Opleiding en werk

Inleiding

Volwassenen met ASS komen door hun kwaliteiten en beperkingen goed tot hun recht in

bepaalde banen, maar hebben juist meer moeite met andere banen. Dit kan afhangen van de inhoud

van het werk, maar ook van de context (zoals omgevingsprikkels en collega’s). Het komt regelmatig

voor dat mensen met ASS een bepaald opleidingsniveau hebben, maar niet op dit niveau kunnen

werken. Dit komt bijvoorbeeld doordat de sociale eisen op het werk te hoog zijn of doordat zij

deadlines niet halen, doordat zij te gedetailleerd te werk gaan.

Om die reden is het belangrijk om te kijken wat iemands kwaliteiten zijn en op basis

daarvan een passende baan of opleiding te vinden. In sommige gevallen kan de werkgever of

schoolbegeleider rekening houden met de dingen waar iemand meer moeite mee heeft. Het gaat er

vooral om dat de begeleider of werkgever de talenten van de persoon ziet en rekening houdt met

eventuele beperkingen.

ASS en talenten op het werk

Rudy Simone (2012) heeft een grove indeling gemaakt van soorten talenten die mensen met

ASS kunnen hebben.

De talenttypes bij mensen met ASS volgens Rudy Simone:

Beelddenkers:

Deze mensen komen goed tot hun recht in creatieve beroepen doordat zij sterk visueel

gericht zijn en ertoe neigen in beelden te denken bij abstracte informatie. Voorbeelden van

beroepen zijn tekenaar, grafisch ontwerper en architect.

Patroondenkers:

Deze mensen zijn vaak goed in mathematische beroepen en in de ICT doordat zij sterk zijn

in het herkennen van patronen en het leggen van verbanden. Voorbeelden van beroepen zijn

programmeur en softwaretester.

Woord-detaildenkers:

Deze mensen zijn sterk gericht op woorden en hebben het snel door wanneer dingen

taalkundig niet kloppen. Zij komen goed tot hun recht in beroepen waarbij schrijven

belangrijk is. Een passende baan kan zijn het corrigeren van teksten en/of boeken op

de juistheid van de taal.

Welk talenttype heb jij? Door de onderstaande vragen te beantwoorden kun je kijken of één van

deze types op jou van toepassing is:

1. Ik hou van creativiteit

2. Ik zou het liefst een creatief beroep zoals fotograaf of illustrator uit willen oefenen

3. Als ik over iets denk, krijg ik daar vaak een visueel beeld bij in mijn hoofd

4. Ik ben erg gericht op hoe dingen eruit zien

Wanneer je op drie of meer van de bovenstaande vragen met 'ja' hebt beantwoord, ben je

waarschijnlijk een beelddenker.

1. Ik vind het prettig om patronen te ontdekken

2. Ik ben gericht op cijfers en codes

3. Ik ben geïnteresseerd in hoe dingen met elkaar samenhangen

4. Een technisch beroep of een baan in de informatica zou goed bij mij passen

Wanneer je op drie of meer van de bovenstaande vragen met 'ja' hebt beantwoord, ben je

waarschijnlijk een patroondenker.

1. Ik ben erg gericht op taal

2. Ik zie het meteen wanneer iets taalkundig onjuist is

3. Ik zie het als een uitdaging om iets zo nauwkeurig mogelijk te omschrijven in woorden

4. Een beroep waarmee ik veel met taal te maken zou hebben, zou goed bij mij passen

Wanneer je op drie of meer van de bovenstaande vragen met 'ja' hebt beantwoord, ben je

waarschijnlijk een woord-detaildenker.

Mensen met ASS hebben daarnaast vaak nog andere kwaliteiten. Zo kunnen zij zich vaak

goed concentreren op hun werk en zijn ze erg toegewijd. Hun manier van denken is vaak

onafhankelijk (los van conventies) en uniek. Hierdoor kunnen ze goed 'out of the box' denken.

Verder geven mensen met ASS meestal eerlijk hun mening, iets wat ook erg gewaardeerd kan

worden. Daarnaast hebben zij vaak een goed oog voor details en kunnen ze goed logisch denken.

Dit maakt hen tot hele goede werknemers!

