Industrie in hoog-ontwikkelde gebieden

Simulatiespel AFOSU

EVOLUTIE VAN DE VESTIGINGSFACTOREN VOOR DE BASISIJZERINDUSTRIE (Uit: Navorming Geografie 2002 (D. Vanderhallen, I. Mathijs)

Bronnen

- G. Dinkele, S. Cotterell, I.Thorn (1976) Harrap's Course in Reformed Geography,

Manufacturing, G.Harrap& Co.Ltd, London, pp.60-65.- M. Hofkens, I. Mathijs, J. Pauwels, D. Vanderhallen,e.a., 1987 Leidraad Visie 4, De

Nederlandsche Boekhandel, Kapellen, pp.126-132.- I. Mathijs, e.a. (2002) Wereldvisie 4, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, pp.69-70.

Inleiding op het spel

- In dit spel krijg je de rol van één van de managers van een team bedrijfsleiders van een staalbedrijf. Je managersteam heeft van de aandeelhouders (eigenaars) de opdracht gekregen om een nieuw staalbedrijf op te richten. Daarvoor moet jullie team de meest gunstige vestigingsplaats zoeken in de regio NOIGEREN in het land AFOSU.

- De groep moet zo een plaats zoeken voor drie perioden: 1820, 1880, 1980.

- Het team moet voor iedere periode de situatie grondig bespreken. Daarbij houdt elk team rekening met de aardrijkskundige situatie, de historische achtergrond en de technologische mogelijkheden van die tijd. Voer de discussie rustig, want er kunnen spionnen van concurrerende teams van andere bedrijven meeluisteren.

- Bij onenigheid binnen de groep over de vestigingsplaats beslist de meerderheid.

- De groep kan altijd beroep doen op een onafhankelijk bedrijfsconsulent (de leraar).

1

Opdracht 1: vestiging in Noigeren rond 1820Lees teksten 0 en 1 en bestudeer kaart 1

Je team onderzoekt 5 verschillende vestigingsplaatsen in de streek Noigeren. Op kaart 1 staan die vijf mogelijke vestigingsplaatsen met de letters A tot en met E aangegeven. Overleg met de andere directieleden van je bedrijf voor elke vestigingsplaats welke elementen gunstig of ongunstig zijn en noteer die bondig in de tabel 1.Trek dan een kringetje rond de letter van de vestigingsplaats die door jouw managersteam werd gekozen voor de oprichting van een nieuw ijzerbedrijf. (Onderstreep eventueel je tweede beste keuze.)

Informatietekst 0: Vestigingsfactoren IndustriesysteemEen fabriek wordt niet zo maar willekeurig ergens gevestigd. Iedere fabriek wordt opgericht met de bedoeling winst te maken. Daarom moeten bedrijfsleiders rekening houden met de factoren van het industriesysteem: de omgevende factoren en de factoren van de input, van het proces en van de output. Daar wordt tijdens een volgende les nog op terug gekomen.Minder transportkosten betekent meer winstDe bedrijfsleiders zullen trachten de kosten om een eindproduct op de markt te brengen zolaag mogelijk te houden. Het zullen dan ook vooral economische motieven zijn die bij de vestiging van een fabriek zullen beïnvloeden. De belangrijkste elementen die deze kosten bij basisindustrie beïnvloeden zijn: de kosten voor grondstoffen en energie, de arbeidskosten, de transportkosten en de aanwezigheid van kapitaal.Toch zijn ook aardrijkskundige elementen zoals ligging en afstanden van belang. Want als de grondstoffen, de energiebronnen, de arbeidsmarkt en het afzetgebied dicht bij mekaar liggen dan zijn de transportkosten ook laag. In bijgaand simulatiespel worden vooral de transportkosten bestudeerd.

Kaart 1

2

Informatietekst 1: Cokeshoogovens bij steenkoolvelden rond 1800Tot op het einde van de 18de eeuw werd ijzer maar in zeer beperkte mate geproduceerd. ijzererts werd meestal in kleine ovens gesmolten met houtskool als brandstof. Om houtskool te produceren heeft men grote hoeveelheden hout uit naburige bossen nodig. Op die plaatsen waar ijzererts en bossen samen voorkwamen produceerden de kleine ovens uit het gesmolten ijzererts gietijzeren producten.Rond 1800 kwamen de cokes-hoogovens in gebruik. Met cokes werd het mogelijk grotere hoeveelheden ijzererts te smelten. Cokes bekwam men uit (vette) steenkool. Om 1 ton ijzererts te smelten gebruikten deze hoogovens ongeveer 8 ton cokes-steenkool. Dat betekende dat als er bij de hoogovens geen steenkool voorkwam, het transport van steenkool veel kostte. Voortaan hadden die hoogovens, die zoals vroeger in gebieden lagen waar ijzererts en houtskool samen voorkwamen, voortaan een nadelige ligging. Het is dan ook vanzelfsprekend dat de ijzerindustrie vanaf 1800 in de omgeving van steenkoolmijnen werd gevestigd, zeker als in de omgeving ervan ook ijzererts voorkwam.

Opdracht 2 : vestiging in Noigeren rond 1880

Lees informatietekst 2 en bestudeer kaart 2

Je bent nu 60 jaar later en lid van een directieteam dat in andere omstandigheden moet zoeken naar de meest geschikte vestigingsplaats voor een nieuwe fabriek in de streek noigeren.Werk op dezelfde wijze als voor opdracht 1.

