt behalen, maar dus ook grote

verliezen kunt maken.

Hoe verder out of the money (uit het geld) de optie is hoe groter de hefboom.

We geven hieronder een paar voorbeelden met call opties om het effect van de

grotere hefboom te laten zien. We gaan weer uit van het aandeel KPN op een

koers van €10 euro. We kopen 3 verschillende call opties:

1 call optie met een uitoefenprijs van 8 voor €2,50. (in the money)

1 call optie met een uitoefenprijs van 10 voor €1. (at the money)

1 call optie met een uitoefenprijs van 12 voor €0,50. (out of the money)

Aan het einde van de looptijd is de waarde van het aandeel KPN gestegen naar

€12. We bekijken nu het effect van de hefboom op de verschillende opties.

De call optie met uitoefenprijs 8.

Gekocht voor €2,50.

Waarde nu: €4,00.

Eindresultaat stijging van 60%.

8

De call optie met uitoefenprijs 10.

Gekocht voor €1,00.

Waarde nu: €2,00.

Eindresultaat stijging van 100%.

De call optie met uitoefenprijs 12.

Gekocht voor €0,50.

Waarde nu: €0.

Eindresultaat verlies van 100%.

Hier kunt u de hefboom aan het werk zien. In het eerste voorbeeld een resultaat

van 60% in vergelijking met het resultaat van de aandelen van 20%.

In het tweede voorbeeld met een nog grotere hefboom zelfs een winst van 100%!

In het derde voorbeeld ziet u dat het ook heel slecht kan aflopen wanneer u werkt

met een grote hefboom, de hele inleg is verloren.

Bedenk ook dit: wanneer het aandeel niet was gestegen naar €12 maar gedaald

naar €8 dan was bij iedere optie de gehele inleg verloren. Wees u dus bewust van

het gevaaar van het werken met een hefboom.

AEX-index

De AEX-index is een index van 25 hoofdfondsen van de Amsterdamse

effectenbeurs. Hierin zitten de grootste bedrijven van Nederland, zoals Shell

(RDSA), Philips, Unilever, ING, KPN en ArcelorMittal.

Ieder aandeel heeft een bepaalde weging in deze index, die 1 maal per jaar in

februari bepaald wordt en op de maandag na de maart expiratie gewijzigd wordt.

Bepalend voor de samenstelling is de effectieve aandelenomzet: dat is de

gemiddelde beurswaarde maal gemiddelde dagomzet over het voorbije jaar, van

februari tot februari.

Voor de berekening wordt bij de start van de nieuwe samenstelling van de index

voor elk fonds vastgelegd hoeveel aandelen er uitgegeven zijn en welk deel van

deze aandelen vrij verhandelbaar (free float) zijn op de beurs. Voor elk fonds wordt

zo de waarde voor de index bepaald: waarde = aandelen * free float * koers.

9

Stijging in:

Fonds aandelen free float koers

bijdrage gewicht € % ix-pnt

AEGON 1909654051 * 0.90 * € 4.534 / div. = 9.560 2.86% 0.00 0.0 0.00

Ahold 1191887562 * 1.00 * € 9.297 / div. = 13.594 4.07% -0.10 -1.1 -0.15

Air France-KLM 300219278 * 0.85 * € 10.560 / div. = 3.306 0.99% -0.15 -1.4 -0.05

Akzo Nobel 231664187 * 1.00 * € 47.875 / div. = 13.606 4.08% -0.60 -1.2 -0.17

Aperam 78049730 * 0.60 * € 23.755 / div. = 1.365 0.41% -0.39 -1.6 -0.02

ArcelorMittal 1560914610 * 0.55 * € 22.505 / div. = 23.702 7.10% -0.03 -0.1 -0.03