ASS en beperkingen op het werk

Uiteraard zijn er ook dingen waar mensen met ASS moeite mee hebben. Hierin zijn

natuurlijk grote individuele verschillen, maar een aantal dingen spelen bij veel van hen een rol. Zo

kunnen mensen met ASS sneller overprikkeld raken, hebben ze meer moeite met sociaal contact

met collega's en medestudenten en kunnen veranderingen moeilijk zijn. Op school en tijdens het

werk kunnen zij moeite hebben met het volgende:

1. Aanpassen aan veranderingen

2. Het aanleren van nieuwe vaardigheden en het onder de knie krijgen van nieuwe taken.

3. Het halen van deadlines, vooral wanneer globaal en snel gewerkt moet worden.

4. Het verwerken van binnenkomende informatie wanneer deze anders is dan verwacht

5. Het begrijpen van instructies wanneer deze onduidelijk of vaag zijn.

6. Tussen de regels door lezen, vooral wanneer mensen iets anders zeggen dan zij bedoelen.

Hierdoor kan miscommunicatie ontstaan.

7. Onduidelijkheid in procedures of van mensen.

8. Het voeren van sociale gesprekken met collega's of medestudenten, bijvoorbeeld in de

pauze.

9. Het inschatten van non-verbale signalen van collega's of medestudenten.

10. Begrijpen van de sociale verwachtingen op het werk of tijdens de studie.

Het vinden van werk of een opleiding

Bij het vinden van een geschikte baan is het belangrijk om zicht te hebben op de eigen

interesses en voorkeuren. Niets is tenslotte zo prettig als het hebben van een baan die ook nog leuk

is. Het kan lastig zijn om te bepalen wat passend is. In dit soort situaties is het raadzaam om een

beroepskeuzetest te doen of om in gesprek te gaan met iemand die hier zicht op heeft. Wanneer je

een idee hebt van het soort werk dat bij je past, kun je nagaan bij welk bedrijf en in welke sector je

wilt werken. Met dit doel kun je in de eigen omgeving navraag doen of kennissen bedrijven kennen

waar vacatures zijn of kun je naar een uitzendbureau gaan of via internet op zoek gaan naar

vacatures. Uiteraard is het ook een mogelijkheid om een open sollicitatie te sturen naar een bedrijf

waar je graag wilt werken, maar waar op dat moment geen vacature voor de desbetreffende functie

open staat. Mocht je het lastig vinden om de juiste sector of bedrijf te vinden, dan kan een

loopbaanbegeleider hiermee verder helpen. Hierbij is het erg belangrijk om iemand te zoeken die

ervaring heeft met het begeleiden en bemiddelen van mensen met ASS. Mocht je niemand weten,

dan kun je altijd contact opnemen met de NVA, zij hebben een goed overzicht van de

mogelijkheden in de verschillende regio's van het land.

Een loopbaanadviseur of loopbaanbegeleider kan bijvoorbeeld helpen bij het volgende:

1. Onderzoeken van je kennis en vaardigheden.

2. Het verkennen van de arbeids- of opleidingenmarkt.

3. Het doornemen van specifieke technieken om te solliciteren.

4. Ondersteuning en begeleiding bieden bij solliciteren en het aanmelden voor een opleiding

5. Advies geven bij contractonderhandelingen of het vinden van vervolg opleidingen of -

cursussen.

Solliciteren

Als je op zoek bent naar passend werk, komen de volgende sollicitatietips van Rudy Simone

(2012) je wellicht van pas:

1. Kies kleding waarvan je denkt dat deze past bij de baan waarvoor je solliciteert. Als je dit

lastig vindt, kun je een partner, vrienden of kennissen vragen om te helpen of navraag doen

in een kledingwinkel.

2. Wanneer je passende kleren hebt gevonden, is het belangrijk dat deze schoon en netjes zijn.

3. Besteed aandacht aan je persoonlijke verzorging (haren kammen, lekker geurtje op maar niet

teveel, enzovoorts).

4. Het maken van oogcontact is belangrijk, zeker in een sollicitatiegesprek. Het kan helpen om

een periode van te voren te oefenen met iemand die daar ook goed feedback op kan geven.

5. Wanneer je een vraag beantwoordt in het gesprek, probeer dan niet te veel uit te wijden. Je

kunt jezelf voornemen om het antwoord niet langer dan ongeveer 2 tot 3 minuten te laten

duren. Het moet namelijk een dialoog en geen monoloog worden.

6. Je hoeft in een sollicitatiegesprek niet te delen dat je een ASS hebt, tenzij je dat graag wilt.

Probeer jezelf wel van te voren te bedenken of het in deze situatie wenselijk is. Indien nodig

kun je dat met een kennis of begeleider bespreken..

7. Vraag om feedback! Wanneer je niet gekozen wordt, geeft dat helemaal niets. De meeste

mensen worden niet al na het eerste sollicitatiegesprek aangenomen. Het kan helpen om

degene met wie je het gesprek hebt gehad te vragen om een toelichting, zodat je hier in het

volgende gesprek op kunt anticiperen.