Kaart 2

3

Informatietekst 2: Betere smelttechnieken, minder energie rond 1880De smelttechnieken werden geleidelijk aan verbeterd. Rond 1880 werkten de hoogovens al veel efficiënter: met 4 ton steenkool kon dan 1 ton ijzererts worden gesmolten tot ruw ijzer. Steenkool werd dus iets minder belangrijk als vestigingsfactor. Het werd mogelijk hoogovens buiten de steenkoolgebieden te vestigen; maar veel hoogovens bleven in de steenkoolbekkens gevestigd.Rond 1880 werd ook de techniek ontwikkeld om van gietijzer staal te produceren. Staal bezit een grotere hardheid dan gietijzer en is aan te wenden voor de verwerking tot verschillende staalproducten. De staalfabrieken en de walserijen werden dan ook bij de hoogovens gevestigd. Als in de nabijheid van deze bedrijven ook staalverwerkende fabrieken aanwezig waren, konden de transportkosten laag gehouden worden.

Opdracht 3: vestiging in Noigeren rond 1980

Lees tekst 3 en bestudeer kaart 3

Honderd jaar later zijn de omstandigheden voor de ijzer- en staalindustrie sterk gewijzigd. Als directielid moet je in deze omstandigheden zoeken naar de meest geschikte vestigingsplaats voor een nieuwe fabriek in Noigeren.Werk op dezelfde wijze als bij de vorige twee opdrachten.

Kaart 3

E

4

Informatietekst 3: Goedkoper massatransport rond 1980In de loop van de 20ste eeuw werden de technieken nog verder verbeterd. De verbetering van de hoogovens leidde er toe dat na 1960 voor het smelten van 1 ton ijzererts voortaan minder dan 1 ton steenkool nodig was.Na 1960 werden de kosten voor de aanvoer van grondstoffen en energie over zee goedkoper dan de aanvoer met de trein of het binnenschip uit het binnenland. Ze werden aangevoerd met grote bulkschepen met een laadvermogen van meer dan 100 000 ton. Om die redenen werden na 1960 nieuwe ijzer- en staalbedrijven gevestigd in de nabijheid van zeehavens. Door die evolutie werd de kostprijs om staal te produceren te hoog in de oude industriegebieden. Veel staalfabrieken in de steenkoolbekkens werden gesloten.Anderzijds nam op het einde van de 20ste eeuw de kostprijs voor het transport van de hoogwaardige stalen halffabrikaten toe. Daarom vestigden de bedrijfsleiders hun nieuwe staalfabrieken bij voorkeur in de nabijheid van staalverwerkende bedrijven

Schema: productie van ijzer en staal

Bron: M.Goossens, Energie en industrie, De Nederlandsche Boekhandel, Kapellen, 1981 . Figuur 41 p. 62-63

Raadpleeg ook op internet website www.sidmar.be en klik op "Production process" voor een mooie animatie over de productie van staal.

5

Informatietekst 4: Recente evolutiesDe recente ontwikkelingen zijn niet het resultaat van technologische evoluties maar van de factor arbeid. De laatste decennia kon staal goedkoper geproduceerd worden in NIC's en in ontwikkelingslanden, waar arbeiders werken tegen een laag loon, en van daar relatief goedkoop worden aangevoerd.Het belang van staal in de industriële productie van de industrielanden nam sinds 1980 af. Daarenboven leidden water- en luchtverontreiniging, geluidshinder en een druk verkeer tot milieuproblemen en verhoogde kosten voor de bedrijven.Het gevolg is dat de productie van ijzer- en staal in de traditionele industrielanden daalt en dat staalindustrie in regio's van de landen in ontwikkeling werd gevestigd. Nieuwe staalproducerende landen zoals China, Zuid-Korea, Brazilië, India, Mexico, Taiwan en Zuid-Afrika beconcurreren de traditionele Westerse staalproducten uit de Noord-Amerika, Europa en Japan.

6

Tabel 1: vestiging rond 1820Vestigingsplaats Gunstige elementen Ongunstige elementen

A

B

C

D

E

F

Tabel 2: vestiging rond 1880Vestigingsplaats Gunstige elementen Ongunstige elementen

A

B

C

D

E

F

Tabel 3: vestiging rond 1980Vestigingsplaats Gunstige elementen Ongunstige elementen

A

B

C

D

E

F

7

Opdracht 4: van spel naar werkelijkheid

- Draai kaart 3 onderste boven en vergelijk ze met kaart 4. Wat stel je vast?- Draai ook de letters van namen van de streek NOIGEREN en van het land

AFOSU om en zet er enkele punten in. Zo bekom je het volgende: N.E. REGION in U.S.A.Wat lees je dan in het Engels? Hoe vertaal je dat?Dat gebied noemt men Manufacturing Belt in de Verenigde Staten van Amerika.

- Zoek in je atlas de namen van de vestigingsplaatsen aangeduid met de letter A tot en met E en noteer die namen op figuur 4.

- Draai de kaart 1 (1820) , kaart 2 (1880) en kaart 3 (1980) onderste boven en werk op kaart 4:

- noteer op de juiste plaatsen Appalachen, Grote Meren en Atlantische Oceaan;- teken op de juiste plaatsen de symbolen van ijzer- en staalfabrieken

gebruik de sym bolen die in( je handboek gebruikt worden);- teken op de gepaste plaatsen de symbolen van ijzererts- en steenkoolmijnen;- teken de transportwegen van steenkool met een zwarte pijl en die van ijzererts

met een blauwe pijl;- teken met rode pijlen de verschuivingen van de vestigingsplaatsen voor ijzer

en staalindustrie tussen 1820-1880 en tussen 1880-1980;

- Wat is de oorzaak van die verschuivingen van de vestiging van de ijzer- en staalindustrie? Vul daarvoor de tabel 4 (p.66) horend bij kaart 4 in.

vestigingsplaatsen in het Noordoosten van de USA

A = B = C =

D = E = F =

Kaart 4

8