ASM Litho 431283135 * 1.00 * € 25.595 / div. = 13.542 4.06% -0.63 -2.4 -0.33

Boskalis 100974263 * 0.65 * € 31.700 / div. = 2.552 0.76% -0.29 -0.9 -0.02

Corio 91002947 * 1.00 * € 46.210 / div. = 5.159 1.55% -0.28 -0.6 -0.03

DSM 181425000 * 0.95 * € 45.085 / div. = 9.533 2.86% -0.53 -1.2 -0.11

Fugro 80269684 * 0.85 * € 51.490 / div. = 4.310 1.29% -1.14 -2.2 -0.10

Heineken 576002613 * 0.45 * € 40.435 / div. = 12.858 3.85% -0.25 -0.6 -0.08

ING 3830227027 * 1.00 * € 7.929 / div. = 37.257 11.16% -0.19 -2.4 -0.90

KPN 1528251409 * 1.00 * € 9.916 / div. = 18.591 5.57% -0.12 -1.2 -0.22

Philips 986078784 * 1.00 * € 17.685 / div. = 21.393 6.41% -0.34 -1.9 -0.41

PostNL 379965260 * 1.00 * € 6.349 / div. = 2.959 0.89% -0.25 -3.8 -0.12

Randstad 170048755 * 0.65 * € 32.015 / div. = 4.341 1.30% -0.64 -2.0 -0.09

RD Shell-A 1748223970 * 1.00 * € 24.005 / div. = 51.483 15.42% -0.23 -0.9 -0.48

Reed Elsevier 723877017 * 1.00 * € 8.981 / div. = 7.975 2.39% -0.15 -1.6 -0.13

SBM Offshore 168667512 * 1.00 * € 17.830 / div. = 3.689 1.11% -0.11 -0.6 -0.02

TNT Express 379965260 * 1.00 * € 8.135 / div. = 3.792 1.14% -0.34 -4.0 -0.16

TomTom 221874634 * 0.45 * € 5.440 / div. = 0.666 0.20% -0.11 -1.9 -0.01

Unibail 91745924 * 1.00 * € 152.900 / div. = 17.209 5.16% -0.25 -0.2 -0.03

Unilever 1714727700 * 0.95 * € 22.100 / div. = 44.164 13.23% -0.22 -1.0 -0.44

Wereldhave 21448525 * 1.00 * € 66.450 / div. = 1.748 0.52% 0.07 0.1 0.00

Wolters Kluwer 298659420 * 1.00 * € 14.935 / div. = 5.472 1.64% -0.32 -2.1 -0.12

De index is derhalve op 10-6-2011 333.83

-4.22

N.B. : Op het fonds RD Shell is nog een extra regel van toepassing. Een fonds mag

bij een nieuwe samenstelling van de index maximaal 15% van de index uitmaken.

Dit om er voor te zorgen dat niet 1 fonds bepalend wordt voor een hele index. in

2002 bestond de AEX voor bijna 50% uit bank- en verzekeringsaandelen.

10

Kopen van call en put opties

Opties zijn een gestandaardiseerd product wat inhoudt dat iedereen deze tegen

gelijke voorwaarden voor dezelfde prijs op hetzelfde moment kan verhandelen. Zo

gelden voor uw buurman bij een zelfde optie precies dezelde handelsvoorwaarden

als voor u. Een call optie geeft u het recht om een bepaald aandeel te kopen tegen

een vooraf afgesproken prijs. U spreekt bijvoorbeeld af dat u 1 jaar lang het recht

heeft om de aandelen te kopen tegen de afgesproken prijs, de optiepremie. In

optie termen noemen we dat de looptijd van de optie. De prijs die u afspreekt

noemen we: de uitoefenprijs.

We zullen dit toelichten aan de hand van een voorbeeld:

Stel, uw buurman heeft 100 aandelen van het bedrijf KPN. De huidige waarde van

de aandelen is €10 per stuk. totale waarde is 100 x €10 = €1000.

U maakt de afspraak met uw buurman dat u het recht heeft zijn 100 aandelen een

jaar lang te mogen kopen voor €1000 (€10 per aandeel).

U betaalt de buurman €1 per aandeel voor dit recht, in totaal dus €100.

Wat u eigenlijk gedaan heeft is een call optie kopen met een looptijd van 1 jaar en

de uitoefenprijs van 10. 1 optie heeft normaal gesproken betrekking op 100

aandelen (de contractgrootte).