Beginnen met een opleiding of met werken

Voor de meeste mensen is een start op een nieuwe plek een spannende aangelegenheid. Je

weet van te voren vaak niet goed of je goed overweg zult kunnen met alle collega's of

medestudenten. Je weet ook niet of je al jouw taken meteen goed weet uit te voeren en of het lukt

om de leerstof onder de knie te krijgen. Wanneer je je bewust bent van de angsten die een nieuwe

baan of opleiding met zich meebrengen, dan kun je hierop anticiperen want 'voorbereiding is het

halve werk'. Hierbij kun je denken aan het volgende:

1. Je kunt van tevoren lezen over de inhoud van het werk of de opleiding, of over de mensen

met wie je samen zult werken (bijvoorbeeld op internet). Soms zijn er

kennismakingsmomenten of introductiebijeenkomsten waarin je de organisatie en de (vaak

ook nieuwe) collega's en medestudenten kunt ontmoeten.

2. Het is aan te raden om in de periode waarin je begint aan een nieuwe baan of opleiding, de

rest van het leven zo rustig mogelijk te houden. Veel veranderingen tegelijkertijd kunnen

namelijk voor overprikkeling en spanningen zorgen.

3. Het kan helpen om uit te zoeken wat de verwachtingen zijn vanuit de opleiding of van de

werkgever. Dit kun je doen door dit te vragen bij de opleiding of op het werk. Je kunt

bijvoorbeeld bellen en vragen hoe je je voor zou kunnen bereiden en of je alvast iets kunt

lezen. Je kunt ook proberen alvast een gesprek aan te gaan met een toekomstige collega of

alvast een dag meelopen bij een opleiding. Dit kan een realistischer beeld geven over wat je

kunt verwachten. Het geeft ook meer zicht op mogelijke aandachtspunten, waar je

vervolgens alvast over kunt praten met iemand die kan helpen (zoals een partner of

hulpverlener). Door op tijd aandachtspunten te signaleren, kunnen problemen voorkomen

worden. Verder geeft het hebben van overzicht over de inhoud een gevoel van controle en

rust.

4. Als je net bent begonnen in een nieuwe baan, dan kan het goed zijn om te onderzoeken of er

iemand is die je kunt vertrouwen en op wie je kunt terugvallen als er iets is. Soms is het

handig om al van tevoren te vragen of er iemand is die jou kan begeleiden, zeker in de

begintijd. Dit is een heel normale vraag, de meeste mensen die beginnen in een nieuwe baan

vinden het prettig als er een contactpersoon is bij wie ze terecht kunnen.

Belangrijke factoren tijdens het werk

Veranderingen

De meeste mensen met ASS hebben moeite met veranderingen, zo ook op het werk of

tijdens de opleiding. Veel veranderingen gaan namelijk gepaard met onduidelijkheid,

bijvoorbeeld doordat er slecht gecommuniceerd wordt over de consequenties van de

veranderingen (soms omdat men dit simpelweg nog niet weet). Dit kan mensen met (maar

ook zonder) ASS het gevoel geven geen controle te hebben over hetgeen te gebeuren staat.

Onduidelijkheid kan voor mensen met ASS voelen alsof de grond onder hun voeten wordt weggeslagen

In dit soort situaties is het belangrijk om duidelijkheid te vragen. Bijvoorbeeld over hoe lang

de veranderingen duren of wat er in die periode van je verwacht wordt. Hierdoor kun je

makkelijker inschatten hoe je hierop kunt anticiperen. Voor sommige mensen is het goed om

in dergelijke periodes meer thuis te werken, om even uit de veranderende situatie te zijn. Bij

veranderingen op het werk is het verstandig om veranderingen op andere levensgebieden zo

veel mogelijk te voorkomen, om de kans op overbelasting en uitval zo klein mogelijk te

houden.

Promotie

Voor veel mensen is het de wens om steeds een trede hoger te komen in het werk of de

opleiding. Dit houdt echter vaak ook in dat de verantwoordelijkheden toenemen. In

sommige gevallen kan dit prima verlopen bij mensen met ASS, maar het kan ook problemen geven.

Er ontstaan doorgaans vooral problemen wanneer zij andere mensen moeten gaan aansturen. Om

anderen aan te sturen is namelijk een goed sociaal inzicht en inlevingsvermogen van belang,

evenals goede communicatieve vaardigheden.Verder moet men hierbij vaak het overzicht behouden

en in grote lijnen kunnen werken en is er te weinig tijd om dingen zelf tot in detail te doen. Dit zijn

dingen die de meeste mensen met ASS niet goed liggen. Wanneer je de kans krijgt promotie te

maken, onderzoek dan goed of dit wel passend is bij jouw kwaliteiten en beperkingen.

Sociale contacten op school of op het werk

De momenten tijdens een werk- of schooldag waarop niet gewerkt of geleerd hoeft te

worden, kunnen voor mensen met ASS de moeilijkste momenten zijn. Dit komt doordat in

de pauze vaak wordt verwacht dat men een sociaal praatje maakt, wat de meeste mensen met ASS

niet goed ligt. Verder zijn dit soort momenten vaak ongestructureerd en prikkelrijk. Voor mensen

met ASS kan het prettig zijn om voor zichzelf te bepalen waar zij behoefte aan hebben op dat

moment. Sommigen willen graag pauzeren met anderen om op die manier te oefenen met het

aangaan van sociale gesprekken. Anderen willen juist liever even ontspannen, bijvoorbeeld door

een stuk alleen te gaan wandelen. Dit kan per persoon en per dag verschillen. Het is goed om naar

anderen toe aan te geven waar je op dat moment behoefte aan hebt, zodat zij niet het idee krijgen

dat het aan hen ligt wanneer je niet mee gaat lunchen. Het kan ook handig zijn om aan je de baas uit

te leggen waarom je er niet voor kiest om in de pauze bij de andere mensen aan te sluiten.

Wanneer een baas aangeeft het toch op prijs te stellen als je in de pauzes aansluit bij de rest, leg dan

uit hoeveel energie dit kost. Als dit niet helpt dan kun je proberen om te 'onderhandelen',

bijvoorbeeld door af te spreken dat je de helft van de pauzes aansluit bij de anderen en de

andere helft buiten gaat wandelen. Gelukkig hebben de meeste werkgevers hier weinig

problemen mee.

Ook bij vergaderingen en lessen speelt sociaal contact een grote rol. Anderen verwachten

soms een actieve deelname van iedereen of de aandacht moet er voor lange tijd bij worden

gehouden. Overprikkeling is dan een risico, vooral wanneer de vergadering of les weinig

gestructureerd is. Het kan helpen om voorafgaand aan de vergadering of de les bij de

voorzitter of docent aan te geven dat het prettig zou zijn wanneer een agenda op wordt gesteld.

Verder kun je rekening houden met waar je gaat zitten. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een relatief

prikkelarme plek of naast iemand gaan zitten met wie je het goed kunt vinden.

De diagnose delen op het werk of opleiding?

Rudy Simone (2012) omschrijft in haar boek 'Werken met Asperger' verschillende

argumenten voor en tegen het delen van de diagnose. Zo geeft zij aan dat wanneer mensen met ASS

hun diagnose niet delen, ASS in een negatief daglicht zal blijven staan. Zeker gezien het

toenemende aantal volwassenen met ASS, is dit niet wenselijk. Daarnaast kunnen juist mensen met

een ASS heel waardevol zijn in een bepaald beroep. Toch zijn er ook duidelijke nadelen van het

vertellen over de diagnose. Je weet van tevoren niet hoe iemand gaat reageren en wat iemands beeld

is van ASS. Daarnaast hoeft het delen van de diagnose niet te betekenen dat anderen meteen

begrijpen waarom de persoon met ASS dingen doet zoals hij ze doet. Het lijkt erg afhankelijk van

de individuele situatie of het delen van de diagnose wenselijk is. Wanneer alles goed gaat op het

werk dan is het wellicht niet nodig om dit te delen. Echter, als je begrip en steun nodig hebt dan kan

het wel helpen om dit te delen. Het is natuurlijk ook van belang om te bepalen met wie je het dan

wilt delen en op welke manier je dit doet. Een handige manier zou kunnen zijn om het allereerst met

je leidinggevende te bespreken, omdat die ook dingen voor je kan regelen zoals aanpassingen van

de werkplaats. Het kan helpen om bij het delen van de diagnose concreet te benoemen wat je

kwaliteiten en beperkingen precies zijn en hoe je leidinggevende hier rekening mee kan houden.