De €100 wordt optiepremie genoemd. De aandelen KPN waar de opties betrekking

op hebben wordt onderliggende waarde genoemd.

We bekijken 3 mogelijke scenario's:

Het aandeel stijgt

Een jaar later is het aandeel KPN 20% gestegen naar €12. U maakt nu gebruik van

uw recht om de aandelen te kopen voor 10 euro.Dan koopt u de aandelen van de

buurman voor (100x10=) €1000 en verkoopt ze gelijk weer voor de huidige markt-

prijs van 1200 euro. In jargon: U oefent uw kooprecht uit.

Het resultaat:

Aandelen 20% gestegen.

Uw buurman heeft 10% rendement gemaakt op zijn aandelen, want hij heeft van u

€100 ontvangen voor de optie.

U heeft 100% rendement op uw optie. Immers u kocht de optie voor €100 en u

ontvangt nu 1200-1000 = €200.

11

Terwijl het aandeel met 20% is gestegen is uw optie 100% meer waard geworden.

Dit is het hefboom of leverage effect van de optie. Dit effect moet u goed

begrijpen, want als hiermee onzorgvuldig wordt omgegaan, dan kunnen de risico’s

van het handelen in opties groot zijn.

Het aandeel blijft gelijk

Een jaar later is het aandeel KPN nog steeds €10 waard. Uw recht om de aandelen

te kopen voor €10 per aandeel is na een jaar niets meer waard u kan de aandelen

overal immers voor €10 kopen. De €100 bent u kwijt.

Uw buurman kan er wel om lachen want hij heeft nog mooi 10% rendement

gemaakt door het verkopen van de optie voor €100. Terwijl de aandelen niet

gestegen zijn, heeft hij toch een rendement waar hij tevreden mee is.

Resultaat:

Aandelen 0 % gestegen.

Buurman 10% winst.

U 100% verlies.

Het aandeel daalt

Na een jaar is het aandeel KPN 20% gezakt naar €8. Uw recht om de aandelen te

kopen voor €10 is na een jaar niets meer waard. U kan de aandelen overal immers

voor €8 kopen. De €100 bent u kwijt. Uw buurman is ook niet blij zijn aandelen

zijn nog maar €800 waard. Gelukkig had hij nog €100 voor de optie ontvangen wat

zijn verlies nog wat heeft beperkt.

Resultaat:

Aandelen 20% gezakt.

Buurman 10% verlies.

U 100% verlies .

Put optie

Een put optie geeft u het recht om een bepaald aandeel te verkopen tegen een

vooraf afgesproken prijs. Een contract dat u bijvoorbeeld 1 jaar lang het recht

heeft om uw aandelen te verkopen voor de afgesproken prijs. Deze periode

noemen we dat de looptijd van de optie. De prijs die u afspreekt noemen we: de

uitoefenprijs.

12

Put opties kunt u vergelijken met een verzekering. U betaalt een bedrag om uw

aandelen te verzekeren tegen koersdalingen.Te vergelijken met als u een bedrag

betaalt aan een verzekeraar om uw huis tegen brand te verzekeren.

Mocht het fout gaan: Uw aandelen zakken (oftewel uw huis brand af) dan heeft u

geen probleem, want de verzekering betaalt uw schade. Uw putoptie heeft dan

zijn werk gedaan en heeft u behoed voor een groot verlies. De (verzekerings)

premie bent u natuurlijk wel kwijt.

Bijvoorbeeld: Het aandeel KPN staat op €10. U heeft het aandeel in bezit, maar u

vertrouwt het niet helemaal en wil het ’verzekeren’. U koopt de put optie met een

uitoefenprijs van €10 en een looptijd van een jaar voor €1 .

Het bedrijf gaat na een half jaar failliet. De aandelen zijn niets meer waard. U

oefent de put optie uit en verkoopt de waardeloze aandelen tegen €10. Nu heeft u

alleen de premie (€1) van de optie verloren. De verzekering heeft u behoed voor

een groter verlies van €10-€1 = €9.