Ervaringsverhaal,vrouw (30 jaar):

Waarschijnlijk ben ik een soort Laatste der Mohikanen. Ik ben namelijk - anno 2014! - nog een

dertiger uit West- Europa zonder I- of smartphone. Is het dan handig om alvast maar een plekje in Artis

veilig te stellen? Ik vrees van wel. Ja, die smartphones… de meeste vrienden hebben natuurlijk al wel zo’n

ding. Ik kijk regelmatig met hen mee met Wordfeud. Laat ik de smart- of I-phone- baasjes onder jullie maar

meteen uit de droom helpen: Wordfeud is tegen mij dus níet leuk. Als ik mensen uit probeer te dagen tot een

potje Scrabble of Stapelwoord, geven ze verdacht vaak niet thuis. Ook toen ik nog op de basisschool zat, was

thuis het standaard commentaar bij een aflevering van ‘Tien Voor Taal’ al: “Joëlle, in je mand!” Vrienden

die net als ik ieder jaar meedoen met ‘Het Groot Dictee Der Nederlandse Taal’ , houden ieder jaar weer hun

scores angstvallig achter (flauw!). Jammer voor Philip Freriks, maar er is geen przewalskipaard of

cisterciënzerklooster dat mij dan buitenspel kan zetten.

Rudy Simone (2012) heeft in haar boek ‘Werken Met Asperger’ (2012) een grove indeling gemaakt

van soorten talenten die mensen met een ASS kunnen hebben. Als we het haar zouden vragen, zou ze me

zeker weten bij het talenttype van de woord-detaildenkers indelen. Woord-detaildenkers, aldus Simone,

zouden sterk gericht zijn op woorden en het snel doorhebben wanneer dingen taalkundig niet kloppen. Zij

zouden goed tot hun recht komen in beroepen waarbij schrijven belangrijk is. Een passende baan zou het

corrigeren van teksten en/of boeken op de juistheid van de taal kunnen zijn.

De beschrijving van Simone is mij op het lijf geschreven. De kwaliteiten die ze noemt zijn nu net de

kwaliteiten die ik kan inzetten. Hoe dat zo gekomen is? In het voorjaar van 2012 werd ik benaderd door

Annelies Spek met het verzoek kritisch mee te lezen met haar tweede boek. Haar vraag aan mij bleek

tweeledig: het ging niet alleen om meelezen op het taalkundige aspect. Het ging ook om een belangrijk

inhoudelijk aspect, namelijk het leesbaar maken van de hele tekst voor mensen met ASS. Dat het werken met

taal me lag en dat ik daar verder in wilde, wist ik ergens al heel lang. Ik wist echter nooit precies hoe ik dat

aan moest pakken, vooral omdat ik het steeds (tot vier pogingen toe) nét niet redde in het Hoger Onderwijs.

Dit laatste zit hem overigens in andere dingen dan een gebrek aan motivatie, discipline en/of capaciteiten.

Met haar vraag of ik mee wilde lezen wierp Annelies me de kans ‘iets’ met mijn taalcapaciteiten te gaan

doen in mijn schoot.

Ruim een jaar van intensief meelezen met het manuscript van ‘Autismespectrumstoornissen Bij

Volwassenen’ volgde, waarin ik, eerlijk is eerlijk, een hoop schroom, faalangst, perfectionisme en andere

onzekerheden heb moeten overwinnen. Immers, wie was ik nu helemaal, een broekie zonder diploma Hoger

Onderwijs die het manuscript van een klinisch psycholoog/ senior wetenschappelijk onderzoeker,

gepromoveerd en wel, zou gaan corrigeren? Slik! Nu scheelde het natuurlijk wel dat de klinisch

psycholoog/senior wetenschappelijk onderzoeker in kwestie mij zelf dat verzoek had gedaan… Naast mij is

er overigens nog een andere ervaringsdeskundige die het hele manuscript kritisch heeft meegelezen en van

commentaren voorzien. Deze andere ervaringsdeskundige is met name analytisch erg sterk.

Het meewerken aan ‘Autismespectrumstoornissen Bij Volwassenen’ had als mooi resultaat dat ik

inmiddels regelmatig mee lees met (wetenschappelijke) artikelen en andere teksten van Annelies. Door mijn

ASS ben ik erg detailgericht en zorgvuldig. Annelies waardeert dat; het maakt dat ik goed ben in wat ik voor

haar doe. Waar ik in het dagelijks leven regelmatig last heb van mijn prikkelgevoeligheid en gedetailleerde

informatieverwerking, komen deze me juist goed van pas als ik aan zulke teksten werk. Ik zie bijvoorbeeld

vrij snel of ergens een tussen –n te veel of te weinig staat, of Annelies van die komma in zin zus-en-zo beter

een puntkomma kan maken (omdat dan haar formulering meteen een stuk helderder is) of dat ze per ongeluk

ergens na een titel een punt heeft getypt die er niet hoort te staan. Het leuke aan Annelies is trouwens dat ze

zich door mij niet in haar wieken geschoten voelt. Integendeel, ze waardeert mijn aanwijzingen juist enorm

en neemt ze ook echt ter harte.

Ervaringsverhaal, man (45 jaar):

Ik ben een man, vader, van nu 45 jaar oud. Ik had al veel ervaringen met verschillende

studies en werknemers voor ik uiteindelijk de diagnose ASS (Asperger) en PTSS (Post

Traumatische Stress stoornis) kreeg.

Het begon, in mijn eigen herinneringen, zeker op de (destijds) Lagere school. In de eerste

klas (nu groep 3) kreeg ik extra schrijfles. Mijn fijne motoriek liet het niet toe dat ik herkenbaar of

zelfs netjes kon schrijven. Met veel pijn en moeite heb ik het geleerd, ik schrijf nu nog net zo

‘gekopieerd’ als toentertijd. In die eerste klas begon ook al het pesten, wat nooit echt volledig is

weggebleven.

Ik was in de derde klas (groep 5) al uitermate bedreven in hoofdrekenen: terwijl de meester

de opgaven oplas, schreef ik het antwoord er achter en zodra hij zei dat ‘we’ konden beginnen gaf

ik mijn schrift al aan hem door. In de vijfde klas (groep 7) was dat vermogen tot verbazing van

dezelfde leerkracht nagenoeg weg door wat ik in de vierde klas (groep 6) heb moeten doorstaan.

Zware pesterijen tot aan doodsbedreigingen toe en een oude leerkracht die vanwege een

geschiedenis met mijn grootvader mij een allesbehalve veilige omgeving bood.

De zesde klas (groep 8) was min of meer een uitzondering. De leerkracht was kundig en

bood veel structuur. Ook had ik inmiddels veel trucjes geleerd om het ernstige pesten en de

bijbehorende klappen te ontwijken en was ik inmiddels drie jaar met judo bezig wat op de een of

andere manier vertrouwen en een soort van aanzien gaf.

Ik was van de jongens kennelijk de slimste van de klas met bijvoorbeeld tenminste de

maximale score bij het onderdeel Taal en een bijna maximale score voor Rekenen bij de CITO-

toets. Ik heb echter geen enkele echte vriend aan mijn lagere schooltijd overgehouden: ik kwam ook

na school en in het weekend niet graag buiten.

De keuze van mijn ouders voor een Daltonschool (zelfstandig onderwijs) 15 kilometer

verderop in de stad leek me in eerste instantie dan ook geen probleem. Ik had toch geen binding met

klasgenoten die dichter bij huis bleven. Aan het einde van het eerste jaar middelbare school schreef

de groepsleerkracht als toelichting in mijn einddiploma dat ik een bijzonder zwaar jaar had

doorgemaakt met enerzijds de verandering naar de nieuwe school (dorp > stad) en anderzijds de

negatieve wijze waarop ik van het begin af aan werd bejegend door een groot deel van de klas. Hij

vond het bewonderenswaardig hoe ik het had - overleefd! -.

Ik kon mee met het Atheneum onderwijs maar kreeg het advies om toch maar eerst de

HAVO te doen. Dat bleek veel te gemakkelijk en ik was vaak onderprikkeld. Toen mij gevraagd

werd of ik toch tussentijds naar het Atheneum wilde, bedacht ik me dat ik veel beter overweg kon

met een groot aantal van mijn klasgenoten. Zij hadden op de een of andere manier, hun manier,

problemen op het gebied van sociale communicatie over en weer. Ik kon het zelfs goed vinden met

de grootste vechtersbaas van de HAVO. Ik heb dus eerst de HAVO afgemaakt, waarbij ik de vierde

klas ternauwernood positief kon afsluiten omdat ik veel last kreeg van faalangst, tijdens testen voor

wis- en natuurkunde de ene black-out na de andere kreeg.

Het examenjaar was op het gebied van slagen geen probleem. Op het gebied van sociale

interacties heb ik echter op enig moment zelfs een mes mee naar school genomen om de groep

stoere jongens die me niet met rust wilde laten schrik aan te jagen. Deze test om me staande te

houden als buitenbeentje heb ik andermaal prima doorstaan en aan het einde van het jaar was ik

zelfs de held omdat ik eerste werd bij de grote schoolquiz.

Ik koos na het VWO voor uiteindelijk voor de opleiding Japanse Taal en Cultuur, mede

omdat ik van mijn ouders geen praktijkopleiding tot Verpleegkundige mocht volgen. Deze studie

ben ik begonnen na mijn militaire dienst.