13

Verkopen (schrijven) van een optie

Opties kunt u niet alleen kopen maar ook verkopen. Normaal moet u eerst iets

bezitten om het te kunnen verkopen maar bij opties is dat niet zo. Opties verkopen

die u niet bezit noemen we "het schrijven van opties" of opties short gaan. Om dit

beter te begrijpen kunt u weer het voorbeeld van de brandverzekering gebruiken,

maar nu bent u de andere kant, dus de verzekeraar. U ontvangt nu een premie!

U kunt gewoon een optie schrijven/verkopen en dan ontvangt u daar geld voor.

Dat geld krijgt u niet zomaar, er zitten wel bepaalde plichten/risico's aan vast.

Dit kan zijn dat u aandelen moet kopen voor een bepaalde prijs: Bij het schrijven

van put opties.

Het kan ook zijn dat u aandelen moet leveren/verkopen tegen een bepaalde prijs:

Bij het schrijven van call opties.

Uw bank of broker zal u niet zomaar toestaan om deze risico's aan te gaan, dit kan

alleen als u voldoende margin (borg) heeft.

Verkopen (schrijven) van een put optie

De constructie bestaat uit het schrijven van een put optie op de aandelen KPN. Stel

deze aandelen staan op €10. De put optie die u de plicht geeft om deze aandelen

over 3 jaar te kopen tegen €10 levert nu 3 euro per aandeel op.

De tegenpartij heeft het recht om aandelen KPN te verkopen, dus u heeft

daarentegen de plicht om deze aandelen te leveren op €10 als de koper dat wenst.

Om veilig de optie te kunnen schrijven moet u nu al voldoende geld opzij zetten op

uw rekening om over 3 jaar eventueel aan uw verplichting te kunnen voldoen.

Over 3 jaar heeft u €10 (minus de ontvangen premie) per aandeel nodig. Met dit

geld kunt u weinig risico’s nemen, want u moet er rekening mee houden dat u

deze aandelen moet afnemen voor €10. Een belegging in bijvoorbeeld veilige

staatsobligaties of deposito hebben de voorkeur. U heeft wel margin nodig voor

deze constructie.

Uw rendement in dit voorbeeld is dan 3 euro per aandeel op een investering van 7

euro per aandeel. Dit is een rendement van 42% in 3 jaar! Wilt u wat minder risico,

dan kunt u een out of the money put schrijven voor bijvoorbeeld €8.

Wilt u wat meer risico/rendement, dan kunt u een in the money put schrijven dus

bijv de put 12.

14

Voordelen:

1. Redelijk veilige constructie.

2. Bij gelijkblijvende koers toch volle winst.

3. Bij kleine daling (10%) nog geen verlies.

Nadelen:

1. Bij stijging van het aandeel profiteer je niet veel mee

2. Wanneer u het geld op een effectenrekening zet zult u bij u broker voldoende

margin moeten hebben voor het opzetten van deze constructie

3. In tegenstelling tot normaal sparen loopt u bij deze constructie het risico al uw

geld kwijt te raken bij failliet van het aandeel waar u een optie op geschreven

heeft.

Risico:

Het risico van deze constructie is lager dan bij het kopen van de aandelen, mits u

het geld dat nodig is bij uitoefenen van de optie veilig wegzet (depositosparen of

staatsobligaties). U dient altijd rekening te houden met het feit dat u de aandelen

geleverd krijgt en deze voor de afgesproken prijs (uitoefenprijs) moet afnemen.

Aandelen met geschreven call optie

Een van de eenvoudigste en veiligste optie constructies is het kopen van (100)

aandelen kopen + het schrijven van 1 call optie erop. In het algemeen is het

aantrekkelijk om een at the money optie te schrijven. Een ATM optie geeft u

namelijk de meeste optiepremie, anders gezegd daar zit de meeste

verwachtingswaarde in verwerkt.

Een voorbeeld:

U koopt 100 aandelen KPN voor €10 per stuk en u schrijft direct 1 call optie met

uitoefenprijs van €10 voor over 1 jaar. De call optie levert u €100 op (€1 per

aandeel). U heeft voor deze constructie dus €900 per optie nodig!

Nu heeft u de plicht om over een jaar (of eerder indien de koper van de optie dit

wil) 100 aandelen te leveren / verkopen voor €10 per stuk. Dit is geen probleem

want u heeft de aandelen in bezit dus u loopt hierover geen risico (gedekt

schrijven).

Stel dit aandeel geeft in deze periode van 1 jaar een dividend van 4% dan kunt u

uw maximale rendement al uitrekenen:

Optiepremie €1 + €0,40 dividend per investering van €9.

15

Dit is een rendement van ruim 15% indien u het aandeel moet verkopen over een

jaar! (dus bij een koers van €10 of hoger).

Voordelen:

1. Hoger dividend

2. Bij gelijkblijvende koers toch volle winst

3. Bij kleine daling (10%) nog geen verlies

Nadeel:

Bij snelle stijging van het aandeel profiteer je niet mee

Risico:

Het risico van deze constructie is lager dan van alleen de aandelen zonder optie.

Bijvoorbeeld: RDSA (Shell) geeft een hoog dividendrendement. Je kunt met een

geschreven call die bijvoorbeeld 4 jaar lang loopt ongeveer 10% rendement

behalen in combinatie met een geschreven (ATM) call optie op het aandeel Shell.

Margin en bestedingsruimte

Wanneer u in opties gaat handelen kunt u te maken krijgen met het begrip margin.

De margin is een borg dat uw bank of broker wil hebben voor de positie die u bent

aangegaan.

De margin is voor u alleen van belang indien u gebruik maakt van uw

effectencrediet of wanneer u (ongedekte) opties schrijft.

Een voorbeeld om het wat duidelijker te maken:

U schrijft een optie waarmee u zich verplicht een bepaald aandeel te zullen kopen

voor €10. U schrijft 1 optie en ontvangt hiervoor €100. Uw bank of broker zal dit

alleen goedkeuren wanneer ze een bepaald bedrag als onderpand van u hebben:

de margin.

Stel de bank heeft bepaald dat de margin voor de betreffende optie €300 is. Dan

moet u dus eerst voldoende bestedingsruimte hebben op uw effectenrekening

voordat u deze positie mag aangaan. De benodigde margin gaat af van de

bestedingsruimte. Dit bedrag wordt apart gehouden om de mogelijke verliezen van

uw optie op te vangen.

Deze bestedingsruimte kunt u krijgen door cash geld op uw rekening te storten

maar ook aandelen of obligaties in uw portefeuille geven een bepaalde

bestedingsruimte. Het is aan de belegger zelf te bepalen hoeveel risico hij wil

lopen.

16

Stel dat u voor €1000 aandelen heeft en volgens de regels van de bank heeft u

hierdoor een bestedingsruimte van 70% van de waarde van deze aandelen. Dan

heeft u een bestedingsruimte van €700.

Uw bestedingsruimte is voldoende en u kunt bovengenoemde optie schrijven.

Door het schrijven van de optie neemt u bestedingsruimte af van €700 naar €400.

Stel dat de beurs naar beneden gaat en uw aandelen zakken van €1000 naar €700.

Uw bestedingsruimte zakt mee naar beneden en is nu nog 70% van €700 = €490.

Ook de aandelen waar u de optie op geschreven had zijn naar beneden gegaan en

u bank wil in plaats van €300 nu €400 margin voor deze optie. Uw

bestedingsruimte is door het zakken van de beurs naar beneden gegaan van €400

naar €90.

Wanneer de beurs nog verder zakt wordt het echt vervelend, uw bank zal u vragen

om geld bij te storten om voldoende zekerheid te hebben dat u aan uw

verplichtingen kan voldoen.