Ik had bij het begin van de studie ook mijn eerste ‘verkering’ en de situatie thuis was op zijn

minst onderkoeld. Ik ondervond geen enkele steun van mijn ‘naasten’ en uiteindelijk ben ik

gestrand in het propedeusejaar.

Mijn vader vond dat ik dan maar snel werk moest gaan vinden. En dat is me ook vrij snel

gelukt. Ik ben altijd zeer goed in staat om mijzelf (verbaal) te verkopen en had op elke vraag in het

gesprek met de Regiomanager een uitgebreid antwoord en zo kwam ik te werken bij een bankfiliaal.

Mijn carrière verliep in die eerste baan al tweeledig. Wilde de top bereiken (Kantoorbeheerder) en

moest daarvoor dan maar zoveel mogelijk bancaire cursussen volgen. Ik haalde het ene na het

andere diploma en maakte promotie omdat ik als enige mijn kas sluitend had gedurende een lange

periode. Aan de andere kant werd ik bijna ontslagen omdat ik in mijn interacties met de klant

kennelijk nogal vaak de fout inging. Ik behandelde nu eenmaal iedereen gelijk en wie ruzie zocht,

kreeg ruzie terug. Niemand begreep het, ik was heel goed in wat ik banktechnisch deed en veruit de

beste adviseur, maar ik wilde maar niet voldoen aan de heersende ‘normen en waarden’. En dat is

eigenlijk in de functie van bankemployé altijd zo gebleven. Ik floreerde op het moment dat ik in een

functie verkeerde waar ik geen direct klantcontact had maar meer producttechnisch bezig was.

De overplaatsing van een groot bankfiliaal (200 fte) naar een kleiner (30 fte) viel over me

heen als een warme deken. En omdat ik door de jaren heen geleerd had om te doen zoals het hoort

bleek iedereen tevreden, behalve ik, want ik vond uiteindelijk geen aansluiting en wist eigenlijk niet

meer waarvoor ik het deed. Toen ik na een promotie naar een leidinggevende functie ook nog de

Avond-HEAO moest gaan doen, begonnen er zeven hele zware jaren (na de HEAO ook nog drie

jaar universitair avondonderwijs).

Overdag in de werksituatie de druk van de menselijke interacties waarbij het leek alsof

mensen alleen maar ruzie kunnen maken en niets zelf op kunnen lossen en ’s avonds op school had

ik vaak als enige mijn huiswerk gemaakt. Ik begon colleges over te slaan en studeerde thuis, want

het volgen van zelfstandige thuisstudies was ik al jaren gewend: ik studeerde op zolder en zo heb ik

ook zeven jaar aan ‘teveel’ huwelijk in alle rust kunnen ‘vermijden’.

Alles werd me echter teveel en ondanks mijn betrokken- en kundigheid was ik volgens mijn

leidinggevenden kennelijk maar een rare vogel op het gebied van meedoen aan de sociale standaard

en ben ik gaan overstappen van de ene naar de andere werkkring. Na twee korte, en veel te

gemakkelijke functies waarbij ik uiteindelijk ook nog maar 24 uur per week werkte, heb ik mij

‘verkocht’ aan een overheids onderdeel. Heb daar 5 jaar gewerkt op zeer hoogwaardig juridisch

gebied met uitermate intelligente collega’s die echter op sociaal gebied de studietijd niet waren

ontgroeid: ik was zelfs één van de weinigen die wist wie er allemaal op de afdeling werkte. Ditmaal

ging ik niet stuk op de sociale interacties maar op de wijze waarop ik met de zogenaamde

‘autoriteiten’ omging. Ik legde haarfijn en onderbouwd alle inconsequenties bloot en dat ging

sommige machthebbers kennelijk behoorlijk irriteren. Dat onze zoon op enig moment werd geboren

was een prachtige aanleiding voor een periode van rust, afstand nemen van de ‘werkplicht’.

Tenminste dat dacht ik: niet wetende hoe zwaar het is om met mijn uitdagingen een baby/peuter te

verzorgen.

Daarna is een periode begonnen met van alles en nog wat: echtscheiding, verhuizingen,

moeizame tweede relatie waarbij ik onder meer een bijdrage in het huishoudgeld verdiende als

Postbode, de ultieme baan voor een man zoals ik (structuur, beweging, buiten zijn, eigen baas).

De laatste werkgever, zeg maar twee en een half jaar ‘overleven’ met alle technieken die ik

inmiddels in huis had, is min of meer een definitieve aanzet gebleken naar het laten stellen van de

feitelijke diagnose.

Via de ASS-diagnose van mijn zoon kon ik al veel voor mijzelf bevestigen en is de

diagnose een geschreven versie van die ‘gevoelsmatige’ acceptatie. Ik ben nu op zoek naar een baan

en zou ook eigenlijk graag weer willen studeren. Maar nu ik weet wat het is dat mij in het verleden

sterk heeft belemmerd in mijn studie en werk, blijkt het uitermate moeizaam om in deze dramatisch

ingerichte maatschappij weer een soort van aansluiting te vinden.

Wat een bijzondere ondersteuning bij deze zoektocht geeft is uiteindelijk de realisatie dat ik

er persoonlijk mag zijn en ertoe doe, mijn autisme bovenal een kwaliteit is en ik een uitdagend

aantal vaardigheden bezit die mij in mijn eerdere carrière al veel hebben gebracht. Meer dan ooit

richt ik me nu in mijn zoektocht naar een nieuwe baan op een optimalisatie van mijn bijzondere

kwaliteiten en vaardigheden binnen een sociaal cultureel kader, waarbij ik gewoon mezelf kan zijn.

De werkgever die dat wil zien en begrijpt, die zal mij weten te waarderen voor wat ik wel ben.

Dan zullen we samen zoeken naar die werkomstandigheden en omgeving die het beste in mij/elkaar

naar boven zal brengen. Daarom is het belangrijk je te realiseren dat de diagnose niet het einde is,

maar een begin, het is een bevestiging van een heel sterk persoonlijk vermoeden.

Dat wetende richt je je met een positieve focus op je sterke kanten en een begripvolle acceptatie

voor dat waar je wellicht ondersteuning bij nodig hebt.

Verder lezen

Boeken:

Simone, R. (2012). Werken met Asperger. Hogrefe: Amsterdam, Nederland

Spek, A. A. (2013). Autismespectrumstoornissen bij volwassenen. Hogrefe: Amsterdam,

Nederland

Artikelen:

Werken en ASS: www.thaeles.nl/uploads/File/autismespectrumstoornissen.pdf

Studeren met ASS: http://www.begeleidleren.nl/php/downloadproducten/autisme.pdf

Werkpad – omgaan met autisme op werk: https://www.participate-

autisme.be/documents/H_Brochure_Omgaan_met_Autisme_op_het_werk.pdf

Websites:

Autisme werkt wel: www.autismewerktwel.nl/

NVA over werk: http://www.autisme.nl/tips-links/autisme-en-werk.aspx

Beeldvormingscampagne ASS en werk: www.autismetentop.nl/

Werkgever voor specifiek mensen met een ASS: www.autitalent.nl/

De Normaalste Zaak over ASS op het werk: http://www.denormaalstezaak.nl/aan-de-

slag/autisme-op-de-werkvloer/

Informatie over leren en studeren met autisme: www.handicap-

studie.nl/1_121_Studeren_met_autisme.aspx

Verder kijken

Film:

Filmpjes van Autisme Werkt wel: https://www.youtube.com/watch?v=e_b_n4Vu4fM

Youtube:

Filmpje over leren en studeren met autisme:

https://www.youtube.com/watch?v=Lo3TiTr285M

Hoe helpt dit hoofdstuk mij verder?

De volgende vragen kunnen helpen om de informatie uit dit hoofdstuk toe te passen op je eigen

situatie.

Welk talenttype ben jij?

Welke banen en/of opleidingen passen bij jouw talenttype?

Welke kwaliteiten heb jij?

Hoe kun jij jouw kwaliteiten in jouw werk of opleiding inzetten?

Tegen welke problemen kun jij aan in je huidige werk of opleiding aanlopen?

Wanneer je nog op zoek bent naar passend werk of opleiding, wie of wat kan jou daarbij

helpen?

Wat zou voor jou lastig zijn in een sollicitatiegesprek en wat kan daarbij helpen?

Hoe kun jij er voor zorgen dat jij je het snelste op je plek voelt en goed kunt werken op je

werk of school?

Zouden veranderingen voor jou lastig zijn? Zo ja, welke veranderingen zijn dit en hoe kun je

hiermee omgaan?

Wat is voor jou lastig aan sociale contacten op het werk? Wie of wat kan je helpen dit te

vergemakkelijken?

Zou jij jouw diagnose ASS delen op het werk of studie? Waarom wel of niet?

Wanneer je ervoor zou kiezen de diagnose te delen, hoe zou je dit brengen en wie zou je het

vertellen?