Indien u niet of niet op tijd bijstort zal de bank uw aandelen verkopen of uw

geschreven optie terugkopen, dat noemen we een zogenaamde margin call. Dan

zit u met een flink verlies. U moet hier altijd rekening mee houden. Er zijn in het

verleden mensen geweest, die puts op KPN op een koers van €50 geschreven

hebben en die geleverd kregen toen KPN flink daalde. U kunt zich voorstellen dat

toen die aandelen naar €3 zijn gegaan in 2003 dit voor een groot verlies heeft

gezorgd.

Kosten

In het verleden waren de kosten van opties vrij hoog. Ik weet nog dat er een

minimum was van Fl22,50 (ruim €10). Dus zelfs als je 1 optie handelde was je dat

bedrag kwijt aan kosten. Toen waren de administratieve- en computersystemen

echter ook nog niet dusdanig dat dit een snel proces was.

De handel ging in de jaren ’80 en ‘90 nog met orderbriefjes. De belegger moest

eerst zijn bank/broker bellen met de order. Deze werd vervolgens doorgebeld of

per fax verstuurd naar de floorbroker op de optiebeurs.

17

Nogal een omslachtig proces en de terugmelding naar de klant gebeurde soms ook

nog per post, dus dat duurde wel een dag of 2! Dat is moeilijk voor te stellen in dit

internettijdperk, maar goed om te beseffen. Nu zijn er een aantal discount brokers

gekomen met veel lagere kosten tot ongeveer €2 per optie en zijn er ook geen

minimumkosten meer.

Prijsvorming

Als u een optie koopt, betaalt u een optiepremie. Deze is opgebouwd uit de

intrinsieke waarde en de tijd- of verwachtingswaarde.

Inrinsieke waarde: Een optie heeft intrinsieke waarde als het verschil tussen de

uitoefenrpijs en de beurskoers positief is. Calls met een lagere uitoefenprijs dan de

beurskoers en puts met een hogere uitoefenprijs dan de beurskoers.

In het voorbeeld van een 8 call op KPN met een koers van €10 voor KPN kun je

stellen dat de intrinsieke waarde €2 is en de verwachtingswaarde bijvoorbeeld

€0,50, dan is de totale premie €2,50.

18

Tijd- en verwachtingswaarde: Naast de intrinsieke waarde spelen ook andere

factoren een rol, zoals de verwachting wat deze optie gaat doen, de looptijd van

de optie en hoe de bewegelijkheid (volatiliteit) van het aandeel of de markt in het

algemeen is. Deze ga ik hieronder behandelen.

1. De koers van het onderliggende waarde ( aandeel). Het spreekt voor zich dat dit

de belangrijkste factor is. Als de koers van het betreffende aandeel stijgt, dan

stijgen normaal gesproken de prijzen van de call-opties en dalen de prijzen van de

put-opties.

2. Uitoefenprijs van de betreffende optie. Hoe lager de uitoefenprijs ligt, des te

groter de intrinsieke waarde wordt en des te minder tijdswaarde de optie heeft.

Dit hebben we gezien in het verschil tussen in the money, at the money en out of

the money opties bij het aandeel KPN tussen de 8, 10 en 12 calls. Op een koers van

10, zal de 8 optie veel intrinsieke waarde hebben, namelijk 2 en slechts €0,50

tijdswaarde, dus totaal €2,50.

3. Looptijd van de optie. Hoe langer een optie loopt, des te hoger de optiepremie

is, want des te hoger de kans is dat de optie intrinsieke waarde krijgt oftewel in

the money wordt of voor opties met intrinsieke waarde deze zal behouden.

4. Volatiliteit of bewegelijkheid van de onderliggende waarde. Hoe hoger de

volatility des te hoger de verwachtingswaarde is. Dit heeft te maken met het feit

dat de kans dat de optie een intrinsieke waarde krijgt, oftewel in the money raakt,

groter is bij een aandeel met een hoge volatility dan die van een aandeel wat

minder beweegt.

De volatility van ArcelorMittal is hoger dan die van KPN en dit kun je zien aan de

optie premies. Vergelijkbaar met het feit dat de verzekeringspremies in

Amsterdam voor een auto hoger zijn dan op Ameland, omdat de kans dat er een

auto gestolen wordt in Amsterdam groter zijn dan op Ameland.

In tegenstelling tot wat veel particuliere beleggers denken handelen de

professionele optiehandelaren over het algemeen heel gedisciplineerd wat

inhoudt dat zij hun risico’s dusdanig afdekken dat zij niet speculeren op een

beweging van de koers van de betreffende onderliggende waarde waarin zij

handelen.

Het maakte mij toen ik optiehandelaar op Euronext was over het algemeen weinig

uit of het aandeel waarin ik handelde €1 steeg of daalde. Belangrijker was voor ons

was hoe de volatiliteit van het aandeel was.

19

Er zijn handelaren die over het algemeen opties verkopen, dit noemen we premie

short handelaren en anderen kopen per saldo liever opties, dit heet premie long.

Hierover bestaan hele theorieën, maar daarover meer in een ander e-book.

5. Dividend: Indien een bedrijf dividend uitkeert, zal de koers van het aandeel

exdividend ongeveer even veel dalen als de hoogte van het dividend. De

houder(koper) van de optie heeft het recht op uitoefenen van een optie voortijdig

(dit noemen we early exercise) uit te oefenen bij Amerikaanse stijl opties.

De houder moet dit alleen doen als hij er voordeel bij heeft. Dit hangt er helemaal

vanaf hoe lang een optie loopt en welke premie er voor betaald wordt en hoe

groot het dividend wordt. De professionele optiehandelaren maken gebruik van

computermodellen om te beoordelen of dit voordelig is.

Het nadeel is dat je dan geen optie meer hebt, maar daarvoor per optie 100

aandelen. Het voordeel is dat je het dividend krijgt. Voor een particulier spelen ook

de kosten een grote rol, want sommige banken rekenen hiervoor nog steeds hoge

kosten.

6. De rente: Als de rente hoog is, dan zal de belegger een hogere vergoeding eisen

oftewel de calls zullen duurder zijn en de puts goedkoper. Voor de professionele

optiehandelaar geldt dat de leenkosten hoger zullen worden en men dus liever

calls heeft dan aandelen, omdat men dan minder investering heeft en dus minder

leenkosten.

In mijn tijd als optiehandelaar was het voor een kleine partij moeilijk te

concurreren tegen een grote bank als ABNAmro, omdat zij veel goedkoper konden

lenen en dus andere optieprijzen konden hanteren, dus calls goedkoper en

20

hierdoor ook meer voor puts konden betalen. Vooral bij opties met lange

looptijden kon dit verschil oplopen. Zo kon je dus onderling tegen elkaar handelen

met een voor beiden theoretisch goede prijs.

We hebben gezien dat vele factoren de prijs van een optie bepalen. Echter ook

niet vergeten moet worden dat een prijs afhangt van vraag en aanbod. Net als op

iedere markt geldt ook bij de handel in opties dat veel vraag er voor zorgt dat een

optie zal stijgen.

In Nederland heeft men al eeuwen ervaring met opties, al vanaf de tulpenbollen

en de V.O.C. tijd en sinds het ontstaan van de optiebeurs heeft Nederland de

beschikking over enkele handelspartijen die wereldwijd met veel succes opereren.

Waarin een klein land groot kan zijn.

21

Conclusie

Ik hoop dat u in dit e-book wat geleerd heeft over opties en dat u met deze kennis

zelfstandig of met een adviseur in opties kunt handelen. Naar mijn mening horen

opties thuis in iedere beleggingsportefeuille, als speculatie, als verzekering, voor

extra rendement of zelfs om een beleggingsportefeuille op te gaan bouwen.

Die conclusie hebben de institutionele beleggers (pensioenfondsen) al vanaf de

jaren ’90 getrokken, door opties voor verschillende strategieën te gebruiken. Ook

Warren Buffet, de rijkste belegger ter wereld gebruikt opties. Als u nog meer over

opties wilt leren, bezoek dan onze site: www.optieacademy.nl. Daarop kunt u ook

informatie vinden over aanvullende cursussen.